مروری بر روشهای تصمیمگیری چندمعیاره در مطالعات محیطزیست
الموضوعات :
بهاره صمدی کوچکسرائی
1
,
افشین دانه کار
2
1 - دانشآموخته دکتری بومشناسی دریا، گروه علوم دریایی، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
2 - استاد، گروه محیطزیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران.
تاريخ الإرسال : 12 الإثنين , ذو القعدة, 1440
تاريخ التأكيد : 20 الأربعاء , جمادى الأولى, 1441
تاريخ الإصدار : 12 الثلاثاء , ذو القعدة, 1442
الکلمات المفتاحية:
پروژه های محیطزیست,
مدل های چندمعیاره,
تصمیمگیری,
مطالعات محیطزیست,
ملخص المقالة :
زمینه و هدف: تصمیمگیری شامل بیان درست اهداف، تعیین راهحلهای مختلف و ممکن، ارزیابی امکانپذیری آنان، ارزیابی عواقب و نتایج ناشی از اجرای هر یک از راهحلها و بالاخره انتخاب و اجرای آن میباشد. کیفیت مدیریت اساساً تابع کیفیت تصمیم گیری است. در اکثر موارد، تصمیمگیریها وقتی مطلوب و مورد رضایت تصمیمگیرنده است که تصمیمگیری براساس چندین معیار مورد بررسی قرار گرفته باشد. معیارها ممکن است کمی یا کیفی باشند. در روشهای تصمیمگیری چند معیاره که در دهههای اخیر مورد توجه محققان قرار گرفته است بهجای استفاده از یک معیار سنجش بهینگی، از چندین معیار استفاده میشود. تصمیم گیری در پروژه های محیط زیستی، عملی دشوار و پیچیده است، که لزوم تعادل بین عوامل سیاسی اجتماعی، محیط زیستی، اکولوژیک و اقتصادی در این پروژه ها، مدیریت و تصمیم گیری در این حوزه را دشوارتر می سازد. در مدل های چند معیاره (MCDM)، تعدد معیارها، پیچیدگی داده ها و پویایی محیط، از جمله عواملی هستند که مسأله تصمیم گیری را به چالشی در دهه های اخیر مبدل نموده است.روش بررسی: این تحقیق بهصورت مروری میباشد که با استفاده از منابع کتابخانهای و سایتهای مرتبط به بررسی موضوع پرداخته و معرفی فرآیند تصمیم گیری و اصطلاحات آن انجام شده است.یافتهها: روشهای تصمیمگیری بهکار رفته در پروژههای مختلف محیطزیستی با اهداف مشخص شرح داده شد و مدل مفهومی روشهای جبرانی به همراه کاربرد آنها ارائه شد.بحث و نتیجهگیری: در نهایت، یک جمع بندی از انواع پروژه های محیط زیستی که میتوانند تحت پوشش این مدل ها قرار گیرند و مدل های مورد استفاده در مورد هر نوع پروژه، ارائه گردیده است.
المصادر:
شناور, بامشاد؛ سید محسن حسینی و ندا اورک، ۱۳۸۸، استفاده از رویکرد تصمیمگیری چند معیاره (MCDA) در مدیریت محیطزیست، دومین کنفرانس بینالمللی سلامت، ایمنی و محیطزیست، اصفهان، شرکت تجارت آروین پیشرو، http://www.civilica.com/Paper-IRANSAFETY02-IRANSAFETY03_017.html
جوزی، س. ع.، صفاریان، ش. و شفیعی، م.، 1393. کاربرد روشهای تصمیمگیری چند معیاره در مطالعات محیطزیست. علم کشاورزی ایران. تهران. ایران. 192 ص.
اصغرپور، م. ج.، 1394. تصمیمگیری های چند معیاره. انتشارات دانشگاه تهران. تهران. ایران. 399 ص.
Afshari, A. R. and Yusuff, R. M., 2012. A Review of Spatial Multi Criteria Decision Making. 6th International Symposium on Advances in Science and Technology. Malaysia. Kuala Lampur.
Hajkowicz, S.A., McDonald, G.T., and Smith, P.N., 2000. An Evaluation of Multiple Objective Decision Support Weighting Techniques in Natural Resource Management. Environmental Planning and Management, 43(4) 505-518.
Steuer, R. E., Gardiner, L. R., and Gray. J,, 1996. A Bibliographic Survey of the Activities and International Nature of Multiple Criteria Decision Making. Journal of Multi-Criteria Decision Analysis. 5(3): 195-217.
Triantaphyllou, E., 2000. Multi-Criteria Decision Making Methods: A Comparative Study. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.
Zopounidis, C. and Doumpos, M., 2002. Multi-Criteria Decision Aid in Financial Decision Making: Methodologies and Literature Review. Journal of Multi-Criteria Decision Analysis. 11 (4-5): 167- 186.
Figueira, J., S. Greco, and M. Ehrgott (eds.). 2005a. Multiple Criteria Decision Analysis: State of the art survey. New York: Springer. 1045 pp.
Dodgson, J. S., Spackman, M., Pearman, A. and Phillips, L. D., 2009. Multi-Criteria Analysis: A Manual. Department for Communities and Local Government: London, UK. Available from: http://eprints.lse.ac.uk/12761/1/Multi-criteria_Analysis.pdf [Accessed 7 March 2011].
Koksalan, M., Wallenius, J., and Zionts, S., 2011. Multiple Criteria Decision Making: From Early History to the 21st Century. World Scientific Publishing Company.
Figueira, J., Mousseau, V. and Roy, B., 2005b. ELECTRE Methods, in: J. Figueira, S. Greco, M. Ehrgott (Eds.). 2005 Multiple Criteria Decision Analysis: State of the Art Surveys. Springer.
133– 153.
Linkov, I., Moberg, E., 2011. Multi-Criteria Decision Analysis: Environmental Applications and Case Studies. CRC Press.
Herath, G., Prato T., 2006. Using Multi-Criteria Decision Analysis in Natural Resource Management, Burlington: Ashgate Publisher.
Ananda, J. and Herath G., 2009. A Critical Review of Multi-Criteria Decision Making Methods with Special Reference to Forest Management and Planning. Ecological Economics, 68 (10): 2535-2548.
Mosadeghi, R., Tomlinson R., Mirfenderesk, H., and Warnken, J., 2009. Coastal Management Issues in Queensland and Application of the Multi-Criteria Decision Making Techniques. Journal of Coastal Research. SI56, 1252-1256.
Ananda, J. and Herath G., 2003. The Use of Analytic Hierarchy Process to Incorporate Stakeholder Preferences into Regional Forest Planning. Forest Policy and Economics. 5 (1): 13-26.
Lai, E., Lundie, S., and Ashbolt, N.J., 2008. Review of Multi-Criteria Decision Aid for Integrated Sustainability Assessment of Urban Water Systems. Urban Water, 5(4): 315-327.
Kiker, G. A., Bridges, T. S., Varghese, A., Seager, T. P. and Linkov, I., 2005. Application of Multicriteria Decision Analysis in Environmental Decision Making. Integrated Environmental Assessment and Management. 1 (2): 95-105.
مالچفسکی، ی.، 1392. سامانة اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیمگیری چندمعیاری. ترجمه: پرهیزکار، ا. و غفاری گیلانده، . سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت). تهران. ایران. 597 ص.
نبی بیدهندی، غلامرضا، کرمی، شاهو و امیری، محمد جواد، 1394. کاربرد روشهای تصمیمگیری چند معیاره در محیطزیست. انتشارات کیاجور. 120 ص.
Kahraman, C., 2008. Fuzzy Multi-Criteria Decision Making : Theory and Applications with Recent Developments. New York: Springer.
Rao, R. V., 2007. Introduction to Multiple Attribute Decision-Making (MADM) Methods; In: Decision Making in the Manufacturing Environment. Springer Series in Advanced Manufacturing. Pp: 27-41.
Eastman, J. R., 1999. Multi-Criteria Evaluation and GIS. Chap. 35. In: Longley PA, Goodchild M. F., Maguire D. J., Rhind D. W. (eds) Geographical information systems. Wiley, New York. pp. 493-502.
Feick, R. D. and Hall, B. G., 2004, A Method for Examining the Spatial Dimension of Multicriteria Weight Sensitivity. International Journal of Geographical Information Science, 18: 815–840.
Roy, B., 1990. The Outranking Approach and the Foundations of ELECTRE Methods, in: C.
Bana e Costa (Ed.), Readings in Multiple Criteria Decision Aid, Springer-Verlag,
pp. 155– 183.
Roy, B., Bouyssou, D., 1993. Aide Multicritère à la Décision: Méthodes et Cas, Ec onomica,
Brans, J. P. and Mareschal, B., 2005. Promethee Methods. In: Multiple Criteria Decision Analysis. Volume 78 of the Series International Series in Operations Research and Management Science. pp: 163-186.
Taillandier, P. and Stinckwich, S., 2011. Using the PROMETHEE Multi-criteria Decision Making Method to Define New Exploration Strategies for Rescue robots. IEEE International Symposium on Safety, Security, and Rescue Robotics (SSRR). Kyoto, Japan. pp.321 – 326.
Diaz, P., Montero, S. and Aedo, I., 2005. Modelling Hypermedia and Web Applications: the Ariadne Development Method. Information Systems. 30: 649-673.
Coutinho-Rodrigues, J., Current, J., Climaco, J. and Ratick, S., 1997. An Interactive Spatial
Decision Support System for Multiobjective HA ZMAT Location-Routing Problems,
Transportation Research Record 1602: 101– 109.
Yoon, K. P. and Hwang, C. L., 1995. Multiple Attribute Decision-Making: An Introduction, Sage Publications, London.
حبیبی، آ.، ایزدیار، ص. و سرافرازی، اعظم. 1393. تصمیمگیری چند معیارة فازی. انتسارات کتیبة گیل.
Massam, B. H., 1988. Muti-criteria Decision Making (MCDM) Techniques in Planning, Progress in Planning. 30 (1): 1– 84.
قدسیپور، س. ح.، 1385. فرآیند تحلیل سلسلهمراتبی AHP. انتشارات دانشگاه امیرکبیر.
Ying, X., Zeng, G. M., Chen, G. Q., Tang, L., Wang, K. L., & Huang, D. Y., 2007. Combining AHP with GIS in Synthetic Evaluation of Eco-Environment Quality--A Case Study of Hunan Province, China. Ecological Modelling. 209 (2-4): 97-109.
Li, Z. W., Zeng, G. M., Zhang, H., Yang, B., & Jiao, S., 2007. The Integrated Ecoenvironment Assessment of the Red Soil Hilly Region Based on GIS--A Case Study in Changsha City, China. Ecological Modelling. 202 (3-4): 540-546.
de Steiguer, J. E., Duberstein, J. and Lopes, V., 2003. The Analytic Hierarchy Process as a Means for Integrated Watershed Management. In Renard, Kenneth G. First Interagency Conference on Research on the Watersheds. Benson, Arizona: U.S. Department of Agriculture, Agricultural Research Service. pp. 736–740.
Saaty, T. L. and Peniwati, K., 2008. Group Decision Making: Drawing out and Reconciling Differences. Pittsburgh, Pennsylvania: RWS Publications.
ساعتی، تی. ال.، 1392. نظریه و کاربردهای فرآیند تحلیل شبکهای. ترجمه: عزیزی، م.، حسینزاده، ا. و حجاریان، م. انتشارات دانشگاه تهران. تهران. ایران. 355 ص.
Saaty, T. L. and Brady , 2009. The Encyclicon, Volume 2: A Dictionary of Complex Decisions Using the Analytic Network Process. Pittsburgh, Pennsylvania: RWS Publications.
مکوندی، ر.، مقصودلو کمالی، ب. و محمدفام، ا.، 1391. بهرهمندی از مدل تصمیمگیری چند معیارة TOPSIS در ارزیابی پیامدهای محیطزیستی پالایشگاههای نفت (مطالعة موردی: پالایشگاه نفت فوق سنگین خوزستان). دو فصلنامه پژوهشهای محیطزیست. شماره 5.
صادقی روش، م. ح. و طهمورث، م.، 1393. ارزیابی راهبردهای بیابانزدایی با کاربرد مدل تاپسیس فازی (FTOPSIS). علوم و مهندسی محیطزیست. 3: 94-79.
مهتابی اوغانی، م.، نجفی، ا. و یونسی، ح.، 1392. مقایسه دو روش فرآیند تحلیل سلسلهمراتبی و تاپسیس در مکانیابی محل دفن پسماندهای شهری (مطالعة موردی: انتخاب محل دفن پسماند شهری کرج). مجلة سلامت و محیط، فصلنامه علمی پژوهشی انجمن علمی بهداشت محیط ایران. 6 (3): 352-341.
خدابخشی، ب. و جعفری، ح. ر.، 1389. کاربرد مدل تصمیمگیری چند معیاره ELECTRE-TRI در ارزیابی اثرات زیستمحیطی طرحهای توسعه منابع آب، مطالعة موردی: سد و شبکة آبیاری – زهکشی اردبیل. آب و فاضلاب. شماره 3: 74-64.
حسن شاهی، ج.، جمالی، ع. ا. و رحیمآبادی، ا.، 1393. بهکارگیری مدل ارزیابی چند معیارة مکانی (SMCE) در اولویتبندی محل احداث سدهای اصلاحی توری سنگی (گابیون) (مطالعة موردی حوضه آبخیز گندمینه الیگودرز). نخستین همایش ملی کاربرد مدلهای پیشرفته تحلیل فضایی (سنجش از دور و GIS) در آمایش سرزمین. دانشگاه آزاد اسلامی. واحد یزد.
عابدی، ت.، خیرخواه، م.، اوجاقی، م.، محمدی آشنانی، م. ح. و اوجاقی، م.، 1390. کاربرد ارزیابی چند معیارة مکانی (SMCE) در مکانیابی دفن پسماند شهری (مطالعة موردی شهر تبریز). فصلنامه علمی محیطزیست. 51: 36-26.
ساری صراف, بهروز؛ بهروز سبحانی؛ محمد آزادی مبارکی و سیداسعد حسینی، ۱۳۹۰، سنجش تناسب اراضی بهمنظور کشت گلزای پائیز بر اساس روشهای تصمیمگیری چند معیاره (مطالعة موردی استان آذربایجان شرقی). اولین کنفرانس ملی هواشناسی و مدیریت آب کشاورزی، تهران، دانشگاه تهران، گروه مهندسی آبیاری، http://www.civilica.com/Paper-NCAGM01-NCAGM01_062.html
اردکانی، ط.، دانه کار، ا.، کرمی، م.، عقیقی، ح.، رفیعی، غ. ر. و عرفانی، م.، 1390. زونبندی خلیج چابهار با استفاده از مدل تصمیمگیری چند متغیره جهت کاربری تفرج متمرکز. مکان (فصلنامه جغرافیا و آمایش سرزمین). 1: 20-1.
احمدی زاده، س. س. ر. و کریم زاده مطلق، ز.، 1393. ارزیابی قابلیتهای توسعة استان خراسان جنوبی با استفاده از فرآیند تحلیل شبکهای (ANP). ویژهنامه پژوهشهای محیطزیست. 1 (زمستان): 22-11.
Jiang, H., & Eastman, J. R., 2000. Application of Fuzzy Measures in Multi-Criteria Evaluation in GIS. International Journal of Geographical Information Science. 14(2): 173-184.
Ayalew, L., Yamagishi, H., & Ugawa, N., 2004. Landslide Susceptibility Mapping Using GIS-Based Weighted Linear Combination, the Case in Tsugawa Area of Agano River, Niigata Prefecture, Japan. Landslides. 1(1): 73-81.
Rashed, T., & Weeks, J., 2003. Assessing Vulnerability to Earthquake Hazards Through Spatial Multi-Criteria Analysis of Urban areas. International Journal of Geographical Information Science. 17(6): 547-576.
Gorsevski, P., V., Jankowski, P., and Gessler, P. E., 2006. A Heuristic Approach for Mapping Landslide Hazard by Integrating Fuzzy Logic with Analytic Hierarchy Process. Control and Cybernetics. 35 (1): 1-26.
Brouwer, R., & Van Ek, R., 2004. Integrated Ecological, Economic and Social Impact Assessment of Alternative Flood Control Policies in the Netherlands. Ecological Economics. 50(1-2): 1 -21.
Bana e Costa, C. A., Antão da Silva, P., & Nunes Correia, F., 2004. Multicriteria Evaluation of Flood Control Measures: The Case of Ribeira do Livramento. Water Resources Management. 18 (3): 263-283.
Akter, T., & Simonovic, S. P., 2005. Aggregation of Fuzzy Views of a Large Number of Stakeholders for Multi-Objective Flood Management Decision-Making. Journal of Environmental Management. 77(2): 133-143.
Simonovic, S. P., 2005. A Spatial Multi-Objective Decision-Making under Uncertainty for Water Resources Management. Journal of Hydroinformatics: 7(2). 117-133.
Meyer, V., Scheuer, S., & Haase, D., 2009. A Multi-Criteria Approach for Flood Risk Mapping Exemplified at the Mulde River, Germany. Natural Hazards. 48(1): 17-39.
Wang, G., Qin, L., Li, G., & Chen, L., 2009. Landfill Site Selection Using Spatial Information Technologies and AHP: A Case Study in Beijing, China. Journal of Environmental Management. 90 (8): 2414-2421.
Dey, P. K., & Ramcharan, E. K., 2008. Analytic Hierarchy Process Helps Select Site for Limestone Quarry Expansion in Barbados. Journal of Environmental Management. 88(4): 1384-1395.
Tuzkaya, G., Onüt, S., Tuzkaya, U. R., & Gülsün, B., 2008. An Analytic Network Process Approach for Locating undesirable facilities: An example from Istanbul, Turkey. Journal of Environmental Management, 88(4), 970-983.
Kontos, T. D., Komilis, D. P., & Halvadakis, C. P., 2005. Siting MSW landfills with a spatial multiple criteria analysis methodology. Waste Management. 25(8): 818- 832.
Yang, F., Zeng, G., Du, C., Tang, L., Zhou, J., & Li, Z., 2008. Spatial Analyzing System for Urban Land-Use Management Based on GIS and Multi-Criteria Assessment Modeling. Progress in Natural Science. 18(10): 1279-1284.
Gemitzi, A., Tsihrintzis, V., Voudrias, E., Petalas, C., & Stravodimos, G., 2007. Combining Geographic Information System, Multi-Criteria Evaluation Techniques and Fuzzy Logic in Siting MSW Landfills. Environmental Geology. 51 (5): 797-811.
Sener, B., Suzen, M. L., & Doyuran, V., 2006. Landfill Site Selection by Using Geographic Information Systems. Environmental Geology. 49 (3): 376-388.
Sener, Å., Sener, E., and Karag, R., 2011. Solid Waste Disposal Site Selection with GIS and AHP Methodology: A Case Study in Senirkent–Uluborlu (Isparta) Basin, Turkey. Environmental Monitoring and Assessment. 173 (1): 533-554.
Vatalis, K., & Manoliadis, O., 2002. A Two-Level Multi-Criteria DSS for Landfill Site Selection Using GIS: Case Study in Western Macedonia, Greece. Journal of Geographic Information and Decision Analysis. 6(1): 49-56.
Zambon, K. L., Carneiro, A. A. F. M., Silva, A. N. R. S., & Negri, J. C., 2005. AnaÌ•lise de decisão multicriteÌrio na localização de usinas termoeleÌctricas usando SIG.
Nyeko, M., 2012. GIS and Multi-Criteria Decision Analysis for Land Use Resource Planning. Journal of Geographic Information System. 4: 341-348.
Sumathi, V. R., Natesan, U., & Sarkar, C., 2008. GIS-Based Approach for Optimized Siting of Municipal Solid Waste Landfill. Waste Management. 28(11): 2146-2160.
Zucca, A., Sharifi, A. M., & Fabbri, A. G. 2008. Application of Spatial Multi-Criteria Analysis to Site Selection for a Local Park: A Case Study in the Bergamo Province, Italy. Journal of Environmental Management. 88(4): 752-769.
Delgado, O. B., Mendoza, M., Granados, E. L., & Geneletti, D., 2008. Analysis of Land Suitability for the Siting of Inter-Municipal Landfills in the Cuitzeo Lake Basin, Mexico. Waste Management: 28 (7): 1137-1146.
Radiarta, I. N., Saitoh, S. I., & Miyazono, A., 2008. GIS-Based Multi-Criteria Evaluation Models for Identifying Suitable Sites for Japanese Scallop (Mizuhopecten yessoensis) Aquaculture in Funka Bay, Southwestern Hokkaido, Japan. Aquaculture. 284 (1-4): 127-135.
Li, L., Shi, Z. H., Yin, W., Zhu, D., Ng, S. L., Cai, C. F., 2009. A Fuzzy Analytic Hierarchy Process (FAHP) Approach to Eco-Environmental Vulnerability Assessment for the Danjiangkou Reservoir Area, China. Ecological Modelling. 220 (23): 3439- 3447.
Lee, G., Jun, K. S. and Chung E. S., 2013. Integrated Multi-Criteria Flood Vulnerability Approach Using Fuzzy TOPSIS and Delphi TechniqueNat. Hazards Earth Syst. Sci., 13, 1293–1312.
Jozi, S. and Ebadzadeh, F., 2014. Application of Multi-Criteria Decision-Making in Land Evaluation of Agricultural Land Use. Journal of the Indian Society of Remote Sensing. 42 (2): 363-371.
Pourkhabbaz, H. R., Javanmardi, S., Faraji Sabokbar, H. A., 2014. Suitability Analysis for Determining Potential Agricultural Land Use by the Multi-Criteria Decision Making Models SAW and VIKOR-AHP (Case Study: Takestan-Qazvin Plain). J. Agr. Sci. Tech. 15: 1005-1016.
صمدی کوچکسرائی، بهاره. 1398. توسعة مدلهای تصمیمگیری چندمعیارة مکانی برای انتخاب مناطق تحت حفاظت ساحلی – دریایی در ایران: مطالعه موردی استان هرمزگان. رساله دکتری رشته بومشناسی دریا. دانشکده منابع طبیعی و محیطزیست. دانشگاه آزاد اسلامی. واحد علوم و تحقیقات.
Samadi Kuchaksaraei, B., Fatemi, S. R., Danehkar, A. Jozi, S. A. and Ramezani-Fard, E, 2019. Int. J. Environ. Sci. Technol. (2019). https://doi.org/10.1007/s13762-019-02238-1
یزدچی، سعید، رسولی، علیاکبر، محمودزاده، حسن و زرینبال، محمد، 1389. سنجش قابلیت اراضی شهرستان مرند برای کشت زعفران بر اساس روشهای تصمیمگیری چندمعیاره. مجله دانش آب و خاک. 1 (3): 170-151.
امینی، عباس، نوری، سید هدایتاله و اصلانی سنگده، بینا، 1394. ارزیابی و سنجش پایدار زراعت برنج با استفاده از روشهای تصمیمگیری چندمعیاره (مورد مطالعه: شهرستان رضوانشهر). علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران. 11 (1): 126-101.
Kim, Y. and Chung, E. S., 2013. Assessing climate change vulnerability with group multi-criteria decision making approaches. Climatic Change. 121 (2): 301-315.
Barredo, J. I., Benavides, A., Hervas, J., and van Western, C. J., 2000. Comparing Heuristic Landslide Hazard Assessment Technique Using GIS in the Tirajana Basin, Gran Canaria Island, Spain. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation. 2 (1): 9-23.
van Westen, C. J., Soeters, R., and Sijmons, K., 2000. Digital Geomorphological Landslide Hazard Mapping of the Alpago Area, Italy. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation. 2(1): 51 -60.
Komac, M., 2006. A Landslide Susceptibility Model Using the Analytical Hierarchy Process Method and Multivariate Statistics in Perialpine Slovenia. Geomorphology. 74(1-4): 17-28.
امینی، ا.، مهردادی، ن.، کرمی، ش.، گیوهچی، س. و هویدی، ح.، 1393. ارائة مدل چندمعیاره برای ارزیابی اثرات محیطزیست جادههای آسفالت (مطالعة موردی: کمربندی شرقی همدان). مهندسی حمل و نقل. 5 (4): 448-435.
Zhu, J., Zhou, Y., Wang, S., Wang, L., Wang, F., Liu, W. and Guo, B., 2015. Multicriteria decision analysis for monitoring ecosystem service function of the Three-River Headwaters region of the Qinghai-Tibet Plateau, China. Environ. Monit. Assess., 187 (6): 355-365.
Ezzati, S., Najafi, A. and Bettinger, P., 2015. Fuzzy Spatial Multi-Criteria Decision Making for Monitoring Low Volume Forest Road under Steep Terrain. 16th Symposium for Systems Analysis in Forest Resources 19-21, Uppsala, Sweden.
Ocampo-Melgar, A., 2013. Participatory multi-criteria assessment for monitoring actions
and supporting decision making to combat desertification in the San Simon watershed (Arizona). A Partial Fulfillment of the Requirements For the Degree of Doctor of Philosophy. The University of Arizona.
Linkov, I., Varghese, A. Jamil, S., Seager, T. P., Kiker, G. and Bridges, T., 2004. Multi-Criteria Decision Analysis: A Framework for Structuring Remedial Decisions at Contaminated Sites. In: Strategic Management of Marine Ecosystems. Kluwer. Amsterdam (in Press): 15-54. http://citeseerx.ist.psu.edu
Linkov, I., Satterstrom, F. K., Kiker, G., Seager, T. P., and Bridges, T., 2006. Multi-criteria Decision Analysis: A Comprehensive Decision Approach for Management of Contaminated Sediments. US Army Corps of Engineers, Omaha District. Paper 165. http://digitalcommons.unl.edu/usarmyceomaha/165.
Ellis, B. and Garelick, H., 2008. A multi-criteria approach for assessing options to remediate arsenic in drinking water. Rev Environ Contam Toxicol. 197: 129-61.
_||_
شناور, بامشاد؛ سید محسن حسینی و ندا اورک، ۱۳۸۸، استفاده از رویکرد تصمیمگیری چند معیاره (MCDA) در مدیریت محیطزیست، دومین کنفرانس بینالمللی سلامت، ایمنی و محیطزیست، اصفهان، شرکت تجارت آروین پیشرو، http://www.civilica.com/Paper-IRANSAFETY02-IRANSAFETY03_017.html
جوزی، س. ع.، صفاریان، ش. و شفیعی، م.، 1393. کاربرد روشهای تصمیمگیری چند معیاره در مطالعات محیطزیست. علم کشاورزی ایران. تهران. ایران. 192 ص.
اصغرپور، م. ج.، 1394. تصمیمگیری های چند معیاره. انتشارات دانشگاه تهران. تهران. ایران. 399 ص.
Afshari, A. R. and Yusuff, R. M., 2012. A Review of Spatial Multi Criteria Decision Making. 6th International Symposium on Advances in Science and Technology. Malaysia. Kuala Lampur.
Hajkowicz, S.A., McDonald, G.T., and Smith, P.N., 2000. An Evaluation of Multiple Objective Decision Support Weighting Techniques in Natural Resource Management. Environmental Planning and Management, 43(4) 505-518.
Steuer, R. E., Gardiner, L. R., and Gray. J,, 1996. A Bibliographic Survey of the Activities and International Nature of Multiple Criteria Decision Making. Journal of Multi-Criteria Decision Analysis. 5(3): 195-217.
Triantaphyllou, E., 2000. Multi-Criteria Decision Making Methods: A Comparative Study. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.
Zopounidis, C. and Doumpos, M., 2002. Multi-Criteria Decision Aid in Financial Decision Making: Methodologies and Literature Review. Journal of Multi-Criteria Decision Analysis. 11 (4-5): 167- 186.
Figueira, J., S. Greco, and M. Ehrgott (eds.). 2005a. Multiple Criteria Decision Analysis: State of the art survey. New York: Springer. 1045 pp.
Dodgson, J. S., Spackman, M., Pearman, A. and Phillips, L. D., 2009. Multi-Criteria Analysis: A Manual. Department for Communities and Local Government: London, UK. Available from: http://eprints.lse.ac.uk/12761/1/Multi-criteria_Analysis.pdf [Accessed 7 March 2011].
Koksalan, M., Wallenius, J., and Zionts, S., 2011. Multiple Criteria Decision Making: From Early History to the 21st Century. World Scientific Publishing Company.
Figueira, J., Mousseau, V. and Roy, B., 2005b. ELECTRE Methods, in: J. Figueira, S. Greco, M. Ehrgott (Eds.). 2005 Multiple Criteria Decision Analysis: State of the Art Surveys. Springer.
133– 153.
Linkov, I., Moberg, E., 2011. Multi-Criteria Decision Analysis: Environmental Applications and Case Studies. CRC Press.
Herath, G., Prato T., 2006. Using Multi-Criteria Decision Analysis in Natural Resource Management, Burlington: Ashgate Publisher.
Ananda, J. and Herath G., 2009. A Critical Review of Multi-Criteria Decision Making Methods with Special Reference to Forest Management and Planning. Ecological Economics, 68 (10): 2535-2548.
Mosadeghi, R., Tomlinson R., Mirfenderesk, H., and Warnken, J., 2009. Coastal Management Issues in Queensland and Application of the Multi-Criteria Decision Making Techniques. Journal of Coastal Research. SI56, 1252-1256.
Ananda, J. and Herath G., 2003. The Use of Analytic Hierarchy Process to Incorporate Stakeholder Preferences into Regional Forest Planning. Forest Policy and Economics. 5 (1): 13-26.
Lai, E., Lundie, S., and Ashbolt, N.J., 2008. Review of Multi-Criteria Decision Aid for Integrated Sustainability Assessment of Urban Water Systems. Urban Water, 5(4): 315-327.
Kiker, G. A., Bridges, T. S., Varghese, A., Seager, T. P. and Linkov, I., 2005. Application of Multicriteria Decision Analysis in Environmental Decision Making. Integrated Environmental Assessment and Management. 1 (2): 95-105.
مالچفسکی، ی.، 1392. سامانة اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیمگیری چندمعیاری. ترجمه: پرهیزکار، ا. و غفاری گیلانده، . سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت). تهران. ایران. 597 ص.
نبی بیدهندی، غلامرضا، کرمی، شاهو و امیری، محمد جواد، 1394. کاربرد روشهای تصمیمگیری چند معیاره در محیطزیست. انتشارات کیاجور. 120 ص.
Kahraman, C., 2008. Fuzzy Multi-Criteria Decision Making : Theory and Applications with Recent Developments. New York: Springer.
Rao, R. V., 2007. Introduction to Multiple Attribute Decision-Making (MADM) Methods; In: Decision Making in the Manufacturing Environment. Springer Series in Advanced Manufacturing. Pp: 27-41.
Eastman, J. R., 1999. Multi-Criteria Evaluation and GIS. Chap. 35. In: Longley PA, Goodchild M. F., Maguire D. J., Rhind D. W. (eds) Geographical information systems. Wiley, New York. pp. 493-502.
Feick, R. D. and Hall, B. G., 2004, A Method for Examining the Spatial Dimension of Multicriteria Weight Sensitivity. International Journal of Geographical Information Science, 18: 815–840.
Roy, B., 1990. The Outranking Approach and the Foundations of ELECTRE Methods, in: C.
Bana e Costa (Ed.), Readings in Multiple Criteria Decision Aid, Springer-Verlag,
pp. 155– 183.
Roy, B., Bouyssou, D., 1993. Aide Multicritère à la Décision: Méthodes et Cas, Ec onomica,
Brans, J. P. and Mareschal, B., 2005. Promethee Methods. In: Multiple Criteria Decision Analysis. Volume 78 of the Series International Series in Operations Research and Management Science. pp: 163-186.
Taillandier, P. and Stinckwich, S., 2011. Using the PROMETHEE Multi-criteria Decision Making Method to Define New Exploration Strategies for Rescue robots. IEEE International Symposium on Safety, Security, and Rescue Robotics (SSRR). Kyoto, Japan. pp.321 – 326.
Diaz, P., Montero, S. and Aedo, I., 2005. Modelling Hypermedia and Web Applications: the Ariadne Development Method. Information Systems. 30: 649-673.
Coutinho-Rodrigues, J., Current, J., Climaco, J. and Ratick, S., 1997. An Interactive Spatial
Decision Support System for Multiobjective HA ZMAT Location-Routing Problems,
Transportation Research Record 1602: 101– 109.
Yoon, K. P. and Hwang, C. L., 1995. Multiple Attribute Decision-Making: An Introduction, Sage Publications, London.
حبیبی، آ.، ایزدیار، ص. و سرافرازی، اعظم. 1393. تصمیمگیری چند معیارة فازی. انتسارات کتیبة گیل.
Massam, B. H., 1988. Muti-criteria Decision Making (MCDM) Techniques in Planning, Progress in Planning. 30 (1): 1– 84.
قدسیپور، س. ح.، 1385. فرآیند تحلیل سلسلهمراتبی AHP. انتشارات دانشگاه امیرکبیر.
Ying, X., Zeng, G. M., Chen, G. Q., Tang, L., Wang, K. L., & Huang, D. Y., 2007. Combining AHP with GIS in Synthetic Evaluation of Eco-Environment Quality--A Case Study of Hunan Province, China. Ecological Modelling. 209 (2-4): 97-109.
Li, Z. W., Zeng, G. M., Zhang, H., Yang, B., & Jiao, S., 2007. The Integrated Ecoenvironment Assessment of the Red Soil Hilly Region Based on GIS--A Case Study in Changsha City, China. Ecological Modelling. 202 (3-4): 540-546.
de Steiguer, J. E., Duberstein, J. and Lopes, V., 2003. The Analytic Hierarchy Process as a Means for Integrated Watershed Management. In Renard, Kenneth G. First Interagency Conference on Research on the Watersheds. Benson, Arizona: U.S. Department of Agriculture, Agricultural Research Service. pp. 736–740.
Saaty, T. L. and Peniwati, K., 2008. Group Decision Making: Drawing out and Reconciling Differences. Pittsburgh, Pennsylvania: RWS Publications.
ساعتی، تی. ال.، 1392. نظریه و کاربردهای فرآیند تحلیل شبکهای. ترجمه: عزیزی، م.، حسینزاده، ا. و حجاریان، م. انتشارات دانشگاه تهران. تهران. ایران. 355 ص.
Saaty, T. L. and Brady , 2009. The Encyclicon, Volume 2: A Dictionary of Complex Decisions Using the Analytic Network Process. Pittsburgh, Pennsylvania: RWS Publications.
مکوندی، ر.، مقصودلو کمالی، ب. و محمدفام، ا.، 1391. بهرهمندی از مدل تصمیمگیری چند معیارة TOPSIS در ارزیابی پیامدهای محیطزیستی پالایشگاههای نفت (مطالعة موردی: پالایشگاه نفت فوق سنگین خوزستان). دو فصلنامه پژوهشهای محیطزیست. شماره 5.
صادقی روش، م. ح. و طهمورث، م.، 1393. ارزیابی راهبردهای بیابانزدایی با کاربرد مدل تاپسیس فازی (FTOPSIS). علوم و مهندسی محیطزیست. 3: 94-79.
مهتابی اوغانی، م.، نجفی، ا. و یونسی، ح.، 1392. مقایسه دو روش فرآیند تحلیل سلسلهمراتبی و تاپسیس در مکانیابی محل دفن پسماندهای شهری (مطالعة موردی: انتخاب محل دفن پسماند شهری کرج). مجلة سلامت و محیط، فصلنامه علمی پژوهشی انجمن علمی بهداشت محیط ایران. 6 (3): 352-341.
خدابخشی، ب. و جعفری، ح. ر.، 1389. کاربرد مدل تصمیمگیری چند معیاره ELECTRE-TRI در ارزیابی اثرات زیستمحیطی طرحهای توسعه منابع آب، مطالعة موردی: سد و شبکة آبیاری – زهکشی اردبیل. آب و فاضلاب. شماره 3: 74-64.
حسن شاهی، ج.، جمالی، ع. ا. و رحیمآبادی، ا.، 1393. بهکارگیری مدل ارزیابی چند معیارة مکانی (SMCE) در اولویتبندی محل احداث سدهای اصلاحی توری سنگی (گابیون) (مطالعة موردی حوضه آبخیز گندمینه الیگودرز). نخستین همایش ملی کاربرد مدلهای پیشرفته تحلیل فضایی (سنجش از دور و GIS) در آمایش سرزمین. دانشگاه آزاد اسلامی. واحد یزد.
عابدی، ت.، خیرخواه، م.، اوجاقی، م.، محمدی آشنانی، م. ح. و اوجاقی، م.، 1390. کاربرد ارزیابی چند معیارة مکانی (SMCE) در مکانیابی دفن پسماند شهری (مطالعة موردی شهر تبریز). فصلنامه علمی محیطزیست. 51: 36-26.
ساری صراف, بهروز؛ بهروز سبحانی؛ محمد آزادی مبارکی و سیداسعد حسینی، ۱۳۹۰، سنجش تناسب اراضی بهمنظور کشت گلزای پائیز بر اساس روشهای تصمیمگیری چند معیاره (مطالعة موردی استان آذربایجان شرقی). اولین کنفرانس ملی هواشناسی و مدیریت آب کشاورزی، تهران، دانشگاه تهران، گروه مهندسی آبیاری، http://www.civilica.com/Paper-NCAGM01-NCAGM01_062.html
اردکانی، ط.، دانه کار، ا.، کرمی، م.، عقیقی، ح.، رفیعی، غ. ر. و عرفانی، م.، 1390. زونبندی خلیج چابهار با استفاده از مدل تصمیمگیری چند متغیره جهت کاربری تفرج متمرکز. مکان (فصلنامه جغرافیا و آمایش سرزمین). 1: 20-1.
احمدی زاده، س. س. ر. و کریم زاده مطلق، ز.، 1393. ارزیابی قابلیتهای توسعة استان خراسان جنوبی با استفاده از فرآیند تحلیل شبکهای (ANP). ویژهنامه پژوهشهای محیطزیست. 1 (زمستان): 22-11.
Jiang, H., & Eastman, J. R., 2000. Application of Fuzzy Measures in Multi-Criteria Evaluation in GIS. International Journal of Geographical Information Science. 14(2): 173-184.
Ayalew, L., Yamagishi, H., & Ugawa, N., 2004. Landslide Susceptibility Mapping Using GIS-Based Weighted Linear Combination, the Case in Tsugawa Area of Agano River, Niigata Prefecture, Japan. Landslides. 1(1): 73-81.
Rashed, T., & Weeks, J., 2003. Assessing Vulnerability to Earthquake Hazards Through Spatial Multi-Criteria Analysis of Urban areas. International Journal of Geographical Information Science. 17(6): 547-576.
Gorsevski, P., V., Jankowski, P., and Gessler, P. E., 2006. A Heuristic Approach for Mapping Landslide Hazard by Integrating Fuzzy Logic with Analytic Hierarchy Process. Control and Cybernetics. 35 (1): 1-26.
Brouwer, R., & Van Ek, R., 2004. Integrated Ecological, Economic and Social Impact Assessment of Alternative Flood Control Policies in the Netherlands. Ecological Economics. 50(1-2): 1 -21.
Bana e Costa, C. A., Antão da Silva, P., & Nunes Correia, F., 2004. Multicriteria Evaluation of Flood Control Measures: The Case of Ribeira do Livramento. Water Resources Management. 18 (3): 263-283.
Akter, T., & Simonovic, S. P., 2005. Aggregation of Fuzzy Views of a Large Number of Stakeholders for Multi-Objective Flood Management Decision-Making. Journal of Environmental Management. 77(2): 133-143.
Simonovic, S. P., 2005. A Spatial Multi-Objective Decision-Making under Uncertainty for Water Resources Management. Journal of Hydroinformatics: 7(2). 117-133.
Meyer, V., Scheuer, S., & Haase, D., 2009. A Multi-Criteria Approach for Flood Risk Mapping Exemplified at the Mulde River, Germany. Natural Hazards. 48(1): 17-39.
Wang, G., Qin, L., Li, G., & Chen, L., 2009. Landfill Site Selection Using Spatial Information Technologies and AHP: A Case Study in Beijing, China. Journal of Environmental Management. 90 (8): 2414-2421.
Dey, P. K., & Ramcharan, E. K., 2008. Analytic Hierarchy Process Helps Select Site for Limestone Quarry Expansion in Barbados. Journal of Environmental Management. 88(4): 1384-1395.
Tuzkaya, G., Onüt, S., Tuzkaya, U. R., & Gülsün, B., 2008. An Analytic Network Process Approach for Locating undesirable facilities: An example from Istanbul, Turkey. Journal of Environmental Management, 88(4), 970-983.
Kontos, T. D., Komilis, D. P., & Halvadakis, C. P., 2005. Siting MSW landfills with a spatial multiple criteria analysis methodology. Waste Management. 25(8): 818- 832.
Yang, F., Zeng, G., Du, C., Tang, L., Zhou, J., & Li, Z., 2008. Spatial Analyzing System for Urban Land-Use Management Based on GIS and Multi-Criteria Assessment Modeling. Progress in Natural Science. 18(10): 1279-1284.
Gemitzi, A., Tsihrintzis, V., Voudrias, E., Petalas, C., & Stravodimos, G., 2007. Combining Geographic Information System, Multi-Criteria Evaluation Techniques and Fuzzy Logic in Siting MSW Landfills. Environmental Geology. 51 (5): 797-811.
Sener, B., Suzen, M. L., & Doyuran, V., 2006. Landfill Site Selection by Using Geographic Information Systems. Environmental Geology. 49 (3): 376-388.
Sener, Å., Sener, E., and Karag, R., 2011. Solid Waste Disposal Site Selection with GIS and AHP Methodology: A Case Study in Senirkent–Uluborlu (Isparta) Basin, Turkey. Environmental Monitoring and Assessment. 173 (1): 533-554.
Vatalis, K., & Manoliadis, O., 2002. A Two-Level Multi-Criteria DSS for Landfill Site Selection Using GIS: Case Study in Western Macedonia, Greece. Journal of Geographic Information and Decision Analysis. 6(1): 49-56.
Zambon, K. L., Carneiro, A. A. F. M., Silva, A. N. R. S., & Negri, J. C., 2005. AnaÌ•lise de decisão multicriteÌrio na localização de usinas termoeleÌctricas usando SIG.
Nyeko, M., 2012. GIS and Multi-Criteria Decision Analysis for Land Use Resource Planning. Journal of Geographic Information System. 4: 341-348.
Sumathi, V. R., Natesan, U., & Sarkar, C., 2008. GIS-Based Approach for Optimized Siting of Municipal Solid Waste Landfill. Waste Management. 28(11): 2146-2160.
Zucca, A., Sharifi, A. M., & Fabbri, A. G. 2008. Application of Spatial Multi-Criteria Analysis to Site Selection for a Local Park: A Case Study in the Bergamo Province, Italy. Journal of Environmental Management. 88(4): 752-769.
Delgado, O. B., Mendoza, M., Granados, E. L., & Geneletti, D., 2008. Analysis of Land Suitability for the Siting of Inter-Municipal Landfills in the Cuitzeo Lake Basin, Mexico. Waste Management: 28 (7): 1137-1146.
Radiarta, I. N., Saitoh, S. I., & Miyazono, A., 2008. GIS-Based Multi-Criteria Evaluation Models for Identifying Suitable Sites for Japanese Scallop (Mizuhopecten yessoensis) Aquaculture in Funka Bay, Southwestern Hokkaido, Japan. Aquaculture. 284 (1-4): 127-135.
Li, L., Shi, Z. H., Yin, W., Zhu, D., Ng, S. L., Cai, C. F., 2009. A Fuzzy Analytic Hierarchy Process (FAHP) Approach to Eco-Environmental Vulnerability Assessment for the Danjiangkou Reservoir Area, China. Ecological Modelling. 220 (23): 3439- 3447.
Lee, G., Jun, K. S. and Chung E. S., 2013. Integrated Multi-Criteria Flood Vulnerability Approach Using Fuzzy TOPSIS and Delphi TechniqueNat. Hazards Earth Syst. Sci., 13, 1293–1312.
Jozi, S. and Ebadzadeh, F., 2014. Application of Multi-Criteria Decision-Making in Land Evaluation of Agricultural Land Use. Journal of the Indian Society of Remote Sensing. 42 (2): 363-371.
Pourkhabbaz, H. R., Javanmardi, S., Faraji Sabokbar, H. A., 2014. Suitability Analysis for Determining Potential Agricultural Land Use by the Multi-Criteria Decision Making Models SAW and VIKOR-AHP (Case Study: Takestan-Qazvin Plain). J. Agr. Sci. Tech. 15: 1005-1016.
صمدی کوچکسرائی، بهاره. 1398. توسعة مدلهای تصمیمگیری چندمعیارة مکانی برای انتخاب مناطق تحت حفاظت ساحلی – دریایی در ایران: مطالعه موردی استان هرمزگان. رساله دکتری رشته بومشناسی دریا. دانشکده منابع طبیعی و محیطزیست. دانشگاه آزاد اسلامی. واحد علوم و تحقیقات.
Samadi Kuchaksaraei, B., Fatemi, S. R., Danehkar, A. Jozi, S. A. and Ramezani-Fard, E, 2019. Int. J. Environ. Sci. Technol. (2019). https://doi.org/10.1007/s13762-019-02238-1
یزدچی، سعید، رسولی، علیاکبر، محمودزاده، حسن و زرینبال، محمد، 1389. سنجش قابلیت اراضی شهرستان مرند برای کشت زعفران بر اساس روشهای تصمیمگیری چندمعیاره. مجله دانش آب و خاک. 1 (3): 170-151.
امینی، عباس، نوری، سید هدایتاله و اصلانی سنگده، بینا، 1394. ارزیابی و سنجش پایدار زراعت برنج با استفاده از روشهای تصمیمگیری چندمعیاره (مورد مطالعه: شهرستان رضوانشهر). علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران. 11 (1): 126-101.
Kim, Y. and Chung, E. S., 2013. Assessing climate change vulnerability with group multi-criteria decision making approaches. Climatic Change. 121 (2): 301-315.
Barredo, J. I., Benavides, A., Hervas, J., and van Western, C. J., 2000. Comparing Heuristic Landslide Hazard Assessment Technique Using GIS in the Tirajana Basin, Gran Canaria Island, Spain. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation. 2 (1): 9-23.
van Westen, C. J., Soeters, R., and Sijmons, K., 2000. Digital Geomorphological Landslide Hazard Mapping of the Alpago Area, Italy. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation. 2(1): 51 -60.
Komac, M., 2006. A Landslide Susceptibility Model Using the Analytical Hierarchy Process Method and Multivariate Statistics in Perialpine Slovenia. Geomorphology. 74(1-4): 17-28.
امینی، ا.، مهردادی، ن.، کرمی، ش.، گیوهچی، س. و هویدی، ح.، 1393. ارائة مدل چندمعیاره برای ارزیابی اثرات محیطزیست جادههای آسفالت (مطالعة موردی: کمربندی شرقی همدان). مهندسی حمل و نقل. 5 (4): 448-435.
Zhu, J., Zhou, Y., Wang, S., Wang, L., Wang, F., Liu, W. and Guo, B., 2015. Multicriteria decision analysis for monitoring ecosystem service function of the Three-River Headwaters region of the Qinghai-Tibet Plateau, China. Environ. Monit. Assess., 187 (6): 355-365.
Ezzati, S., Najafi, A. and Bettinger, P., 2015. Fuzzy Spatial Multi-Criteria Decision Making for Monitoring Low Volume Forest Road under Steep Terrain. 16th Symposium for Systems Analysis in Forest Resources 19-21, Uppsala, Sweden.
Ocampo-Melgar, A., 2013. Participatory multi-criteria assessment for monitoring actions
and supporting decision making to combat desertification in the San Simon watershed (Arizona). A Partial Fulfillment of the Requirements For the Degree of Doctor of Philosophy. The University of Arizona.
Linkov, I., Varghese, A. Jamil, S., Seager, T. P., Kiker, G. and Bridges, T., 2004. Multi-Criteria Decision Analysis: A Framework for Structuring Remedial Decisions at Contaminated Sites. In: Strategic Management of Marine Ecosystems. Kluwer. Amsterdam (in Press): 15-54. http://citeseerx.ist.psu.edu
Linkov, I., Satterstrom, F. K., Kiker, G., Seager, T. P., and Bridges, T., 2006. Multi-criteria Decision Analysis: A Comprehensive Decision Approach for Management of Contaminated Sediments. US Army Corps of Engineers, Omaha District. Paper 165. http://digitalcommons.unl.edu/usarmyceomaha/165.
Ellis, B. and Garelick, H., 2008. A multi-criteria approach for assessing options to remediate arsenic in drinking water. Rev Environ Contam Toxicol. 197: 129-61.