کاربرد آنالیز شبکه در برنامه ریزی فضاهای سبز شهری (مطالعه موردی: کلان شهر اهواز)

الموضوعات :

سرور شفیع نژاد ¹ , فاطمه پودات ² , فروزان فرخیان ³

1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد مدیریت محیط زیست، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
2 - استادیار گروه معماری، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران.
3 - استادیار گروه محیط زیست، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران. *(مسوول مکاتبات)

تاريخ الإرسال : 09 الأربعاء , شعبان, 1439 تاريخ التأكيد : 21 الأحد , جمادى الأولى, 1440 تاريخ الإصدار : 09 الجمعة , جمادى الثانية, 1445

الکلمات المفتاحية: اهواز, پیوستگی اکولوژیک, اولویت بندی حفاظتی, سیمای سرزمین شهری, شبکه فضاهای سبز,

ملخص المقالة :

زمینه و هدف: توسعه بی رویه شهری باعث منقطع شدن پوشش های گیاهی بومی و انزوای زیستگاه هایی می گردد که توسط ساخت و سازهای شهری احاطه شده اند. با این وجود لکه های سبز شهری دارای شرایط مطلوب و ارزشمند هم چنان می توانند هم چون یک شبکه ی پیوسته در حفظ تنوع زیستی و بهبود کارکرد اکولوژیک سیمای سرزمین نقش ایفا کنند. هدف از این پژوهش ارزشیابی فضاهای سبز موجود، در حفظ پیوستگی شبکه سبز شهری کلانشهر اهواز و استفاده از یافته های حاصل در مطالعات برنامه ریزی فضای سبز و افزایش سرانه سبز شهری است. روش بررسی: روش این مطالعه مدلسازی و مطالعه ی موردی است و رویکرد اکولوژی سیمای سرزمین و روش آنالیز شبکه اتخاذ شده است. در مدل سازی شبکه، کلیه لکه‌های سبز عمومی و خصوصی موجود در سیمای سرزمین شهر اهواز، نمونه ی مطالعاتی، جهت ارزش های زیستگاهی لحاظ گردید. شبکه سبز شهری در محیط GIS بر اساس تئوری گراف مدل سازی شد و با سنجه IIC، پیوستگی شبکه و اهمیت اجزای آن سنجش شد. همچنین اهمیت هریک از لکه‌های سبز در پیوستگی شبکه، بررسی و لکه‌ها بر اساس اهمیت‌شان با سنجه ی dIIC اولویت بندی شدند. یافته ها: یافته ها نشان داد لکه‌های سبز وسیع تر، اولویت بالاتری بدست آوردند که عمده آنها زمین های کشاورزی ناحیه 4 و 5 و پارک شهری در ناحیه 3 می باشند. لکه‌های با ارزش اکولوژیک بالا، پراکنشی خطی در امتداد رودخانه دارند. بحث و نتیجه گیری: مدل سازی شبکه سبز شهر و استفاده از سنجه ی مذکور موجب گردید که لکه‌های سبز شهری با اهمیت بالاتر در سیمای سرزمین شهر اهواز، که نقش حیاتی در بقا حیات جانوری و گیاهی و تنوع زیستی دارند با دقت بالاتری شناسایی و برجسته گردند. شناخت دقیق لکه‌‌های سبز ارزشمند، منجر به افزایش هدفمند سرانه فضای سبز و توزیع صحیح آن ها در شهر بویژه مناطق دارای سرانه پایین می گردد. شناخت لکه‌های سبز ارزشمند توسط مسئولان و برنامه ریزان شهری، موجب حفاظت و تقویتشان در روند روبه رشد توسعه شهر می شود.

المصادر:

1. Bennett, A. Linkages in the landscape: the role of corridors and connectivity in wildlife conservation: IUCN, Gland. UK; Switzerland and Cambridge, 2003.


2. Crooks K. R & Sanjayan M. Connectivity Conservation, Cambridge: Cambridge University Press, 2003.


3. Poodat, F. Arrowsmith C. Fraser D. & Gordon A. Prioritizing urban habitats for connectiving conservation: Integrating centrality and ecological metrics. Environmenta Management; 2015. 56(3):664-674.


4. Poodat, F., barghjelveh, S. D., mirkareme, H. C. An analytical review on how to measure ecological continuity in order to protect biodiversity in cities. Environmental Researches, 2015; 5(10): 195-210. (In Persian)


5. Taylor P. D. Fahrig  Helein  K. & Merriam G. Connectivity is a vital element of landscape structure. Oikos; 1993. 68(3): 571-573.


6. Podat, F.,BarghJelveh, S.and Arrowsmith, K.An analysis of ecological continuity in order to protect wildlife in an urban landscape.The first international conference on landscape ecology: November 2012. Isfahan, Iran. (In Persian)


7. Ahmadi, A. Movahed, A.and Shojaeyan, A.Presenting the optimal location pattern of urban green spaces using GIS and AHP, the study area: Zone 7 of Ahvaz Municipality. Environmental studies magazine. 2011;4(15):147-162. (In Persian)


8. Mikaeeili, A., Sadeghi Benis, M. Urban Ecological Network of Tabriz City And Proposed Solutions for Preservation and Development. Environmental Researches, 2011; 1(2): 43-52. (In Persian)


9. Rayfield B, Fortin M.J, Fall A. Connectivity for conservation;a framework to classify network measures. Ecological society of America, 2011: 847-858.


10. Majnounian, H.Discussions about parks, green spaces and promenades, Tehran Municipality Publications. 1995. (In Persian)


11. Saura, S. & Torné, S., CONEFOR 2.6 User manual, 2012.


12. Pascual-Hortal L, Saura S. Comparison and development of new graph-based landscape connectivity indices: towards the priorization of habitat patches and corridors for conservation. Landscape Ecology ; 2006; 21(7): 959-967.


13. Pascual-Hortal L, Saura S. Impact of spatial scale on the identification of critical habitat patches for the maintenance of landscape connectivity. Landscape and Urban Planning; 2007; 83 (3): 176-186


14. Saura S. Rubio L. A common currency for the different ways in which patches and links can contribute to habitat availability and connectivity in the landscape. Ecography ; 2010. 33: 523-537.


15. Saura Estreguil C. Mouton,C. & Rodríguez-Freire M. Network analysis to assess landscape connectivity trends: application to European forests (1990-2000). Ecological Indicators; 2011. 11: 407-416.


16. Alvandi, oral interview, Environmental Organization of Khuzestan Province; (In Persian)


17. Zetterberg A, Mortberg U.M, Balfors B. Making graph theory operational for landscape ecological assessments, planning, and design. Landscape and urban planning; 2010. 95(6): 181-191.


18. Farrokhian, F., Mayedzadeh, H. The Effect of Urban Green Space on the Quality of Life of Citizens of Ahvaz City. 2020; 11(41): 23-36. (In Persian)


19. Dramstad, W., Olson, J. D. and Forman, R. T., Landscape ecology principles in landscape architecture and land use planning. Translated by Foroud Azari Dehkordi.Adabestan publication;