بررسی تأثیر متغیر‌های جمعیتی بر کیفیت محیط زیست بر مبنای مدل STIRPAT

الموضوعات :

سید کمال صادقی ¹ ((مسوول مکاتبات): دانشیار گروه اقتصاد، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.)
سکینه سجودی ² (دکتری گروه اقتصاد، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.)
فهیمه احمدزاده دلجوان ³ (کارشناسی ارشد ،گروه اقتصاد، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.)

تاريخ الإرسال : 22 الأربعاء , رجب, 1435 تاريخ التأكيد : 30 السبت , شوال, 1436 تاريخ الإصدار : 22 الأربعاء , ربيع الأول, 1438

الکلمات المفتاحية: محیط‌زیست, دی‌اکسیدکربن, اندازه جمعیت, ترکیب جمعیت, مدل STIRPAT,

ملخص المقالة :

زمینه و هدف: اندازه و ترکیب جمعیت از مهم ترین متغیر های تأثیرگذار بر کیفیت محیط زیست می باشند. مطالعات تجربی در مورد تأثیر عوامل جمعیتی بر انتشار آلودگی نتایج بسیار متفاوتی داشته است. شناسایی و تعیین چگونگی و میزان تأثیر این متغیر ها بر کیفیت محیط زیست می تواند در اتخاذ سیاست ها و تدوین مقررات زیست محیطی نقش به سزایی داشته باشد. روش بررسی: در مطالعه حاضر با به‌کارگیری تجزیه و تحلیل اقتصاد سنجی و با استفاده از مدل STIRPAT و داده‌های مربوط به انتشار دی اکسید کربن در میان کشور‌های گروه دی هشت از سال 1995 تا 2010، به بررسی تأثیر متغیر‌های جمعیتی نظیر اندازه جمعیت، سن جمعیت، تمرکز جمعیت و شهرنشینی و نیز تأثیر تولید ناخالص داخلی (GDP) بر انتشار گاز دی‌اکسیدکربن پرداخته شده است. یافته ها: نتایج حاکی از آن است که اندازه جمعیت و تمرکز جمعیت، تأثیر معنی داری بر انتشار گاز های گلخانه ای ندارند. از طرفی سن جمعیت بین 15 تا 64 سال، شهرنشینی و درآمد سرانه واقعی به ترتیب بیشترین تأثیر را در انتشار سرانه دی اکسید کربن در بین کشورهای عضو گروه دی هشت از خود نشان می دهند. نتیجه گیری: کشش بالای انتشار آلاینده ها نسبت به دوره سنی 15 تا 64 سال در جامعه ما از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که توزیع سنی جمعیت در این بازه سنی متراکم شده است. از آن جایی که این دوره سنی سهم بالایی در تولید و رشد اقتصادی و مصرف انرژی دارد، تأثیر بالایی نیز در انتشار CO2 خواهد داشت. بنابراین باید از طریق اقداماتی نظیر آموزش های فرهنگی حفظ محیط زیست و افزایش راندمان مصرف انرژی، تخریب محیط زیست توسط مصرف کنندگان را به کمترین حد کاهش داد.

المصادر:

1-      Jiang Leiwen, Hardee Karen. (2009), How do recent population trends matter to climate change? PAI work paper. April.

2-      Carbon Dioxide Information Analysis Center of Oak Ridge National Laboratory, USA, (2011).

3-      Bin Shui, Dowlatabadi Hadi, (2005) Consumer lifestyle approach to US energy use and the related CO2 emissions. Energy Policy; 33:197–208.

4-      Druckman Angela, Jackson Tim, (2009) the carbon footprint of UK households 1990–2004: a socio-economically disaggregated, quasi-multi-regional input–output model. Ecol Econ; 68:2066–77.

5-      Weber Christoph, Adriaan Perrels, (2000), modelling lifestyle effects on energy demand and related emissions. Energy Policy; 28:549–66.

6-      آر.تورنر، دی.پیرس، آی باتمن، 1374، ترجمه دهقانیان. سیاوش، کوچکی. علیرضا و کلاهی اهری. علی، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، صفحه ۶.

7-      Ehrlich, P., & Holdren, J. (1971), Impact of population growth, Science, 171, 1212–1217.

8-      York, R., Rosa, E. A., & Dietz, T. (2003), STIRPAT, IPAT and ImPACT: Analytic tools for unpacking the driving forces of environmental impacts, Ecological Economics, 46, 351–365.

9-      Scholz, S. (2006), the POETICs of Industrial Carbon Dioxide Emissions in Japan: An Urban and Institutional Extension of the IPAT Identity, Carbon Balance and Management 1:11.

10-  10-Birdsall Nancy,( 1992), Another look at population and global warming. Working paper. Washington, DC: The World Bank. WPS 1020

11-  Holdren, J.P., (1991), Population and the energy problem, Population and Environment 12 (3), 231_255.

12-  Dalton Michael, O'Neill Brian, Prskawetz Alexia, et al (2008), “Population aging and future carbon emissions in the United States”, Energy Econ; 30:642–75.

13-  O'Neill, B.C., Chen, B., (2002), Demographic determinants of household energy use in the United States, Population and Development Review 28 (Supplement on Methods of Population-Environment Analysis), pp. 53–88.

14-  Qin Zhu, XizhePeng (2012), the impacts of population change on carbon emissions in China during 1978–2008, Environmental Impact Assessment Review 36, 1–8.

15-  Alex de Sherbinin, David Carr, Susan Cassels, and Leiwen Jiang (2007), Population and Environment, Annu Rev Environ Resour, 32: 345–373. doi:10.1146/annurev.energy.

16-  Knapp Tom, MookerjeeRajen (1996), Population growth and global CO2 emissions, Energy Policy; 24(1):31–7.

17-  Shi Anqing (2003), the impact of population pressure on global carbon dioxide emissions, 1975–1996: evidence from pooled cross-country data. Ecol Econ; 44:29–42

18-  Dalton Michael, O'Neill Brian, Prskawetz Alexia, et al. 2008, Population aging and future carbon emissions in the United States. Energy Econ; 30:642–75.

19-  Satterthwaite David (2009), the implications of population growth and urbanization for climate change, Environ Urbanization; 21(2):545–67.

20-  Poumanyvong Phetkeo, Kaneko Shinj, (2010), Does urbanization lead to less energy use and lower CO2 emissions?, A cross-country analysis, Ecol Econ;70:434–44.

21-  Qin Zhu, Xizhe Peng, (2012), the impacts of population change on carbon emissions in China during 1978–2008, Environmental Impact Assessment Review 36, 1–8.

22- بهبودی. داود، فلاحی. فیروز، برقی گلعذانی. اسماعیل، 1389،  عوامل اقتصادی و اجتماعی مؤثر بر انتشار سرانه دی اکسید کربن در ایران (1383-1346)، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 90، صص 17-1.

23-  عیسی ­زاده. سعید و مهرانفر. جهانبخش، 1389، تأثیر مهاجرت داخلی بر الگوی مصرف انرژی در اقتصاد ایران، راهبرد یاس، شماره­  22، صص 218-237.

24- فطرس. محمد حسن و قربان سرشت. مرتضی، 1391،  اثر رشد شهر نشینی بر مصرف انرژی و انتشار دی اکسید کربن: مقایسه سه نظریه، فصل­نامه مطالعات اقتصاد انرژی، سال نهم، شماره 35، صص 168-147.

25- فلاحی. فیروز و حکمتی فرید. صمد، 1392، بررسی عوامل مؤثر بر میزان انتشار گاز دی­اکسید کربن در استان­های کشور (رهیافت داده­های تابلویی)، فصل­نامه اقتصاد محیط زیست و انرژی، سال دوم، شماره 6، صص 150-129.

26- صادقی. سید کمال، 1392، بررسی رابطه انتشار کربن و آلودگی آب در ایران با نگرش اقتصاد محیط­زیست، فصل­نامه فضای جغرافیایی، سال 13، شماره 43، صص 227-209.

27-  Dietz, T and EA Rosa (1997), “Effects of Population and Affluence on CO₂ Emissions”, National Acad Sciences 94: 175-179.

28-  York, R., Rosa, E. A., & Dietz, T. (2003), “STIRPAT, IPAT and ImPACT: Analytic tools for unpacking the driving forces of environmental impacts”, Ecological Economics, 46, 351–365.

29-  Dietz, T., & Rosa, E. A. (1994), “Rethinking the environmental impacts of population, affluence and technology”, Human Ecology Review, 1, 277–300.

30-  QU Ru-xiao, JIANG Quan, (2012), “Examining the Impact of Demographic Factors on Regional Carbon Emission: An Empirical Study Based on Chinese Provincial Panel Data”, School of Economics and Business Administration, Beijing Normal University, Beijing 100875, China.

31-  Alam, shaista, Fatima, Ambreeen & Butt, Muhammad (2007), Sustainable development in Pakistan in the context of energy consumption demand and environment degradation, Journal of Asian Economic, vol 18, pp. 825-837.