تأثیر اندازۀ سطح روشنههای تاجپوشش بر استقرار و زندهمانی زادآوری طبیعی جنگل(مطالعۀ موردی: پارسل 18 طرح جنگلداری سری جمند)
الموضوعات :مهدی میردار هریجانی 1 , محمدرضا پورمجیدیان 2 , حمید جلیلوند 3 , قوام الدّین زاهدی امیری 4
1 - دانشجوی دکتری رشتۀ جنگلداری دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری.
2 - دانشیار گروه جنگلداری دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری *(مسوول مکاتبات) .
3 - استاد گروه جنگلداری دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری.
4 - استاد گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران.
الکلمات المفتاحية: حفره طبیعی, زادآوری, نور, قطعه شاهد, جمند,
ملخص المقالة :
زمینه و هدف: رفتار و واکنش های زیراشکوب ناشی از میزان بازشدن تاج پوشش است که شرایط نوری بطور شدیدی بعد از شکل گیری آن تغییر می کند. روش بررسی: در این تحقیق پارسل 18 طرح جنگل داری سری جمند انتخاب شد. با پیمایش صد در صد و بررسی تمامی حفره های طبیعی تاج پوشش موجود در آن، تأثیر اندازۀ سطح این حفره ها بر زادآوری طبیعی درختان جنگلی مطالعه شد و درختان مادری حاشیۀ حفره ها به تفکیک نوع گونه مورد بررسی قرار گرفتند. در این تحقیق حفره های تاج پوشش به 4 کلاسه اندازۀ سطح 200- 50 ، 400- 200 ، 600- 400 و 800- 600 متر مربع تقسیم شده و تجزیه و تحلیل بر روی آن ها صورت گرفت. یافته ها: بر اساس نتایج بدست آمده میانگین طول قطرهای کوچک و بزرگ حفره ها در کلاسۀ اندازۀ سطح حفره های تاج پوشش در سطح 5% اختلاف معنی دار را نشان می دهد، بطوری که با افزایش کلاسۀ اندازۀ سطح میانگین طول قطرها افزایش می یابد و بالعکس. بیش ترین میزان نهال های خشک مشاهده شده، در میان زادآوری های استقرار یافته در درون میکروپلات های اندازه گیری شده در کلاسۀ اندازۀ سطح چهارم (کلاسۀ 8-6 آر) می باشد که اختلاف معنی داری را در سطح 5% نشان می دهد. بیش ترین فراوانی درخت ممرز در حاشیۀ حفره های کوچک تر از 2 آر وجود دارد و با افزایش کلاسۀ اندازۀ سطح از میانگین فراوانی درختان ممرز کاسته می شود. استقرار زادآوری و همچنین نوع گونه های زادآوری استقرار یافته، اختلاف معنی داری را در سطح 5% در کلاسه های مورد مطالعه نشان نداد. نتیجه گیری: بطور کلی در این تحقیق افزایش اندازۀ سطح روشنه های تاج پوشش و در نتیجه افزایش تنش های نوری و دمایی بر نهال های استقرار یافته، موجب مرگ و میر نهال ها می شود.
- آزادفر- د، سعیدی- ز، «تأثیر سطح روزنۀ تاجپوشش بر نرخ فتوسنتز خالص و ویژگیهای برگ نهالهای راش»- سوّمین همایش ملّی جنگل، بهار 1388- تهران- ایران.
- Dupuy, J.M., Chazdon, R.L., 2008. Interaction effects of canopy gap, understory vegetation and leaf litter on tree seedling recruitment and composition in tropical secondary forests. Forest Ecology and Management, Vol. 255, pp. 3716-3725.
- مصدق، احمد، «جنگلشناسی»، انتشارات دانشگاه تهران، 1375، ص 481.
- Kathke, S., Bruelheide, H., 2010. Gap dynamics in a near-natural spruce forest at Mt. Brocken, Germany. Forest Ecology and Management, Vol. 259, pp. 624-632.
- Serander, R., 1936. Granskar Och Fiby Vrskog: En studie over stormluckornas och marbuskarnas betydelse i den sevenska granskogens regeneration (The primitive forests of Granskar and Fiby: A study of the part played by storm-gaps and dwarf trees in the regeneration of the Swedish spruce forest. Acta Phytogeogr, Suec. Vol. VIII, pp. 1-227. (In Swedish with English summary).
- Schumann, M.E., White, A.S., Witham, J.W., 2003. The effect of harvest-created gaps on plant species diversity, composition, and abundance in a Maine oak-pine forest. Forest Ecology and Management, Vol. 176, pp. 543-561.
- McCarthy, J.W., Weetman, G., 2006. Age and size structure of gap-dynamic, old-growth boreal forest stands in Newfoundland. Silva Fennica, Vol. 40(2), pp. 209-230.
- Hu, L., Zhu, J., 2009. Determination of the tridimensional shape of canopy gaps using two hemispherical photographs. Agricultural and Forest Meteorology, Vol. 149, pp. 862-872.
- Romell, E., Hallsby, G., Karlsson, A., 2009. Forest floor light conditions in a secondary tropical rain forest after artificial gap creation in northern Borneo. Agricultural and Forest Meteorology, Article in press.
- گرجی بحری- ی، کیادلیری- ش، فرجی- ر، مهدوی- ر، موسوی میرکلایی- ر، «مطالعۀ روشهای احیای زادآوری در عرصۀ جنگل مخروبه دانگ تجدید نسل گلبند (نوشهر)»- سوّمین همایش ملّی جنگل، بهار 1388- تهران- ایران.
- Clinton, B.D., Baker, C.R., 2000. Catastrophic windthrow in the southern Appalachians: characteristics of pits and mounds and initial vegetation responses.Forest Ecology and Management, Vol. 126, pp. 51-60.
- Elliott, K.J., Hitchcock, S.L., Krueger, L., 2002. Vegetation response to large scale disturbance in a southern Appalachian forest: Hurricane Opal and Salvage Logging. J. Torrey Bot. Soc., Vol. 129, pp. 48-59.
- دلفان اباذری، بهرام و همکاران، «بررسی سطوح حفرههای زادآوری و وضعیت کمّی نهالهای استقرار یافته در قطعه شاهد جنگلهای کلاردشت (طرح لنگا)»، فصلنامه پژوهشی تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 1383، جلد 12 (2): 251- 266.
- بینام، «طرح جنگلداری سری 3 جمند حوزۀ 45 گلبند»، 1385، ص 274.
- Runkle, J.R., 1992. Guidelines and sample protocol for sampling forest gaps. U.S.D.A. For. Serv. Gen. Tech. Rep. PNW-GTR, pp. 238.
- شهنوازی، هوشنگ، «ارزیابی کمّی و کیفی حفرههای زادآوری ایجاد شده در راشستانهای گلبند(سری جمند)»، پایان نامۀ کارشناسی ارشد جنگلداری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، 1379؛ ص 115.
- امانزاده، بیتالله و همکاران، «بررسی زادآوری راش در حفرههای طبیعی جنگلهای اسالم»، مجلۀ پژوهش و سازندگی، 1385، جلد 71: 19-25.
- Griffiths, M.E., Lawes, M.J., Tsvuura, Z., 2007. Understorey Gaps influence regeneration dynamics in subtropical coastal dune forest. Plant Ecol., Vol. 189, pp. 227-236.
- McCathy, J., 2001. Gap dynamics of forest trees: A review with particular attention to boreal forests. Environ. Rev., Vol. 9, pp. 1-59.
- ماریجا، نورسیس.(نویسنده) فتوحی، اکبر. و اصغری، فریبا.(مترجم). «کتاب آموزشی آنالیز آماری دادهها با SPSS 11.0». انتشارات کانون نشر علوم 1382، ص 612.
- ورامش- س، حسینی- م، عبدی- ن، «توسعۀ جنگلکاری، رهیافتی نوین در ترسیب کربن، حفاظت خاک و توسعۀ پایدار»- سوّمین همایش ملّی جنگل، بهار 1388- تهران- ایران.
- Dytham, C., 1999. Choosing and using statistics, a biologist’s guide. Black Well Publication, pp. 218.
- Wheater, C.P., Cook, P.A., 2002. Using statistics to understand the environment. Routledge Publication, pp. 245.
- Muth, C.C., Bazzaz, F.A., 2002. Tree canopy displacement at forest gap edges. Can. J. For. Res., Vol. 32, pp. 247-254.
- Tognetti, R., Minotta, G., Pinzauti, S., Michelozzi, S., Borghetti, M., 1998. Acclimation to changing light conditions of long-term shade-grown beech (Fagus sylvatica L.) seedlings of different geographic origins, Trees-Structure and Function. Springer Berlin/Heidelberg, Vol. 12(6), pp. 326-333.
- موسوی میرکلایی، سیّدرضا و همکاران، «تعیین اندازه سطح حفره تاجپوشش برای بهبود زادآوری طبیعی راش»، مجله منابع طبیعی ایران، 1382، جلد 56 (3): 39- 46.
- سلیمی مقدّم، علی اوسط، «بررسی کمّی و کیفی زادآوری گونههای مختلف درختی در حفرههای با سطوح متفاوت در سری 2 لساکوتی»، پایان نامه کارشناسی ارشد جنگلداری، دانشگاه مازندران، دانشکده منابع طبیعی،1384؛ ص 88.
- شهنوازی، هوشنگ و همکاران، «ارزیابی کمّی وکیفی زادآوری طبیعی درحفرههای ایجاد شده راشستانهای گلبند (سری جمند)»، فصلنامه تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 1384، جلد 13 (2): 141-153.
- موسوی میرکلایی، سیّدرضا، «تأثیر اندازۀ سطح و درصد شیب حفره بر روی زادآوری نهالها بعد از برشهای پناهی در سری شوراب از حوزه گلبند»، پایان نامۀ کارشناسی ارشد جنگلداری، دانشگاه تربیت مدرس، 1379؛ ص 98.
- Yamamoto, S., 1989. Gap dynamics in Climax Fagus Crenata forests. Bot. Mag. Tokyo, Vol. 102, pp. 93-114.