بررسی توزیع مکانی زمانی آلاینده های هوا در شهر تهران برای ماه های سرد سال های 2013-2011
الموضوعات :زهرا شرعی پور 1 , عباسعلی علی اکبری بیدختی 2
1 - کارشناس ارشد هواشناسی، گروه فیزیک فضا، مؤسسه ژئوفیزیک، دانشگاه تهران، ایران* (مسوول مکاتبات).
2 - استاد، گروه فیزیک فضا، مؤسسه ژئوفیزیک، دانشگاه تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: آلودگی هوا, توزیع زمانی- مکانی, فصل سرد, تهران,
ملخص المقالة :
زمینه و هدف: امروزه آلودگی هوا یکی از مهم ترین مشکلات زیست محیطی کلان‌شهرها محسوب می‌شود و در این میان، آلودگی هوای تهران به یکی از معضلات جدی شهری تبدیل شده است. بنابراین چگونگی توزیع آلاینده ها و روند تغییرات زمانی مکانی آن‌ها حایز اهمیت است. هدف از این تحقیق تعیین الگوی توزیع مکانی زمانی آلاینده های هوا در شهر تهران طی فصل سرد سال‌های 2013-2011 و دوره های حاد آلودگی هوا بوده و عوامل ایجاد کننده چنین الگوهایی مورد بحث قرار می‌گیرد. روش بررسی: در این تحقیق از داده‌های آلودگی هوای 16 ایستگاه موجود در شهر تهران وابسته به شرکت کنترل کیفیت هوای شهرداری تهران طی سال های 2011 تا 2013 استفاده شده است.نقشه های توزیع آلاینده های هوا به روش درون‌یابی کرجینگ در نرم افزار Surfer تهیه و تحلیل می‌شود. نتایج: نتایج بررسی توزیع مکانی زمانی میانگین آلاینده ها طی ماه دسامبر(که اغلب دوره های حاد آلودگی هوا در تهران را در بر دارد) 2012 نشان می‌دهد کهغلظت آلاینده‌های گازی از جنوب به شمال و غلظت آلاینده های ذرات معلق از شمال به جنوب و از شرق به غرب افزایش می‌یابد. مقایسه نقشه‌های توزیع آلاینده CO به‌هنگام ظهر و شب نشان می‌دهد که به‌هنگام ظهرگرادیان شدیدی (شمال جنوبی) بر هم مقدارهای آلاینده CO حاکم است و در شب این گرادیان کاهش یافته و توزیع یکنواخت‌تر می شود. این نشان از انتقال آلاینده های گازی توسط باد آناباتیک (دشت به کوه) به سوی شمال در روز هنگام و بر عکس آن در شب با باد کاتاباتیک (کوه به دشت) کوهستان است که اغلب بر این منطقه، به‌ویژه در فصل سرد، حاکم است. عمق لایه مرزی (افزایشی به سوی جنوب) نیز روی این توزیع ها موثر است. نزدیکی مناطق جنوبی به کویرهای خشک و فعالیت های صنعتی از نوع ساختمانی شرایط افزایشی ذرات معلق را فراهم می‌کند و سپس گردش‌های محلی توزیع آن‌ها را تعیین می‌کند. نتیجه گیری: بررسی‌ها نشان می‌دهد که در دوره های حاد آلودگی هوا الگوهای توزیع آلودگی میانگین ماهانه دسامبر حفظ می‌شود. مقایسه آنومالی های دوره های حاد آلودگی نسبت به قبل از دوره نشان می‌دهد که در این روزها معمولا بیش‌ترین آنومالی‌ها در میان آلاینده های مختلف مربوط به ذرات معلق می‌باشد. در اکثر مناطق تهران از نظر آلاینده CO آلودگی شب بیش‌تر از روز است. بادهای محلی در جابجایی آلودگی هوا بسیا مؤثرند.
- Muir, D., Longhurst, J.W.S. and Tubb, A., (2006), Characterization and quantification of the sources of PM10 during air pollution episodes in the UK, Science of the Total Environment, 358, pp. 188– 205.
- Vardoulakis, S. and Kassomenos, P., (2008), Sources and factors affecting PM10 levels in two European cities: Implications for local air quality management, Atmospheric Environment, 42, pp. 3949–3963.
- Yin, S., Shen, Z., Zhou, P., Zou, X., Che, S., Wang, W., (2011), Quantifying air pollution attenuation within urban parks: An experimental approach in Shanghai, China, Environmental Pollution, 159, pp. 2155-2163.
- بابازاده، م. و محمدی، ح.، (1389) ، بررسی روند آلایندهها و جو در شکل‌گیری مه دود فتوشیمیایی در شهر تهران، نشریه جغرافیا و برنامه ریزی (دانشگاه تبریز) ، 31، 109-129.
- محمدی، ح. و اعتماد، ا. ا.، (1390) ، تأثیر عناصر جوی و آلاینده های هوای شهر تهران بر بیماری سرطان ریه، فصلنامه سپهر، 78، 79-88.
- شمسی پور، ع. ا.، نجیب زاده، ف. و حسین پور، ز.، (1391) ، شبیه سازی الگوی پراکنش آلودگی هوای کلان شهر تهران در شرایط وزش باد، مجله جغرافیا و مخاطرات محیطی، 19-36.
- یزدی، م. ن. و ارحامی، م.، (1391) ، بررسی سطح آلاینده های هوا در حوالی بزرگ‌راه ها و عوامل مؤثر بر آن در تهران، همایش ملی جریان و آلودگی هوا، 24-25 آبان 1391.
- اشرفی، خ.، معجری، م.، انواری، ا. و فیض، س. م. ع.، (1391) تأثیر شرایط هواشناختی بر غلظت آلاینده ذرات معلق کمتر از 5/2 میکرون در سطح شهر تهران، همایش مدیریت آلودگی هوا و صدا، 14-15 آذر ماه 1391.
- اربابی، ا.، محققی، پ. و صابری دوست، م.، (1391) ، بررسی الگوهای سینوپتیکی اینورژن در تهران با استفاده از تحلیل عاملی، همایش ملی جریان و آلودگی هوا، 24-25 آبان 1391.
- هالک، ف. س. و کاوسی رحیم، ع. (1391) ، پروفیل عمودی آلاینده ذرات معلق در محیط شهری کرج در استان البرز، همایش مدیریت آلودگی هوا و صدا، 14-15 آذر ماه 1391.
- مرادی، پ. و علمی زاده، ه.، (1391) ، بررسی اثرات پدیده گرد و غبار بر سلامت و محیط زیست با تأکید بر استان خوزستان، همایش ملی جریان و آلودگی هوا، 24-25 آبان 1391.
- شرعی پور، ز. و علی اکبری بیدختی، ع. ع.، (1392)، بررسی آلاینده ازن سطحی در شهر تهران طی دوره سال های (2008-2011) ، مجله فیزیک زمین و فضا، دوره 39، شماره 3، 191-206.
- سلطانزاده، ا.، علی اکبری بیدختی، ع. ع. و زوار رضا، پ. (1391)، بررسی جریان های محلی روی تهران با استفاده از یک مدل شهری تک لایه ای جفت شده با مدل میان مقیاس WRF در حضور شرایط جوی ایده آل، مجله فیزیک زمین و فضا، دوره 38، شماره 4، 207-221.
