تخمین رسوب‌دهی شبکه جاده جنگلی با استفاده از مدل تحویل رسوب و سامانه اطلاعات مکانی

الموضوعات :

ذکریا اسداللهی ¹ , صالح یوسفی ² , مجید محمدی ³

1 - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی دانشگاه تربیت مدرس، مازندران، نور
2 - دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی دانشگاه تربیت مدرس، مازندران، نور
3 - گروه مهندسی مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه سمنان، سمنان، ایران*(مسوول مکاتبات).

تاريخ الإرسال : 08 السبت , شعبان, 1432 تاريخ التأكيد : 26 الإثنين , ذو القعدة, 1432 تاريخ الإصدار : 16 الثلاثاء , رمضان, 1437

الکلمات المفتاحية: جاده های جنگلی, رسوبدهی, سامانه اطلاعات مکانی, فرسایش, مدل تحویل رسوب,

ملخص المقالة :

زمینه و هدف: جاده های جنگلی از مهم‌ترین واحد های مدیریتی جنگل محسوب می شوند که در حمل و نقل چوب و استفاده از سایر خدمات جنگل مانند شکار، توریسم و غیره نقش ویژه ای را ایفا می کنند. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات ناشی از جاده سازی در جنگل، به ویژه در صورت عدم رعایت اصول جاده سازی، ایجاد و افزایش اشکال مختلف فرسایش در اطراف جاده و بالطبع رسوب زایی در اثر از بین بردن پوشش گیاهی، تخریب ساختمان خاک، افزایش سرعت رواناب و ناپایدار کردن شیب دامنه است. روش بررسی: در این تحقیق، رسوب ناشی از جاده های جنگلی موجود در بخشی از جنگل آموزشی و پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس، با استفاده از مدل تحویل رسوب و در محیط GIS تخمین زده شد. عوامل موثر بر فرسایش در این مدل شامل زمین شناسی، جاده، شیب، بارندگی، پوشش گیاهی و شبکه آب‌راهه می باشند. یافته ها: فرسایش تولیدی از این شبکه جاده بدون در نظر گرفتن میزان تحویل رسوب در حدود 4/1576 تن در سال تخمین زده شد. با درنظر گرفتن میزان تحویل رسوب بر اساس فاصله از آب‌راهه، رسوب‌دهی از شبکه جاده در حدود 7/140 تن در سال به دست آمد. بحث و نتیجه گیری: نتایج نشان داد سهم رسوب تولیدی جاده ها در حدود 33/1 درصد رسوب خروجی حوضه است، در حالی که این جاده ها تنها 017/0 درصد از سطح حوزه آب‌خیز را شامل می شوند.

المصادر:

1. Demir, M., Hasdemir M., 2005. Functional planning criterion of forest road network  systems  according to recent  forestry  development  and suggestion in Turkey, Am J Environ Sci, Vol. 24,8–22.


2. مجنونیان، ب و همکاران، 1386، طراحی و ارزیابی فنی شبکه جاده جنگلی از لحاظ قابلیت دسترسی با استفاده از GIS مطالعه موردی: بخش نمخانه، مجله منابع طبیعی، جلد 7، شماره 60، صص 919-907.


3. Akay, A.E., Erdas, O., Reis M, Yuksel, A., 2008. Estimating sediment yield from a forest road network by using a sediment prediction model and GIS techniques, Journal of Building and Environment, Vol.43, 687–695.


4. Cole, DN., Landres, PB., 1996. Threats to wilderness ecosystems: impacts and research needs, Ecol Appl, Vol. 6, 84-168.


5. Williams T., 1998. The unkindest cuts. Audubon (January–February), 24–31.


6. مجنونیان، ب و همکاران، 1384،طراحی زهکش­های عرضی جاده­های جنگلی در سری سیاه‌بیل حوزه آب‌خیز اسالم، مجله منابع طبیعی ایران، شماره 58: صص350-339.


7. Grace, J.M., 2002. Control of sediment export from the forest road prism. ASAE Annu Meeting, Vol. 45, 1-6.


8. Megahan, W.F., 1974. Erosion over time: a model. US Department of Agriculture Forest Service, Intermountain Res Stn, Ogden, Utah Res Paper INT-156. 14p.


9. Carl, S.C., Li, C., 2006. Impact of planting grass on terrene roads to avoid soil erosion, Landscape and Urban Planning, Vol. 78, 205-216.


10. Binkley, D., Brown, T.C., 1993. Forest practices as nonpoint sources of pollution in North America, Water Res Bull, Vol. 29, 729–740.


11. Reid, L.M., Dunne T., 1984, Sediment production from forest road surfaces, Water Resource Res, Vol. 20, 1753–1761.


12. Akay, A.E., Boston, K., Sessions, J., 2005. The evaluation of computer-aided road design systems, International Journal of Forest Engineering, Vol. 16, 73-79.


13. Bilby, R.E., Sullivan, K., Duncan, S.H., 1989. The generation and fate of road surface sediment in forested watersheds in southwestern Washington. Forest Sci, Vol. 35, 453–468.


14. Swift, L.W., 1984. Gravel and grass surfacing reduces soil loss from mountain roads, Forestry Sci, Vol. 30, 657–670.


15. Foltz, R. B., Burroughs, E.R., 1990. Sediment production from forest roads with wheel ruts. In: Proceedings of a symposium on watershed planning and analysis, July 9–11, 1989, Durango CO, ASCE, 266–275.


16. Kramer, B.W., 2001. Forest road contracting, construction, and maintenance for small forest woodland owners, Oregon State University, Forest Research Laboratory, Research Contribution 35, 79pp.


17. WFPB, 1997. Washington Forest Practices Board Manual: standard methodology for conducting watershed analysis, Version 4.


18. Ouyang, D., Bartholic, J., 1997. Reducing sediment delivery ratio in Saginaw Bay Watershed. In: The 22nd national association of environmental professionals conference proceedings, Orlando, FL, p. 659–671


19. WDNR, 1995. Standard methodology for conducting watershed analysis, Version 3.0.  Washington Forest Practices Board.