رابطه تنوع گونه‌های گیاهی با عوامل محیطی در منطقه وزگ یاسوج
الموضوعات :رقیه آقایی 1 , سهراب الوانی نژاد 2 , رضا بصیری 3 , رقیه ذوالفقاری 4
1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد جنگلداری، گروه جنگل، مرتع و آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه یاسوج.
2 - استادیار گروه جنگل، مرتع و آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه یاسوج. *(مسوول مکاتبات)
3 - دانشیار گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء بهبهان، بهبهان، ایران.
4 - دانشیار گروه گروه جنگل، مرتع و آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه یاسوج.
الکلمات المفتاحية: شاخص‌های تنوع زیستی, عوامل فیزیوگرافی, ویژگی¬های خاک, یاسوج.,
ملخص المقالة :
زمینه و هدف: تنوع گونه‌ای یکی از موضوعات مهم و اساسی در اکولوژی به خصوص اکولوژی پوشش گیاهی مطرح می‌باشد. هدف از انجام این تحقیق مطالعه تنوع گونه‌های گیاهی در رابطه با عوامل محیطی در بوم‌سازگان‌های جنگلی زاگرس واقع در منطقه وزگ، در جنوب شرقی یاسوج بوده است. روش بررسی: برای این منظور منطقه‌ای به مساحت 308 هکتار انتخاب شد. سپس به صورت تصادفی- سیستماتیک تعداد 61 قطعه نمونه به ابعاد 30×15 متر و 305 میکروپلات به ابعاد 2×5/0 متر به روش حداقل مساحت نمونه¬برداری شد. به منظور بررسی تنوع گونه‌ای گیاهان، از متداول‌ترین شاخص‌های تنوع گونه‌ای استفاده شد. سپس از آنالیز واریانس یک طرفه برای بررسی اختلاف‌های کلی در طبقات مختلف عوامل فیزیوگرافی استفاده شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که ارتفاع از سطح دریا بر تنوع و یکنواختی تأثیر معنی¬دار داشته و دامنه ارتفاعی بالا بیشترین تنوع و یکنواختی را دارد. جهت دامنه نیز بر غنای گونه‌ای اثر معنی‌دار داشته و جهت شمال شرقی بیشترین مقدار غنا را نشان داد. اثر شیب بر تنوع و یکنواختی معنی‌دار بود به طوری که شاخص تنوع و یکنواختی در شیب‌های بالا (70-51 درصد) بالاترین مقدار بود. همچنین نتایج نشان داد که شاخص‌های تنوع گونه‌ای با خصوصیات خاک مانند نیتروژن کل، سیلت و نسبت C/N همبستگی معنی‌داری دارند. بحث و نتیجه‌گیری: بطور کلی نتایج این تحقیق نشان داد که در منطقه مورد مطالعه، عوامل فیزیوگرافی رویشگاه (ارتفاع از سطح دریا، شیب و جهت جغرافیایی) همراه با عوامل خاکی همواره نقش اساسی و تعیین کننده‌ای بر الگوی تغییرات تنوع زیستی گیاهی ایفا می‌کنند. بنابراین انجام مطالعات متعدد در این زمینه در جنگل‌های زاگرس یکی از بهترین راهکارها برای نیل به مدیریت بهینه می‌باشد.
1. Ejtehadi, H., Sepehri, A., Akkafi, H.R., 2009. Methods of measuring biodiversity. Ferdowsi university of Mashhad Publication. 228 p. (In Persian)
2. Farzi, H., Tamartash, R., Jafarian, Z., Tatian, M., 2020. Effects of biological treatments on plants functional and Species Diversity Indices (Case study: Arange Watershed, Alborz). Vol. 14. No. 1. Pp. 37-46. (In Persian)
3. Kiasi, Y., Foroozeh, M.R., Mirdeylami, S.Z., Niknahad, H., 2020. Environmental factors and the presence of medicinal species in Khosh Yeylagh Rangelands in Golestan Province. Journal of Rangeland. Vol. 14. No. 3. Pp. 462-478. (In Persian)
4. Abd El-Ghani, M.M. Amer, W.M., 2003. Soil–vegetation relationships in a coastal desert plain of southern Sinai, Egypt Journal of Arid Environments, Vol. 55. Pp. 607-628.
5. Zhang, Q., Wang, J., Wang, Q. 2021. Effects of abiotic factors on plant diversity and species distribution of alpine meadow plants. Ecological Informatics. Vol. 61. Pp. 101-210.
6. Fisher, M.A., Fuel, P.Z.,2004. Changes in forest vegetation and arbuscular mycorrhizae along a steep elevation gradient in Arizona. Forest Ecology and Management, Vol. 200. No.1-3. 293-311.
7. Rana, D., Kapoor, K. S., Samant, S. S., Bhatt, A., 2020. Plant species conservation priority index for preparing management strategies: A case study from western Himalayas of India. Small Scale Forestry. Vol 19. Pp. 461–481.
8. Hashemi, A., 2010. Evaluating plant species diversity and physiographical factors in natural broad leaf Forest. Journal of Environmental Sciences, Vol. 6. No. 1. Pp. 20-25.
9. Mirzaei, J., Akbarinia, M., Hosseini, S.M., Sohrabi, H., Hosseinzade, J., 2007. Biodiversity of herbaceous species in related to physiographic factors in forest ecosystems in central Zagros. Iranian Journal of Biology. Vol. 20. No. 4. Pp. 375-382. (In Persian)
10. Hamid, M., Khuroo, A. A., Malik, A. H., Ahmad, R., Singh, C.P., 2020. Assessment of alpine summit flora in Kashmir Himalaya and its implications for long-term monitoring of climate change impacts. Journal of Mountain Science. Vol. 17. Pp. 1974–1988.
11. Mahdavi, A., Heydari, M., Eshaghi Rad, J., 2010. Investigation on biodiversity and richness of plant species in relation to physiography and physico-chemical properties of soil in Kabirkoh protected area. Iranian Journal of Forest and Poplar Research. Vol. 18. No.41. Pp. 426-43. (In Persian)
12. Zamani, S.M., Zolfaghari, R., 2013. Investigation of tree and grass biodiversity in the protected area of western Dena and its relationship with environmental factors. Environmental Science. Vol. 11. No. 1. Pp. 131-140 (In Persian).
13. Mohammadzadeh, A., Basiri, R., Torahi, A.A., Dadashian, R., Elahiyan, M., 2015. Evaluation of biodiversity of plant species in Arasbaran area using non-parametric measures with respect to topographic factor of slope: a case study of aquiferous land of Ilgina and Kaleibar rivers. Journal of Plant Research (Iranian Journal of Biology). Vol. 27. No. 4. Pp. 728-741. (In Persian)
14. Mohammadzadeh, A., Basiri, R., Torahi, A., 2015. Evaluation of biodiversity of plant species in Arasbaran zone using noun parametric measures with Respect to Ecological Factor of Altitude. Iranian Journal of Biology. Vol. 27. No. 5. Pp. 949-963. (In Persian)
15. Krebs, C.J., 1999. Ecological methodology. Addison Wesley Longman, Inc. 620 pp.
16. Cain, S.A., 1938. The species-area curve. American Midland Natural. Vol. 19. Pp. 573-581.
17. Stohlgren, T., 2007. Measuring plant diversity. New York, Oxford University Press. 408 pp.
18. Ghahraman, A., 1975-2005. Flora of Iran. Research Institute of Forest and Rangelands Publications.
19. Asadi, M., Masumi, A., Khatamsaz, M., Mozafarian, V., 1991-2055. Flora of Iran. Research Institute of Forest and Rangelands Publications. No. 5,6,8,10,13,33,43.
20. Maranon, T., Ajbilou, R.F., Arroya, J., 1999. Biodiversity of woody species in oak woodland of southern Spain and northern Morocco. Forest Ecology and Management. Vol. 115. Pp. 147-156.
21. Jackson, M.L., 1975. Soil chemical analysis. Advanced course. University of Wisconsin College of Agriculture, Department of Soil Madison, WI.
22. Bremner, J.M., 1965. Total nitrogen. Agronomy. Vol. 9. Pp. 1149-1178.
23. Olsen, S.R., Cole, C.V., Watanabe, F.S., Dean, L.A., 1954. Estimation of available phosphorus in soil by extraction with sodium bicarbonate. USDA. Circ. 939. U.S.Gover.
24. Day, P.R., 1965. Particle fractionation and particle size analysis. pp. 545-565. In: Black CA (eds). Methods of soil analysis. Part1, Monograph. American Society Agronomy, Madison. WI.
25. Magurran, A.E., 2004. Measuring biological diversity. Blackwell publication. 256 pp.
26. Raunkiaer, C., 1934. The life forms of plants and statistical plant geography. Clarendon Press, Oxford, 632 pp.
27. Wani, Z.A., Negi, V.S., Bhat, J.A., Satish, K.V., Kumar, A., Khan, S., Dhyani, R., Siddiqui, S., Al-Qthanin, R.N., Pant, S., 2023. Elevation, aspect, and habitat heterogeneity determine plant diversity and compositional patterns in the Kashmir Himalaya. Frontiers in Forests and Global Change. Vol. 6. Pp. 1-13.
28. Rawat, B., Negi, A.S., 2021. Plant diversity patterns along environmental gradients in Nanda Devi Biosphere Reserve, West Himalaya. Tropical Ecology. Vol. 62. Pp. 61–70.
29. Esmailzadeh, O., Hosseini, S.M., Asadi, H., Ghadiripour, P., Ahmadi, A., 2012. Plant biodiversity in relation to physiographical factors in Afratakhteh Yew (Taxus baccata L.) Habitat, NE Iran. Iranian Journal of Plant Biology. Vol. 4. No. 12. Pp. 1-12. (In Persian)
30. Sohrabi, H., Akbarinia, M., 2005. Plant species diversity in relation to physiographical factors at Dehsorkh woodland. Iranian Journal of Forest and Poplar Research. Vol. 13. No.3. Pp. 279-294. (In Persian)
31. Badano, E.I., Cavieres, L.A., Molinga-Montenegro, m.A., Quiroz, C.L., 2005. Slope aspect influences plant patterns in the Mediterranean mattoral of central Chile, Journal of Arid Environments. Vol. 62. Pp. 93-108.
32. Zhang, Q., Wang, J., Wang, Q. 2021. Effects of abiotic factors on plant diversity and species distribution of alpine meadow plants. Ecological Informatics. Vol. 61. Pp. 101-210.
33. Razavi, S.A., Rahmani, R., Satarian, A., 2009. The Investigation of Effective Factors on Biodiversity Using MLR (Case study; Vaz Research Forest). Journal of wood and forest science and technology. Vol. 16. No. 1. Pp. 33-50. (In Persian)
34. Alelign, A., Teketay, D., Yemshaw, Y., Edward, S., 2007. Diversity and status of regeneration of woody plants on the peninsula of Zegie, northwestern Ethiopia. Tropical Ecology. Vol. 48. No. 1. Pp. 37-49.
35. Wilson, S.D., Tilman, D., 2002. Quadratic variation in old-field species richness along gradients of disturbance and nitrogen. Ecology. Vol. 83. Pp. 492-504.
36. Taleshi, H., Akbarinia, M., 2011. Biodiversity of woody and herbaceous vegetation Species in relation to environmental factors in lowland forests of eastern Nowshahr. Iranian Journal of Biology. Vol. 24. No. 5. Pp. 766-777. (In Persian)
37. Laughlin, D.C., Abella, S.R., Covington, W.W., Grace, J., 2007. Species richness and soil properties in Pinus ponderosa forests: A structural equation modeling analysis. Journal of Vegetation Science. Vol. 18. Pp. 231-242.
