آثار اقتصادی و زیست محیطی موافقت‌نامه تجاری ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا: رویکرد GDyn-E

الموضوعات :

یاسر بلاغی اینالو ¹ (دانشجوی دکتری اقتصاد، بخش اقتصاد، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران. *(مسوول مکاتبات))
مهدی نجاتی ² (دانشیار بخش اقتصاد، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.)
مجتبی بهمنی ³ (دانشیار بخش اقتصاد، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.)
سید عبدالمجید جلائی اسفندآبادی ⁴ (استاد بخش اقتصاد، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.)

تاريخ الإرسال : 07 الخميس , ذو القعدة, 1442 تاريخ التأكيد : 02 الخميس , ربيع الثاني, 1444 تاريخ الإصدار : 29 الثلاثاء , شعبان, 1444

الکلمات المفتاحية: آزاد سازی تجاری, پروژه تحلیل تجارت جهانی انرژی محورِ پویا, کیفیت محیط زیست, اتحادیه اقتصادی اوراسیا,

ملخص المقالة :

زمینه و هدف: پیامدهای اقتصادی و زیست محیطی آزاد سازی تجاری و موافقت‌نامه‌های آزاد تجاری همواره مورد بحث بوده است. در همین راستا، در این پژوهش آثار اقتصادی و زیست محیطی کاهش تعرفه‌های وارداتی ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا در یک افق زمانی بلند مدتِ 25 ساله تحلیل شده است.روش بررسی: در این پژوهش، تحلیل تجربی و کمی‌سازی نتایج بر اساس الگوی پروژه تحلیل تجارت جهانی انرژی محورِ پویا (GDyn-E) انجام شده است، الگوی‌ ذکر شده، از نوع الگوی‌های تعادل عمومی قابل محاسبه (CGE)، جهانی و چند منطقه‌ای است. با توجه به ماهیت بین‌المللی بودن تجزیه و تحلیل این پژوهش، یک الگو و پایگاه داده جهانی به منظور تحقق اهداف این پژوهش مورد نیاز بود، بنابراین، الگویGDyn-E و نسخه‌ی 10 پایگاه داده آن (منتشر شده در سال 2020) برای تجزیه و تحلیل انتخاب شد، این پایگاه داده کل جهان را پوشش می‌دهد. در این پژوهش، آثار اقتصادی و زیست محیطی موافقت‌نامه‌های آزاد تجاری ایران و اوراسیا طی دو سناریو (کاهش 50 درصدی و کاهش 100 درصدی نرخ تعرفه‌ها) با نرم افزار RunDynam تحلیل شده است.یافته‌ها: نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که با کاهش تعرفه‌ی دوجانبه، کل انتشار گاز CO2 در ایران روند افزایشی دارد و با افزایش درجه آزاد سازی تجاری، حجم انتشار گاز CO2 بیشتر می‌شود و نیز کل انتشار گاز CO2 در اوراسیا روند کاهشی دارد و با افزایش درجه آزاد سازی تجاری، حجم انتشار گاز CO2 کمتر می‌شود. نتایج این پژوهش در ارتباط با رفاه اقتصادی و تولید نشان می‌دهد که با کاهش تعرفه تجاری، رفاه و تولید در ایران روند افزایشی دارد و نیز رفاه و تولید در اتحادیه اقتصادی اوراسیا به ترتیب روند افزایشی و کاهشی را نشان می‌دهد. روند اثر تکنیک (فناوری) در ایران نزولی و در اتحادیه اقتصادی اوراسیا صعودی است، اثر تکنیک بیانگر تغییر در فناوری تولید، به خصوص تغییر به سمت فناوری پاک است. با آزاد سازی تجاری، اثر فناوری در ایران به افزایش تخریب محیط زیست منجر شده است و در اتحادیه اقتصادی اوراسیا به کاهش تخریب محیط زیست منجر می‌شود و نشان می‌دهد که اتحادیه اقتصادی اوراسیا به سمت فناوری پاک سوق داده می‌شود و در ایران از فناوری‌های پاک استفاده نشده است و یکی از دلایل آن می‌تواند ناشی از عدم قوانین سختگیرانه زیست محیطی در ایران باشد.بحث و نتیجه‌گیری: پیشنهاد می‌شود همگام با کاهش تعرفه تجاری و اعمال سایر مقررات مربوط به موافقت‌نامه، استفاده از قوانین زیست محیطی سختگرانه‌تر و نیز استفاده از فناوری‌های پاک و انتقال این نوع فناوری به کشور در دستور کار قرار گیرد.

المصادر:

1. Dai M, Yotov YV, Zylkin T. On the trade-diversion effects of free trade agreements. Economics Letters. 2014;122(2):321-5.

2. Chauffour J-P, Maur J-C. Preferential Trade Agreement Policies for Development: A Handbook: World Bank Publications; 2011.


3. Farsaee S, Ghasemi H, Navazeni B. Islamic Republic of Iran’sEconomic Opportunities by means of Convergence with the Eurasian Economic Union. ‍Central Asia and The Caucasus Journal. 2020;25(108):141-68.


4. Viner The Customs Union Issue. New York: Carnegie Endow. Int Peace. 1950.


5. Bhagwati J, Panagariya A. The theory of preferential trade agreements: historical evolution and current trends. The American Economic Review. 1996;86(2):82-7.


6. Jena PR. Does trade liberalization create more pollution? Evidence from a panel regression analysis across the states of India. Environmental Economics and Policy Studies. 2018;20(4):861-77.


7. Alishiri H, Sajadifar SH, Mohammadbagheri A. Validity of the Environmental Kuznets Curve Hypotheses in Water Pollution A Case Study. Journal of Water and Wastewater; Ab va Fazilab. 2017;28(1):57-64. (In Persian(


8. Antweiler W, Copeland BR, Taylor MS. Is free trade good for the environment? American economic review. 2001; 91(4):877-908.


9. Cole MA, Elliott RJ. Determining the trade–environment composition effect: the role of capital, labor and environmental regulations. Journal of environmental economics and management. 2003;46(3):363-83.


10. Copeland BR, Taylor MS. The trade-induced degradation hypothesis. Resource and energy economics. 1997;19(4):321-44.


11. Fan B, Zhang Y, Li X, Miao X. Trade openness and carbon leakage: Empirical evidence from China’s industrial sector. Energies. 2019;12(6):1101.


12. Jun W, Mahmood H, Zakaria Impact of trade openness on environment in China. Journal of Business Economics and Management. 2020;21(4):1185-202.


13. Chen F, Jiang G, Kitila GM. Trade Openness and CO2 Emissions: The Heterogeneous and Mediating Effects for the Belt and Road Countries. Sustainability. 2021;13(4):1958.


14. Mardiha S, azarbaiejani k, Tayebi SK, Jafary D. Assessing the Economic Effects of Iran’s Membership in Shanghai Cooperation Organization: An Application of Global Simulation Model. Journal of Economic Research (Tahghighat- E- Eghtesadi). 2020;55(1):233-68.


15. Hertel TW. Global trade analysis: modeling and applications: Cambridge university press; 1997.


16. Burniaux J-M, Truong TP. GTAP-E: an energy-environmental version of the GTAP model. GTAP Technical Papers. 2002:18.


17. Shahhoseini S, Faridzad A, Morovat H. Survey On Scale, Composition And Technical Effects Of International Trade Pattern On Carbon Emission; Case Study Of Selected Developing Oil-Exporting Countries. 2017.