گونه‌شناسی ساختار کالبدی- فضایی معماری مسکن روستایی دره شاهرود شهرستان خلخال

الموضوعات :

حسن اکبری ¹ , مهدی بابازاده ² , حجت اله رشید کلویر ³

1 - استادیار معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.* (مسوول مکاتبات)
2 - کارشناس معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
3 - استادیار معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

تاريخ الإرسال : 01 السبت , ربيع الثاني, 1440 تاريخ التأكيد : 17 الأربعاء , صفر, 1441 تاريخ الإصدار : 06 الإثنين , جمادى الأولى, 1442

الکلمات المفتاحية: دره شاهرود خلخال, گونه شناسی, ساختار کالبدی- فضایی, مسکن روستایی,

ملخص المقالة :

زمینه و هدف: با وجود پیشینه تاریخی شهرستان خلخال، هنوز مطالعات کافی در مورد شناسایی معماری بومی به‌ویژه معماری روستایی این منطقه صورت نگرفته است. به‌دلیل ایجاد ارتباط گردشگری بین شهرستان خلخال و شهر ماسوله از طریق دره توریستی شاهرود(جاده کلور)، این تحقیق درصدد مطالعه و شناخت ویژگی‌های کالبدی- فضایی مسکن بومی روستاهای واقع در امتداد این دره به منظور حفظ و کاربست آن در توسعه‌های آتی است. روش بررسی: در این تحقیق نوع مطالعه به روش کیفی و روش بررسی اطلاعات به‌صورت توصیفی- تحلیلی است. پس از بازدیدهای میدانی روستاهای واقع در دره شاهرود، گونه‌های مطالعاتی به لحاظ دارا بودن ویژگی‌های غالب معماری بومی از روستاهای"شال، کلور، درو، اسبو و اسکستان" انتخاب شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. ویژگی‌های کالبدی- فضایی هم‌چون "فرم پلان، عناصر معماری، مصالح و روش ساخت، فرم بام، نسبت بازشوها، نسبت توده به فضا و روابط عملکردی" مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. یافته‌ها: بافت روستایی متراکم، فرم معماری برون‌گرا و فشرده، بازشوهای کوچک، ایوان و تلار ستوندار، طُرِّه‌های چوبی، بام شیبدار، هماهنگی با شیب زمین و استفاده از مصالح محلی از ویژگی‌های معماری مسکن روستایی این منطقه است. هم‌چنین در اغلب گونه‌ها، فضای خدماتی در طبقه همکف و فضای زیستی در طبقه اول قرار دارد. بحث و نتیجه‌گیری: نتایج تحقیق نشان می‌دهد تمامی گونه‌های مورد مطالعه برون‌گرا، دارای ایوان، تلار و طره‌های چوبی به‌عنوان عناصر ثابت و غالب هستند و به دو گونه خانه‌های تلاردار با فضای پستو و تلاردار بدون فضای پستو دسته‌بندی می‌گردد. به‌‌طور کلی الگوی معماری روستاها از نظر "فرم پلان، سازه و مصالح، بازشوها، نسبت توده به فضا و روابط عملکردی" متأثر از اقلیم سرد و کوهستانی منطقه خلخال است.

المصادر:

1. Sirtypipour, M. 2009. An analytical study of rural housing in Iran, Sofeh, 19(49), 47-60.(In Persian)


2. Malek Hosseini, A. & Dargahi, M. 2011. Typology of rural areas in Iran. Geographical  Quarterly of Zagros Perspective, 3(7), 184-159. (In Persian)


3. Soltanzadeh, H. & Ghaseminia, M. 2012. Typology study of the physical-functional structure of residential architecture in Golestan province, Armanshahr Architecture & Urban Development, 4 (7), 1-15. (In Persian)


4. Hassanpour Loumer, S. 2014. The typology of traditional houses in Talesh city: case study of Khalehsara 57 village, JHRE,  33(147), 117-131. (In Persian)


5. Riahi Moghadam, S. 2008. A glance to variety of architectural housing in Saryazd historical village, JHRE, 27(123), 56-67. (In Persian)


6. Bahrami, R. 2011. Analysis of the qualitative and quantitative indices of rural housing in Kermanshah province in recent decades, JHRE; 30(134), 95-104. (In Persian)


7. Mir Riahi, S. & Majidi, R. 2011. The process of formation of the structure of the Sangan village (Tehran county), JHRE, 30(134), 105-116. (In Persian)


8. Rezai, M., Vashiq, B. & Moradi, E. 2014. The position patterns of constant architecture in rural local architecture (Case study: Village of Halasem, Ilam province), Ilam Culture, 15(44& 45), 58-77. (In Persian)


9. Momeni, K., Attarian, k. & Mosavi, E. 2015. Recognition of islamic architectural features in Criack village,Sisakht , Journal of  Naghshejahan, 4(8), 75-84. (In Persian)


10. Askari Ranbari, A., Abbaszadeh, SH. & Asghar Abroon, A. 2016. An analysis of effective physical-spatial elements in rural housing (Case study: Villages of Dizbad-e-Bala, Frizi, and Aydalik), 4(12), 177-193. (In Persian)


11. Ghafari, S.R. & Miri Kharaji, A. 2017. Spatial-locational processes in the typology of rural housing (case study: Chaharmahal va Bakhtiari province, west Kayar rural district), Journal of Physical Development Planning, 2(3), 117-128. (In Persian)


12. Maghuly, N. & Ahmadzadeh, M. 2018. Typology of architectural and structural of rural housing in Savadkuh city, JHRE, 36(160), 87-102. (In Persian)