تأثیرگذاری بوم شناختی جاده‌های جنگلی بر تنوع زیستی(مطالعه موردی: طرح جنگل‌داری ذیلکی شهرستان رودبار)

الموضوعات :

مراد حاجی پور ¹ (فارغ التحصیل کارشناسی ارشد رشته جنگل‌شناسی و اکولوژی جنگل، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران)
فرشاد کیوان بهجو ² (استاد گروه آموزشی علوم و مهندسی جنگل، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران)
رامین نقدی ³ (استاد گروه آموزشی جنگلداری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه گیلان، صومعه سرا، ایران.)
زینب پورقلی ⁴ (دانشجوی دکتری رشته جنگلشناسی و اکولوژی جنگل، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان)
صدیقه غنایی ⁵ (مربی پژوهش، موسسه تحقیقات جنکلها و مراتع کشور،سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، تهران،ایران)

تاريخ الإرسال : 19 الخميس , شوال, 1438 تاريخ التأكيد : 05 الأربعاء , ربيع الثاني, 1440 تاريخ الإصدار : 08 الأحد , شعبان, 1442

الکلمات المفتاحية: غنای گونه‌های چوبی, بالادست و پایین دست جاده, جنگل ذیلکی رودبار, تنوع گونه‌ای, اکوسیستم جنگلی,

ملخص المقالة :

زمینه و هدف: احداث جاده در اکوسیستم جنگل موجب تغییر میکروکلیما، رژیم نوری و در نتیجه کاهش رقابت نوری در حریم جاده می شود و امکان دسترسی به تشعشعات خورشیدی را برای انواع گیاهان فراهم می نماید. بدین ترتیب میزان تراکم و موجودی حجمی گیاهان پیرامون جاده با استقرار گونه های سریع الرشد و نورپسند افزایش یافته و تنوع گونه های گیاهی در اکوسیستم جنگلی تغییر می یابد. هدف این مقاله بررسی شدت تأثیرگذاری بوم شناختی جاده های جنگلی بر تنوع زیستی گونه های چوبی درختی و درختچه ای در منطقه ذیلکی رودبار است.روش بررسی: برای انجام این تحقیق، قسمتی از جاده جنگلی سری 4 زیلکی رود با سن 18 سال که به لحاظ ارتفاع، جهت دامنه، تغییرات شیب و ترکیب گونه ای دارای وضعیت یکنواختی بود، با طول کافی (500 متر) انتخاب و در جاده ۶ ترانسکت، به‌طور یک‌درمیان به سمت بالا و پایین دامنه و به طول ۵۰ متر و عمود بر آن با استفاده از طناب و قطب نما پیاده گردید. در هر ترانسکت در فواصل ۱، ۵، ۱۰، ۳۰ و ۵۰ متر، پلات‌های موازی با جاده و به ابعاد ۲ متر در ۱۰ متر پیاده شد و در داخل هر قطعه نمونه، نوع و تعداد گونه های چوبی درختی و درختچه ای برداشت شد. شاخص تنوع سیمپسون، غنای منهینیک و شاخص یکنواختی پیلو با استفاده از نرم افزار Ecological methodology محاسبه شدند. برای مقایسه پارامترهای مربوط به تنوع زیستی گونه های چوبی درختی و درختچه ای، بعد از بررسی نرمال بودن داده ها، از آزمون t جفتی استفاده شد و برای تعیین معنی دار بودن و یا مقایسه اختلاف میانگین ها در قطعات نمونه در فاصله های مختلف از جاده، از آنالیز واریانس یک طرفه و آزمون مقایسه میانگین دانکن استفاده شد.یافته‌ها: نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که تفاوت آماری معناداری از نظر شاخص تنوع سیمپسون، غنای منهینیک و شاخص یکنواختی پیلو بین جنگل حاشیه پایین دست جاده و بالا دست آن (تا عمق 50 متر جنگل) وجود ندارد. اما اختلاف معنی داری از نظر غنای گونه های چوبی بین فواصل مختلف پایین دست و همچنین بالا دست جاده در سطح احتمال 95 درصد وجود دارد. همچنین، بیش ترین غنای گونه ای در پایین و بالا دست جاده، به ترتیب مربوط به فاصله 5 و 1 متری از لبه جاده بود.بحث و نتیجه‌گیری: از آنجا که جاده ها، مسیرهای دست یابی به اکوسیستم های جنگلی برای انسان و برای گونه های گیاهی و جانوری مهاجم محسوب می شود، مطالعات بوم شناسی جاده برای پایش و کنترل تأثیر جاده های جنگلی بر تنوع زیستی بسیار مهم و ارزشمند است، بنابراین آﮔﺎﻫﻲ از ﺷﺮاﻳﻂ ﻓﻠﻮری و اداﻓﻴﻜﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺤﺖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و بررسی ﻣﺴﻴﺮﻫﺎی ﺟﺎده ﺟﻨﮕﻠﻲ به منظور به ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪن ﺧﺴﺎرات وارده ﺑﻪ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ و ﺧﺎک ضروری ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ.

المصادر:

1. Saunders, S.C., Mislivets, M.R., Chen, J., and Cleland, D.T. (2002). Effects of roads on landscape structure within nested ecological units of the Northern Great Lakes Region, USA. Biological Conservation, 103: 209–225.


2. Burroughs, E.R., Marsden, M.A., and Haupt, H.F. (1972). Volume of snowmelt intercepted by logging roads. Journal of Irrigation and Drainage Engineering, 98:1-12.

1. Rummer, R.B., Stokes, B., and Graeme, L. (1997). Sedimentation associated with forest road surfacing in a bottomland hardwood ecosystem. Forest Ecology and Management, 90: 195-200.


2. Venkatram, A., Isakov, V., Thoma, E., and Baldauf, R. 2007. Analysis of air quality data near roadways using a dispersion model. Atmos. Environ. 41:40.9481-9497.


3. Karim, M.N., and Mallik, A.U. 2008. Roadside revegetation by native plants I. Roadside microhabitats, floristic zonation and species traits. Ecol. Eng. 32:3.222-237.


4. Lamont, B.B., and Southall, K.J. 1982. Biology of mistletoe Amyema preissii on road verges and undisturbed vegetation. 13:87-88.


5. Parendes, L.A., and Jones, J.A. 2000. Role of light availability and dispersal mechanisms in invasion of exotic plants roads and streams. Conserv. Biol. 14:1.64-75.


6. Avon, C., Bergès, L., Dumas, Y. and Dupouey, J.L. 2010. Does the effect of forest roads extend a few meters or more into the adjacent forest? A study on understudy plant diversity in manage oak stands, 259: 8. 1546-1555.

9. Megahan, W.F. 1988. Effects of forest roads on watershed function in mountainous areas, Symposium on environmental geotechnical and problematic soils and rocks. Proceedings, Pp: 335-348.


10. Lamont, B.B., Whitten, V.A., Witkowski, E.T.F., Rees, R.G., and Enright, N.J. 1994b. Regional and local (road verge) effects on size and fecundity in Banksia menziesii. Aust. J. Ecol. 19:197-205.


11.  Zare, H. and Habashi, H. 2000. Alnus sp.as an ecological species of the northern forest, Journal of forests and rangelands, institute of forests and rangelands research, 48: 55-63.

14. Unknown, 1993. Booklet of forestry projects of Kolang Diar and Sistan, Series 4 of twenty-third watershed in Zilaki rood of Rudbar, Gilan province, forests, rangelands and watershed management organization, 320 pages.

15. Bazyari, M., Jalilvand, H., Kooch, Y. and Hosseini, A., 2014. Ecological effects of forest roads on biodiversity and floristic composition (case study; leeresar,