طریقت عشق و مدارا در سلوک عرفانی شیخ نظام‌الدین اولیاء و کبیر

الموضوعات :

شمس علی فتحی مرشت ¹ ( دانشجوی دکتری ادیان و عرفان، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران )
محمدرضا عدلی ² ( استادیار گروه ادیان و عرفان، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران )

تاريخ الإرسال : 12 السبت , رمضان, 1442 تاريخ التأكيد : 12 السبت , رمضان, 1442 تاريخ الإصدار : 07 الجمعة , رجب, 1442

الکلمات المفتاحية: شیخ نظام‌الدین اولیاء, کبیر, بهکتی, عشق, تصوف,

ملخص المقالة :

شیخ نظام‌الدین اولیاء (د 725 ق/1325م)، از مشایخ چشتیه در هند، و کبیر (قرن 15 م)، شاعر و عارف نامدار هندی، از حیث تأکیدشان بر عشق و مدارا شباهت‌های فراوانی داشتند. شیخ نظام‌الدین و خلفایش موجب گسترش سلسله چشتیه و نیز ترویج زبان فارسی و اسلام در شبه قاره هند شدند. آنگونه که از ملفوظات شیخ استنباط می‌شود او عشق را شرط اصلی قبول هر طاعتی می‌دانست. به باور او، عشق الهی در قالب عشق به ولایت پیر تجلی می‌کند و در مقیاس وسیع‌تر تمام مخلوقات را دربرمی‌گیرد. کبیر نیز از شاعران و عارفان هند است که به همراه پیروانش در ترویج آیین بهکتی نقش مهمی داشته است. مذهب کبیر به روشنی دانسته نیست، هندوها او را هندو و مسلمانان وی را مسلمان می‌دانند. کبیر در اشعارش ظواهر دین را به شدت نقد می‌کند و معتقد است که عشق الهی جوهر دین است. از این رو، بر عبادت عاشقانه (بهکتی) تأکید می‌کند. او نیز عشق به گورو یا پیر را در تعالی روحانی سالک بسیار موثر می‌دانست.

المصادر:

• اسپنسر، سیدنی، عرفان در ادیان جهان، ترجمۀ محمدرضا عدلی، تهران، هرمس، 1399ش.


• اوئن کول، ویلیام، سیک‌ها و معتقدات مذهبی و رویه آنان، محمود فیروز نیا، تهران، توسعه، 1362ش.


• بابری، داراشکوه، سفینه الاولیاء، کانپور هند، 1318ش.


• تاگور، رابیندرات، پرنده‌ای که در من آواز می‌خواند: اشعار کبیر، لیلا فرجامی، شرکت انتشاراتی آهنگ دیگر، تهران، 1389ش.


• تاپار، رومیلا، تاریخ هند، همایون صنعتی زاده، قم، نشر شایان، 1386ش.


• جلالی نائینی، سید محمد رضا، طریقه گرونانک و پیدایی آئین سیک، تهران، 1348ش.


• چند، تارا، تاثیر اسلام بر فرهنگ هند، علی اصغر پیر نیا و عزالدین عثمانی، تهران، پاژنگ، 1374ش.


• رضوی، سید اطهر عباس، تاریخ تصوف در هند، منصور معتمدی، تهران، نشر دانشگاهی،1380ش.


• علاء سجزی، امیر حسن، فوایدالفواد، به اهتمام محمد لطیف ملک، پاکستان لاهور، ملک سراج الدین، 1386 هجری 1966م.


• شایگان، داریوش، آئین هندو و عرفان اسلامی، جمشید ارجمند، تهران، فروزان روز، 1392ش.


• علوی کرمانی، سید محمد مبارک، سیر الاولیاء، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان، 1398ق.


• قاسمی، جعفر، فریدالدین گنج شکر، هوشنگ مصلایی، تهران، موسسه فرهنگی منطقه‌ای لاهور، 1353ش.


• لعلی بدخشی، میرزا لعل بیک، ثمرات القدس من شجرات الانس، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1376ش.


• هندو شاه، ملا محمد قاسم، تاریخ فرشته، کانپور1301هـ/1884م.


• میرخوردکرمانی، محمد، سیرالاولیاء، اعجاز الحق قدّوسی، لاهور، اردوبورد، 1978م.


• نظامی، خلیل احمد، تاریخ مشایخ چشت، کراچی، 1372ق/1389م.


• وبر، رابرت، جهان مذهبی ادیان در جوامع امروز، عبدالرحیم گواهی، تهران، فرهنگ اسلامی، 1376ش.


• Aggarwal, Giriraj sharan sharan, Mahatma Kabir (His life & Poetry), New Diamond Poket Books Pub, 2008.


• saheb Singh, Bhaget Kabir Ji as Sociad Reform, New Delhi, Crieterion, Pub, 2000.


• Burn, R., “kabir panthis”, Encyclopedia of Religion and Ethics, Hastings (ed,), Vol, Vell. Newyork, 1915.


• Burn, R., “Kabir”, Encyclopedia of Religion and Ethics, James, Hastings, (ED) T. Clark, Londan, Harward university.


• Chilara, Raywant, Internatinal Biblography of Sikh Studies, Netherland, Springer, Pub, 2005.


• Dogra, Ramesh Chnder and Urmila, the Sikh World: An Encyclopedia Survey of Sikh Religion, New Delhi UBSPD Pub, 2003.


• Hussain, Hamid, Sufism and Bahakti Movement: Eternal Relevance, Virginia Manak Pub, 2007.


• Grierson, George A, “Bahakti”, Encyclopedia of Religion and Ethics, James Hastings (ED.)T. Clark, London, Harvard university, 2007.


• Jones, Constance, James, D.Rayan, “Encyclopedia of Hinduism”, Encyclopedia of world Religion, Newyork, An Imprint of Infobase Pub, 2006.


• Key, F.E., Kabir and His Followers: Sri Sat Guru, Delhi, A Division of India Bodecntre Pub, 1996.


• Kara, Macara, Parabha, Kabir: Maker of Indian Literature, India Sahity Akademi, 1968.


• Key, F.E., Kabir and His Followers: Sri Sat Guru, Delhi, A Division of India Bodecntre Pub, 1996.


• Karki, Mohansinghh, Kabir, Delhi, Motilal Baharsidass, 2001.


• Lorenzen, David N., Kabir Legends and Ananta-das’s Kabir Parachi, New York, State Univercity of New York, 1991.


• Monier, Williams, Religious Thought and Life in India, Vedism, Brahmanism and Hinduism An Account of Their Literture and on Personal Investigation In Their country, New Delhi oriental Book, 1974.


• Rizvi, Sayid Attar Abbas, A History of Sufism Indian, USA, The University of California, 2009.


• Safra, Jacob E., “Bahakti”, The New Encyclopedia of Britanica, Chairman of the Board, Chicago, 2005.


• Sharma, Krishna, Bahakti and Bahakti Movment: A New Perspective, New Delhi, 1987.


• Tagore, Rabindranth, one Hundred Poems of Kabir, S. Bhat tacharya(ed.), New Delhi, Orient Blackswan Pub, 2004.


• Thiel- Horstman, Image of Kabir, New Delhi, Manohar Pub, 2002.


• Vaudeville, C, Indian Religion, The Encyclopedia of Religion, Mircea, Eliade(Ed.), New York, Macmilian, 1995.


• Vaudeville, C., Indian Religion, The Encyclopedia of Religion, Mircea, Eliade(Ed.), New York, Macmilian, 1995.