تجسم زنانۀ حکمت الهی در دین یهود و دین بودایی
الموضوعات :
1 - دانشجوی دکتری ادیان و عرفان تطبیقی، دانشکدۀ حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: حکمت, الهیات فمینیستی, حخما, شخینا, سوفیا, پراجناپارامیتا,
ملخص المقالة :
یکی از موضوعات مورد بحث در الهیات فمینیستی، بررسی جنبه ی مونث الهی در ادیان گوناگون است که به واسطه ی آن، جایگاه زنان در جامعه ی دینی بالا برده می شود. در این میان، تجسم زنانه ی حکمت الهی از مهمترین مباحث مطرح شده در این زمینه به شمار می آید. این شخصیت الهی زنانه، در دو دین یهود و بودایی جایگاه برجسته ای را به خود اختصاص داده است. حکمت متشخص زنانه در دین یهود در مقام حخما یا شخینا و در دین بودایی در مقام پراجناپارامیتا، ظاهر گشته است. از آن رو که این ادیان، از قدیمی ترین و پرطرفدارترین ادیان جهان محسوب می شوند، بررسی حکمت متشخص الهی در قالب زنانه اش اهمیت فراوانی دارد چرا که شباهت ها و تفاوت ها در آموزه هایی که پیرامون این شخصیت پدید آمده است نمایان شده و تاثیر آن در جامعه ی دینی با ارزش بخشیدن به جایگاه زنان مشخص می گردد. در این پژوهش، کوشش می شود که سیر تحول این مفهوم در این دو سنت دینی، ابعاد و کارکرد اجتماعی آن مورد بحث قرار گیرد.
آنترمن، آلن، باورها و آیینهای یهودی، ترجمه ی رضا فرزین، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، ۱۳۹۳.
اپستاین، ایزیدور، یهودیت: بررسی تاریخی، ترجمه ی بهزاد سالکی، تهران: موسسهی پژوهشی حکمت و فلسفهی ایران، ۱۳۹۳.
پاشایی، عسکری، فراسوی فرزانگی؛ پرگیاپارامیتا، عرفان بودایی، تهران: نشر نگاه معاصر، ۱۳۸۰.
تیواری، کدارنات، دینشناسی تطبیقی، ترجمهی (لوئیز) شنکایی، تهران: سمت، ۱۳۸۱.
سوزوکی، بئاتریس لین، راه بودا، ترجمه ی ع. پاشایی، تهران: موسسه ی نگاه معاصر، ۱۳۸۶.
شولم، گرشوم، زوهر؛ کتاب روشنایی، ترجمهی هما شهرامبخت، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۹۷.
شولم، گرشوم، گرایشها و مکاتب اصلی عرفان یهود، ترجمهی علیرضا فهیم، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، ۱۳۹۲.
کازینز، ال، اس، آیین بودا در جهان امروز، ترجمه ی علیرضا شجاعی، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، ۱۳۸۴.
گروس، ریتا، زن در ادیان بزرگ جهان، تدوین: جین هولم و جان بوکر، ترجمه ی علی غفاری، تهران: انتشارات امیر کبیر، ۱۳۸۴.
مبلغ، سیده زهرا، ایمان به مثابه عقل رهیافتی معرفت شناسانه به الهیات فمنیستی، تهران: نشر علم،۱۳۹۱.
مورگان، سو، «رویکرد های فمینیستی»، راهنمای دین پژوهی؛ آشنایی با ده رویکرد در مطالعه ی ادیان، ویراسته ی رابرت سگال، ترجمه ی محسن زندی و محمد حقانی فضل، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، ۱۳۹۱.
Conze, Edward, Thirty Years of Buddhist Studies; Selected Essays, Oxford: Bruno Cassirer, 1967.
Crenshaw, James, »Wisdom Literature«, in Encyclopedia of religion, second edition, Lindsay Jones (ed.), USA, Macmillan, 2005.
Gross, Rita, »The Feminine Principle in Tibetan Vajrayana Buddhism: Reflections of Buddhist Feminist«, The Journal of transpersonal Psychology, vol. 16, No. 2, 1984.
Idel, Moshe, Absorbing Perfections: Kabbalah and Interpretation, New Haven and London: Yale University Press, 2002.
Martin, Sean, The Gnostics: The First Christian Heretics, Harpenden: Pocket Essentials, 2006.
McRae, Emily, »Suffering and the Six Perfections: Using Adversity to Attain Wisdom in Mahāyāna Buddhist Ethics«, The Journal of Value Inquiry, 2018.
Meehan, Brenda, »Wisdom/Sophia, Russian Identity, and Western Feminist Theology«, CrossCurrents, vol. 46, 1996.
Mitchell, Donald, »The Paradox of Buddhist Wisdom«, Philosophy East and West, Vol. 26, 1976, p. 65.
Nagao, Gadjin, Madhyamika and yogachara, translated by Leslie Kawamora, State University of Newyork Press, 1991.
Neusner Jacob, Avery-Peck, Alan, »Shekhina«, The Routledge dictionary of Judaism, New York and London: Routledge, 2004.
Rudolph, Kurt, »Wisdom«, in Encyclopedia of religion, second edition, Lindsay Jones (ed.), USA, Macmillan, 2005.
Scholem, Gershom, Origins of the Kabbalah, Philadelphia: Jewish Publication Society, 1987.
Schwartz, Howard, Tree of Souls: The Mythology of Judaism, Foreword by Elliot K. Ginsburg, New York: Oxford University Press, 2004.
Todorovska, Marija, »The Concept of the Logos in Philo of Alexandria«, Živa antika. Antiquité vivante. Vol. 65 ,2015.
Webster, Jane, »Sophia : Engendering Wisdom in Proverbs, Ben Sira and the Wisdom of Solomon«, Journal for the Study of the Old Testament, Vol. 23, 1998 .
_||_