نمادپردازی «گره» با توجه به کهن‌الگوی «پیوند مقدّس»
الموضوعات :خلیل حکیمی فر 1 , ولی الله نصیری 2
1 - دانشگاه سیستان و بلوچستان
2 - استادیار و عضو هیئت علمی گروه ادیان و عرفان تطبیقی دانشگاه شهرکرد
الکلمات المفتاحية: نماد, گره, کهن‌الگو, پیوند مقدّس,
ملخص المقالة :
در طول تاریخ بشری، برخی از گره ها ارزش قدسی فراوانی داشته اند. از قرن نوزدهم، این مسأله، مورد توجه مورخان ادیان قرار گرفت. این مطالعات، از فریزر تا الیاده، بیشتر بر مبنای اَعمال و اعتقادات جادویی و به ویژه با رویکرد نمادگرایی انجام و در سال های اخیر، در آن ها بر ارزش نمادین گره ها و کارکردهای شان در متن زندگی روزمره تمرکز شده است. هدف در این پژوهش، بررسی گره های مقدّس، از منظر گستردگی جغرافیایی و فرهنگی، از عقاید اسطوره ای تا دینی و معنی نمادین آن هاست تا به وجه مشترک و قالب کلی آن ها در زمینه های متفاوت دست یافته شود. به نظر می رسد گره های مقدّس که حاصل فعالیت انسان ها برای تأثیرگذاری بر عوامل ماورای طبیعی هستند، در چارچوب کلی پیوندها و پیمان های مقدّس درک شدنی اند. گره، هم‌چون میثاق در ادیان ابراهیمی، نشانی از یک پیوند به همراه پیمانی رسمی، حیاتی و خطیر که تأثیری تعیین کننده بر حیات انسان داشته است. این تحقیق، از نوع تحقیقات کیفی و با استفاده از منابع مکتوب نگاشته شده است.
- برکاتی، سیده اکرم، علمی سولا، محمّد کاظم، «بررسی رابطه مفهوم نماد و استعاره در اندیشه ریکور»، فلسفه، سال 43، ش 2، 1394ش.
- بیرونی، ابوریحان محمّد بن احمد، آثارالباقیه عن القرون الخالیه، به کوشش زاخائو، لایپزیک، 1923م.
- پورداود، ابراهیم، خرده اوستا، تهران، انتشارات اساطیر، 1380ش.
- همو، هرمزنامه، تهران، نشر انجمن ایران شناسی، 1331ش.
- تیلیش، پل، «معنی و توجیه نمادهای دینی»، ترجمه امیر عباس علی زمانی، مجله معرفت، ش 19، 1375ش.
- حاتمی، حسن، باورها و رفتارهای گذشتۀ کازرون، کازرون، نشر مؤلف، 1385ش.
- خوانساری، آقاجمال، عقاید النسا، به کوشش محمّد کتیرایی، تهران، کتابخانه طهوری، 1349ش.
- دوستخواه، جلیل، اوستا، چاپ چهارم. جلد دوم، تهران، مروارید، 1388ش.
- سرلو، خوان ادواردو، فرهنگ نمادها، ترجمه مهرانگیز اوحدی، تهران، انتشارات دستان، 1392ش.
- شوالیه، ژانن و گربران، آلن فرهنگ نمادها، ترجمه سودابه فضایلی، تهران، نشر جیحون، 1379ش.
- شهاب کومله‌ای، حسین، شالی و شالیکاری در فرهنگ عامۀ کومله: شرق گیلان، تهران، نشر قصیده‌سرا، 1382ش.
- طباطبایی، سیدمحمّدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج6، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1417ق.
- فکوهی، ناصر، «نگاهی بر رویکرد تفسیری کلیفورد گیرتز با تاکید بر تفسیر او از پدیده دینی»، مجله مطالعات جامعه شناختی، ش31، پاییز 1386.
- فولادی، محمّد، حسن‌پور، مریم، «نقش نماد و نمادگرایی در زندگی بشر؛ تحلیلی جامعه‌شناختی»، مجله معرفت فرهنگی اجتماعی، سال ششم، ش4، پیاپی ٢٤، 1394ش.
- کاظمی، لیلا، «فلسفه نمادها و علت کارکرد آنها در آیین‌ها»، فصلنامه زیباشناخت، ش 23، 1390ش.
- کوپر، جی.سی، فرهنگ نمادهای آیینی، ترجمه رقیه بهزادی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی، 1398ش.
- ماسه، هانری، معتقدات و آداب ایرانی، ترجمه مهدی روشنضمیر، تبریز، موسسه تاریخ و فرهنگ ایران، 1355ش.
- متین، پیمان، مردم گیاه (گیاهان آیینی در فرهنگ و فولکلور ایران)، تهران، نشر فرهامه، 1392ش.
- میرزایی، علی اصغر و میرزایی رشنو، محمّد، «بررسی تطبیقی برسُم در آثار دینی زرتشتی و نگاره‌های باستانی ایران»، الهیات تطبیقی، سال هشتم، ش18، 1396ش.
- میری، الهه، بررسی تطبیقی میثاق در دین زرتشت و یهود، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته ادیان و عرفان، دانشگاه سیستان و بلوچستان، به راهنمایی دکتر خلیل حکیمی فر، 1395ش.
- هدایت، صادق، فرهنگ عامیانه مردم ایران، به کوشش جهانگیر هدایت، چ2، تهران، نشر چشمه، 1379ش.
- همیلتون، ملکم، جامعه شناسى دین، ترجمه محسن ثلاثى، تهران، تبیان، 1377ش.
- Cirlot, J. E., A Dictionary of Symbols, Translated from the Spanish by Jack Sage published in the Taylor & Francis e-Library, Second Edition, 2001.
- Cross, Stephen, “The ‘Knot of the Heart’ in UpanishadicThought”, Temenos Academy Review12 pp.58-70, Published by The Temenos Academy Copyright, 2009.
- Dafni, Amots, “Why are Rags Tied to the Sacred Trees Trees on the Holy Land?”, Article in Economic Botany, Vol. 56, No. 4, 2002.
- Dillings, Walter, J., Encyclopedia of Religion and Ethics, Edited by James Hastings, Edinburg: t & t. Clark, Vol: 7, 1914, pp 748-51.
- Dowden, K., European Paganism: the Realities of Cult from Antiquity to the middle Ages, Routledge, London, 2000.
- Eliade, Mircea, Images and Symbols, Studies in Religious Symbolism, Translated by Philip Mairet, Published by Sheed Andrews and McMeel Inc.1961.
- Frazer, J.G., The Golden Bough: Abridged Edition, London, Penguin, 1998.
- Friend, Hilderic, Flowers and Flower-lore, Oxford: Oxford University press, 1884.
- Garbutt, H.W., “Native Witchcraft and Superstition in South Africa”, The Journal of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland, 1909.
- Geertz, C., Religion as a Cultural System, in, Banton, M. (ed.), Anthropological approaches to the study of Religion, Tavistock Publications, 1966.
- Goldziher, Ignác, Muslim Studies, G. Allen, London, 1971.
- Guenon, Rene, Fundamental symbolism, the universal language of sacred science, Compiled and edited by: Michel Valsan Translated from French to English by Elvin Moor, Guinta Essentia, and Cambridge. Uk, 1985.
- Hastings, James, Encyclopedia Religion Ethics, vol. 7, published by T&T Clark, Edinburgh, 1994.
- Metzner, Ralph, “Knots, Ties, Nets and bond in relationships”, The Journal of Transpersonal Psychology, Vol. 17, No.1 San Francisco, California, 1985.
- Mweemba, Gift, The Covenant under Threat of the Baal Fertility Cult: A Historical Theological Study, Thesis in Dictionary of Theology, University of South Africa, 2010.
- Panek, Joseph, http://www.aseekersthoughts.com/2010/08/knot as-symbol-.html, 2010.
- Piccaluga, Giulia, Translated from Italian by Roger DeGaris Revised Bibliography https://www.encyclopedia.com/environment/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/knots, 1987.
- Smith, W. R., Lectures on the Religion of the Semites, Ed. J. Day. Sheffield Academic Press, Sheffield, 1969.
-Frese, P. R., and S. J. M. Gray. 1995. Trees, Pages 26–33 in M. Eliade, ed., the Encyclopedia of Religion, Vol. 15. Macmillan Library Reference USA, Simon and Schuster & Macmillan, New York.
-Silver. Sam, Witch's Knot, http://nordicwiccan.blogspot.nl/2014/01/witchs-knot.html, 2014.
_||_