اثر میزان رس، ارتفاع آبشار و سرعت جریان در خاک‌های چسبنده بر فرسایش پس‌رونده

الموضوعات :

معصومه عاشوریان ¹ (دانشجوی دکتری؛ گروه علوم و مهندسی آب؛ دانشگاه آزاد اسلامی؛ واحد علوم و تحقیقات؛ تهران؛ ایران)
محمود شفاعی بجستان ² (استاد؛ دانشکده مهندسی علوم آب؛ دانشگاه شهید چمران؛ اهواز؛ ایران)
حسین بابازاده ³ (دانشیار؛ گروه علوم و مهندسی آب؛ دانشگاه آزاد اسلامی؛ واحد علوم و تحقیقات؛ تهران؛ ایران)

تاريخ الإرسال : 18 الإثنين , جمادى الأولى, 1436 تاريخ التأكيد : 28 السبت , ذو القعدة, 1436 تاريخ الإصدار : 09 الثلاثاء , ذو الحجة, 1436

الکلمات المفتاحية: آبکند‌ها, ترک‌های کششی, رسوب, زاویه شیب پرتگاه,

ملخص المقالة :

فرسایش پس‌رونده یک تغییر ناگهانی در ارتفاع یا شیب است که آبکند‌ها و دره‌هایی را ایجاد می‌کند و بسته به عوامل مختلف می‌تواند در محدوده‌ی ارتفاعی کم‌تر از چند سانتی‌متر تا چند متر تغییر نماید و به سمت بالادست حرکت کند. این پدیده یکی از مشخص‎ترین انواع فرسایش در تلفات خاک و از مهم‌ترین منابع تولید رسوب است. از این رو شناخت این پدیده، میزان مهاجرت و میزان تولید رسوب آن حائز اهمیت است. در تحقیق حاضر تعداد هفت نمونه خاک چسبنده، با ترکیب متفاوت رس و سیلت تحت شرایط مختلف ارتفاع پیشانی آبشار و سرعت جریان مورد آزمایش قرار گرفت و در نهایت میزان تغییرات مهاجرت و رسوب تولید شده بررسی شد. آزمایش‌ها تا ثابت شدن میزان مهاجرت ادامه داشت. یکی از پدیده‌های تاثیرگذار در آزمایش‌ها، تشکیل ترک‌های کششی در سطح خاک می‌باشد. اندازه و تعداد ترک‌ها رابطه‌ی عکس با درصد رس دارد. هرچه چسبندگی رسوب بیش‌تر باشد، مهاجرت آبشار به سمت بالادست با زاویه‌ی قائم‌تری می‌باشد. زاویه شیب آبشار در شرایط رس خالص 6/34 درجه بود، اما در خاک با 50 درصد رس، به 40 درجه افزایش یافت. با کاهش 50 درصدی رس، میزان پس‌روی و سرعت متوسط آن، 3 برابر حالتی بود که در آن رس 10 درصد کاهش داشت. همچنین کاهش تراز پیشانی 5/3 برابر، سرعت متوسط آن 5/4 برابر و دبی متوسط رسوب 3 برابر افزایش داشت.