مدلسازی پویای سیاست گذاری برای حفاظت منابع آب زیر زمینی در استان خراسان جنوبی در شرایط خشکسالی

الموضوعات :

مصطفی تیموری ¹ , سید مهدی میردامادی ² , سید جمال فرج اله حسینی ³ , صمد رحیمی سوره ⁴ , محمدعلی افشار کاظمی ⁵

1 - استادیار گروه اقتصاد، ترویج و آموزش کشاورزی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - دانشیار گروه اقتصاد، ترویج و آموزش کشاورزی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 - دانشیار گروه اقتصاد، ترویج و آموزش کشاورزی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
4 - عضو هیات علمی موسسه پژوهش‌های برنامه ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی.
5 - دانشیار گروه مدیریت صنعتی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.

تاريخ الإرسال : 25 الأربعاء , ربيع الأول, 1439 تاريخ التأكيد : 17 الجمعة , جمادى الأولى, 1445 تاريخ الإصدار : 09 الجمعة , جمادى الثانية, 1445

الکلمات المفتاحية: خراسان جنوبی, خشکسالی, سیستم‌های پویا, مدل سازی, سناریو,

ملخص المقالة :

زمینه و هدف: هدف تحقیق حاضر، مدل سازی سناریوهای حفاظت از منابع آب زیر زمینی استان خراسان جنوبی در شرایط خشکسالی می باشد. روش پژوهش: در این راستا این مسئله با استفاده از رویکرد پویایی سیستم دنبال شد و رفتار متغیر مرجع حجم منابع آب زیر زمینی استان خراسان جنوبی در برابر سناریوهای مختلف طی سال های 1392 تا 1420 از طریق کاربرد نرم افزار Vensim شبیه سازی شد. اطلاعات مورد نیاز با مراجعه به سازمان های ذی ربط مانند سازمان آب منطقه ای خراسان جنوبی، سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی و مرکز آمار ایران جمع آوری گردید و اطلاعات ورودی مدل در قالب فایل اکسل به مدل فراخوانی شد. یافته ها: نتایج تحقیق نشان داد که اعمال سناریوی کنترل بهره برداری از منابع آب در شرایط خشکسالی نرمال و خشکسالی با شدت پایین، مفید بوده ولی اعمال این سناریو در شرایط خشکسالی بیشتر از 20 درصد، اثرات منفی بر شاخص‌های اقتصادی بخش کشاورزی خواهد داشت. همچنین سناریوی چهارم الگوی کشت (تاکید بر محصولات استراتژیک) به همراه سناریو پنجم الگوی کشت (محصولات مقاوم به خشکی)، کمترین فشار را بر منابع آب زیر زمینی آورده است. با این وجود، با توجه به اینکه الگوی کشت شماره 4 کمترین ارزش افزوده را ایجاد کرده است، نمی‌تواند الگوی کارآمدی باشد. نتیجه گیری:با توجه به نتایج تحقیق در صورتی که شدت خشکسالی ها در سال های آینده افزایش یاید ولی شرایط کنونی کشاورزی استان خراسان جنوبی از حیث الگوی کشت ادامه پیدا کند، خشکسالی‌ها بر روی شاخص‌های اقتصادی اثر نخواهد داشت زیرا در این شرایط کشاورزان با کف شکنی و استخراج بیشتر از منابع آب زیرزمینی، کمبود بارندگی ها را جبران خواهند کرد و اثرات منفی خشکسالی بر روی موجودی منابع آب زیرزمینی نمایان خواهد گذاشت. با عنایت به اثر الگوی کشت بر روی منابع آب زیرزمینی و شاخص های اقتصادی، لازم است تمهیداتی جهت تغییر الگوی کشت اندیشیده شود.

المصادر:

Ashrafpour, S. (2002). Investigating management requirements in reducing the effects of drought in the south of South Khorasan province, Executive Management Master's Thesis, Management Research and Training Institute, (affiliated to the Ministry of Energy). [in Persian].

Iran Water Resources Management Company, (2013). Statistical charts of the water sector, Tehran. [in Persian].

Salavitabar, A. R., Zarghami, M., Abrishamchi, A. (2006), System Dynamic Model in Tehran Urban Water Management, Journal of Water and Wastewater, 17 (3): 12-28. [in Persian].

Gelyan, S., Abrishamchi, A., Tajrishi, M, (2007)., Analysis of water resources exploitation policies in the catchment basin with system dynamics method, Journal of Water and Wastewater, 18 (3): 70-80. [in Persian].

Nazari, B. (2016). Dynamic modeling of irrigation networks with a water efficiency approach, specialized doctoral thesis on irrigation and drainage, Faculty of Agricultural Sciences and Natural Resources, University of Tehran. [in Persian].

Molavi, H., Liaghat, A.M., Nazari, B. (2017), Assessment of policies of changes in cropping pattern and deficit irrigation management using system dynamics modeling (Case study: Aras basin), 6 (2): 217-236. [in Persian].

Ashok K. Mishra and, Vijay P. Singh. 2010. A review of drought concepts, Journal of Hydrology 391 (2010) 202–216.

Ashok K. Mishra and, Vijay P. Singh. 2011. Drought modeling – A review, Journal of Hydrology 403 (2011) 157–175.

Bates, B.C., Kundzewicz, Z.W., Wu, S., Palutikof, J.P. (Eds.), 2008. Climate Change andWater. Technical Paper, International Panel on Climate Change (IPCC) Secretariat, Geneva.

Biswas, A. & Tortajada, C. 2009. Changing global water management landscape, in: A. Biswas, C. Tortajada & R. Izquierdo (Eds) Water Management in 2020 and Beyond, pp. 1–34 (Berlin-Heidelberg: Springer).

FAO, 2012. global information system on water and agriculture, http://www.fao.org/nr/aquastat/.

Forrester, J. W., 1961. Industrial Dynamics. MIT Press, Cambridge, MA .Gagnon, B., G.

Hjörth P. and Bagheri A., 2006. Navigating towards sustainable development: A system dynamics approach. In: Futures, 38, p. 74-92.

Liu,c Golding,D. and Gong, G. 2008. Farmers Coping Response to the low flows in the lower yellow river: A case study of temporal dimensions of vulnerability. Global Enviromental Change, 18, pp: 543-553.

Monasterolo. I., Pasqualino. R., and Mollona. E. 2015. The role of System Dynamics modelling to understand food chain complexity and address challenges for sustainability policies, Frederick S. Pardee Centre for the Study of the Longer Range Future, Boston University (USA) and Ircres-CNR (IT); Department of Computer Science and Engineering, University of Bologna (IT); Global

Richmond B., 1994. ‘System dynamics / systems thinking: Let’s just get on with it’, International Systems Dynamics Conference, Sterling, Scotland, available at; http://www.hps-inc.com/st/st.html.

Shahbazbegian. M. R and A. Bagheri,. 2010. Representing systemic strategies to cope with drought impacts using system dynamics modeling. Case study: Hamadan province, Iran, Options Méditerranéennes, A no. 95,32-38.

Stave, A, K. 2003. A system dynamics model to facilitate public understanding of water management options in Las Vegas, Nevada, Journal of Environmental Management 67, 303–313.

Sterman, J. 2000. Business Dynamics: Systems Thinking and Modeling for a Complex World. Irwin/McGraw Hill, ISBN 0-07-231135-5.

UN-water .2012. The United Nations World Water Development Report. Available at: http://www.unwater.org/statistics, Last access 12/10/2012.

Teimoori, M., Mirdamadi, S.M., & Hosseini, S.J. 2019. Modeling of climate change effects on groundwater resources: the application of dynamic systems approach. International Journal of Agricultural Management and Development, 9(2), 107-118.