بررسی عملکرد، بهره‌وری مصرف آب و کارآیی نیتروژن در کشت ذرت در استان خوزستان
الموضوعات :مریم کاظمی زاده 1 , عبدالرحیم هوشمند 2 , عبدعلی ناصری 3 , منا گلابی 4 , موسی مسکر باشی 5
1 - گروه آبیاری و زهکشی، دانشکده مهندسی علوم آب، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران
2 - دانشیار گروه مهندسی آبیاری و زهکشی، دانشکده علوم آب، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران
3 - استاد گروه آبیاری و زهکشی، دانشکده علوم آب، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران
4 - ااستادیار گروه آبیاری و زهکشی، دانشکده علوم آب، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران
5 - استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز
الکلمات المفتاحية: خوزستان, ذرت, بازده مصرف نیتروژن, بهره‌وری مصرف آب,
ملخص المقالة :
آب و نیتروژن از عوامل اصلی محدود کننده دستیابی به حداکثر محصول هستند. کاربرد کود نیتروژن در افزایش محصولات کشاورزی سهم بسزایی دارد. از طرفی مصرف بی‌رویه این کودها ناشی از کارآیی پایین آن‌ها است. این پژوهش با توجه به چالش-های موجود در خصوص کمبود منابع آب و مدیریت نامناسب مصرف نیتروژن انجام گرفت. جهت کمی کردن واکنش گیاه و محاسبه کارآیی مصرف آب و کود، دو سطح آبیاری کامل (I1) و کم‌آبیاری به اندازه 30 درصد (I2) به‌عنوان عامل اول و دو سطح نیتروژن 200 (N1) و 160 (N2) کیلوگرم در هکتار به‌عنوان عامل دوم در نظر گرفته شد. بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش، شاخص سطح برگ با کاربرد بیشتر نیتروژن در شرایط رطوبتی یکسان افزایش می‌یابد. افزایش نیتروژن به‌شرط این‌که آب کافی در دسترس گیاه باشد؛ باعث افزایش وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی و شاخص برداشت می‌شود. با افزایش مقدار نیتروژن، کارآیی زراعی نیتروژن در کشت ذرت کاهش می‌یابد. در شرایط تنش رطوبتی با افزایش میزان مصرف نیتروژن، کارآیی بازیافت نیتروژن نیز به‌سبب کاهش جذب این عنصر توسط گیاه کاهش می‌یابد. کارآیی اقتصادی و بیولوژیکی مصرف آب در کشت پاییزه بیشتر از کشت بهاره بود. عملکرد پایین کشت بهاره و بارندگی بیشتر در دوره کشت پاییزه دلیل کارآیی و بهره‌وری بیشتر مصرف آب در کشت پاییزه بود.
پشتدار، ع.، ابدالی مشهدی، ع.ر. مرادی، ف. سیادت، س.ع. و بخشنده، ع. 1395. اثر نوع و میزان کود نیتروژن بر عملکرد و کارایی مصرف آب و نیتروژن در نعناع فلفلی (Mentha piperita L.). مجله علوم زراعی ایران، 18(1): 31-14.
حیدریپور، ر.، نصیری محلاتی، م. کوچکی، ع.ر. و زارع فیضآبادی، ا. 1390. اثر سطوح آب و کود نیتروژن بر کارآیی مصرف آب در سه گیاه ذرت (Zeamays L.)، چغندرقند (Beta vulgaris L.) و کنجد (Sesamum indicum L.). نشریه بوم شناسی کشاورزی، 6(2): 198-187.
خودشناس، م.ع.، قدبیک لو، ج. و دادیور، م. 1394. اثرات نوع و مقدار نیتروژن و آبیاری بر جذب نیتروژن ذرت علوفهای و نیترات باقیمانده خاک. نشریه آب و خاک، 6(29): 1650-1640.
رفیعی، م. 1381. اثرات تنش کمبود آب، روی و فسفر بر شاخصهای رشد و عملکرد کمی و کیفی ذرت دانهای. پایان نامه دکتری تخصصی فیزیولوژی گیاهان زراعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات اهواز،142 صفحه.
ساکی نژاد، ط. 1382. مطالعه اثر تنش آب بر روند جذب عناصر ازت، فسفر، پتاسیم و سدیم در دورههای مختلف رشد، با توجه به خصوصیات مرفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه ذرت در شرایط آب و هوایی اهواز. پایاننامه دکتری فیزیولوژی گیاهان زراعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات اهواز، 288 صفحه.
سپهری، ع.، مدرسثانوی، ع. قرهیاضی، ب. و یمینی، ی. 1381. تأثیر تنش آب و مقادیر مختلف نیتروژن بر مراحل رشد و نمو، عملکرد و اجزای عملکرد ذرت. مجله علوم زراعی ایران، 4(3): 201-184.
شعرباف خجسته، س. و احمدی، م. 1377. بررسی اثرات رژیم مختلف آبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی دانه ذرت. چکیده مقالات پنجمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات کرج، دانشگاه تهران، دانشکده کشاورزی کرج، 7-4 شهریورماه، 173-171.
شکری، س.، هوشمند، ع. و قربانی، م. 1394. برآورد ضریب تشت تبخیر به منظور محاسبه تبخیر و تعرق گیاه مرجع در منطقه اهواز. مجله علوم و مهندسی آبیاری، 40(1): 12-1.
عامری، ع.ا، نصیری محلاتی، م. و رضوانی مقدم، پ. 1386. اثر مقادیر مختلف نیتروژن و تراکم بر کارآیی مصرف نیتروژن، عملکرد گل و مواد مؤثره همیشه بهار (Calendula .officinalis L). پزوهشهای زراعی ایران، 5(2): 325-315.
قاسمی پیربلوطی، ع. 1381. بررسی اثر مقادیر مختلف کود نیتروژن بر نحوه الگوی تخصیص ماده خشک در ذرت دانهای رقم SC.704 در منطقه ورامین. پایان نامه کارشناسی ارشد زراعت، دانشگاه تهران، 98 ص.
قمری، م.، اندرزیان، ب. بخشنده، ع. قرینه، م.ح. و فتحی، ق. 1381. شبیهسازی اثرات تنش خشکی و نیتروژن بر عملکرد، کارآیی مصرف آب و نیتروژن ذرت با استفاده از مدل شبیهسازی CERES-Maize. فصلنامه علمی پژوهشی فیزیولوژی گیاهان زراعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، 3(11): 31-21.
لک، ش.، نادری، ا. سیادت، ع.ا. آینه بند، ا. و نورمحمدی، ق. 1385. اثر سطوح مختلف نیتروژن و تراکم بوته در شرایط مختلف رطوبتی بر عملکرد، اجزای عملکرد و کارآیی مصرف آب ذرت دانهای سینگل کراس 704 در خوزستان. مجله علوم زراعی ایران، 8: 170-153.
لیاقت، ع. و فرهمند، ع.ر. 1385. ارزیابی آلودگی نیتراتی خاک بر اثر میزان آب آبیاری و کود نیتروژن. مجله مهندسی منابع آب، 4: 85-92.
مجدم، م. و مدحج، ع. 1391. اثر سطوح نیتروژن بر کارآیی مصرف آب، عملکرد و اجزای عملکرد دانه ذرت دانهای در شرایط بهینه و تنش خشکی. نشریه پژوهشهای زراعی ایران، 10(3): 554-546.
مجیدیان، م. و غدیری، ح. 1381. تأثیر تنش رطوبت و مقادیر مختلف کود نیتروژن در مراحل مختلف رشد بر عملکرد، اجزای عملکرد، کارآیی استفاده از آب و برخی ویژگیهای فیزیولوژیک گیاه ذرت. مجله علوم کشاورزی ایران، 33(3): 533-521.
مجیدیان، م.، قلاوند، ا. کامگار حقیقی، ا.ع. و کریمیان، ن. 1387. اثر تنش خشکی، کود شیمیایی نیتروژن و کود آلی بر قرائت کلروفیل متر، عملکرد دانه و اجزای عملکرد ذرت دانهای سینگل کراس 704. مجله علوم زراعی ایران، 10(3): 330-303.
ملکوتی، م.ج. و همایی، م. 1382. حاصلخیزی خاکهای مناطق خشک و نیمه خشک، مشکلات و راهحلها. انتشارات دانشگاه تربیت مدرس، 482 صفحه.
Davis, J.G. 1994. Managing Plant nutrients for Optimum water use efficiency and water conservation. Advances in Agronomy, 53: 85-120.
Dobermann, A. 2006. Nitrogen use efficiency in cereal systems. p.1-10. In Groundbreaking Stuff. Proceedings of the 13th ASA Conference, 10-14 September. 2006. Perth, Western Australia.
Kraft, G.J. and Stites, W. 2003. Nitrate impacts on groundwater from irrigated-vegetable systems in a humid north-central US Sand Plain. Agriculture, Ecosystems and Environment, 100: 63-74.
Kropff, M.J., Cassman, K.G. Van Laar, H.H. and Peng, S. 1993. Nitrogen and yield potential of irrigated rice. Plant and Soil, 155/156: 391-394.
Lyle, W.M. and Bordvosky, J.P. 1995. Leap corn irrigation with limited water supplies. Transaction of the Asae, 38: 455-462. In field crop Abstract, 1996 (49)8: 715.
Malak, A.E.R. and Al-Ashkar, E.A. 2007. The effect of different fertilizers on the heavy metals in soil and tomato plant. Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 1: 300-306.
Moll, R.H. and Kamparth, E.J. 1977. Effect of population density up on agronomic traits associated with genetic increases in yield of Zea mays L. Agronomy journal, 69: 81-84.
Moll, R.H., Kamprath, E.J. and Jackson, W.A. 1982. Analysis and interpretation of factors which contribute to efficiency of nitrogen utilization. Agronomy Journal, 74: 562-564.
Norwood, C.A. 2000. Water use and yield of limited irrigated and dry land corn. Soil Science Society of America Journal, 64: 365-370.
Oikeh, S.O., Itling, J.G. and Okoruwa, A.E. 1998. Nitrogen fertilizer management effects on maize grain quality in the west African moist savanna. Crop Science, 38: 1056 -1061.
Patel, J.B., Patel, V.J. and Patel, J.R. 2006. Influence of different methods of irrigation and nitrogen levels on crop growth rate and yield of maize (Zea mays L.). Indian Journal of Crop Science, 1(1-2): 175-177.
Sinclair, T., Bennetto, R.D.M. and Muchow, R.O. 1990. Relative sensivity of grain yield and biomass accumulation to drought in field grown maize. Crop Science, 30: 690- 693.
Timsina, J., Singh, U. Badaruddin, M. Meisner, C. and Amin, M.R. 2001. Cultivar, nitrogen, and water effects on productivity, and nitrogen-use efficiency and balance for rice-wheat sequences of Bangladesh. Field Crops Reseaech, 72: 143– 161.
Uhart, S.A. and Andrade, F.H. 1995. Nitrogen deficiency in maize: II. Carbon-nitrogen interaction effects on kernel number and grain yield. Crop Science, 35: 1384-1389.
Zotarelli, L., Scholberg, J.M. Dukes, M.D. Carpena, R.M. and Icerman, J. 2009. Tomato yield, biomass accumulation, root distribution and irrigation water use efficiency on a sandy soil as affected by nitrogen rate and irrigation scheduling. Agricultural Water Management, 96: 23– 34.
_||_