راهکارهای تسهیل توسعه کاربرد سیستم آبیاری کم‌فشار در استان آذربایجان‌شرقی

الموضوعات : پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی

آرزو مختاری حصاری ¹ , روح اله رضایی ² , حسین شعبانعلی فمی ³

1 - عضو هیأت علمی گروه کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
2 - دانشیار گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان
3 - استاد گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده اقتصاد و توسعه کشاورزی، دانشگاه تهران

تاريخ الإرسال : 03 الأحد , صفر, 1442 تاريخ التأكيد : 03 الأحد , صفر, 1442 تاريخ الإصدار : 03 السبت , محرم, 1442

الکلمات المفتاحية: مدیریت منابع آب, آبیاری کم‌فشار, راهکارها, کشاورزان, آذربایجان‌شرقی,

ملخص المقالة :

این پژوهش، با هدف تعیین و تحلیل راهکارهای توسعه کاربرد سیستم آبیاری کم فشار در استان آذربایجان شرقی انجام گرفت. داده های تحقیق با استفاده از فن مصاحبه نیمه ساختاریافته و گفتگو با کارشناسان بخش های آب و خاک و ترویج کشاورزی و کشاورزان استفاده کننده از فناوری (16 پاسخگو) بصورت هدفمند جمع آوری شد. به منظور اطمینان از روایی پژوهش، از سه سویه سازی منابع داده ها و بازبینی توسط اعضااستفاده گردید. داده ها به کمک روش تئوری مبنایی و با استفاده از نرم افزار مکس کیودا 10 ، طی مراحل کدگذاری باز، محوری و انتخابی مورد تحلیل قرار گرفت. بر اساس تحلیل های صورت گرفته، تعداد شش مقوله اصلی، 25 مقوله فرعی و 171 واحد مفهومی معنادار بدست آمد. نتایج این تحقیق نشان دادند که سازوکارهای ترویجی- آموزشی، کاهش پیچیدگی های اداری، بهبود مشارکت کشاورزان، تداوم نظارت، پیگیری و مشاوره در طول اجرا و بعد از آن، حمایت های اقتصادی و انجام فعالیت های زیرساختی در جهت توسعه کاربرد فناوری آبیاری کم فشار، راهکارهایی هستند که می تواند در توسعه استفاده از این سیستم آبیاری توسط کشاورزان استان آذربایجان شرقی موثر باشد.

المصادر:

اسفنجاری کناری، ر.، اسکندری، م.، مهرابی بشرآبادی، ح. (1394). تحلیل اقتصادی تبدیل سیستم سنتی به مدرن آبیاری محصول گندم در استان فارس. راهبردهای توسعه روستایی،  سال 2، شماره 2 ، 245- 229. .

بهبهانی­مطلق، م.، شریف­زاده، م.، عبدالله­زاده، غ.، و محبوبی، م. (1396). واکاوی رفتار کشاورزان در پذیرش فناوری آبیاری تحت­فشار در شهرستان دشتستان. علوم ترویج و آموزش کشاورزی، سال 13، شماره 1، 103-89.

پناهدوست، ف.، و احمدزاده کلیبر، ف. (1394). تعیین راندمان آبیاری سطحی گیاه کدو آجیلی در اراضی دشت خوی. پژوهش در علوم زراعی، سال 7، شماره 26. 45-29.

پیری، ج.، انصاری، حسین.، و شیرزادی لسکوکلایه، سمیه. (1393). ارزیابی اقتصادی و مقایسه سیستم­های ثقلی و تحت فشار شبکه توزیع آب در منطقه سیستان. پژوهش آب در کشاورزی. سال 28، شماره4، 724-713.

تقوایی، م.، بسحاق، م.، و سالاروند، ا. (1389). تحلیلی بر عوامل موثر در عدم استفاده از سیستم­های آبیاری تحت­فشار در روستاهای ایران، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال 1، شماره 2، 23-11.

تقی­زاده، ز.، وردی­نژاد، و.، ابراهیمیان، ح.، و خانمحمدی، ن. (1391). ارزیابی مزرعه­ای و تحلیل سیستم آبیاری سطحی. آب و خاک، دوره 26، شماره 6، 1459-1450.

حکمی­زاده، ف.، ایروانی، م.ج.، دهقان، ن.، اکبری، ح.ع.، و مظفری خامنه، ف. (1396). استخراج مضامین و مولفه­های راهبردی جمهوری اسلامی ایران در سرمایه­گذاری خارجی. مطالعات بین رشته­ای دانش راهبردی، سال 7، شماره 28، 84-59.

حمیدی, ک.، یعقوبی، ج. (1396). راهکارهای توسعه سیستم های آبیاری تحت فشار ازدیدگاه کشاورزان شهرستان زنجان. دومین کنفرانس ملی هیدرولوژی ایران، شهرکرد، دانشگاه شهرکرد -انجمن هیدرولوژی ایران.

جلالی، ر. (1391). نمونه­گیری کیفی. تحقیقات کیفی در علوم سلامت، سال 1، شماره 4، 324-310.

خاندوزی، س.ا.، و کاویانی، ز. (1395). کانال­های تأثیر بروکراسی بر عملکرد اقتصاد ایران. مجلس و راهبرد، سال 23، شماره 87، 42-5.

روشنی، ا.، اژدری، خ.، و موذن­زاده، ر. (1395). ارزیابی و بررسی مشکلات سیستم های آبیاری بارانی در شهرستان رباط کریم. دومین کنگره ملی آبیاری و زهکشی ایران.2 تا 4 شهریور، دانشگاه صنعتی اصفهان. 9-1.

سازمان برنامه و بودجه. (1396). قانون برنامه پنج­ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و قانون احکام دائمی برنامه­های توسعه کشور. انتشارات سازمان برنامه و بودجه.

سالم، ج. (1396). واکاوی عوامل موثر بر عدم بکارگیری روش آبیاری تحت فشار توسط پسته­کاران استان یزد. پژوهش آب در کشاورزی، جلد 31، شماره 4، 594-585.

سبزچی، ح. (1396). بررسی و تحلیل تأمین و بهره برداری بهینه از منابع آبی استان آذربایجان شرقی. ماهنامه اقتصادی کارایی.35. 56-42.

ستاد توسعه فناوری­های آب. (1393). سند اجمالی فناوری­های راهبردی آب. معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، ستاد توسعه فناوری­های آب، کارگروه آب.

سیاهی، م.، و قاهری، ع. (1391). ضوابط طراحی سامانه­های آبیاری با لوله­های کم­فشار. معاونت برنامه­ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری، نشریه شماره 582.

سید­حسینی، م.، بشیرخباز، ن.، و نادران، ک. (1394). بررسی و مقایسه فنی، اقتصادی و اجتماعی اجرای کانال درجا، کانالت و لوله کم­فشار (مطالعه موردی ناحیه عمرانی ویس). اولین همایش ملی بررسی ابعاد فنی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی طرح احیاء 550 هزار هکتاری اراضی خوزستان و ایلام ، اهواز، 26 و 27 آبان. 9-1.

طاهرآبادی، ف.، معتمد، م.، و خالدیان، م. (1395). تحلیل موانع و مشکلات مدیریت آب کشاورزی در دستیابی به توسعه پایدار. اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال پنجم، شماره 3، 70-57.

ظریفیان، ش.، خجسته، ح.،و بیات، پ. (1396). عوامل موثر بر پذیرش آبیاری قطره­ای توسط نخل­کاران شهرستان دشتستان. تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 2-48، شماره 4، 655-647.

علیزاده، ا. (1390). طراحی سیتم­های آبیاری. انتشارات دانشگاه امام رضا، چاپ چهارم.

فلاح رستگار، ع.، و فلاح رستگار، ن. (1392 ). چالش­های بکارگیری آبیاری تحت فشار در طرح­های شبکه آبیاری و زهکشی اراضی پایاب سدهای مخزنی و ارائه راهکار. اولین همایش ملی چالش­های منابع آب و کشاورزی. انجمن آبیاری و زهکشی ایران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، 17 بهمن.

قدمی، ع.، سیدان، س.م.، و عباسی، ف. (1389). ارزیابی فنی و اقتصادی آبیاری با لوله­های کم­فشار(هیدروفلوم) و مقایسه آن با آبیاری سنتی و بارانی. مجله تحقیقات مهندسی کشاورزی. سال 11، شماره 2، 84-73.

گودرزی دزکی، م.، بابازاده، ح.، سرائی تبریزی، م.، و صارمی، ع. (1396). مسائل و مشکلات مدیریت و بهره برداری از سیستم های آبیاری قطره ای. سومین همایش ملی مدیریت آب در مزرعه، موسسه تحقیقات آب و خاک، کرج.

محمدی، ن.، محتشمی، ت.، و کرباسی، ع. (1397). عوامل موثر بر توسعه سیستم­های آبیاری تحت فشار در منطقه تربت حیدریه از دیدگاه کارشناسان. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران. جلد 14، شماره 1، 35-23.

موسوی فضل، س.ح.، و کوهی، ن. (1389). کاربرد هیدروفلوم در آبیاری سطحی. نشریه فنی موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، وزارت جهادکشاورزی.

نوری، س.ه.،، جمینی، د.، و جمشیدی، ع. (1395) . شناسایی عوامل بازدارنده تجهیز اراضی روستائیان به سیستم­های آبیاری بارانی. جغرافیا و برنامه­ریزی، سال 20، شماره  58 ، 325-302.

نیازی، ا.، و یوسف­وند، ی. (1395). چگونگی اصلاح الگوی مصرف در حوزه اداری جهت پیاده­سازی اقتصاد مقاومتی. مدیریت نظامی، سال شانزدهم، شماره 3. 128-93.

هکوندی، ک.، وجدانی، ن.، محمدسخایی، ح.، و بشیرخباز، ن. (1394). توسعه روش آبیاری کم­فشار در اراضی جفیر ناحیه عمرانی. اولین همایش ملی بررسی ابعاد فنی، اقتصادی، اجتماعی و زیست­محیطی طرح احیاء 550 هزار هکتاری اراضی خوزستان و ایلام، اهواز، 26 و 27 آبان. 289-278.

Afrakhteh, H., Armand, M and Askari Bozayeh, F. (2015). Analysis of Factors Affecting Adoption and Application of Sprinkler Irrigation by Farmers in Famenin County, Iran. International Journal of Agricultural Management and Development, 5(2): 89-99. Retrieved from http://ijamad.iaurasht.ac.ir/article_513228.html.

 Alcon F., Navarro N., de-Miguel M.D., Balbo A.L. (2019). Drip Irrigation Technology: Analysis of Adoption and Diffusion Processes. In: Sarkar A., Sensarma S., vanLoon G. (Eds) Sustainable Solutions for Food Security. Springer, Cham. pp 269-285. Retrieved from https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-319-77878-5_14.

Chuchird, R., Sasaki, N ID and Abe, I. (2017). Influencing Factors of the Adoption of Agricultural Irrigation Technologies and the Economic Returns: A Case Study in Chaiyaphum Province, Thailand. Sustainability, 9, 1524; doi: 10.3390/su9091524. Retrieved from www.mdpi.com/journal/sustainability.

Damani, A.R. and Hashmi, S.A. (2017). Strategic Analysis of Water Resource Management in the Iranshahr City Using SWOT Model. Palma Journal, 16 (2), pp. 436-446. Retrieved from http://www.palmajournal.org/articles/2017-163/436-446.pdf

 Engler, A., Jara-Rojas, R, and Bopphttps, C. (2016). Efficient use of Water Resources in Vineyards: A Recursive joint Estimation for the Adoption of Irrigation Technology and Scheduling. Water Resources Management. Volume 30, Issue 14, pp. 5369–5383. Retrieved from https://link.springer.com/article/10.1007/s11269-016-1493-5

Feizabadi Y., Gorji E.M. (2018). Analysis of effective factors on agricultural water management in Iran. Journal of Water and Land Development. No. 38 p. 35–41. DOI: 10.2478/jwld-2018-0040. Retrieved from https://content.sciendo.com/view/journals/jwld/38/1/article-p35.xml

Garcia-Saldana, A., Landeros-Sanchez, C., Castaneda-Chavez, M., Martinez-Davila, J., Perez-Vazquez, A., and Carrillo-Avila, E. (2019). Fertirrigation with Low-Pressure Multi-Gate Irrigation Systems in Sugarcane Agro ecosystems: A Review. Pedosphere, 29(1), 1–11. Retrieved from https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1002016018600530

Haacker, E., Sharda, V., Cano, A., Hrozencik, R., Nunez, A., Zambreski, Z., Nozari, S., Smith, G., Moore, L., Sharma, S., Gowda, P., Ray, C., Schipanski, M and Wascom, R. (2019). Transition Pathways to Sustainable Agricultural Water Management: A Review of Integrated Modeling Approaches. Journal of the American Water Resources Association. See the February 2019 issue for the introduction and background to the series. Retrieved from https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/1752-1688.12722

Hoseini, Y. (2019). Use fuzzy interface systems to optimize land suitability evaluation for surface and trickle irrigation. Information Processing In Agriculture. 6(1), 11-19.. Retrieved from https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2214317318302208

Kang, S., Hao, X., Du, T., Tong, L., Su, X., Lu, H., Li, X., Huo, Z., Li, S. and Ding, R. (2017). Improving agricultural water productivity to ensure food security in China under changing environment: From research to practice. Journal of Agricultural Water Management, 179, pp. 5–17. Retrieved from https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S037837741630169X

Nejadrezaei, N., · Allahyari, M.S., · Sadeghzadeh, M., · Michailidis, A · El Bilali, H. (2018). Factors affecting adoption of pressurized irrigation technology among olive farmers in Northern Iran.  Applied Water Science, 8, 190. Retrieved from https://link.springer.com/article/10.1007/s13201-018-0819-2

Osama, A. M., Ahmed, A. and Mohammed, S.H. (2015). Performance Evaluation of Gated Pipes Technique for Improving Surface Irrigation Efficiency in Maize Hybrids. Agricultural Sciences, 6, 550-570.

Osman, B. and Hassan, E. (2003). Evaluation of surface irrigation using gated pipes techniques in field crops and old horticultural farm. Agricultural Engineering Research Institute, Egypt.

Pereira, L.S., Calejo, M.J., Lamaddalena, N., Douteb, A.  And Bounoua, R. (2003). Design and performance analysis of low pressure irrigation distribution systems. Journal of Irrigation and Drainage Systems, 17, pp. 305-324. Retrieved from https://link.springer.com/article/10.1023/B:IRRI.0000004558.56077.d4

Shadkam, S., Rasouliazar, S and Rashidpour, L. (2017). Factors affecting the attitude of farmers towards acceptance of pressurized irrigation systems (Case study: West Azerbaijan Province). Journal of Research in Ecology .5(2): 1086-1094. Retrieved from https://journals.indexcopernicus.com/search/article?articleId=1569842

Singh, A., Jhorar, R.K., Kumar, S. and Kumar, N. (2018). Performance Evaluation of Surface Irrigation Method under Cotton-Wheat Rotation. International Journal of Current Microbiology and Applied Sciences. 7 (5), PP. 1014-1026. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/325265416_Performance_Evaluation_of_Surface_Irrigation_Method_under_Cotton-Wheat_Rotation

Sookhtanlou, M. (2018).  Inhibiting factors on adoption of pressurized irrigation methods according to drought zoning in Northwestern Iran (Ardabil province). Desert, 23-1 (2018) 45-55. Retrieved from https://jdesert.ut.ac.ir/article_66348.html