مدیریت بهینه مکانی با استفاده از توابع عضویت و همپوشانی فازی و مدل AHP در محیط GIS برای انتخاب پهنه های مناسب احداث مراکز بهداشتی- درمانی و بیمارستانی جدید در شهر بندرعباس

الموضوعات : مطالعات مدیریت شهری

فاطمه جعفری ¹ ( )
علی‏ اکبر جمالی ² ( )
سید علی المدرسی ³ ( )

تاريخ الإرسال : 17 الثلاثاء , محرم, 1438 تاريخ التأكيد : 17 الخميس , صفر, 1438 تاريخ الإصدار : 22 الأحد , جمادى الأولى, 1438

الکلمات المفتاحية: بیمارستان, تجزیه و تحلیل فضایی, سامانه اطلاعات جغرافیایی, فرآیند تحلیل سلسله مراتبی, مکان‌یابی,

ملخص المقالة :

مقدمه و هدف پژوهش: در اغلب شهرها عدم تخصیص متناسب فضا و جایابی بهینه عناصر خدماتی شهر، به ویژه مراکز درمانی (بیمارستان) و تعداد عوامل مؤثر در مکان‌یابی این مراکز، افزایش روزافزون مشکلات شهری و شهروندان را به دنبال دارد. لذا این امر لزوم استفاده از روش‌های مؤثر و سامانه‌های رایانه‌ای در مکان‌یابی بهینه این مراکز را بیش ‌از پیش آشکار ساخته است. هدف عمده این پژوهش، مدیریت بهینه مکانی شهری با استفاده از فنون فازی و مقایسه زوجی درGIS برای مکان‌یابی بهینه درمانگاه یا بیمارستان‌های جدید در شهر بندرعباس بوده است. روش پژوهش: با بهره‌گیری از امکانات GIS و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از مدل فازی برای مکان‌یابی بهینه فضاهای شهری به منظور احداث بیمارستان در این شهر اقدام شد. با استفاده از ابزار تجزیه‌وتحلیل فضایی، نقشه فاصله عوامل مکانی تهیه گردید. در گام بعدی عملیات عضویت فازی small,Largeبر عوامل انجام شد. برای وزن دهی به معیارهای فازی شده، به روش AHP عمل شد. تعداد 30 پرسشنامه با نظرات کارشناسان شهرسازی تکمیل و وزن هر یک از لایه‌های اطلاعاتیمحاسبه شد. در نهایت با روی‌هم گذاری لایه‌های مذکور به روش همپوشانی فازی گاما 0.9، به تحلیل و بررسی آن پرداخته شد. یافته‌ها: در نقشه حاصل مکان‌های بهینه جهت احداث بیمارستان‌های جدید مشخص گردید. با تحلیل تصمیم و در نظر گرفتن جنبه‌های غیر مکانی در مسائل نیمه ساختارمند از بین مکان‌های پیشنهادی 5 مکان انتخاب و معرفی شد. نتیجه گیری: مشخص شد که زمین‌های مناسب برای احداث بیمارستان، تناسب زیادی با کاربری اراضی دارند. این زمین‌ها در نقاط با تراکم بالای جمعیت و نزدیک به مراکز مسکونی، فضاهای سبز و خیابان های اصلی و همچنین دور از مراکز درمانی موجود واقع‌اند که این فنون فازی چندمعیاره ابزار قدرتمندی برای مدیریت شهری است.

المصادر:

ابراهیم‌زاده، عیسی. احد نژاد، محسن. ابراهیم‌زاده آسمین، حسین. شفیعی، یوسف. (1389). برنامه‌ریزی و ساماندهی فضایی- مکانی خدمات بهداشتی و درمانی با استفاده از GIS. مجله پژوهش‌های جغرافیای انسانی. شماره73.

آل شیخ، علی‌اصغر. هلالی، حسین. سلطانی، محمدجعفر. (1381). کاربرد GIS در عرصه‌های پخش سیلاب. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. شماره4.

پورمحمدی، محمدرضا. (1382). برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، تهران: انتشارات سمت.

خاکپور، براتعلی. خدابخشی، زهرا. ابراهیمی قوزلو، میرمعظم. (1391). مکان‌یابی مراکز درمانی با استفاده ازGISو روش ارزیابی چند معیاریAHP:ناحیه دو شهر نیشابور. مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای. شماره19.

درگاهی، حسین. (1384). استانداردهای بیمارستان. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

رضویان، محمدتقی. (1381). برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری. تهران: انتشارات منشی.

سعیدی خواه، عبدالصمد. (1383). بررسی تأسیسات و تجهیزات شهری (پست، مخابرات، آتش‌نشانی) و مکان‌یابی آن‌ها در بافت قدیم و جدید شهر مشهد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری. دانشگاه سیستان و بلوچستان.

شیخ‌الاسلامی، علیرضا. مومنی، سمیرا. (1392). توزیع فضایی و مکان‌یابی مراکز آموزشی (مقطع راهنمایی) شهر کبودرآهنگ با استفاده از مدل AHP و تحلیل GIS. فصل‌نامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس. شماره16.

شیعه، اسماعیل. (1376). مقدمه‌ای بر مبانی برنامه‌ریزی شهری. تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت.

صحرائیان، زهرا. زنگی‌آبادی، علی. خسروی، فرامرز. (1391). تحلیل فضایی و مکان‌یابی مراکز بهداشتی-درمانی و بیمارستان با استفاده از GIS. فصلنامه علمی-پژوهشی فضای جغرافیایی. شماره43.

عزیزی، منصور. (1383). کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی در مکان‌یابی، توزیع فضایی و تحلیل شبکه مراکز بهداشتی و درمانی نمونه موردی:شهر مهاباد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تبریز.

فعلی، محمد. احمدی، سجاد. حاتمی نژاد، حسین. (1391). مکان‌یابی مراکز بهداشتی-درمانی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی. چهارمین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری. مشهد.

قدسی پور، سیدحسن. (1387). فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP). انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر.

الماس پور، فرهاد. (1380). کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و تحلیل شبکه در مکان‌یابی داروخانه‌ها. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس. تهران.

محمدی سرین دیزج، مهدی. (1384). تحلیل پراکندگی و مکان‌یابی پارک های شهری با استفاده از GIS (مطالعه موردی: منطقه 2 شهر زاهدان). پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه سیستان و بلوچستان.

مسگری، محمد سعدی. تیموری، مهدی. شورورزی، حسین. (1390). مکان‌یابی بیمارستان‌ها با استفاده از Fuzzy GIS. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. پرتال جامع علوم انسانی.

مهندسین مشاور فرنهاد. (1388). مکان‌یابی پایگاه‌های امداد و نجات با استفاده از GIS و روش ارزیابی چند معیاری.

هوشیار، حسن. (1390). مکان‌یابی کاربری‌های درمانی با استفاده از روشAHP (مطالعه موردی:شهر مهاباد). فصلنامه علمی پژوهشی فضای جغرافیایی. شماره36.

یغفوری، حسین. فتوحی، صمد. بهشتی فر، جاسم. (1392). کاربرد سامانه اطلاعات جغرافیایی در تجزیه و تحلیل توزیع فضایی و مکان‌یابی داروخانه‌ها (مطالعه موردی: داروخانه‌های شهر جهرم). مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری. شماره14.

یکانی فرد، احمدرضا. (1380). اصول مکان‌یابی مراکز درمانی. فصلنامه شهرداری‌ها. شماره23.

Cetinkaya, Cihan. Ozceylan, Eren. Erbas, Mehmet. Kabak, Mehmet. (2016). GIS-based fuzzy MCDA approach for siting refugee camp: A case study for southeastem Turkey. International Journal of Disaster Risk Reduction. pp: 218-231.

Guiqin, W. Li, Q. Guoxue, Li. Lijun, C. (2009). Landfill site selection using spatial information technologies and AHP: A case study in Beijing. China. Environmental Management. pp: 2414-2421.

Nagi, E. (2005). Evaluation of Knowledge management tools using AHP, Expert Systems with Applications 29.

Saaty, T. Vargas, L.G. (2006). The Analytic Hierarchy Process: Wash Criteria Shouldnot Be Ignored. Internationl Journal of Managents and Decision Making.

Senvar, Ozlem. Otay, Irem. Bolturk, Eda. (2016). Hospital Site Selection via Hesitant Fuzzy Topsis. IFAC-Paperonline. pp: 1140-1145.

Shay, Elizabeth. Tabitha S, Combs. Findley, Daniel. Kolosna, Carl. Madeley, Michelle. Salvesen, David. (2016). Identifying transportation disa dvantage: Mixed-methods analysis combining GIS mapping with qualitative data. Transport Policy. Pp: 129-138.

Tanser, frank. (2001). New Approaches to Spatially Analyses Primary Health care UsagePatterns in Rural South Africa. Tropical Medicine and International Health. pp.826-838.

Vahidnia, M. Alesheikh, A. Alimohammadi, A. (2009). “Hospital site selection using fuzzy AHP and its derivatives”. Journal of Environmental Management. pp: 3048-3056.

Yang. Jiaqin and Ping Shi. (2002). Applying Analytic Hierarchy Process in Frims Overall per Formation Evaluation: Case Study in China. International Journal of Business.