تأثیر روانشناسی محیط در طراحی مرکز مراقبتی کودکان بی‌سرپرست درجهت بهبود آسیب‌های شهری
الموضوعات : مطالعات مدیریت شهریدرسا فقیهی 1 , وحدانه فولادی 2
1 - دانشجوی کارشناسی‌ارشد گروه معماری، واحد علوم‌وتحقیقات، دانشگاه آزاداسلامی، تهران، ایران. dorsafa.arch@gmail.com
2 - استادیار گروه معماری، واحد علوم‌وتحقیقات، دانشگاه آزاداسلامی، تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: طراحی مرکز مراقبتی, کودکان بی‌سرپرست, روانشناسی محیط آسیب‌های شهری,
ملخص المقالة :
مقدمه و هدف پژوهش: طراحی مرکز مراقبتی کودکان بی‌سرپرست با رویکرد روانشناسی محیط درجهت کاهش آسیب‌های شهری حائزاهمیت است. این پژوهش به بررسی نقش طراحی مرکز مراقبتی کودکان بی‌سرپرست با رویکرد روانشناسی محیط می‌پردازد و درپی کاهش آسیب‌های شهری است که به این کودکان در شهر وارد و آسیب‌هایی که کودکان تحت‌مراقبت درستی نبوده‌اند می‌پردازد.روش پژوهش: پژوهش موردمطالعۀ با بهره‌گیری از روش توصیفی-تحلیلی به‌این تفحص پرداخته و اقدام‌به تعیین ویژگی‌های روحی‌وروانی کودکان نگریسته که براین‌اساس روانشناسی محیط تاچه‌میزان آسیب‌های موجود در شهر را می‌تواند تحت‌تأثیر قرار دهد؟ همچنین از روش کتابخانه‌ای به‌بررسی و جمع‌آوری پیشینۀ پژوهش درارتباط‌‌با ساختار آن براساس مستندات مکتوب برخوردار می‌باشد.یافته‌ها: دراین پژوهش فضایی مناسب و دارای سنجه‌های کالبدی موردنظر منظور گرفته شد که باتوجه‌به کتب، مقالات و نگرش‌های صاحب‌اندیش متخصص به‌عمل‌آمده دارا می‌باشد.نتیجه‌گیری: این پژوهش نشان‌داد که طراحی مرکز مراقبتی کودکان بی‌سرپرست با رویکرد روانشناسی محیط می‌تواند به کاهش آسیب‌های شهری، رشد و توسعۀ کودکان کمک کند. نتایج حاکی ازآن است استفاده از طرح‌های مختلف گرافیکی جذاب در محیط مرکز مراقبتی کودکان بی‌سرپرست علاوه‌بر اینکه می‌تواند از دید کودکان جذاب و شاداب مدنظر برسد ازطرفی باعث به‌وجود آمدن بهبود وضعیت سرزندگی روحی‌وروانی کودکان را تبیین می‌سازد. درنتیجه، ایجاد فضاهای باز در محیط مرکز مراقبتی کودکان بی‌سرپرست می‌تواند کودکان را به فعالیت‌های بیرون از فضای درون ساختمان تشویق کرده و به‌بهبود میزان فعالیت‌های جسمانی آن‌ها تأثیر به‌سزایی داشته باشد. همچنین، باایجاد فضاهای مناسب برای گروه‌بندی و فعالیت‌های مستمر می‌توان به تقویت همبستگی و ارتباطات اجتماعی کودکان نیز کمک کرد. درنهایت، طراحی مرکز مراقبتی کودکان بی‌سرپرست با رویکرد روانشناسی محیط می‌تواند به‌بهبود وضعیت روحی‌وروانی کودکان، ارتقاء سلامت جسمانی، سرزندگی، تقویت‌همبستگی، ارتباط اجتماعی و کاهش آسیب‌های شهری را در جامعه به‌همراه داشته باشد.
اردستانی، زهراالسادات. پرویزی، الهام. 1400. تبیین مؤلفه‌های طراحی مرکز نگهداری کودکان بی‌سرپرست در راستای بهبود شرایط تربیتی، پژوهش‌های تربیتی، شمارۀ 43، 252-237.
ارشادی، سیدسپهر. 1398. طراحی فضای خلاقانه کودکان، ویراستار علمی: واحد مهربانی، چاپ‌اول، تهران: انتشارات آذرین مهر.
اصغری‌نکاح، سیدمحسن. حیدری، آسیه. 1389. مقایسۀ شیوه‌های نگهداری و حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست از منظر مراقبت سلامتی و بهداشت‌روانی، چهارمین جشنوارۀ علمی-تحقیقاتی کودکان سرور، مشهد-ایران.
ایلوخانی، مسعود. 1393. گرافیک محیطی، ویراستار علمی: علی‌اکبر رژدام، چاپ‌دوم، تهران: انتشارات فاطمی.
آمابلی، ترزا. کرامر، استیون. 1398. اصل پیشرفت: تأثیر شگفت‌انگیز پیروزی‌های کوچک بر شادی، تعامل مثبت و خلاقیت در محیط کار، ترجمۀ: ریحانه توکلی، ویراستار: سمیرا فرهادی، چاپ اول، تهران: انتشارات هورمزد.
بروتو، کارلز. 1391. شهر بازی: فضاهای کودکانۀ وسیع، ویراستار علمی: حشمت‌الله انتخابی، چاپ‌اول، اصفهان: انتشارات دانشگاه آزاداسلامی واحد خوارسگان.
بیگدلی، زاهد. و [دیگران]. 1398. بزرگان کوچک و اطلاعات: نگاهی‌به نیازهای اطلاعاتی کودکان، فصلنامۀ مطالعات کتابداری و علم اطلاعات، سال‌یازدهم، شمارۀ 1، 22-1.
پل تورنس، الیس. 1392. خلاقیت و راه‌های آزمون و پرورش آن‌ها، ترجمۀ: رضا قاسم‌زاده، چاپ‌پنجم، تهران: انتشارات دنیای نو.
پیاژه، ژان. اینهلدر، باربل. 1394. روانشناسی کودک، ترجمۀ: زینت توفیق، چاپ‌سیزدهم، تهران: انتشارات نشر نی.
تجر، جواد. 1399. بررسی سنجش استانداردها و مسائل روانی اجتماعی کودکان بی‌سرپرست در ایران، مجلۀ دانشکدۀ پزشکی دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، سال 63، شمارۀ 1، 2311-2301.
ترکمان، م.، جلالیان، س.، دژدار، ا. 1395. نقش معماری و عوامل کالبدی محیط آموزشی بر تسهیل یادگیری کودکان، ماهنامۀ علمی-تخصصی شباک، سال دوم، شمارۀ 11 (پیاپی: 18)، 14-1.
چپ‌من، دیوید. 1384. آفرینش محلات و مکان‌ها در محیط انسان‌ساخت، ترجمۀ: شهرزاد فریادی و منوچهر طبیبیان، چاپ‌اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
حیدری، اکرم. 1372. روانشناسی رشد و اختلالات روانی رایج در کودکان، چاپ‌سوم، تهران: انتشارات مؤلف.
دادک، مارک. 1396. فضاهای کودکان راهنمای طراحان و برنامه‌ریزان محیط کودک، ترجمۀ: حسین رهنما و علی امین، چاپ‌اول، تهران: انتشارات آذرین مهر.
دبدبه، محمد. 1400. طراحی براساس ادراک و رفتار انسانی، چاپ‌اول، تهران: انتشارات طحان گستر.
دبدبه، محمد. صدیق، مرتضی. رضوان‌پناه، مجید. 1401. نقد و بررسی کتاب «طراحی براساس ادراک و رفتار انسانی»؛ از مجموعه آثار معمار دبدبه، فصلنامۀ علمی معماری و شهرسازی "معمار شهر"، دورۀ 1، شمارۀ 4، 117-98.
دبدبه، محمد. و [دیگران]. 1401الف. رابطۀ روانشناسی-روان‌شناختی کودکان در محیط طراحی (مطالعۀ‌موردی: فضاهای آموزشی)، دومین کنفرانس بین‌المللی معماری، عمران، شهرسازی، محیط‌زیست و افق‌های هنراسلامی در بیانیۀ گام دوم انقلاب، تبریز-ایران، 10-1.
دبدبه، محمد. و [دیگران]. 1401ب. فرایند رهیافت‌های ارتقاء آفرینش‌گری کودکان در محیط طراحی بر تحولات به‌عمل آمده در آینده، دومین کنفرانس بین‌المللی معماری، عمران، شهرسازی، محیط‌زیست و افق‌های هنراسلامی در بیانیۀ گام دوم انقلاب، تبریز-ایران، 11-1.
دریسکل، دیوید. 1387. ایجاد شهرهای بهتر با کودکان و جوانان: راهنمایی برای مشارکت و پژوهش مشارکتی، ترجمۀ: مهرنوش توکلی و نوید سعیدی‌رضوانی، چاپ‌اول، تهران: انتشارات دیبایه.
سلیمانی، فهیمه. 1401. طراحی سرای کودک (با رویکرد سرزندگی و ارتقاء مهارت‌های فردی و اجتماعی)، چاپ‌اول، تهران: مؤسسۀ آموزشی تألیفی ارشدان.
شاهچراغی، آزاده. بندرآباد، علیرضا. 1400. محاط در محیط: کاربرد روانشناسی محیطی در معماری و شهرسازی، ویراستار: گیتی سبزواری، چاپ‌چهارم، تهران: انتشارات سازمان جهاد دانشگاهی تهران.
شکوهی‌اصل، زینب. 1397. روانشناسی رنگ و یادگیری کودکان، چاپ‌اول، تهران: انتشارات آریا دانش.
شیعه، اسماعیل. 1392. آماده‌سازی شهر برای کودکان: نمونه‌مورد بررسی-تهران، چاپ‌سوم، تهران: انتشارات شهر تهران (وابسته‌به سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران).
صیادی، مژده. 1393. معماری برای کودکان بی‌سرپرست با رویکرد روانشناسی محیطی: ایجاد رضایت‌مندی سکونتی با رویکرد مشارکتی-تأثیر رنگ در ایجاد فضای کالبدی دل‌خواه کودک، چاپ‌اول، تهران: انتشارات گوهر دانش.
فردی، ربابه. 1392. بررسی راهکارهای ایجاد حس‌امنیت در طراحی محیط‌های بازی کودکان، همایش ملی معماری و شهرسازی انسان‌گرا، قزوین-ایران، 1-10.
فیشر، رابرت. 1387. آموزش تفکر به کودکان، ترجمۀ: مسعود صفایی‌مقدم و افسانه نجاریان، ویراستار: علی اصلانی، چاپ‌دوم، تهران: انتشارات رسش.
کاشانی‌جو، خشایار. هرزندی، سارا. فتح‌العلومی، ایل‌ناز. 1392. بررسی معیارهای طراحی مطلوب فضای شهری برای کودکان، نمونه‌موردی: محلۀ نظامیۀ تهران، فصلنامۀ آرمان‌شهر-نشریۀ علمی‌پژوهشی معماری و شهرسازی، دورۀ 6، شمارۀ 11، 249-239.
کرونر، والتر. 1388. معماری برای کودکان، چاپ‌دوم، تهران: انتشارات سایه‌گستر.
الکساندر، کریستوفر. 1386. معماری و راز جاودانگی: راه بی‌زمان ساختن، ویراست‌دوم، ترجمۀ مهرداد قیومی بیدهندی، با مقدمۀ مهدی حجت، تهران: انتشارات دانشگاه شهیدبهشتی.
گلشادی، آرزو. 1397. کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست، چاپ‌اول، تهران: انتشارات گلشادی.
لافون، پیر لوئی روبرت. 1377. آنچه باید دربارۀ ریشه‌های روانی رفتار کودکان خود بدانید، ترجمۀ: محمدحسین سروری، چاپ‌ششم، تهران: انتشارات جانزاده.
لیـنچ، کوین اندرو. 1393. تئوری شکل‌شهر، چاپ‌ششم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
میلانیفر، بهروز. 1392. بهداشت روانی. چاپ‌سیزدهم، تهران: انتشارات قومس.
وبستر، الک. آرو، جو. 1379. کودکان دارای آسیب‌های بینایی، ترجمۀ: گروه پژوهشی ناشنوایی و نابینایی، ویراستاران: احمد علی‌پور و سعید حسن‌زاده، چاپ‌اول، تهران: انتشارات ثارالله.
_||_Case, Robbie. 2013. The Mind's Staircase: Exploring the Conceptual Underpinnings of Children's Thought and Knowledge, Psychology Press: First Edition.
Cresswell, Tim. 2014. Place, Publisher By Chichester: Wiley-Blackwell; 2nd Edition.
Dudek, Mark. 1996. Kindergarten Architecture: Space For The Imagination. Publication: London E & FN spon.
Evans, Gary W. Mccoy, Janetta Mitchell. 1998. When Buildings Don’t Work: The Role of Architecture in Human Health, Journal of Environmental physiology, (18): 85-94.
Percy-Smith, Janie. 2006. What Works in Strategic Partnerships for Children: A Research Review, Journal Children & Society, 20: 313-323.
Piaget, Jean. 1972. The-Childand Reality: Problems of Genetic Psychology, Viking Press, London.
Rogers, Carl. 1939. The Clinical Treatment of the Problem Child, Boston, Massachusetts, United States: Houghton Mifflin: First Edition.
Stokols, Daniel.1978. Environmental Psychology, Journal Annual Review of Psychology, Vol. (29): 253-295.
erwogt. Mark Meerum, Hoeksma, Jan B. 1955. Colors and Emotions: Preferences and Combinations, The Journal of General Psychology, 122 (1): 5-17.
Upitis, Rena. 2004. School Architecture and Complexity, Complicity: An International Journal of Complexity and Education, Vol 1(1) 19–38.
