تحلیل الگوی مدیریت شهری ایران (ساختار، عملکرد و راهبرد)
الموضوعات : مطالعات مدیریت شهریفرضعلی سالاری سردری 1 , اکبر کیانی 2
1 - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، مدرس دانشگاه پیام نورFsalari64@gmai.com
2 - دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، استادیار گروه جغرافیای دانشگاه زابل kianiakbar@yahoo.com
الکلمات المفتاحية: حکمروایی, مدیریت شهری, مدیریت محلی, شهرداری, ایران,
ملخص المقالة :
مقدمه و هدف پژوهش: مدیریت شهری یک فرایند است که در مجموع به یک نظام تصمیم گیری منجر خواهد شد، میزان موفقیت و یا عدم موفقیت مدیریت شهری بستگی به قدرت، مشروعیت و ساختار حقوقی، اجتماعی و اقتصادی جامعه دارد. نوع مدل مدیریت شهری در دوره های مختلف تاریخی و در مناطق مختلف، بازتابنده نگرش و میزان مشارکت عمومی (رویکرد جمع گرایانه) و قدرت اجرایی مدیریتی است. یکی از گفتمان های مهم در تعیین مدل مدیریتی برتر، تعیین چگونگی اداره شهر و قرارگیری قدرت در دست مدیران شهری است. از سوی دیگر، مدل اداره شهر رابطه نزدیکی با حل یا ایجاد مسائل شهری دارد. در این مقاله ضمن شناخت و بررسی چگونگی، سیر تحول رویکردهای اداره و مدیریت شهری و سیر تحولات سطوح مدیریت شهری ایران در ادوار مختلف و بیان وضعیت موجود، نقاط قوت و ضعف (مزایا و معایب) آن ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. روش پژوهش: در این پژوهش با استفاده از روش های توصیفی (مطالعات کتابخانه ای)، تحلیل داده های ثانویه (اسنادی) و تکنیک تحلیل محتوا به بررسی و مقایسه تطبیقی میان رویکرد مدیریت سنتی و جدید شهری از دوره حکومت ماد (780 قبل از میلاد) تا دوره جمهوری اسلامی (سال 1395 ه.ش) پرداخته شده است. یافته‌ها: یافته های پژوهش با توجه به تحلیل کارکردها و عملکردهای مدیریت شهری در ایران و این که نظام مدیریت شهری کشور در حکومت های مختلف تحت تأثیر برنامه ریزی و مدیریت متمرکز (سازماندهی تمرکزگرا) بوده و تجزیه و تحلیل عناصر تأثیر گذار مدیریت شهری کشور در دوران کنونی در سطوح کلان، منطقه ای و ناحیه ای/محلی و تغییرات سطوح مدیریت شهری در طول زمان بیانگر وجود موازی کاری در امر تصمیم گیری و برنامه ریزی است. نتیجه گیری: سیر تاریخی روندها و گرایش های حاکم بر ویژگی های شکلی و محتوایی مدیریت شهری در ادوار مختلف، نمایانگر نوعی تکامل شکلی، مفهومی، محتوایی و عملکردی مدیریت ها می باشد؛ به گونه ای که از برداشت ها و باورهای تک ساختی و تک ساحتی رو به سـوی برداشت ها و بـاورهـای چند ساختی و چند ساحتی (مدیریت مشارکتی و بهره گیری از خرد جمعی، پاسخ گویی و شفاف سازی) هدایت شـده اسـت. نظام اداره امور شهر در طی صد سال گذشته از وظایف اصلی مدیریت شهری به جهت نداشتن منابع درآمدی پایدار، ضعف نهادهای مدنی و محلی و نداشتن جایگاه تعریف شده تشکیلاتی در سلسله مراتب تشکیلاتی کشور، عدم مشارکت در برنامه ریزی به واسطه ماهیت برنامه ریزی متمرکز و از بالا به پایین باز مانده و بیشتر به امور بر زمین مانده شهر پرداخته اند. بنابراین، توسعه وظایف و اختیارات شهرداری ها همراه با تمرکززدایی و توسعه مدیریت یکپارچه شهری ضروری می باشد.
_||_
احمدآخوندی، عباس، برک پور، ناصر، اسدی، ایرج و بصیرت، میثم و طاهرخانی، حبیب ا... (1387). آسیب شناسی مدل اداره امور شهر در ایران، مجله پژوهشهای جغرافیایی، شماره 63، زاهدان.
ارجمدنیا، اصغر، اردشیری، مهیار، توسلی، غلامعباس، سعیدنیا، احمد، سعیدی رضوانی، نوید، صرافی، مظفر، طاهرخانی، حبیب ا...، کاظمیان، غلامرضا و نوروزی، کامبیز (1379). گفتگو: مفهوم، مبانی و چالشهای مدیریت شهری، فصلنامه مدیریتی شهری، شماره دوم، تهران.
اردشیری، مهیار (1379). توسعه پایدار و مدیریت شهری، فصلنامه مدیریت شهری، سال اول، شماره 3.
امانپور، سعید؛ حسنی شه پریان، نبی اله؛ آتش افروز، نسرین و رهمند، قاسم (1394). بررسی و تحلیل عملکرد شوراها در مدیریت شهری (نمونه موردی؛ شهرایذه)، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت، صفحه 95-110.
ایمانی جاجرمی، حسین، بیگدلی، مهرناز و حناچی، سیمین (1381). مدیریت شهری پایدار (بررسی تجارب مشارکتی شهرداریها و شوراهای اسلامی شهرها)، انتشارات سازمان شهرداریها، تهران.
ایمانی جاجرمی، حسین و فیروزآبادی، سیداحمد (1386). بررسی مدلهای سنجش عملکرد مدیریت محلی: با تاکید بر سازمانهای مدیریت شهری و روستایی در ایران، مجله نامه علوم اجتماعی، شماره 32.
برزویی، علیرضا (1381). برنامه مدیریت شهری بانک جهانی، مجله شهرداریها، سال سوم، شماره 35.
بصیرت، میثم (1382). دانشنامه مدیریت شهری، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 16- 15 پاییز و زمستان.
پاپلی یزدی، محمد حسین و رجبی سناجردی، حسین (1382). نظریههای شهر و پیرامون، انتشارات سمت.
پارسایی، جابر (1381). نظام نوین مدیریت شهری، مجله شهرداریها، سال چهارم، شماره 44.
پرهیزکار، اکبر و فیروزبخت، علی (1390). چشم انداز مدیریت شهری در ایران با تأکید بر توسعه پایدار شهری، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، علمی – پژوهشی، سال هشتم، شماره 32 .
جوادی، اردشیر (1382). مدیریت شهری در ایران؛ فراز و فرود، مجله شهرداریها، سال چهارم، شماره 47.
حبیبی، محسن (1386). از شار تا شهر: تحلیلی تاریخی از مفهوم شهر و سیمای کالبدی آن: تفکر و تأثر، انتشارات دانشگاه تهران.
رضوانی، محمدرضا (1383). مقدمهای بر برنامهریزی توسعه روستایی در ایران، انتشارات قومس.
رضویان، محمدتقی (1381). مدیریت عمران شهری، انتشارات پیوند نو، تهران.
رکنالدین افتحاری، عبدالرضا، سجادی قیداری، حمدالله و عینالی، جمشید (1386). نگرشی نو به مدیریت روستایی با تاکید بر نهادهای تأثیر گذار، فصلنامه روستا و توسعه، سال 10، شماره 2.
رهنما، محمدرحیم (1380). پارادیم بهبود مدیریت شهری (با تکیه بر شهر مشهد)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره61.
رهنمایی، محمدتقی و کشاورز، مهناز (1389). بررسی الگوی حکمروایی خوب و نقش دولت در مدیریت و اداره امور شهرها در ایران. دو فصلنامه جغرافیا و برنامهریزی منطقهای، سال اول، شماره اول.
زیاری، کرامتالله، زندوی، سیدمجدالدین، آقاجانی، محمد و مقدم، محمد (1388). بررسی مشارکت شهروندی و نقش آن در مدیریت شهرهای کوچک (نمونه موردی: شهرهای گلهدار، ورزنه و هیدج). مجله جغرافیا و توسعه ناحیهای، شماره 13.
سعیدنیا، احمد (1383). کتاب سبز شهرداریها: مدیریت شهری، انتشارات سازمان شهرداریهای و دهیاریهای کشور، تهران.
سلطان زاده، حسین (1367). مقدمهای بر تاریخ شهر و شهرنشینی در ایران، چاپ دوم، انتشارات امیر کبیر، تهران.
شابیر چیما، جی (1379). مدیریت شهر، خط مشیها و نوآوریها در کشورهای در حال توسعه، ترجمه پرویز زاهدی، انتشارات شرکت پردازش و برنامهریزی شهری.
شاملوئی، حبیب الله، کتاب تاریخ ایران از ماد تا پهلوی، انتشارات صیفعلیشاه، (؟).
شیعه، اسماعیل (1382). لزوم تحول در مدیریت شهری ایران، مجله جغرافیا و توسعه،سال اول، شماره اول.
شیعه، اسماعیل (1386). با شهر و منطقه در ایران، انتشارات دانشگاه علم و صنعت، چاپ چهارم.
صرافی، مظفر و عبدالهی، مجید (1387). تحلیل مفهوم شهروندی و ارزیابی جایگاه آن در قوانین، مقررات و مدیریت شهری کشور، مجله پژوهشهای جغرافیایی، شماره 63، دانشگاه تهران.
صرافی، مظفر، توکلینیا، جمیله و آقایی، عادله (1390). ناحیه محوری ضرورت ارتقاء مدیریت محلی در شهرداری تهران (منطقه 4)، فصلنامه آمایش شماره 12.
فاطمی، مریم (1387). دگردیسی شهرداری از سنت محوری به مدرن محوری، گفتگو با شهرام یوسفیفر، ماهنامه آموزشی پژوهشی شهرداریها، انتشارات سازمان شهرداریها و دهیاریها، سال نهم، شماره 89.
فرهودی، رحمت اله، قالیباف، محمدباقر، چهاراهی، ذبیحالله و جواهری، احمد (1388). تحلیل تقسیمات کالبدی شهری بر اساس مدیریت یکپارچه نمونه موردی شهر شیراز، نشریه جغرافیا، دوره جدید، سال ششم، شماره 18 و 19.
کارکنان نصرآبادی، محمد (1387). شهر، هویت شهری و شهرداریها از محله گرایی تا جهانی شدن، ماهنامه پژوهشی آموزشی شهرداریها، انتشارات سازمان شهرداریها و دهیاریها، سال نهم، شماره 89.
مجموعه قوانین و مقررات شورای اسلامی با آخرین اصلاحات، 1382
مزینی، منوچهر (1375). مدیریت شهری و روستایی در ایران مسائل و امکانات آن، انتشارات سازمان ملی زمین و مسکن، تهران.
مستوفی الممالکی، رضا (1380). شهر و شهرنشینی در بستر جغرافیای ایران، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
مقیمی، سید محمد (1382). اداره‌ی امور حکومتهای محلی: مدیریت شوراها و شهردایها، تهران: انتشارات سمت و دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.
ملکی، قاسم (1383). تحول شهر داری مدرن در ایران (از دولت سالاری تا کارآفرینی)، فصلنامة شهرساز، سال دوم، شماره 4 و 5.
مهدوی، مسعود و نجفی کانی، علی اکبر (1384). دهیاریها تجربهای دیگر در مدیریت روستاهای ایران (نمونه موردی: دهیاریهای استان آذربایجان غربی)، پژوهشهای جغرافیایی، دوره 37، شماره 53.
میرزایی، سید محمد (1383). نگاهی به آینده شهر، پژوهشنامه علوم انسانی، شماره 42-41.
هوار، کلمان (1375). ایران و تمدن ایران، ترجمه حسن انوشه، چاپ دوم، انتشارات امیر کبیر.
یزدانی، فردین (1379). نظریههای مداخله بخش عمومی در بازار کالا و خدمات شهری، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 3.
Agudelo-Vera Claudia M., Mels Adriaan R., Keesman Karel J. and Rijnaarts Huub H. M. (2011). Resource management as a key factor for sustainable urban planning, Journal of Environmental Management, Volume 92, Issue 10, Pages 2295-2303.
Benzerra Abbas, Cherrared Marzouk, Chocat Bernard, Cherqui Frédéric and Zekiouk Tarik (2012). Decision support for sustainable urban drainage system management: A case study of Jijel, Algeria, Journal of Environmental Management, Volume 101, 30 June 2012, Pages 46-53.
Boarnet Marlon G., McLaughlin Ralph B. and Carruthers John I. (2011). Does state growth management change the pattern of urban growth? Evidence from Florida, Regional Science and Urban Economics, Volume 41, Issue 3, May 2011, Pages 236-252.
http:www.sci.org.ir/portal/faces/public/sci/sci.gozide/Yearbook
Kumar Raut, Sandeep (2001). Implication of information technology on spatial planning in India institute of technology Delhi, New Delhi.
Repetti Alexandre and Desthieux Gilles (2006). A Relational Indicator set Model for urban land-use planning and management: Methodological approach and application in two case studies, Landscape and Urban Planning, Volume 77, Issues 1–2, Pages 196-215.
Wekwete, Kh. (1997). urban management: the recent experience, the urban challenge in Africa: growth and management of its large cities, edited by Carole Rakodi. Tokyo, Japan, United Nations University Press.
Suriyachan Chamawong (2012). Nitivattananon Vilas, Nurul Amin A.T.M. (2012), Potential of decentralized wastewater management for urban development: Case of Bangkok Habitat International, Volume 36, Issue 1, Pages 85-92.
Gao Lei, Durnota Bohdan, Ding Yongsheng and Dai Hua (2012). An agent-based simulation system for evaluating gridding urban management strategies Knowledge-Based Systems, Volume 26, Pages 174-184.
