بررسی مشارکت اجتماعی شهروندان در بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری(مورد مطالعه ساماندهی بافت فرسوده خیابان مدرس کرمانشاه)

الموضوعات : مطالعات مدیریت شهری

اسدالله نقدی ¹ , شکیبا کولیوند ²

1 -
2 -

تاريخ الإرسال : 09 الأحد , جمادى الثانية, 1436 تاريخ التأكيد : 12 السبت , شعبان, 1436 تاريخ الإصدار : 04 الجمعة , شعبان, 1436

الکلمات المفتاحية: بافت فرسوده, بهسازی شهری, مشارکت اجتماعی, هویت محله‌ای, کرمانشاه,

ملخص المقالة :

مقدمه و هدف پژوهش: اغلب شهرهای مهّم و تاریخی ایران، به سبب نوع اقلیم و به‌خصوص نوع مصالح استفاده شده و به علت عدم رعایت اصول و استاندارهای طراحی شهری و شهرسازی، با پدیده بافت‌های فرسوده مواجه‌اند. هرگونه برنامه‌ریزی و اقدام در بافت‌های فرسوده شهری، به‌دلیل خصوصیات متمایز اقتصادی، اجتماعی، کالبدی، حقوقی و زیست محیطی این پهنه‌ها، دقّت و ظرافت خاص خود را می‎طلبد، بنابراین برنامه‎ریزی مردم‌محور و مشارکت پایدار مردمی در این خصوص اهمیت ویژه‌ای دارد. از طرفی، بهسازی و نوسازی این بافت‌ها، دغدغه‌های اساسی مورد توجّه مدیران و برنامه‌ریزان شهری در سطوح ملّی و محلی است و چالشی اساسی فراروی توسعه پایدار شهری به حساب می‌آید. شهر کرمانشاه، از جمله شهرهایی است که از مشکلات بافت فرسوده رنج می‌برد، از میان این محلات می‌توان به محدوده‌ی خیابان مدرس اشاره نمود. پژوهش حاضر، ضمن بررسی طرح‌های شهرسازی در این محدوده، به شناخت میزان و نحوه مشارکت مردم می‌پردازد. روش پژوهش: روش پژوهش حاضر تحلیلی- توصیفی می‌باشد و باتوجّه به ماهیت پژوهش، داده‎ها ازطریق مطالعات میدانی با تکنیک مصاحبه و مشاهده عینی گردآوری شده‌اند، بدین سبب 50 مصاحبه در بین شهروندان، کارشناسان و مدیران شهری انجام گرفت. یافته‌ها: یافته ها حاکی از آن است که 70 درصد پاسخگویان دارای سن بالای 40 سال میباشند، سطح تحصیلات آنها پایین و اکثر خانوارها در گروههای درآمدی متوسط رو پایین قرار دارند. در افراد مورد بررسی، میزان هویت محله‌ای در حد متوسط می‌باشد. در میان راه‌های جلب مشارکت اجتماعی شهروندان، نظرسنجی، آموزش و اطلاع‌رسانی و رسانه‌های گروهی از مهم‌ترین راه‌ها انتخاب گردید؛ هم‌چنین 67 درصد پاسخگویان دریافت وام را به عنوان بهترین قدم به منظور بهسازی شهری در این محدوده عنوان کردند. نتیجه‌گیری: نتایج نشان می‌دهد که نه تنها انگیزه‌های مردمی برای مشارکت اجتماعی، (به دلیل ریسک اقتصادی بالا و تسهیلات پایین) کم می‌باشد؛ بلکه سازمان‌های مربوطه در مورد انجام شدن این طرح‌ها نظراتی مغایر با هم دارند؛ لذا چاره-اندیشی برای رفع این مشکلات ضروری‌ است.

المصادر:

ابراهیم­زاده، عیسی و ملکی، گل­آفرین.(1391)، تحلیلی بر ساماندهی و مداخله در بافت فرسوده شهری، مطالعه موردی: خرم آباد، تهران: پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره 81.

اکبرپورسراسکانرود، محمد؛ پوراحمد، احمد و عمران­زاده، بهزاد.(1390)، ارزیابی میزان مشارکت مردم در بهسازی و نوسازی بافت­های فرسوده، نمونه موردی: محله سیروان تهران، تبریز: نشریه علمی- پژوهشی جغرافیا.

بمانیان، محمدرضا؛ رضایی­راد، هادی و منصور رضایی، مجید.(1390)، ارزیابی خصیصه­های اقتصادی در شناسایی گستره­های فقر شهری با استفاده از تکنیک­های AHP و Delphi (مطالعه موردی شهرکاشمر)، مشهد: اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران.

بیژن، یاور.(1381)، شهرسازی مشارکتی و جایگاه مشارکت در شهر ایرانی(واقعیات، اهداف، استراتژی ها)، پایان نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت.

جلالی، عباس.(1386)، راهنمای شناسایی و مداخله در بافت فرسوده، شهرداری­ها، سال هشتم، شماره 81.

جمال، محمدجعفر.(1386)، برنامه­ریزی و طراحی برای بافت­های فرسوده و ناکارامد شهری با تمرکز بر مشارکت مردم، شهرداری­ها، سال هشتم، شماره 81.

جهانی، رضا.(1387)، مشارکت همه جانبه مردمی، حلقه مفقوده تحقّق طرح­های بهسازی و نوسازی، گلستان: فصلنامه کبودوال، شماره ششم.

حسینی­مطلق، محمدرضا.(1390)، برنامه­ریزی مشارکتی رویکردی نوین در عرصه­ی شهرسازی، پایگاه اطلاع‎رسانی شهرسازی، قابل دسترس در: www.sharnameh.ir

حسینی، سیدآقا.(1381)، گذری کوتاه بر مدیریت مشارکت­جو، همدان: انتشارات نورعلم، چاپ فردوسی، چاپ اول.

خانی، علی و حاجی­علی­اکبری، کاوه.(1388)، تبیین الگوی توسعه محلات فرسوده شهر تهران، تهران: نشریه نوسازی، سال اول، شماره 3.

خانی، علی.(1389)، بافت­های فرسوده شهر تهران: مسائل و راهبردها، تهران: نشریه نوسازی، سال دوم.

دارابی، حسن.(1384)، تبیین سرمایه­گذاری­های عمرانی در پرتو مشارکت­های مردمی: مورد سکونتگاه­های روستایی ناحیه کاشان، رساله دکتری، تهران: دانشگاه تربیت معلم، دانشکده علوم انسانی.

رحمت­آبادی، الهام.(1391)، مشارکت در نوسازی بافت فرسوده و تسهیل­گری محلی، نشریه هنر و معماری، شماره‎های 37 و 38.

رضادوست، کریم؛ عابدزاده، حمید.(1387)، بررسی عوامل موثر بر مشارکت اجتماعی شهروندان (جامعه شهری شهر ایلام)، فرهنگ ایلام، شماره 20-21.

رضایی، نعیمه.(1388)، سیاست مداخله در بافت­های شهری قدیمی در کشور تونس، تهران: نشریه نوسازی، سال اول، شماره 3.

رهنمایی، محمدتقی؛ منوچهری، ایوب و فرجی ملائی، امین.(1390)، تحلیل کیفیت زندگی در بافت فرسوده شهر میاندوآب. مجله مدیریت شهری، شماره 28.

ستوده علمباز، فاطمه؛ گلکار، کورش و پیران، پرویز.(1390)، تجدید حیات بافت­های فرسوده شهری معطوف به سرمایه اجتماعی در ایران، تهران: نشریه نوسازی، شماره 14.

سجادی، ژیلا و محمدی، کاوه.(1390)، تحلیل اجتماعی- فضایی در بافت‌های فرسوده شهری مطالعه موردی: بافت مرکزی شهر سردشت، نشریه جغرافیا، پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال دوم، شماره 6.

سجادی، ژیلا؛ مشکینی، ابوالفضل و حمیدی، حمیدرضا.(1386)، تحلیل اجتماعی- فضایی بافت­های فرسوده شهری در راستای احیا و پیشگیری از فرسودگی بیشتر مطالعه مورد: محله دباغ ها- زنجان: نشریه علوم جغرافیایی، جلد 7، شماره 10.

سرور، رحیم.(1390)، بررسی ظرفیت­های بافت فرسوده و توانمندسازی آن (شهر بافق)، فصلنامه جغرافیا، دوره جدید، سال نهم، شماره 31.

شریفی، بایزید؛ معروفی، ایوب.(1391)، مشارکت شهروندی در نوسازی بافت فرسوده شهری، دانشگاه تهران: چهارمین همایش علمی سراسری دانشجویی جغرافیا.

شریفیان­ثانی، مریم.(1380)، مشارکت شهروندی، حکمرانی شهری و مدیریت شهری، تهران: نشریه مدیریت شهری، سازمان شهرداری­ها و دهیاری­های کشور، شماره 8.

طالقانی، محمود؛ زمانی، فریبا ؛ و زهره بهجو.(1390)، شهرنشینی و توسعه نیافتگی در ایران،پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

طوسی، محمد علی.(1370)، مشارکت در مدیریت و مالکیت، مرکز آموزش مدیریت دولتی، چاپ اول.

علوی تبار، علیرضا.(1380)، بررسی الگوی مشارکت شهروندان در اداره امور شهرها، تهران: انتشارات سازمان شهرداری های کشور، جلد دوم، چاپ اول.

کلبادی، پارین؛ علیرضا نوفل.(1389)، برنامه ریزی مشارکتی، بافت­های فرسوده، تهران: مرکز مطالعات و برنامه­ریزی، فصلنامه جستارهای شهرسازی،  شماره 33، سال نهم.

کلیتون، اندرو؛ اوکی، پیتر و برایان پرات.(1383)، توانمندسازی مردمی راهنمایی برای مشارکت، تهران: نشر سروستان، مترجم: پیروز ایزدی، چاپ اول.

محبی، سراج الدین.(1380)، مشارکت و مدیریت مشارکتی، تهران: انتشارات آگاهان ایده، چاپ اول.

مروتی، نادر.(1390)، بررسی عوامل اجتماعی موثر بر تمایل ساکنان بافت­های فرسوده به نوسازی (مطالعه موردی: محله امام زاده عبدالله تهران)، تهران: فصلنامه برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 10.

مزینی، منوچهر.(1373)، مقالاتی در باب شهر و شهرسازی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

مهندسین مشاور شارمند.(1388)، شیوه­های تحقّق طرح­های توسعه شهری در ایران، تهران: انتشارات شهرداری‎ها، جلد 2.

میرموسوی، سید علی.(1375)، مبانی دینی و فرهنگی سیاسی مشارکتی، تهران: فصلنامه نقد و نظر، سال دوم، شماره 3 و 4.

نقدی، اسداله.(1390)، انسان و شهر؛ درآمدی بر جامعه­شناسی و برنامه­ریزی شهری، همدان: انتشارات دانشگاه بوعلی­سینا.

نوروزی، فیض­اله و بختیاری، مهناز.(1388)، مشارکت اجتماعی و عوامل موثر بر آن، تهران: فصلنامه راهبرد، سال هجدهم، شماره 53.

نیازی، محسن.(1385)، تبیین وضعیت مشارکت اجتماعی شهروندان کاشان، کاشان: فصلنامه کاشان شناخت، شماره دوم.

نیکراه، حدیث؛ ادیب، علی و منتظری، مرجان.(1390)، بررسی راهکارهای عملی جلب مشارکت در بافت فرسوده با تحلیل مبانی مدیریت شهری(شهر تهران)، نشریه نوسازی، سال سوم، شماره 14.

هادیان، اکرم و دانشپور، عبدالهادی.(1387)، نوسازی بافت­های فرسوده شهری و مشارکت شهروندان، مشهد: اولین همایش بهسازی و نوسازی بافت­های فرسوده شهری.

Atkison Rob and Stephan Cope .(2004), Community participant and urban regeneration in  Bretain: in contested  communities edited by paul Hoggett. university of Bristol.

 Riedel,A.James. (1972), Citizen participation: myths and realities,State university of New York at Albany

Yuan,Ren. (2001), NGOs, Public Participation and Urban Community Development: Social Reform in Local Urban Governance in China, Fudan University.