سناریوهای رشد و گسترش شهری از طراحی تا واقعیت (مورد مطالعه: شهر ساوه)
الموضوعات :
1 - دانشجوی دکتری رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام
2 - استادیار گروه جغرافیای برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی (ره)
الکلمات المفتاحية: رشد شهری, . نظریه های شهری, سناریوهای رشد , رشد افقی و بی قواره, شهر ساوه,
ملخص المقالة :
چکیده: طی دهه های اخیر تعداد مطلق جمعیت شهرها، نسبت شهرنشینی و همچنین تعداد و اندازه شهرهای بزرگ جهان رشد بی‌سابقه‌ای را تجربه کرده است. ازآنجاکه رشد شهری در کشورهای درحال‌توسعه به‌طورمعمول با گسترش فیزیکی عرصه‌های شهری و اغلب بصورت افقی شناخته می شود، مدیران و برنامه ریزان شهرها به داده‌ها و اطلاعات به روز و علمی در مورد توان‌های رشد شهری، وضعیت و روند تبدیل کاربری‌های زمین به‌منظور ارزیابی نیازهای توسعه جدید شهرها و ساکنان آن، فضاها، مکان‌ها،ویژگی‌ها، و همچنین پیامدهای اقتصادی و اجتماعی توسعه شهری نیاز دارند. شهر ساوه به‌عنوان دومین شهر استان مرکزی و یکی از بزرگترین قطب های صنعتی کشور، نیز همگام با افزایش رشد شهرنشینی در کشور و استان رشد جمعیتی قابل توجهی از بعد تعداد جمعیت، سکنه و عرصه فیزیکی و کالبدی شهر داشته است. هدف اصلی پژوهش حاضر مطالعه روند رشد شهر ساوه و انتخاب مناسبترین سناریو برای رشد آتی می باشد. یافته ها نشان داد که مسیری که شهر ساوه برای رشد و توسعه طی کرده است رشد طبیعی اتفاق نیفتاده است. در عین حالی که شهر تقریبا از همه جهات در حال رشد است اما سرعت رشد در چهار جهت اصلی اصلا قابل قیاس با برخی نقاط عطف رشد نیست، وزن اصلی رشد شهر بیشتر درسمت شرق(یاقوت آباد) و شمال شرقی (عبدل آباد) شمال غربی (وحدت و قالیشوئی) و جنوب غرب مثل عباس آباد خواهد بود. یکی از محورها در امتداد مسیرهای اصلی منتهی به شهر صنعتی کاوه خواهد بود. میزان رشد در جهت های شمالی و جنوبی شهر باعث از بین رفتن زمین‌های مرغوب باغات و کشاورزی و رشد نامتوازن شهر خواهد شد.
• آزاده، سید رضا (1393) بررسی منطقه ای الگوهای شکل شهری و رشد فیزیکی شهرهای ایران.
• بیگدلی سونیا، سیروس شفقی و فاطمه وثوقی (1396)ارائه یک مدل راهبردی برای دستیابی به توسعه پایدار شهری در کلانشهر مشهد.فصلنامه تحقیقات جغرافیائی سال 32 ش4 شماره پیاپی127 صص 29-13.
• پوراحمد, ا.حمد(1393). "قابلیت سنجی تحلیل خدمات شهری با استفاده از تکنیک VIKOR (مطالعه موردی شهر بناب)." برنامه ریزی فضایی 4(2): 1-16.
• تدین, بهجت, شمس, مجید, (1403). تدوین سناریوهای تاب‌آوری کالبدی با رویکرد پدافندغیرعامل مطالعه موردی: منطقه 4 کلانشهر تهران. فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری, دوره پنجاه و دوم - شماره 4- صص 45 تا 67.
• حاجیده, سمیه. (1402). مشکلات و چالش‌های سالمندان در فضاهای شهری نمونه موردی منطقه 13 تهران. فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری, 14(54), 153-168
• خلیجی, محمد علی, حاجی نژاد, اجلال, & مهدیخواه, امین. (1399). تحلیل فضایی عدالت اجتماعی در کلانشهر تبریز با استفاده از تحلیل عاملی. فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای, 10(37), 109-122.
• رضویان، محمدتقی (1381)برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری. انتشارات منشی.
• رهنمایی، محمدتقی (1382) مجموعه مباحث و روشهای شهرسازی: جغرافیا ناشر: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
• زرآبادی زهراسادات. (1394). تحلیلی بر مکان یابی شهرک های صنعتی در شهرستان تبریز با بهره‌گیری از مدل های تصمیم گیری چند معیاره. فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای, 5(19), 101-114.
• زیاری، کرامت اله (1391) "مکتبها، نظریهها و مدلهای برنامه و برنامه ریزی منطقه ای11." تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• زیویار، پروانه (1399) سنجش نقش عدالت فضایی بر امنیت مناطق 4 و 18 شهر تهران.
• سازمان پژوهش و برنامه آموزشی وزارت آموزش و پرورش، (1367)،" جغرافیای استان مرکزی".
• سرور، رحیم (1400) برنامه ریزی و مدیریت مناطق کلان شهر. (با تاکید بر مدیریت یکپارچه حریم منطقه کلان شهری تهران)انتشارات سروش.
• سرور، رحیم و همکاران (1399) ارزیابی توسعۀ پایدار شهری با تاکید بر شاخص‌های توسعۀ میان‌افزای شهری (مطالعۀ موردی: مناطق هشت‌گانۀ شهر اهواز) پژوهشهای جغرافیای انسانی » زمستان 1399، دوره پنجاه و دوم - شماره 4- صص 1319 تا 1336.
• سعیدنیا، احمد(1378) کتاب سبز شهرداری: مدیریت شهری (جلد 11) سازمان شهرداریهای کشور.
• شعبانی، امامعلی و جمال، کامیاب( 1391) سیاست‌های شهری در تاریخ معاصر ایران. نشریه باغ نظر،ش 23 صص 92-83.
• شیعه، اسماعبل (1383) مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی شهری. ناشر: دانشگاه علم و صنعت ایران.
• عباس‌زاده، غلامرضا. (1384».(الگوسازي رشد كالبدي بافتهاي شهري در راستاي توسعه پايدار نمونه مشهد». پايان نامه كارشناسي ارشد. دانشگاه فردوسي مشهد.
o عبدالهی, (1402). "واکاوی سیاست گذاری یکپارچه تامین مسکن نمونه موردی اردبیل." نشریه فضای شهری و حیات اجتماعی 2(5): 51-67.
• عزت‌پناه, دکتر بختیار (1395). تحلیل الگوی گسترش کالبدی و فضایی با استفاده از مدل هلدرن مورد شناسی: شهر گناباد. جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای, 6(20), 1-16
• گل، یان و بیگیت، اسوار. (1394). بررسی زندگی فضای عمومی. ترجمه محمد سعید ایزدی، سمانه محمدی و سمانه خیبری، تهران.
• مخدوم‌‌فرخنده، مجید ( 1386). "اررزیابی و برنامه ریزی باسامانههای اطلاعات جغرافیایی." دانشگاه تهران.
• مشکینی, ابوالفضل (1395). ارزیابی وضعیت مسکن در محله‌های شهر بناب با استفاده از تحلیل خوشه‌ای. پژوهشهای جغرافیای انسانی, 48(4), 617-629
• مهندسین مشاور بعد تکنیک(1386) طرح توانمند سازی اسکان غیر رسمی ساوه.
• مهندسین مشاور طرح و معماری(1384)شناسائی مقدماتی و طرح مواجهه با اسکان غیر رسمی شهر ساوه(پروژه شهر سالم) به سفارش دفتر سازمان بهداشت جهانی در ایران.
• نقدی، اسدالله ؛ خانیان، مجتبی ؛ رويین‌تن، محبوبه ؛ حقیریان، شیدا ؛ شاهرخ، عماد ؛ (1400)مطالعۀ گونه‌شناسی، چالش‌های حاشیه‌نشینی و بازی‌های حاشیه نشینان با سیاست‌های شهری (مورد مطالعه: شهر ساوه) مطالعات و تحقیقات اجتماعی درایران، دوره دهم - شماره 1صص 249 تا 275.
• هدمن، ریچارد و آندرو یازسکی، (1384) مبانی طراحـی شـهری"، ترجمه راضیه رضازاده و عباس زادگان،علم و صنعت، تهران.
• Baronian, I., Borna, R., Jafarpour Ghalehteimouri(2024). Unveiling the thermal impact of land cover transformations in Khuzestan province through MODIS satellite remote sensing products. Paddy Water Environ 22, 503–520
• Braimoh, A, K; Onishi, T.(2006), Spatial determinants of urban land use change in Lagos, Nigeria,AMS online journals, 8(21).
• Cheng, J., & Masser, I. (2003), Urban growth pattern modeling: a case study of Wuhan city, China, Landscape and Urban Planning,62, 199-217.
• Cetin.M, Demirel.H(2010), Modelling and Simulation of Urban Dynamics, Fresenius Environmental Bulletin, Vol. 9, No.10A.
• Clarke K C, Hoppen S, Gaydos L, (1997), A self-modifying cellular automaton model of historical urbanization in the San Francisco Bay area, Environment and Planning B: Planning and Design,24(2), 247 – 261.
• Deng, J. S., Wang, K., Hong, Y., & Qi, J. G. (2009). Spatio-Temporal Dynamics and Evolution of Land Use Change and Landscape Pattern in Response to Rapid Urbanization. Landscape and Urban Planning, 92, 187-198.
https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2009.05.001
• Elias, P. S. Dekolo, O. Babatola(2012) Land Use Change Modelling In Developing Countries: Issues And Prospects. Economics
• Golestani, Z., Borna, R., et al. (2024). Impact of Urban Expansion on the Formation of Urban Heat Islands in Isfahan, Iran: A Satellite Base Analysis (1990–2019). J geovis spat anal 8, 32
• Hakan Yazar Kadir,, Okan Murat Dede(2012) Sustainable urban planning in developed countries: lessons for Turkey. Economics
• Mukomo, s. (1996), on Sustainable Urban Development in Sub-Suburban Africa, Cities, Vol. 13, No. 40.
• Mantelas, L. ,T. Hatzichristos, P. Prastacos(2010) A Fuzzy Cellular Automata Modeling Approach - Accessing Urban Growth Dynamics in Linguistic Terms.Computer Science ICCSA.
• Oliveira Vitor & Paulo Pinho,(2010) Evaluation in Urban Planning:Advances and Prospects. Journal of Planning Literature 24(3) DOI:10.1177/0885412210364589.
• Mantelas, L,. P. Prastacos, T. Hatzichristos, K. Koutsopoulos(2012) Using fuzzy cellular automata to access and simulate urban growth Computer Science.
• Mantelas, L ,P. Prastacos, T. Hatzichristos, K. Koutsopoulos (2012)Using fuzzy cellular automata to access and simulate urban growth. Computer Science GeoJournal.
• Safari Rood bar R, Modiri. (2024). Performance and Effectiveness of Housing Provision Policies in Tehran Metropolis. GeoRes; 39 (1) :107-115
• Yarahmadi N, Rezaie M. (2023), Zoning of the Urban Regions of Ahvaz City, Iran, Based on the Social Creativity Effective Factors. GeoRes; 38 (1) :83-90
