مسئولیت اخلاقی از دیدگاه اخوان الصفا

الموضوعات :

مریم عباس آباد عربی ¹ ( دکتری حکمت متعاليه از دانشگاه فردوسي مشهد )
محمود فریمانه ² ( دانشجوي دکتري تخصصي رشته جمعيت شناسي )

تاريخ الإرسال : 18 الأحد , جمادى الثانية, 1445 تاريخ التأكيد : 08 الإثنين , رمضان, 1445 تاريخ الإصدار : 07 الثلاثاء , شوال, 1445

الکلمات المفتاحية: اخلاق, مسئولیت اخلاقی , اخوان‌الصفا , جبر طبیعی,

ملخص المقالة :

مسئولیت اخلاقی یکی از مباحث دامنه دار علم اخلاق محسوب می‌شود. گروهی از جبرگرایان طبیعی معتقدند که قوانینی در طبیعت وجود دارد که مسئولیت اخلاقی شخص را زیر سؤال می‌برد. کشفیات حوزه ژنتیک نیز در سالیان اخیر به این دیدگاه‌ دامن‌زده‌ است.هدف اصلی در این پژوهش این است که دیدگاه اخوان الصفا را درباره جبر طبیعی استخراج کند.در قرون گذشته و سالها پیش از کشفیات جدید، اخوان‌الصفا در ابتدای رساله اخلاق خود تأثیرعوامل زیستی را بر اخلاق تایید می‌کنند، اما در ادامه با طرح تقسیم بندی اخلاق به اخلاق مرکوزه و مکتسبه، نشان می‌دهند که این عوامل منجر به جبر و بی‌اختیاری نمی‌شود و مسئولیت اخلاقی همچنان برقرار است. پرداختن به نقش عوامل زیستی از طرف اخوان‌الصفا ما را به چند نکته مهم رهنمون می‌سازد از جمله اینکه مسئولیت اخلاقی امری تشکیکی است و شرایط جسمانی (مزاجی یا ژنتیکی) هرفرد می‌تواند شدت مسئولیت اخلاقی را افزایش یا کاهش دهد.نکته بعد این است که در مباحث اخلاقی و به هنگام ارائه راهکار جهت رشد اخلاقی نباید تنها به بعد روحانی وجود انسان متوجه بود بلکه تدبیر صحیح بدن نیز باید درنظرگرفته شود. روش گرداوری اطلاعات در این پژوهش کتابخانه‌ای بوده و در بررسی دیدگاه اخوان الصفا ازروش توصیفی-تحلیلی استفاده شده است.

المصادر:

# ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد (1369). مقدمه ابن خلدون، محمد پروین گنابادی، چاپ هفتم، جلد اول. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. #
# ابن مسکویه، احمد بن محمد (1381). تهذیب الاخلاق وت طهیر الاعراق. علی اصغر حلبی، تهران: انتشارات اساطیر.#
# ابن‌سینا (1363). قانون در طب، ترجمه عبدالرحمن شرفکندی،‌ چاپ دوم. تهران، انتشارات سروش. #
# احمدی طباطبایی، سید محمدرضا (1392). «اخلاق و سیاست در آموزه‌ها و اندیشه‌های اخوان الصفا»، نشریه جستارهای سیاسی معاصر، شماره 9.#
# اخوان الصفا (1376). رسائل اخوان الصفا، بیروت: دار بیروت.#
# اخوان الصفا (1995). رسائل اخوان الصفا و خلان الوفا، تحقیق دکتر عارف تامر. بیروت: منشورات عوایدات.#
# ارزانی، محمداکبر (1380). میزان الطب. قم: انتشارات موسسه فرهنگی سماء.#
# ارسطو (1356). اخلاق نیکوماخوس، ابوالقاسم پورحسینی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.#
# انصاری دمشقی (1382) . نخبة الدهی فی عجایب البر والبحر ، حمید طبیبیان. تهران: انتشارات اساطیر.#
# بدوی، عبدالرحمن (1976) . الاخلاق النظریة. کویت: وکالة المطبوعات. #
# پیترز، تد (1395). بازی در نقش خدا، ترجمه عبدالرضا سالار بهزادی، چاپ سوم. تهران: نشر نی. #
# حلبی، علی اصغر (1360). گزیده رسائل اخوان الصفا. تهران: انتشارات نقش جهان.#
# خوارزمی، محمد بن احمد (1362). مفاتیح الغیب، حسن خدیو جم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.#
# رستمی نسب، عباسعلی (1390). «فلسفه تربیتی اخوان الصفا»، نشریه علوم تربیتی، شماره1.#
# رفیعی، بهروز (1389). «برخی از دلالت‌های تربیتی در رسائل اخوان الصفا(قرن چهارم)»، نشریه تربیت اسلامی، شماره 11.#
# شریف، میان محمد (1362). تاریخ فلسفه در اسلام، ترجمه: نصر الله پورجوادی. تهران: نشر دانشگاهی.#
# شکوئی، حسین.(1386). فلسفه‌های محیطی و مکتب‌های جغرافیایی، چاپ چهارم، جلد دوم. تهران: مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی. #
# صبحی، احمد محمود (2006). الفلسفة الاخلاقیة فی الفکر الاسلامی. قاهره: دار المعارف. #
# فرانکنا، ویلیام کی (1383). فلسفه ااخلاق، هادی صادی. قم: کتاب طه.#
# لارنس‌ای پروین، الیر پی جان (1381). شخصیت (نظریه و پژوهش)، ترجمه: محمد جعفر جوادی، پروین کدیور، چاپ اول. تهران: انتشارات آییز.#
# مسعودی، ابوالحسن (1365). التنبیه و الاشراف، ابوالقاسم پاینده. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی .#
# مصباح یزدی ، محمد تقی (1381). فلسفه اخلاق. تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل.#
# مصباح یزدی، محمد تقی (1371). آموزش عقاید. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.#
# معصوم، فؤاد (1998). اخوان الصفا... فلسفتهم و غایتهم. دمشق: دار الهدی.#
# موسوی بجنوردی، محمد کاظم (1375). دایرة المعارف بزرگ اسلامی. تهران: مؤسسه فرهنگی و انتشارات حیان.#
# نبی، ابوالفضل (1371). هدایت طلاب به دانش اسطرلاب: آشنایی با اسطرلاب و روش کار آن. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.#
# نصر، سید حسین (1359). علم و تمدن در اسلام، ترجمه احمد آرام. تهران: انتشارات امیر کبیر.#