تحلیل ساختاری نقش مولفه‌های حقوق شهروندی بر سطح سرمایه اجتماعی طبقات بالا و پایین شهر اصفهان (مطالعه تطبیقی محلات برخوردار و حاشیه‌نشین)
الموضوعات : مطالعات توسعه اجتماعی ایران
حسن رضا یوسفوند
1
,
نفیسه صدرارحامی
2
,
داریوش غفاری
3
1 - استادیار گروه جامعه شناسی دانشگاه پیام نور، صندوق پستی 3697-19395 تهران، ایران
2 - استادیار گروه جامعه شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
3 - دکتری جامعه شناسی، دانشگاه رازی،کرمانشاه، ایران
الکلمات المفتاحية: حقوق شهروندی, حاشیه نشینی, طبقه اجتماعی, سرمایه اجتماعی,
ملخص المقالة :
بحث از حقوق شهروندی در جامعه اشاره به برخورداری افراد یک جامعه از همه حقوق فردی و اجتماعی دارد. بر همین اساس این پژوهش با هدف تحلیل ساختاری نقش مولفه‌های حقوق شهروندی بر سطح سرمایه اجتماعی طبقات بالا و پایین شهر اصفهان در دو منطقه برخوردار و حاشیه‌نشین انجام شده است. روش پژوهش حاضر از نوع پیمایش و به لحاظ معیار زمان؛ مقطعی، به لحاظ ماهیت؛ کاربردی و از نظر وسعت پهنانگر است. جامعه آماری پژوهش شامل مردان و زنان 15 تا 60 ساله (جوانان) ساکن شهرهای اصفهان در دو منطقه برخوردار و حاشیه‌نشین است. منطقه برخوردار شامل مرداویج و منطقه حاشیه‌نشین شامل محله ارزنان و دارک بوده است که حجم نمونه بر اساس جدول لین برای هر یک از مناطق 384 نفر و در مجموع 768 نفر تعیین شد. نتایج حاصل از تحلیل ساختاری نشان داده که با توجه به ضرایب به دست آمده اثر حقوق شهروندی بر سرمایه اجتماعی در دو جامعه متفاوت حاشیه‌نشین و برخوردار معنادار بوده است و با توجه به ضریب تاثیر (0/49) اثر حقوق شهروندی بر سرمایه اجتماعی منطقه حاشیه‌نشین بیشتر اثر حقوق شهروندی بر سرمایه اجتماعی منطقه برخوردار (0/31) بوده است و در کل هر دو اثر معنادار هستند، اما تحلیل اندازه‌گیری میزان سرمایه اجتماعی نشان داده که باتوجه به ضرایب، حجم سرمایه اجتماعی مناطق برخوردار بیشتر از منطقه حاشیه‌نشین بوده است.
آهنگر، نرگس؛ رسولی، رضا؛ درویش، حسن؛ اسعدی، محمود. (۱۳۹۷) ضرورت اخلاقی تبیین مدل شهروند محوری مردم‌سالار در سازمان‌های دولتی ایران، اخلاق در علوم و فنّاوری، ۱۳ (۳) :۱۳۸-۱۴۵.
بابازاده، وحید؛ زارع، بیژن؛ سبکتکین، قربانعلی. (1397). مطالعه ارتباط سرمایه اجتماعی و حقوق شهروندی با آگاهی از مفهوم توسعه پایدار و مؤلفه‌های اجتماعی آن (مطالعه موردی: شهروندان مشگین‌شهری). توسعه اجتماعی، 12(3), 63-94. doi: 10.22055/qjsd.2018.13653
باقری، لیلا. (1393). بررسی اخلاق و حقوق شهروندی در جامعه و انتظار مردم از دولت (مطالعه موردی: شهر تهران)، مجله علمی - پژوهشی اخلاق زیستی، شماره 11، 95-128: doi.org/10.22037/.v4i11.13834
پاتنام، رابرت. (1380)، دمکراسی و سنت‌های مدنی، ترجمه: محمد تقی دلفروز، تهران: جامعهشناسان.
تاج بخش، غلامرضا. (1392). بررسی میزان سرمایه اجتماعی بین حاشیه نشینان شهر ایلام، مطالعات جامعه شناختی شهری (مطالعات شهری)، زمستان 1392، دوره 3، شماره 9، از صفحه 97 تا صفحه 123.
جهانگیری، علی؛ قوپرانلو، مهرنوش؛ حاج‌زاده، مصطفی. (1391). بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی، جامعه شناسی مطالعات جوانان، زمستان 1391، دوره 3، شماره 8، صفحه 83 تا صفحه 98.
حسین آبادی، سعید. (1389). ارزیابی نقش توانمندسازی در بهبود وضعیت اسکان غیررسمی (نمونه موردی: محدوده شرق کال عید گاه سبزوار)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
حشمت، مریم؛ بنی‌فاطمه، حسین؛ علمی، محمود. (1389). بررسی میزان سرمایه اجتماعی در میان گروه‌های اجتماعی (منطقه حاشیه‌نشین و غیرحاشیه‌نشین) شهر مراغه. مطالعات جامعه‌شناسی، 3(6): 27-43.
حکیمی، سیدسینا؛ رضایی‌پور، ادریس. (1394). آگاهی از حقوق شهروندی و امنیت اجتماعی در جامعه، همایش ملی تبیین حقوق شهروندی، جهاد دانشگاهی آذربایجان غربی.
رضاعلی، محسنی. (1389). ابعاد و تحلیل حقوق شهروندی؛ راه کارهایی برای تربیت و آموزش حقوق شهروندی، فصلنامه مطالعات سیاسی، زمستان 1389، دوره 3، شماره 10، صفحه 117 تا صفحه 144.
زیاری، کرامت الله؛ شیخی، عبداله؛ باقرعطاران، مرضیه؛ کاشفی‌دوست، دیمن. (1392). ارزیابی میزان آگاهی‌های عمومی شهروندان پیرانشهر از حقوق شهروندی و قوانین شهری. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 1(1): 59-77.
ساعی ارسی، ایرج. (۱۳۹۱). آموزش مطالعات اجتماعی (در دوره ابتدایی)، چاپ چهارم، ویرایش اول، تهران، بهمن برنا.
شرفی، محمدرضا؛ طاهرپور، محمدشریف. (1387). نقش نهادهای آموزشی در تربیت شهروندی. مهندسی فرهنگ، شماره 15 و16. صص 49-62.
شکویی حسین. (1379). جغرافیای اجتماعی شهرها: اکولوژی اجتماعی شهر، تهران: انتشارات آگاه.
شیانی، ملیحه و سپهوند، ابراهیم. (1392)، رادبو و شهروندی؛ رابطه محتوای رادیویی و آگاهی از حقوق شهروندی، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 2، شماره 3: 503 - 469
شیانی، ملیحه. (1384)، فقر و محرومیت و شهروندی در ایران، فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 18: 61 – 38..
عنایتی ترانه، آراسته حمیدرضا، ضامنی فرشیده، نظافتی پایانی یوسف. رابطه آگاهی از حقوق شهروندی با رفتار اجتماعی دانشجویان، اخلاق در علوم و فنّاوری. ۱۳۹6; ۷ (۲):۲۵-۳۴.
فوکویاما، فرانسیس. (1384). سرمایه اجتماعى و جامعه مدنى، به کوشش کیان تاجبخش، ترجمه افشین خاکباز و حسن پویان، تهران: شیرازه.
کلمن، جیمز (1377). بنیادهای نظریه اجتماعی، ترجمه: منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
محسنی، رضاعلی. (۱۳۸۹). ابعاد و تحلیل حقوق شهروندی؛ راه کارهایی برای تربیت و آموزش حقوق شهروندی، مطالعات سیاسی، زمستان 1389، دوره 3، شماره 10، صفحه 117 تا صفحه 144.
محمدی‌فر، نجات؛ شهرام‌نیا، امیرمسعود؛ مسعودنیا، حسین؛ حاتمی، عباس. (1396). بررسی رابطۀ میان استیفای حقوق شهروندی با نوع مشارکت سیاسی در شهر اصفهان، جامعه‌شناسی کاربردی، دوره 28، شماره2، شماره پیاپی 66، تابستان 1396، صفحه 147-162. DOI): 10.22108/jas.2017.21433
محمدی، محمدعلی؛ شیبانی، ملیحه؛ روشنفکر، پیام. (1389)، عوامل مرتبط با هویت شهروندی در شهر تهران، فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 38: 88 – 65.
محمودی، امیر؛ نیکخواه، زهرا. (1391). بررسی مقایسه‌ای سرمایه اجتماعی در مناطق حاشیه‌نشین و غیرحاشیه‌نشین شیراز. چهارمین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
موسوی، میرطاهر؛ شیانی، ملیحه. (1394). تأملی بر پیامدهای سطح خرد سرمایة اجتماعی در ایران، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 4، شماره 2، تابستان 1394، صفحه 249-275. DOI: 10.22059/jisr.2015.55818.
ناطق پور، محمد جواد؛ فیروز آبادی، سید احمد. (1384). سرمایه اجتماعی و عوامل موثر بر شکل گیری آن در شهر تهران. مجله جامعه شناسی ایران، 6(4): 59-91.
نقدی، اسدالله؛ صادقی، ستار. (1385)، حاشیه نشینی چالشی فرا روی توسعه پایدار شهری با تاکید بر شهر همدان، فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 20، صص 233-213.
نیازی، محسن؛ جعفرپور برزکی، مرتضی و پروری آرانی، زینب. (1394)، بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و میزان پایبندی شهروندان به فرهنگ شهروندی؛ مطالعه موردی: شهروندان شهر تهران در سال 1393، فصلنامه مطالعات بین‌فرهنگی، دوره 10، شماره 25: 157 – 127.
Abdulrahim, Sawsan; Mikdashi, Dalia; Cherri, Zeinab. (2017). Lebanese perceptions of citizenship rights for children of Lebanese mothers and Palestinian fathers: a cross-sectional survey, The Lancet, Volume 390, Supplement 2, Page 1-7. doi.org/10.1016/S0140-6736(17)32058-5.
Colman, James, (1990). Foundations of Social Theory, Cambridge: Harvard University Press.
González, Francisco E. (2015). The role of shocks and social pressures in the development of citizenship rights: Great britain and Mexico’s divergent paths, Mexican Law Review, Volume 7, Issue 2, January–June 2015, Pages 37-61: doi.org/10.1016/S1870-0578(16)30002-6.
Inoquchi, T., Blondel, J. (2007). Citizens and the State: Attitudes in Western Europe and East and Southeast Asia. London, Routledge: doi.org/10.4324/9780203938119
Mandiraci, B. Bulus, I. & Fakoussa, D. (2014) Citizenship and political participation in the mediterranean region, EUMEF 20th New Faces Conference Istanbul, February 27–March 2.
Putnam, Robertet al, (1992). Making Democracy Work, New Jersey: Prinston University Press.
Sears, A. and A. Hughes (2006) ‘Citizenship: education or indoctrination?’ Citizenship Teaching and Learning, 2 (1), pp. 3-17.
Unesco (2004). World Charter on the Right to the City. World Urban Forum. Available at: www.portal.unesco.org.
_||_آهنگر، نرگس؛ رسولی، رضا؛ درویش، حسن؛ اسعدی، محمود. (۱۳۹۷) ضرورت اخلاقی تبیین مدل شهروند محوری مردم‌سالار در سازمان‌های دولتی ایران، اخلاق در علوم و فنّاوری، ۱۳ (۳) :۱۳۸-۱۴۵.
بابازاده، وحید؛ زارع، بیژن؛ سبکتکین، قربانعلی. (1397). مطالعه ارتباط سرمایه اجتماعی و حقوق شهروندی با آگاهی از مفهوم توسعه پایدار و مؤلفه‌های اجتماعی آن (مطالعه موردی: شهروندان مشگین‌شهری). توسعه اجتماعی، 12(3), 63-94. doi: 10.22055/qjsd.2018.13653
باقری، لیلا. (1393). بررسی اخلاق و حقوق شهروندی در جامعه و انتظار مردم از دولت (مطالعه موردی: شهر تهران)، مجله علمی - پژوهشی اخلاق زیستی، شماره 11، 95-128: doi.org/10.22037/.v4i11.13834
پاتنام، رابرت. (1380)، دمکراسی و سنت‌های مدنی، ترجمه: محمد تقی دلفروز، تهران: جامعهشناسان.
تاج بخش، غلامرضا. (1392). بررسی میزان سرمایه اجتماعی بین حاشیه نشینان شهر ایلام، مطالعات جامعه شناختی شهری (مطالعات شهری)، زمستان 1392، دوره 3، شماره 9، از صفحه 97 تا صفحه 123.
جهانگیری، علی؛ قوپرانلو، مهرنوش؛ حاج‌زاده، مصطفی. (1391). بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی، جامعه شناسی مطالعات جوانان، زمستان 1391، دوره 3، شماره 8، صفحه 83 تا صفحه 98.
حسین آبادی، سعید. (1389). ارزیابی نقش توانمندسازی در بهبود وضعیت اسکان غیررسمی (نمونه موردی: محدوده شرق کال عید گاه سبزوار)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
حشمت، مریم؛ بنی‌فاطمه، حسین؛ علمی، محمود. (1389). بررسی میزان سرمایه اجتماعی در میان گروه‌های اجتماعی (منطقه حاشیه‌نشین و غیرحاشیه‌نشین) شهر مراغه. مطالعات جامعه‌شناسی، 3(6): 27-43.
حکیمی، سیدسینا؛ رضایی‌پور، ادریس. (1394). آگاهی از حقوق شهروندی و امنیت اجتماعی در جامعه، همایش ملی تبیین حقوق شهروندی، جهاد دانشگاهی آذربایجان غربی.
رضاعلی، محسنی. (1389). ابعاد و تحلیل حقوق شهروندی؛ راه کارهایی برای تربیت و آموزش حقوق شهروندی، فصلنامه مطالعات سیاسی، زمستان 1389، دوره 3، شماره 10، صفحه 117 تا صفحه 144.
زیاری، کرامت الله؛ شیخی، عبداله؛ باقرعطاران، مرضیه؛ کاشفی‌دوست، دیمن. (1392). ارزیابی میزان آگاهی‌های عمومی شهروندان پیرانشهر از حقوق شهروندی و قوانین شهری. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 1(1): 59-77.
ساعی ارسی، ایرج. (۱۳۹۱). آموزش مطالعات اجتماعی (در دوره ابتدایی)، چاپ چهارم، ویرایش اول، تهران، بهمن برنا.
شرفی، محمدرضا؛ طاهرپور، محمدشریف. (1387). نقش نهادهای آموزشی در تربیت شهروندی. مهندسی فرهنگ، شماره 15 و16. صص 49-62.
شکویی حسین. (1379). جغرافیای اجتماعی شهرها: اکولوژی اجتماعی شهر، تهران: انتشارات آگاه.
شیانی، ملیحه و سپهوند، ابراهیم. (1392)، رادبو و شهروندی؛ رابطه محتوای رادیویی و آگاهی از حقوق شهروندی، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 2، شماره 3: 503 - 469
شیانی، ملیحه. (1384)، فقر و محرومیت و شهروندی در ایران، فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 18: 61 – 38..
عنایتی ترانه، آراسته حمیدرضا، ضامنی فرشیده، نظافتی پایانی یوسف. رابطه آگاهی از حقوق شهروندی با رفتار اجتماعی دانشجویان، اخلاق در علوم و فنّاوری. ۱۳۹6; ۷ (۲):۲۵-۳۴.
فوکویاما، فرانسیس. (1384). سرمایه اجتماعى و جامعه مدنى، به کوشش کیان تاجبخش، ترجمه افشین خاکباز و حسن پویان، تهران: شیرازه.
کلمن، جیمز (1377). بنیادهای نظریه اجتماعی، ترجمه: منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
محسنی، رضاعلی. (۱۳۸۹). ابعاد و تحلیل حقوق شهروندی؛ راه کارهایی برای تربیت و آموزش حقوق شهروندی، مطالعات سیاسی، زمستان 1389، دوره 3، شماره 10، صفحه 117 تا صفحه 144.
محمدی‌فر، نجات؛ شهرام‌نیا، امیرمسعود؛ مسعودنیا، حسین؛ حاتمی، عباس. (1396). بررسی رابطۀ میان استیفای حقوق شهروندی با نوع مشارکت سیاسی در شهر اصفهان، جامعه‌شناسی کاربردی، دوره 28، شماره2، شماره پیاپی 66، تابستان 1396، صفحه 147-162. DOI): 10.22108/jas.2017.21433
محمدی، محمدعلی؛ شیبانی، ملیحه؛ روشنفکر، پیام. (1389)، عوامل مرتبط با هویت شهروندی در شهر تهران، فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 38: 88 – 65.
محمودی، امیر؛ نیکخواه، زهرا. (1391). بررسی مقایسه‌ای سرمایه اجتماعی در مناطق حاشیه‌نشین و غیرحاشیه‌نشین شیراز. چهارمین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
موسوی، میرطاهر؛ شیانی، ملیحه. (1394). تأملی بر پیامدهای سطح خرد سرمایة اجتماعی در ایران، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 4، شماره 2، تابستان 1394، صفحه 249-275. DOI: 10.22059/jisr.2015.55818.
ناطق پور، محمد جواد؛ فیروز آبادی، سید احمد. (1384). سرمایه اجتماعی و عوامل موثر بر شکل گیری آن در شهر تهران. مجله جامعه شناسی ایران، 6(4): 59-91.
نقدی، اسدالله؛ صادقی، ستار. (1385)، حاشیه نشینی چالشی فرا روی توسعه پایدار شهری با تاکید بر شهر همدان، فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 20، صص 233-213.
نیازی، محسن؛ جعفرپور برزکی، مرتضی و پروری آرانی، زینب. (1394)، بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و میزان پایبندی شهروندان به فرهنگ شهروندی؛ مطالعه موردی: شهروندان شهر تهران در سال 1393، فصلنامه مطالعات بین‌فرهنگی، دوره 10، شماره 25: 157 – 127.
Abdulrahim, Sawsan; Mikdashi, Dalia; Cherri, Zeinab. (2017). Lebanese perceptions of citizenship rights for children of Lebanese mothers and Palestinian fathers: a cross-sectional survey, The Lancet, Volume 390, Supplement 2, Page 1-7. doi.org/10.1016/S0140-6736(17)32058-5.
Colman, James, (1990). Foundations of Social Theory, Cambridge: Harvard University Press.
González, Francisco E. (2015). The role of shocks and social pressures in the development of citizenship rights: Great britain and Mexico’s divergent paths, Mexican Law Review, Volume 7, Issue 2, January–June 2015, Pages 37-61: doi.org/10.1016/S1870-0578(16)30002-6.
Inoquchi, T., Blondel, J. (2007). Citizens and the State: Attitudes in Western Europe and East and Southeast Asia. London, Routledge: doi.org/10.4324/9780203938119
Mandiraci, B. Bulus, I. & Fakoussa, D. (2014) Citizenship and political participation in the mediterranean region, EUMEF 20th New Faces Conference Istanbul, February 27–March 2.
Putnam, Robertet al, (1992). Making Democracy Work, New Jersey: Prinston University Press.
Sears, A. and A. Hughes (2006) ‘Citizenship: education or indoctrination?’ Citizenship Teaching and Learning, 2 (1), pp. 3-17.
Unesco (2004). World Charter on the Right to the City. World Urban Forum. Available at: www.portal.unesco.org.
