بررسی و تحلیل جایگاه میراث فرهنگی در برنامه ششم توسعه
الموضوعات : مطالعات توسعه اجتماعی ایرانشهریار ساجدی رئیسی 1 , سید ذکریا ادیانی 2 , محمد زمان محمدی رئیسی 3
1 - پژوهشگر مسائل فرهنگی و دکتری جامعه شناسی فرهنگی، دانشگاه مازندران، مازندران، ایران.
2 - دانشجوی دوره دکترای جامعه شناسی اقتصادی و توسعه، دانشگاه مازندران، مازندران، ایران
3 - دکتری جامعه شناسی اقتصادی و توسعه و پژوهشگر مسائل اقتصادی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، مازندران، ایران.
الکلمات المفتاحية: میراث فرهنگی ملموس و ناملموس, فرهنگ بومی و محلی, توسعه پایدار,
ملخص المقالة :
میراث فرهنگی به مثابه اصالت و هویت افراد جامعه، بخش گستردهای از فرهنگ عمومی است که به بخشی گرایی و مصرفی گرایی دچار شده است. بسیاری از نمادها و مصادیق میراث فرهنگی مطرود مانده یا فراموش شده اند و این روند فراموشی و بی تفاوتی- آگاهانه یا ناآگاهانه- با سرعت بسیار سرسام آوری همچنان ادامه دارد. این پژوهش با روش کتابخانهای و تحلیل اسنادی به شناسایی انواع و مصادیق میراث فرهنگی و بررسی جایگاه آن در برنامه ششم توسعه پرداخته است. یافتهها نشان میدهد در برنامه ششم توسعه بر تعیین تکلیف کسب و کارهای گردشگری و نیز درآمد موزه‌ها و آثار تاریخی، احیای روستاهای دارای بافت تاریخی، تعیین وظایف دستگاه‌های اجرایی در رابطه با گردشگری و میراث فرهنگی و واگذاری بخشی از امور اجرایی به بخش‌خصوصی تاکید شده است. اما غالبا به میراث فرهنگی دینی، و نیز مادی و سودآور توجه شده است و با توجه به گستردگی میراث فرهنگی ملموس در ایران، تاکید این برنامه بر آن محدود و ناکافی میباشد. علاوه بر این، عملکرد این برنامه نسبت به میراث فرهنگی ناملموس، گزینشی، به همراه بی تفاوتی، انحصارگرایی، حاشیه رانی و یا طرد بوده است. برای گریز از این چالش؛ شناسایی، نگهداری و بازسازی میراث فرهنگی؛ آموزش همگانی و رسمی؛ گسترش تنوع فرهنگی، چند جانبه نگری و عدالت فرهنگی؛ ایجاد فضای تنفس برای فرهنگ بومی، محلی و قومی؛ و محوریت انسان در توسعه، از نکاتی است که باید در برنامههای توسعه بر آنها تاکید شود تا موجبات پیشرفت کمی و کیفی توسعه پایدار، مردمی و انسانی فراهم آید.
احمدی، حمید و بیدالله خانی، آرش (1393). پساتوسعه گرایی و بازنماییهای انتقادی از گفتمان توسعه؛ رویکردی مردمی، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال پنجم، شماره سوم، صص 47-63.
افخمی، بهروز (1395). راهبرد توسعه اقتصادی مبتنی بر میراث فرهنگی. فصلنامه سیاستهای راهبردی و کلان، سال چهارم، شماره چهاردهم، تابستان 95، صص 27-48.
آزاد ارمکی، تقی (1394). عقب ماندگی و توسعه در ایران، فصلنامه برنامه ریزي رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 22، صص 52-77.
بابایی فرد، اسد الله (1389). توسعة فرهنگي و توسعة اجتماعي در ايران؛ فصلنامة علمي پژوهشي رفاه اجتماعي، سال دهم، شماره 37 ، صص 7- 37.
پیترز، جان ندروین (1394). نظریه توسعه: فرهنگ، اقتصاد، جامعه، ترجمه انور محمدی، تهران: نشر گل آذین،
_ تومه، ژرژ (1373)، توسعه فرهنگي و محيط زيست، ترجمه محمود شارع پور، تهران، مرکز پژوهشهاي بنيادي.
خلاصه گزارش عملكرد قانون برنامه ششم توسعه در سال 1397، تهران: سازمان برنامه و بودجه كشور، مركز اسناد، مدارك و انتشارات.
رئیسی فر، محدثه (1397). میراث فرهنگی و اقتصاد خلاق؛ دومین همایش ملی میراث فرهنگی و توسعه پایدار، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری.
زاهدی مازندرانی، محمدجواد (1398). نقد سند الگوي پایه اسلامی - ایرانی پیشرفت از منظر الزامات توسعه، برنامه ریزي و آمایش فضا، دوره 23.
سلیمی، مینو (1397). جایگاه طرح ملی مردم نگاری در سرزمین در توسعه پایدار، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری.
سن، آمارتیا (1386). اهمیت فرهنگ در توسعه چقدر است؟ ترجمه: محمود سلیمی و محمد ندیری، اقتصاد سیاسی، سال دوم، شماره 5 و 6.
شایانی فر، مجید و نوری، فاطمه (1397). تعامل یا تقابل آمایش سرزمین با بافت میراث تاریخی؛ دومین همایش ملی میراث فرهنگی و توسعه پایدار، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری.
صالحي اميري، سيد رضا (1388): انسجام ملي و تنوع فرهنگي. پژوهشكده تحقيقات استراتژيك، چاپ اول، تهران.
ضیایی، آرام (1395). پساتوسعه (نظریه، عمل، مسائل و چشم اندازها)، ترجمه: موسی عنبری، ابوذر قاسمی نژاد و میلاد رستمی، تهران: نشر علم.
علوی، لیلا و رنج پور، رضا (1393). گفتمانی بدیل برای توسعه: رویکرد انسان شناختی به مفهوم توسعه. فصلنامه پژوهشهای اقتصادی، سال چهاردهم، شماره اول، صص 169-192.
عنبری، موسی(1395). جامعه شناسی توسعه: از اقتصاد تا فرهنگ، تهران: انتشارات سمت.
فدایی نژاد، سمیه و حناچی، پیروز(1393). بررسی و تبیین سیر تحول سیاستها و برنامههای نگهداری از میراث فرهنگی، بازه زمانی سال 1357 تا 1391؛ دو فصلنامه معماری ایرانی، دوره 3، شماره 5، صص 21-37.
قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1396-1400).
موثقی، احمد (1383). توسعه؛ سیر تحول مفهومی و نظری. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 63، بهار 83، صص 223-252.
مومنی، سمیه و درویشی، هادی (1398). نگاهی به مکتب پساتوسعه؛ فرهنگ رسانه، سال هشتم، شماره 32، صص 85-104.
نظام بهرامی، کمیل (1398). فرهنگ، جامعه و خودبنیادی، بیست و یک مقاله و مصاحبه در حوزه فرهنگ و جامعه، صص 191-212.
نقوی، محمدرضا؛ پایدار، ابوذر و قاسمی، یاسر(1391). بررسي و تحليل نقش فرهنگ در توسعه مناطق روستايي با رويكردهاي توسعه پايدار؛ سال ششم- شماره 67 و 68 ص 93- 105.
ویلیس، کتی(1393). نظریهها و تجربههای توسعه، ترجمه: حسین ایمانی جاجرمی و پیمان پور رجب، تهران: نشر پژواک.
Baltà Portolés, J. (2018). Cultural Heritage and Sustainable Cities. Key Themes and Examples in European Cities. UCLG Committee on Culture Reports.
Bervar, M, & Trnavcevic, A. (2009). Importance of Culture for Sustainable Development. Managing Global Transitions 17 (3): 195–209.
Blake, J. (2017). From Traditional Culture and Folklore to Intangible Cultural Heritage: Evolution of a Treaty. Santander Art and Culture Law Review 2/2017 (3): 41-60. DOI: 10.4467/2450050XSNR.17.017.8422.
Cho, H. (2008). Conservation of Indigenous Heritage in the United States: Issues and Policy Development, The Journal of Arts Management, Law, and Society, 38.3, pp 187-204.
Dessein, J., Soini, K., Fairclough, G. and Horlings, L. (2015). Culture in, for and as Sustainable Development. Conclusions from the COST Action IS1007 Investigating Cultural Sustainability. University of Jyvaskyla, Finland.
Erbas, I. (2013). Perception of Cultural Diversity. Academic Journal of Interdisciplinary Studies MCSER Publishing, Rome-Italy. Vol 2 No 11. pp: 186-192. E-ISSN 2281-4612 ISSN 2281-3993.
Erbas, I. (2020). Cultural Diversity. Effects of global risk in transition countries, Tirana, Albania, pp 185-190.
Grazuleviciute, I. (2006). Cultural Heritage in the Context of Sustainable Development: Environmental research, engineering and management, No. 3 (37), pp: 74-79.
Hampton, M, P, (2005). HERITAGE, Local Communities and Economic Development. Annals of Tourism Research, Vol. 32, No. 3, pp. 735-759.
Husz, M, (2013). Main Aspects of Cultural Heritage Policy: Insights into the Cultural Heritage Landscape. Editor: Kovács, D. Pécs, Hungary, pp 133-140. ISBN 978-963-642-534-0.
Jameson, J, H. (2020). Cultural Heritage Interpretation. Encyclopedia of Global Archaeology. Washington, USA.
Jelincic, D. A. & Glivetic, D. (2020). Cultural heritage and sustainability: Practical Guide, Interreg Europe programme.
Labadi, S., Giliberto, F., Rosetti, I., Shetabi, L, & Yildirim, E. (2021). Heritage and the Sustainable Development Goals: Policy Guidance for Heritage and Development Actors: An initiative of the Sustainable Development Goals Working Group. International Council on Monuments and Sites – ICOMOS.
Lai, J, C. (2014). Indigenous Cultural Heritage and Intellectual Property Rights: Learning from the New Zealand Experience? Springer International Publishing Switzerland 2014. DOI 10.1007/978-3-319-02955-9.
Logan, W. (2007). Closing Pandora’s Box: Human Rights Conundrums in Cultural Heritage Protection. In Cultural Heritage and Human Rights, edited by Helaine Silverman and D. Fairchild Ruggles, pp. 33–52. Springer, New York.
Logan, W. (2009). Playing the Devil's Advocate: Protecting Intangible Cultural Heritage and the Infringement of Human Rights. historic environment, volume 22 number 3. pp 14-18.
Logan, W. (2012). Cultural diversity, cultural heritage and human rights: towards heritage management as human rights-based cultural practice. International Journal of Heritage Studies, pp 1-14.
Logan, W. (2014). Heritage Rights—Avoidance and Reinforcement. heritage & society, Vol. 7 No. 2, 156–169.
MacNeill, T. (2020). Indigenous Cultures and Sustainable Development in Latin America. Switzerland. https://doi.org/10.1007/978-3-030-37023-7_1.
Mergos, G, & Patsavos, N. (2017). Cultural Heritage and Sustainable Development: Economic Benefits, Social Opportunities and Policy Challenges. Publisher: Technical University of Crete. PP 21-42.
Mergos, G. (2017). Cultural heritage and the economic development agenda: Cultural Heritage and Sustainable Development: Economic Benefits, Social Opportunities and Policy Challenges. Publisher: Technical University of Crete. PP 81-96.
Miranda, M, M. (2019). The Resurgence of the Heritage of Indigenous Peoples of Thailand in the Aftermath of Development. Journal of Heritage Management 4(1) pp 73-84.
Naibei, P. (2014). Culture and Sustainable Development. Conference Paper. August 2014. DOI: 10.13140/2.1.2692.9928.
Ohlan, R. (2017). The relationship between tourism, financial development and economic growth in India. Future Business Journal 3, pp 9-22.
Parameswara, A. (2020). Exploring the Approaches of Culture on Sustainable Development: South East Asia Journal of Contemporary Business, Economics and Law, Vol. 21, Issue 5. pp 177-185.
Petti, L, Trillo, C, & Makore, B. N. (2020). Cultural Heritage and Sustainable Development Targets: A Possible Harmonisation? Insights from the European Perspective, Sustainability, 12, 926; doi:10.3390/su12030926.
Rivera, M, A. (2017). The synergies between human development, economic growth, and tourism within a developing country: An empirical model for Ecuador. Journal of Destination Marketing & Management, Volume 6, Issue 3, September 2017, PP. 221-232.
Ruggles, D, F. & Silverman, H. (2009). From Tangible to Intangible Heritage: Intangible Heritage Embodied, Department of Landscape Architecture, USA. pp 1-14. DOI 10.1007/978-1-4419-0072-2_1.
Seidl, A. (2014). Cultural ecosystem services and economic development: World Heritage and early efforts at tourism in Albania. Ecosystem Services 10 (2014) pp 164-171.
Silverman, H, & Ruggles, D, F. (2007). Cultural Heritage and Human Rights. New York: Springer Science and Business Media.
Sokhanvar, A., Çiftçioğlu, S., & Javid, E. (2018). Another look at tourism- economic development nexus. Tourism Management Perspectives, 26, pp 97-106. https://doi.org/10.1016/j.tmp.2018.03.002.
Tilbury, D & Mulà, I. (2009). Review of Education for Sustainable Development Policies from a Cultural Diversity and Intercultural Dialogue: Gaps and Opportunities for Future Action. Paris: UNESCO. ISBN: 978-1-86174-200-1.
UN, (2012). Realizing the Future, We Want for All ؛Report to the Secretary-General. UN System Task Team on the Post-2015 UN Development Agenda, New York, June 2012.
UNESCO, (2001). Universal Declaration on Cultural Diversity: Adopted by the 31st Session of the General Conference of UNESCO, PARIS.
UNESCO, (2003). Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage (The Intangible Heritage Convention).
UNESCO, (2005). The Convention on the Protection and Promotion of the Diversity of Cultural Expressions. Paris, 20 October.
UNESCO, (2009). UNESCO World Report: Investing in Cultural Diversity and Intercultural Dialogue: Executive Summary. Contributors: Rivière, F., Kutukdjian, G., Corbett, J, & UNESCO. Paris, France.
UNESCO, (2012). UN System Task Team on the Post-2015 UN Development Agenda: Realizing the Future We Want for All. New York.
Vries, G. d. (2020). Culture in the Sustainable Development Goals: The Role of the European Union. (2nd revised edition) ifa Edition Culture and Foreign Policy. https://doi.org/10.17901/AKBP1.06.2020.
