نقش وسایل ارتباط جمعی در مشارکت اجتماعی دانشجویان رشته‌های جامعه شناسی و علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه‌های شهر تهران

الموضوعات : Journal of Iranian Social Development Studies

افسانه مظفری ¹

1 - عضو هیات علمی گروه علوم ارتباطات اجتماعی

تاريخ التأكيد : 12 الأحد , ذو الحجة, 1438 تاريخ الإصدار : 12 السبت , ذو الحجة, 1428

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

مشارکت اجتماعی یکی از نیازهای اجتماعی انسان و ضامن بقاء حیات فردی و اجتماعی در جوامع است. مشارکت اجتماعی نه تنها عامل تقویت همبستگی در شبکه‌های اجتماعی است و به توسعه نهادهای مدنی و دموکراتیک می‌انجامد، بلکه میزان این مشارکت‌ها بیانگر سطح توسعه یافتگی جوامع به حساب می‌آید. به صورتی که امروزه به مشارکت به عنوان مولفه اساسی و تفکیک ناپذیر توسعه نگریسته می‌شود. در این راستا وسایل ارتباط جمعی به عنوان یکی از مهم‌ترین وسایل ایجاد تغییرات در جوامع بشری، روند مشارکت اجتماعی را که از عناصر توسعه اجتماعی است تسریع می‌نماید. هدف پژوهش حاضر بررسی نقش وسایل ارتباط جمعی، از جمله تلویزیون و شبکه‌های اجتماعی مجازی در مشارکت اجتماعی دانشجویان رشته‌های جامعه شناسی و علوم ارتباطات اجتماعی در دانشگاه‌های علامه طباطبایی، تهران، آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات و واحد تهران مرکزی می‌باشد. روش پژوهش پیمایش است که در آن پژوهشگر با استفاده از پرسشنامه، اقدام به بررسی موضوع کرده است. روش نمونه‌گیری در این پژوهش، نمونه‌گیری سهمیه‌ای است که شکلی از نمونه‌گیری طبقه‌ای متناسب به شمار می‌آید و حجم نمونه 294 نفر از دانشجویان فوق‌الذکر در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری می‌باشد. نتایج نشان می‌دهد که میزان استفاده از تلویزیون و شبکه های اجتماعی برای مشارکت اجتماعی بسیار ناچیز است . در مورد میزان مشارکت اجتماعی دانشجویان دکتری نسبت به دانشجویان کارشناسی ارشد تفاوت معناداری وجود ندارد. مشارکت اجتماعی دانشجویان متاهل بیشتر از دانشجویان مجرد است و با افزایش سن، بیشتر هم می‌شود. در ضمن گروه‌های جامعه شناسی مشارکت بیشتری نسبت به گروه‌های علوم ارتباطات اجتماعی دارند.

نص كامل:



نقش وسایل ارتباط جمعی در مشارکت اجتماعی 

دانشجویان رشته­های جامعه شناسی و علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه­های شهر تهران

 

 

چکیده

مشارکت اجتماعی یکی از نیازهای اجتماعی انسان و ضامن بقاء حیات فردی و اجتماعی در جوامع است. مشارکت اجتماعی نه تنها عامل تقویت همبستگی در شبکه­های اجتماعی است و به توسعه نهادهای مدنی و دموکراتیک می­انجامد، بلکه میزان این مشارکت­ها بیانگر سطح توسعه یافتگی جوامع به حساب می­آید. به صورتی که امروزه به مشارکت به عنوان مولفه اساسی و تفکیک ناپذیر توسعه نگریسته می­شود. در این راستا وسایل ارتباط جمعی به عنوان یکی از مهم­ترین وسایل ایجاد تغییرات در جوامع بشری، روند مشارکت اجتماعی را که از عناصر توسعه اجتماعی است تسریع می­نماید. هدف پژوهش حاضر بررسی نقش وسایل ارتباط جمعی، از جمله تلویزیون و شبکه­های اجتماعی مجازی در مشارکت اجتماعی دانشجویان رشته­های جامعه شناسی و علوم ارتباطات اجتماعی در دانشگاه­های علامه طباطبایی، تهران، آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات و واحد تهران مرکزی می­باشد. روش پژوهش پیمایش است که در آن پژوهشگر با استفاده از پرسشنامه، اقدام به بررسی موضوع کرده است. روش نمونه­گیری در این پژوهش، نمونه­گیری سهمیه­ای است که شکلی از نمونه­گیری طبقه­ای متناسب به شمار می­آید و حجم نمونه 294 نفر از دانشجویان فوق­الذکر در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری می­باشد. نتایج نشان می­دهد که میزان استفاده از تلویزیون و شبکه های اجتماعی برای مشارکت اجتماعی بسیار ناچیز است . در مورد میزان مشارکت اجتماعی دانشجویان دکتری نسبت به دانشجویان کارشناسی ارشد تفاوت معناداری وجود ندارد. مشارکت اجتماعی دانشجویان متاهل بیشتر از دانشجویان مجرد است و با افزایش سن، بیشتر هم می­شود. در ضمن گروه­های جامعه شناسی مشارکت بیشتری نسبت به گروه­های علوم ارتباطات اجتماعی دارند.

 

کلید واژگان: وسایل ارتباط جمعی، تلویزیون، شبکه های اجتماعی، مشارکت اجتماعی، دانشجویان رشته­های جامعه شناسی و علوم ارتباطات اجتماعی 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

مشارکت در زندگی انسان­ها از قدمتی دیرینه برخوردار است و به عنوان یکی از نیازهای اجتماعی انسان، ضامن بقاء حیات فردی و اجتماعی است.

مشارکت به عنوان یکی از حقوق اساسی بشر به شمار می­آید. این حق در جوامع مختلف در طی تاریخ به شکل­های گوناگون ظهور یافته است. اما در قرن گذشته با رشد جمعیت و توسعه شهرنشینی، پیچیدگی روابط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ضرورت و اهمیت مشارکت بیش از پیش نمایان شده است.

به طور کلی می­توان گفت که مشارکت اجتماعی حوزه وسیعی از فعالیت­ها را دربرمی­گیرد مثل: عضویت، همکاری و فعالیت­های فردی و جمعی افراد جامعه در انجمن­ها و تشکل­های دولتی و غیردولتی اعم از انجمن­های مذهبی، علمی، اجتماعی، اقتصادی، حرفه­ای، شغلی، انجمن­های محلی، منطقه­ای و ملی، ستادهای بازتابی و کوتاه مدت و در مواقع بحران، احساس مسئولیت در مقابل همنوعان از طریق احترام به حقوق مشروع و قانونی آنان، شرکت و همکاری در برگزاری مراسم و جلسات مختلف خیریه اعم از مجالس، اعیاد ملی، مذهبی و غیره (غفاری، 1380، 42).

مشارکت عنصری پویا، کمیت ناپذیر و تا حدودی غیر قابل پیش­بینی و دگرگون کننده شرایط است. 

مردم از طریق برقراری روابط با یکدیگر و حفظ آن در طول زمان، قادر به همکاری با یکدیگر می­شوند تا به انجام اموری بپردازند که یا به تنهایی قادر به اجرای آن نیستند و یا اجرای آن با دشواری­های زیادی همراه است. مشارکت همگانی شهروندان در امور اجتماعی و تصمیم­گیری­ها با درگیر ساختن همگان در امور جامعه خویش، در آنها احساس مسئولیت و تعلق به جامعه را تقویت و نوعی وحدت و انسجام اجتماعی را جایگزین تفرقه می­کند.

به بیان دیگر، مشارکت اجتماعی عامل تقویت همبستگی در شبکه­های اجتماعی است و در نتیجه به توسعه نهادهای مدنی و دموکراتیک خواهد انجامید. از سویی دیگر میزان این مشارکت­ها بیانگر سطح توسعه یافتگی جامعه به حساب می­آید. زیرا که گستردگی، فراگیری و تنوع مشارکت جوامع در گروی بسط الگوهای تصمیم­گیری، نظارت و کنترل اجتماعی دموکراتیک و کثرت­گرا است.

از سوی دیگر مطرح شدن وسایل ارتباط جمعی به عنوان رکن چهارم حکومت در کنار قوای مقننه، قضاییه و مجریه، بهترین نشانه رابطه میان آنها و نظام مردمی و دموکراتیک است. اگر مشارکت را لازمه توسعه و از تبعات نظام مردمی و متأثر از مشروعیت نظام و مؤثر بودن آن بدانیم، موقعیت رسانه­های گروهی تابعی از این عوامل و درعین حال تأثیرگذار بر آنها خواهد بود. 

رسانه­های متعددی هریک به نوبه خود از ابزارهای درونی ساختن رفتار مشارکتی در حوزه اجتماع به شمار می­روند. در این پژوهش رسانه­هایی مانند تلویزیون و شبکه­های اجتماعی مورد مطالعه قرار گرفته­اند که به دلیل اینکه از مهم­ترین وسایل ایجاد تغییرات در جوامع بشری و عامل حرکت در روند مشارکت اجتماعی به شمار می­آیند، روند توسعه اجتماعی را در جوامع تسریع می­کنند.

مبانی نظری پژوهش

مشارکت اجتماعی 

مشارکت اجتماعی دربرگیرنده انواع کنش­های فردی ـ گروهی به منظور دخالت در تعیین سرنوشت خود و جامعه و تأثیر نهادن بر فرآیندهای تصمیم­گیری در باره امور مربوطه است. مشارکت در دو سطح مطرح می­شود:

الف ـ بعد ذهنی مشارکت که همان میزان تمایل به مشارکت است و

ب ـ بعد عینی و رفتاری مشارکت اجتماعی که به صورت عضویت، اجرا و تصمیم­گیری بروز می­کند.

«میسرا»¹ می­گوید که مشارکت عبارت است از رشد توانایی­های اساسی بشر از جمله شأن و منزلت اجتماعی و مسئول شناختن بشر در تقویت نیروی تصمیم­گیری و عمل به نحوی که سنجیده و از روی فکر باشد (حامد مقدم، 1370، 280).

به نظر لهسانی زاده، مشارکت عبارت است از میزان دخالت اعضای نظام در فرآیند تصمیم­گیری و این امر نیاز به تغییر حالت ذهنی و روانی در تمام سطوح اجتماعی دارد (عزیزیان، 1390).

پدیده و مفهوم مشارکت اجتماعی دارای سه ویژگی برجسته است:

1ـ سامان­مند است  2ـ سازمان یافته است و 3ـ توسعه­ای است

رهنما با تأکید بر نقش کلیدی مشارکت در توسعه انسان محور، چهار کارکرد شناختی، اجتماعی، سیاسی و ابزاری برای مشارکت قائل است. برحسب کارکرد شناختی، مشارکت مولد گفتمان و عملیات مربوط به توسعه­ای است که مبتنی بر شیوه متفاوتی از فهم واقعیت­های مربوط به توسعه است (رهنما، 1999، 121).

مشارکت دارای ویژگی­های زیر می­باشد:

1ـ مشارکت مشروط به برابری انسان­ها در استفاده از فرصت مناسب برای تاثیرگذاری بر سیاست­ها و منوط به آزادی آنها است.

2ـ مشارکت حق مردم است و بیش از هر چیز نیازمند اقدام آگاهانه است. و امتیازی نیست که حکومت به اتباع خویش داده باشد.

در جوامع مشارکتی، افراد با ذهن آزاد برای روی پیشرفت کارها تمرکز می‌کنند و توسط هیچ نهادی کنترل نمی‌شوند (راید، 2000، 5).

3ـ مشارکت یک فرآیند است با محصول ثابت و نهایی توسعه. 

4ـ مشارکت، فعالیتی کمی و کیفی و دارای درجاتی است.

5 ـ مشارکت دارای پیامدهای دو سویه و مستلزم تغییر در اندیشه و عمل است (iranpress.ir).

مشارکت و توسعه

امروزه به مشارکت به عنوان مؤلفه­ اساسی و تفکیک­ناپذیر توسعه نگریسته می­شود. توسعه در معنای عام، فرایند تحولی پیچیده، همه جانبه و برنامه­ریزی شده است که در زندگی اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی یک جامعه رخ می­دهد و آن را از وضع موجود به وضع مطلوب هدایت می­کند. در دهه‌های اخیر مفهوم مشارکت همواره در عمق فرآیندهای توسعه جای گرفته و تأثیر عوامل انسانی ناشی از مشارکت در موفقیت پروژه‌ها ثابت شده است. در نوزدهمین اجلاس عمومی یونسکو رهیافت «توسعه درونزای انسان محور» مطرح شد و به لزوم اجرای آن در برنامه‌های توسعه تأکید شد. در این رهیافت لزوم مشارکت، بیش از پیش مورد تأکید قرار گرفت و به محور اساسی توسعه در جهان تبدیل گردید (نوابخش و امیراحمدی،‌1395، 36).

فراهم کردن خدمات اجتماعی یک راهبرد توسعه­ای است، در حالی که مشارکت همگانی یکی از روش­های رسیدن به این هدف است. بنابراین دو مفهوم فوق می­توانند با یکدیگر به عنوان توسعه اجتماعی درک شوند. ایالات متحده توسعه اجتماعی که یک برنامه پیچیده است شامل دو عنصر اساسی می­داند:

الف ـ مشارکت به وسیله خود مردم در جهت تلاش برای بهبود سطح زندگیشان و

ب ـ فراهم آوردن خدمات فنی و اجتماعی به طریقی که خلاقیت، خودباوری و کمک دوجانبه را تقویت کند (اموفاتوان و اودیا، 2009، 243).

 

 

 

رسانه­ها و مشارکت اجتماعی

وسایل ارتباط جمعی به عنوان یکی از مهم­ترین وسایل ایجاد تغییرات در جوامع بشری به جامعه و افراد آن کمک می­کند تا در مسیر و خط­مشی معین خود موفق­تر و با آگاهی و اطلاعات بیشتری حرکت و روند مشارکت اجتماعی که از عناصر توسعه اجتماعی است را تسریع نمایند.

از جمله مهم­ترین وسایل ارتباط جمعی می­توان از تلویزیون، رادیو، روزنامه و رسانه­های مکتوب و شبکه­های اجتماعی نام برد. این رسانه­ها دارای امتیازات و ویژگی­هایی به قرار زیر هستند:

1ـ سرعت انتشار 2ـ نظم انتشار 3ـ گستردگی انتشار         4ـ فراگیری و پوشش مخاطبان 5ـ دستیابی به قضاوت و داوری مخاطبان انبوه 6ـ آسانی دسترسی و هزینه ناچیز

کارکردهای مثبت رسانه­ها

1ـ کوچک شدن جهان و فراگیری پیام در مکان و زمان­های موردنظر

2ـ توسعه آموزش و غیر انحصاری کردن آن به صورت آموزش­های غیرمستقیم و مستقیم

3ـ افزایش مشارکت­های مردمی و همبستگی­های ملی و قومیتی

4ـ تکوین فرهنگ ملی در پرتوی برخورداری افراد از زبان، هویت و آداب و عادات مشترک در پرتو پیدایش رسانه­ها

5ـ پیدایش دهکده جهانی و جهانی شدن اخبار و اطلاعات (ساروخانی، 1381، 66).

6ـ ایفای نقش اساسی در ایجاد نظم و امنیت عمومی که مقوله­ای است مبتنی بر وفاق، همبستگی و مشارکت مردمی (لرنی و مصلحتی، 1385، 102).

رسانه­های دنیای امروز، دارای ویژگی­ها و امتیازات متعدد دیگری نیز هستند که به اختصار برخی آثار و کارکردهای مثبت و شایع آنها عبارت است:

تسهیل همگرایی میان ملت­ها، ایجاد نهادهای محلی، منطقه­ای و ملی و بین­المللی، توسعه شهرنشینی، افزایش دانش و آگاهی­های مردم، افزایش درآمد سرانه، توسعه اقتصادی و سیاسی، افزایش مناسبات فرهنگی و مبادلات اقتصادی و اجتماعی و علمی، پیشبرد سیاست­های ملی و افزایش سطح مشارکت اجتماعی، همراهی با افکار عمومی برای مشروعیت و تصمیم قدرت و دموکراتیک شدن حکومت، کمک به برقراری صلح جهانی، کارکرد اطلاع­رسانی، ایجاد تخصصی و بالا بردن سطح دانش فنی و نوآوری و کمک به توسعه سیاسی و جریان آزاد اطلاعات که به آزادی بیشتر جوامع منجر می­شود (vazch.com).

نظریه­های اقناع ² 

اقناع فرایندی ارتباطی است که هدف آن نفوذ در گیرنده پیام است. به این معنی که یک پیام ترغیبی، یک نظر یا رفتار را به شکلی داوطلبانه به گیرنده ارائه می­دهد و انتظار می­رود که این پیام در مخاطب یا گیرنده پیام مؤثر واقع شود.

اقناع فرایندی است که در خلال آن می­کوشیم تا نگرش مخاطبان را تغییر دهیم (کیا و سعیدی، 1383) و آنان را وادار به رفتار موردنظر نماییم.

در تحقیقات متفاوت نشان می‌دهند که برای تغییر رفتار باید به تغییر نگرش آنها پرداخت، اما در مورد میزان این تغییر، نتایج متفاوتی وجود دارد (آربوت نت، 2009، 153). در مطالعات رابینز عنوان می‌شود به دلیل فشارهای اجتماعی، گاهی افراد وادار به تغییر رفتاری مغایر با نگرش خود می‌شوند (رابینز، 1376، 40).

 

 

نظریه یکپارچگی اطلاعات ³

این نظریه یکی از رویکردهای جدید به نظریه اقناع است. از دیدگاه «نورمن اندرسون»⁴ فرض بر این است که تغییر نگرش، نتیجه شیوه­ای است که افراد، تمام اطلاعات در دسترس و مرتبط با موضوع نگرش را ترکیب می­کنند یا یکپارچه می­سازند. هنگامی که شخصی اطلاعات جدیدی را دریافت می­کند که مرتبط با تغییر نگرش محسوب می­شود، وزن و ارزشی را برای آن تعیین می­کند. این وزن عقیده شخص به درستی آن اطلاعات است. با ضرب وزن دهی و ارزش دهی می­توان درجه اهمیت قطعه اطلاعات را به دست آورد. نگرش شخص، ترکیبی از رتبه­های اهمیت تمام قطعات اطلاعات دریافت شده است (سورین و تانکارد، 1381، 280).

رسانه­ها که از مهم­ترین ابزارهای دریافت اطلاعات به شمار می­روند نقش بسیار مهمی در اقناع و یکپارچگی اطلاعات نزد مخاطبان دارند.

نظریه کاشت⁵

نظریه کاشت بر آثار تدریجی و دراز مدت رسانه­ها به ویژه تلویزیون بر شکل­گیری تصویر ذهنی مخاطبان از دنیای اطراف و مفهوم سازی آنان از واقعیت اجتماعی تأکید می­کند. «جرج گربنر»⁶ و همکارانش که این نظریه را در دهۀ 1960 بررسی کردند می­گویند: برنامه­های تلویزیون دارای اثرات دراز مدت، تدریجی و غیرمستقیم، اما متراکم و انباشتی بر مخاطبان خود دارد. کاشت یک فراگرد دائمی، پویا و پیش رونده تعامل میان پیام­ها و زمینه­های قبلی است. اهمیت رسانه­ها نه در تشکیل توده بلکه در خلق راه‌های مشترک انتخاب و نگریستن به رویدادهاست که با استفاده از نظام­های پیام مبتنی بر فناوری عملی می­شود.

گربنر معتقد است کاشت در مرحله اول، در باره فرایند فرهنگی داستان گویی است و تلویزیون به عنوان فراگیرترین و متداول­ترین قصه­گو، در زمینه کاشت ایدئولوژی، ارزش­ها و باورهای مشترک نقش مهمی دارد (مهدی­زاده، 1389: 67 ـ 65).

بنابراین تلویزیون می­تواند یکی از راه‌های نهادینه کردن فرهنگ مشارکت در جامعه باشد.

نظریه نوسازی لرنر

«دانیل لرنر»⁷ در قالب الگوی نوسازی به ارائه نظریات خود در مورد مشارکت می‌پردازد. به نظر لرنر ورود عناصر و مکانیسم‌هایی که حامل نوسازی هستند در آمادگی روانی و تحرک ذهنی انسان‌ها برای پذیرش عناصر تجدد تاثیرگذار هستند و مهم‌ترین عناصر و متغیرهایی که در ظهور و تحرک ذهنی و آمادگی روانی انسان‌ها را برای نو شدن مؤثرند عبارتند از: بسط و گسترش رسانه‌های گروهی، سوادآموزی و ارتقای سطح تحصیلات، شهرنشینی و مشارکت (ازکیا، 1379، 108).

از نظر لرنر، مشارکت در سطح جامعه نوعی تحرک روانی ایجاد می‌کند که می‌توان آن را در شخصیت پویا و فعال، قدرت انطباق، ابتکار و نوآوری در سطح فردی و افزایش میزان مشارکت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در سطح جامعه بزرگ را مشاهده کرد (موسوی، 1391، 90‌ ـ 88).

روش شناسی پژوهش

در این پژوهش با توجه به موضوع آن و کنترل شرایط پژوهشی از نوع پیمایش است. این پژوهش بر پایه گردآوری داده­ها و اطلاعات مخاطب شناسی معتبر و پایا صورت گرفته که در چهارچوب فرضیه­های تحقیق برای تبیین روابط بین متغیرهای مختلف به کار گرفته شده است.

برای رسیدن به پاسخ سوالات از دو روش اسنادی یا کتابخانه­ای و روش پیمایش بهره گرفته شده و ابزار جمع­آوری داده­ها، پرسشنامه محقق ساخته بوده است. جامعه آماری این پژوهش را دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای رشته علوم ارتباطات اجتماعی و جامعه­شناسی دانشگاه­های تهران (دانشگاه تهران، علامه طباطبایی، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات و واحد تهران مرکز) در سال 1394 تشکیل می­دهند.

حجم نمونه با فرمول کوکران محاسبه گردید و تعداد 294 نفر به دست آمد. روش نمونه­گیری در این پژوهش، نمونه­گیری سهمیه­ای است که شکلی از نمونه­گیری طبقه­ای متناسب به شمار می­آید. در این پژوهش از شیوه انتساب بهینه برای تعیین حجم هر طبقه استفاده گردید.

تعداد نمونه دانشجویان به تفکیک رشته، مقطع تحصیلی و دانشگاه در جدول زیر آمده است.

جدول شماره یک: تعداد نمونه دانشجویان به تفکیک رشته، مقطع تحصیلی و دانشگاه

Total	Reshteh		eud
	ارتباطات	جامعه شناسی
23 %0/100 %3/11	10 %5/43 %4/11	13 %5/56 %3/11	Count % within daneshga % within reshteh	تهران	Daneshga	ارشد
44 %0/100 %7/21	20 %5/45 %7/22	24 %5/54 %9/20	Count % within daneshga % within reshteh	علوم و تحقیقات
106 %0/100 %2/52	50 %2/47 %8/56	56 %8/52 7/48	Count % within daneshga % within reshteh	تهران مرکز
30 %0/100 %8/14	8 %7/26 %1/9	22 %3/73 %1/19	Count % within daneshga % within reshteh	علامه	total
203 %0/100 %0/100	88 %3/43 %0/100	115 %7/56 %0/100	Count % within daneshga % within reshteh		daneshga	دکتری
15 %0/100 %3/16	6 %0/40 %6/14	9 %0/60 %6/17	Count % within daneshga % within reshteh	تهران
25 %0/100 %2/27	11 %0/44 8/26	14 %0/56 %5/27	Count % within daneshga % within reshteh	علوم و تحقیقات
39 %0/100 %4/42	18 %2/46 %6/43	21 %8/53 %2/41	Count % within daneshga % within reshteh	تهران مرکز
13 %0/100 %1/14	6 %2/46 %6/14	7 %8/53 %7/13	Count % within daneshga % within reshteh	علامه
92 %0/100 %0/100	41 %6/44 %0/100	51 %4/55 %0/100	Count % within daneshga % within reshteh		total

 

سوال پژوهش

1ـ آیا بین میزان استفاده از رسانه­ها و میزان مشارکت اجتماعی افراد رابطه وجود دارد؟

2ـ آیا میان متغیرهای فردی (سن، جنس، تأهل و ...) دانشجویان و مشارکت اجتماعی آنان رابطه وجود دارد؟

فرضیات پژوهش

1ـ میزان تغییراتی که استفاده از شبکه­های اجتماعی برای مشارکت اجتماعی تبیین می­کند بیشتر از میزان استفاده از تلویزیون است.

2ـ میانگین مشارکت اجتماعی زنان بیشتر از مردان است.

3ـ میانگین مشارکت اجتماعی دانشجویان دکتری بیشتر از دانشجویان کارشناسی ارشد است.

4ـ میانگین مشارکت اجتماعی دانشجویان متأهل بیشتر از دانشجویان مجرد است.

5 ـ میانگین مشارکت اجتماعی دانشجویان رشته جامعه شناسی بیشتر از دانشجویان رشته علوم ارتباطات اجتماعی است.

6ـ میانگین مشارکت اجتماعی دانشجویان دانشگاه­های علامه طباطبایی، آزاد واحد علوم و تحقیقات، آزاد واحد تهران مرکز و دانشگاه تهران متفاوت است.

7ـ بین مشارکت اجتماعی و سن رابطه مثبت وجود دارد.

یافته­ها و نتایج فرضیات پژوهش

در این پژوهش از بین 294 نفر افراد شرکت کننده، 132 نفر (9/44 درصد) مرد و 162 (1/55درصد) زن بوده است. از این میان 175 نفر (0/59 درصد) مجرد و 115 نفر (39درصد) متأهل و 4 نفر (4/1 درصد) سایر بوده­اند. 202 نفر (69درصد) کارشناسی ارشد و 92 نفر (31درصد) در مقطع دکتری و از این میان 165 نفر (56درصد) در رشته جامعه شناسی و 128 نفر (44درصد) در رشته علوم ارتباطات اجتماعی مشغول به تحصیل بوده­اند. شرکت کننده­هایی که بین 26 تا 30 سال داشتند با 37 درصد بیشترین و افراد بین 56 تا 65 سال با 2 درصد کمترین تعداد را تشکیل می­دادند.

برای دستیابی به جواب سوالات و رد و تأیید فرضیات پژوهش به بررسی نتایج و تحلیل آزمون­ها و جداول بدست آمده می­پردازیم:

 

جدول 2 ـ فراوانی و درصد فراوانی پاسخ گروه و نمونه در میزان استفاده از رسانه­های جمعی

	میزان استفاده از تلویزیون		میزان استفاده از شبکه­های اجتماعی اینترنتی		میزان استفاده از شبکه­های اجتماعی موبایلی
طبقات	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد
100ـ 91	2	7/0	92	3/31	25	5/8
90 ـ 81	3	1	35	8/11	25	5/8
80 ـ 71	10	3/3	52	7/17	31	5/10
70 ـ 61	10	4/3	14	8/4	28	4/9
60 ـ 51	18	2/6	15	1/5	17	7/5
50 ـ 41	46	6/15	33	2/11	62	1/21
40 ـ 31	36	2/12	7	4/2	25	5/8
30 ـ 21	64	6/11	10	4/3	22	5/7
20 ـ 11	49	7/16	8	7/2	19	5/6
10 ـ 0	86	2/29	28	5/9	40	6/13
کل	294		294		294

 

در این پژوهش از افراد نمونه خواسته شد تا انگیزه خود را از استفاده تلویزیون با پاسخ به گویه­­های زیر در یک طیف از صفر تا 100 علامت بزنند. فراوانی و درصد فراوانی افراد در پاسخ به این سه گویه در جدول زیر ارایه شده است.

انگیزه من در استفاده از برنامه­های تلویزیونی کسب اخبار و اطلاعات است. 

انگیزه من در استفاده از برنامه­های تلویزیونی کسب اطلاعات علمی و آموزشی است.

انگیزه من در استفاده از برنامه­های تلویزیونی تفریح و سرگرمی است.

 

 

 

 

 

 

 

جدول 3 ـ فراوانی و درصد فراوانی پاسخ گروه و نمونه براساس انگیزه استفاده از برنامه­های تلویزیون

انگیزه استفاده از برنامه­های تلویزیون	کسب اخبار و اطلاعات		کسب اطلاعات علمی آموزشی		تفریح و سرگرمی
طبقات	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی	درصد
100ـ 91	19	46/6	13	42/4	12	08/4
90 ـ 81	20	8/6	16	44/5	16	44/5
80 ـ 71	15	1/5	24	16/8	12	08/4
70 ـ 61	21	8/6	11	74/3	8	72/2
60 ـ 51	16	44/5	23	82/7	17	50/5
50 ـ 41	41	14	60	4/20	51	34/17
40 ـ 31	30	20/10	23	82/7	17	50/5
30 ـ 21	27	18/9	24	83/7	41	14
20 ـ 11	16	44/5	22	80/7	31	20/10
10 ـ 0	89	27/30	78	53/26	97	33
کل	294		294		294

 

همانطور که در جدول فوق گزارش شده است 30 درصد افراد انگیزه استفاده از تلویزیون برای کسب اخبار و اطلاعات را از 0 تا 10 علامت زده­اند و 14 درصد افراد از 41 تا 50 را علامت زده­اند از این گروه فقط 46/6 درصد افراد استفاده از تلویزیون برای کسب اخبار و اطلاعات را از 90 تا 100 علامت زده­اند. نتیجه این جدول نشان می­دهد که استفاده از تلویزیون صرفاً برای کسب اخبار و اطلاعات خیلی کم است.

همچنین در پاسخ به گویه دوم یعنی انگیزه استفاده از برنامه­های تلویزیونی برای کسب اطلاعات علمی ـ آموزشی 53/26 درصد از افراد گروه نمونه از 0 تا 10 را علامت زده­اند و 20 درصد از 40 تا 50 را علامت زده­اند و فقط 42/4 درصد بین 91 تا 100 را برای پاسخ به این سوال انتخاب کرده­اند. اکثر افراد گروه نمونه انگیزه کمی برای استفاده از تلویزیون برای کسب اطلاعات علمی ـ آموزشی دارند.

در پاسخ به گویه سوم یعنی انگیزه استفاده از برنامه­های تلویزیونی برای تفریح و سرگرمی هم 33 درصد افراد از 0 تا 10 را علامت زده­اند و 10 درصد از افراد از 11 تا 20 را علامت زده­اند. 5/17 درصد از 40 تا 50 و فقط 08/4 درصد بین 91 تا 100 را برای پاسخ به این سوال انتخاب کرده­اند. بطور کلی برای 40 درصد از افراد گروه نمونه انگیزه استفاده از تلویزیون برای سرگرمی و تفریح بسیار کم است.

همچنین از افراد گروه نمونه خواسته شد میزان انگیزه خود در استفاده از شبکه­های اجتماعی را برای کسب اخبار و اطلاعات، سرگرمی و توسعه ارتباطات شخصی، به اشتراک گذاشتن تجربه تبلیغات را با پاسخ به گویه­های زیر در یک طیف از صفر تا 100 علامت بزنند. فراوانی و درصد فراوانی افراد در پاسخ به این 4 گویه در جدول زیر ارایه شده است.

انگیزه من در استفاده از شبکه­های اجتماعی کسب اخبار و اطلاعات است.

انگیزه من در استفاده از شبکه­های اجتماعی سرگرمی و توسعه ارتباطات شخصی است.

انگیزه من در استفاده از شبکه­های اجتماعی به اشتراک گذاشتن تجربه است.

انگیزه من در استفاده از شبکه­های اجتماعی استفاده از تبلیغات است.

 

 

 

 

 

 

 

جدول 4 ـ فراوانی و درصد فراوانی پاسخ گروه و نمونه براساس انگیزه استفاده از شبکه­های اجتماعی

انگیزه استفاده از شبکه­های اجتماعی		کسب اخبار و اطلاعات		سرگرمی و توسعه ارتباطات شخصی			به اشتراک گذاشتن تجربه		استفاده از تبلیغات
طبقات	فراوانی		درصد		فراوانی	درصد	فراوانی	درصد	فراوانی		درصد
100ـ 91	43		6/14		7	4/2	7	4/2	6	2
90 ـ 81	24		1/8		17	8/5	5	7/1	7	4/2
80 ـ 71	25		5/8		31	4/10	22	4/7	2	7/0
70 ـ 61	40		6/13		38	9/12	27	2/9	5	7/1
60 ـ 51	28		5/9		31	6/10	24	2/8	2	7/0
50 ـ 41	51		3/17		64	7/21	58	7/19	15	1/5
40 ـ 31	15		1/5		34	6/11	28	5/9	4	4/1
30 ـ 21	17		7/5		22	5/7	36	2/12	12	4
20 ـ 11	15		1/5		20	8/6	24	2/8	20	68
10 ـ 0	36		2/12		30	2/10	63	5/21	221	2/75
کل

 

طبق نتایج جدول فوق بیشترین فراوانی مربوط به طبقه 41 ـ 50 است. حدود 17 درصد افراد به استفاده از شبکه­های اجتماعی برای کسب اخبار و اطلاعات بین 41 تا 50 را علامت زده­اند. برای انگیزه سرگرمی و توسعه ارتباطات شخصی در استفاده از شبکه­های اجتماعی هم بیشترین فراوانی مربوط به طبقه 41 ـ 50 است. یعنی حدود 20 درصد افراد به استفاده از شبکه­های اجتماعی برای سرگرمی 41 تا 50 امتیاز داده­اند.

در مورد سوال سوم و انگیزه استفاده از شبکه­های اجتماعی برای به اشتراک گذاشتن تجربه بیشترین فراوانی به ترتیب در طبقه 41 ـ 50 و 0 ـ 10 است. حدود 5/21 درصد از افراد به استفاده از شبکه­های اجتماعی برای به اشتراک گذاشتن تجربه امتیاز 0 ـ 10 داده­اند و حدود 19 درصد از افراد بین 41 تا 50 را علامت زده­اند. در مورد سوال سوم یعنی استفاده از شبکه­های اجتماعی برای تبلیغات اکثر افراد یعنی حدود 75 درصد بین 0 ـ 100 را علامت زده­اند. نتایج جدول فوق حاکی از آن است که کمترین انگیزه برای استفاده از شبکه­های اجتماعی انگیزه تبلیغات است.

جدول 5 ـ مشخصات توصیفی متغیرهای پژوهش

میزان استفاده از رسانه	262	20/434	82/143	782	60
میزان استفاده از تلویزیون	262	07/146	09/90	390	0
میزان استفاده از شبکه­های اجتماعی	262	137/288	14/10/	600	40

 

جدول 6 ـ نتایج آزمون نرمال بودن توزیع متغیرهای پژوهش

متغیر	N	آزمون کلموگراف	sig
میزان استفاده از رسانه	262	97/0	304/0
میزان استفاده از تلویزیون	262	37/1	051/0
میزان استفاده از شبکه­های اجتماعی	262	24/1	09/0

 

نتایج آزمون کولموگراف ـ اسمیرنوف در جدول بالا گزارش شده است. طبق این جدول همه متغیرها سطح معنی­داری بزرگتر از 05/0 دارند. این نتیجه حاکی از این است که فرض صفر مبنی بر توزیع نرمال داشتن متغیرها پذیرفته می­شود.

فرضیه 1 ـ میزان تغییراتی که میزان استفاده از تلویزیون برای مشارکت اجتماعی تبیین می­کند بیشتر از میزان استفاده از شبکه­های اجتماعی است.

 

جدول 7 ـ جدول ضرایب رگرسیون براساس روش گام به گام

متغیر ملاک		متغیر پیش بین	بنای استاندارد	بتا	انحراف استاندارد	t	سطح معناداری	R2	R2  تعدیل شده
مشارکت اجتماعی	مدل	ثابت   میزان اثر استفاده تلویزیون	237/0	80/49   478/0	79/20   121/0	79/23   93/3	000/0   000/0	056/0	053/0

 

جدول 8 ـ تحلیل واریانس

		مجموع مجذورات	درجه آزادی	میانگین مجذورات	F	سطح معناداری
مدل	رگرسیون	26/483413	1	265/483413	52/15	000/0
	باقی مانده	70/8098632	260	58/31148
	کل	97/8582045	261

 

جدول 9ـ اطلاعات آماری متغیر حذف شده از مدل

متغیر ملاک	بنا	t	سطح معناداری
میزان استفاده از شبکه­های اجتماعی	046/0	758/0	449/0

 

نتایج تجزیه و تحلیل داده­ها با روش رگرسیون گام به گام برای بررسی میزان اثر استفاده از شبکه­های اجتماعی و میزان اثر استفاده از تلویزیون بر مشارکت اجتماعی در جدول فوق گزارش شده است. به ترتیب براساس بیشترین همبستگی متغیرها با مشارکت اجتماعی در گام اول میزان استفاده از تلویزیون وارد معادله رگرسیون شده است. ضریب بتای استاندارد برای این متغیر برابر است با 237/0 این ضریب نشان می­دهد که با تغییر یک انحراف استاندارد در میزان اثر استفاده از تلویزیون 237/0 انحراف معیار در متغیر مشارکت اجتماعی تغییر ایجاد می­شود. همچنین مقدار R2 برای متغیر میزان استفاده از تلویزیون برابر با 056/0 است که در سطح 01/0 معنی­دار است. این ضریب نشان می­دهد که متغیر میزان استفاده از تلویزیون 6/5 درصد از واریانس متغیر مشارکت اجتماعی را تبیین می­کند. همچنین طبق نتایج جدول، میزان معنی­داری متغیر میزان استفاده از شبکه­های اجتماعی 449/0 است که بیشتر از 05/0 است. به همین علت در گام دوم این متغیر به مدل اضافه نمی­شود که در این صورت گام دوم مدل شکل نمی­گیرد یعنی با اضافه شدن متغیر میزان استفاده از شبکه­های اجتماعی تغییرمعنی­داری در افزایش تبیین تغییرات متغیر مشارکت اجتماعی ایجاد نمی­شود. نتیجه گزارش شده در جدول، حاکی از معنی­دار بودن مدل رگرسیون در گام اول و با متغیر میزان استفاده از تلویزیون است. همچنین نتایج جدول­های فوق حاکی از آن است که میزان تغییراتی که میزان استفاده از تلویزیون برای مشارکت اجتماعی تبیین می­کند بیشتر از میزان استفاده از شبکه­های اجتماعی است در نتیجه فرض پژوهش تایید می­شود.

برای آزمون فرضیه­های دیگر پژوهش آزمون­های آماری تی مستقل و تحلیل واریانس به کار برده شد.

از آنجا که تحلیل واریانس و آزمون تی مستقل از نوع تحلیل آماری پارامتری هستند لازم است مفروضات انجام آنها بررسی گردد. بررسی مفروضات نشان می­دهد که برای متغیرهای تعدیل کننده جنسیت، مدرک تحصیلی، تاهل، دانشگاه ولی برای متغیر رشته تحصیلی مقدار معناداری آزمون لون بیشتر از 05/0 است. به بیان دیگر مفروضۀ همگنی واریانس برقرار است. همچنین ماهیت داده­ها حاکی از رعایت مفروضۀ استقلال داده­ها است و مفروضه فاصله­ای بودن مقیاس اندازه­گیری نیز برقرار است. نتایج مقایسۀ اثرات بین گروهی برای این متغیرهای تعدیل کننده در جدول­های ذیل گزارش شده­اند.

فرضیه 2ـ میانگین مشارکت اجتماعی زنان بیشتر از مردان است.

 

 

 

جدول 10 ـ نتایج توصیفی متغیر مشارکت اجتماعی در دو گروه (زن و مرد)

متغیر	گروه	تعداد	میانگین	انحراف استاندارد
مشارکت اجتماعی	مرد	123	14/581	44/188
	زن	154	11/553	52/201

 

طبق نتایج جدول 10: میانگین مشارکت اجتماعی برای گروه مردان بیشتر از گروه زنان است

 

جدول 11: آزمون t مستقل برای بررسی تفاوت میانگین مشارکت اجتماعی دو گروه (زن و مرد)

	آزمون لوین		آزمون برای برابری میانگین­ها
	f	سطح معنی­داری	df	سطح معنی­داری
مشارکت اجتماعی	078/0	781/0	18/1	119/0

 

طبق نتایج جدول 11 مفروضه همگنی بین دو گروه رعایت شده است. همچنین نتیجه آزمون t مستقل نشان می­دهد که، 18/1 = t، 275 = df، 005>  119/0 = sig  برای آزمون یک دامنه است. و چون میزان معنی­داری بزرگتر از 05/0 است در نتیجه فرض پژوهش رد می­شود. این نتیجه به این معنا است که بین میزان مشارکت اجتماعی زنان و مردان تفاوت معناداری وجود ندارد.

فرضیه 3 ـ میانگین مشارکت اجتماعی دانشجویان دکتری بیشتر از دانشجویان کارشناسی ارشد است.

 

جدول 12ـ نتایج توصیفی متغیر مشارکت اجتماعی در دو گروه دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری

متغیر	گروه	تعداد	میانگین	انحراف استاندارد
مشارکت اجتماعی	کارشناسی ارشد	190	04/553	056/201
	دکتری	86	21/594	168/183

 

طبق نتایج جدول 12: میانگین مشارکت اجتماعی برای گروه دانشجویان دکتری با میانگین 21/594 بیشتر از گروه دانشجویان کارشناسی ارشد با میانگین 04/553 است. برای آزمون اینکه آیا این تفاوت از نظر آماری معنادار است از آزمون t مستقل استفاده شد.

 

جدول 13ـ آزمون t مستقل برای بررسی تفاوت میانگین مشارکت اجتماعی دو گروه دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری

	آزمون لوین		آزمون برابری میانگین­ها
مشارکت اجتماعی	F	سطح معنی داری	t	df	سطح معنی داری
	46/2	620/0	61/1-	274	056/0

نتایج آزمون لوین 005> sig حاکی از همگنی بین گروه­ها است. طبق نتایج جدول 58 ـ 4: مقدار t برای مقایسه مشارکت اجتماعی دو گروه برابر است با 61/1- است. همچنین سطح معناداری مقدار t برای آزمون یک دامنه از 05/0 بیشتر است 05/0 > 056/0= sig به همین علت فرض پژوهش مبنی بر بیشتر بودن مشارکت اجتماعی دانشجویان دکتری رد می­شود.

فرضیه 4ـ میانگین مشارکت اجتماعی دانشجویان متاهل بیشتر از دانشجویان مجرد است

 

جدول 14ـ نتایج توصیفی متغیر مشارکت اجتماعی در دو گروه نمونه مجرد و متاهل

متغیر	گروه	تعداد	میانگین	انحراف استاندارد
مشارکت اجتماعی	مجرد	166	92/535	31/189
	متاهل	107	15/613	107/199

 

نتایج جدول 14 نشان می­دهد که میانگین مشارکت اجتماعی افراد متاهل بیشتر از افراد مجرد است.

 

جدول 15 ـ آزمون t مستقل برای بررسی تفاوت دو گروه (مجرد و متاهل)

	آزمون لوین		آزمون برابری میانگین­ها
مشارکت اجتماعی	F	سطح معنی داری	t	df	سطح معنی داری
	289/0	591/0	22/3-	271	0005/0

 

نتایج آزمون لوین 05/0 > sig  حاکی از همگنی بین گروه ها است. طبق نتایج جدول 60 ـ 40 (برای آزمون یک دامنه 22/3 = t، 271 = df    01/0<     0005/0 = sig) است و چون میزان معنی­داری مقدار t کمتر از 01/0 است در نتیجه فرض پژوهش مبنی بر بیشتر بودن میزان مشارکت اجتماعی افراد متاهل از افراد مجرد تایید می­شود.

فرضیه 5 ـ میانگین مشارکت اجتماعی دانشجویان رشته جامعه شناسی بیشتر از دانشجویان رشته علوم ارتباطات است.

 

جدول 16 ـ نتایج توصیفی متغیر مشارکت اجتماعی در دو گروه دانشجویان جامعه شناسی و علوم ارتباطات

متغیر	گروه	تعداد	میانگین	انحراف استاندارد
مشارکت اجتماعی	جامعه شناسی	154	55/592	204/192
	ارتباطات	120	59/528	97/196

طبق نتایج جدول 16: میانگین مشارکت اجتماعی گروه دانشجویان رشته جامعه شناسی با میانگین 55/592 از گروه دانشجویان رشته ارتباطات با میانگین 59/5288 بیشتر است.

 

جدول 17ـ آزمون t مستقل برای بررسی تفاوت دو گروه دانشجویان جامعه شناسی و علوم ارتباطات

	آزمون لوین		آزمون برابری میانگین­ها
مشارکت اجتماعی	F	سطح معنی داری	t	df	سطح معنی داری
	429/0	513/0	70/2	272	003/0

 

نتایج جدول بالا نشان می­دهد که مقدار معناداری آزمون لوین بیشتر از 05/0 است که این نتیجه حاکی از رعایت مفروضه همگنی واریانس­ها بین دو گروه دانشجویان جامعه شناسی و علوم ارتباطات است. طبق نتایج جدول 17: (آزمون یک 70/2 = t      و 272= df   و 01/0 <  sig) است. به همین علت فرض پژوهش مبنی بر این که میزان مشارکت اجتماعی دانشجویان جامعه شناسی بیشتر از دانشجویان علوم ارتباطات است تایید می­شود.

فرضیه 6 ـ میانگین مشارکت اجتماعی دانشجویان دانشگاه­های علامه طباطبایی، آزاد علوم تحقیقات، آزاد تهران مرکز و دانشگاه تهران متفاوت است.

برای آزمون تفاوت میزان مشارکت اجتماعی در دانشجویان دانشگاه­های علامه طباطبایی، آزاد علوم تحقیقات، آزاد تهران مرکز و تهران از آزمون آماری (ANOVA) استفاده شد. پیش فرض­های این آزمون بررسی شدند. طبق نتیجه جدول ذیل، مقدار معناداری آزمون لوین 16/0 است که از 05/0 بیشتر است. این نتیجه حاکی از این است که مفروضۀ همگنی واریانس در 4 گروه برقرار است. همچنین مفروضه­های استقلال داده­ها و مقیاس فاصله­ای بودن داده­ها برقرار بود.

 

                جدول 18 ـ آزمون بررسی همگنی واریانس

	آزمون لوین
مشارکت اجتماعی	F	سطح معنی­داری
	16/1	326/0

 

 

 

جدول 19 ـ آزمون تحلیل واریانس برای بررسی تفاوت میزان مشارکت اجتماعی در دانشجویان دانشگاه­های علامه طباطبایی، آزاد علوم تحقیقات، آزاد تهران مرکز و تهران

منبع تغییر		جدول تحلیل واریانس
	مجموع مجذورات	df	میانگین مجذورات	f	سطح معنی داری	ضریب ایتا
بین گروهی درون گروهی کل	44/1799479	3	48/599826	608/18	000/0	265/0
	93/8800102	273	809/32234
	38/10599582	276

 

همانطور که در جدول بالا مشاهده می­شود، برای تفاوت میانگین 4 دانشگاه مقادیر بدست آمده (608/18 = f ، 273/3 = df    000/0 = sig) حاکی از وجود تفاوت معنادار در میزان مشارکت اجتماعی دانشجویان دانشگاه­های علامه طباطبایی، آزاد علوم تحقیقات، آزاد تهران مرکز و تهران است.

براساس این نتایج و به منظور دسته­بندی گروه­های مورد مطالعه براساس میزان مشارکت اجتماعی، نیاز است از آزمون­های تعقیبی استفاده شود. چون حجم گروه­ها برابر نیستند از آزمون تعقیبی شفه استفاده شده است. در اینجا نتایج مربوط به آزمون تعقیبی شفه ارایه شده است.

 

جدول 20 ـ نتایج آزمون تعقیبی شفه

متغیر	گروه	تفاوت میانگین	انحراف استاندارد	سطح معنی داری
دانشگاه تهران	دانشگاه علوم و تحقیقات دانشگاه تهران مرکز دانشگاه علامه طباطبایی	60/67 40/209 65/77	79/38 69/34 98/41	388/0 00/0 334/0
دانشگاه علوم وتحقیقات	دانشگاه تهران دانشگاه تهران مرکز دانشگاه علامه طباطبایی	60/67- 80/141 96/9	79/38 48/27 25/36	388/0 00/0 005/0
دانشگاه تهران مرکز	دانشگاه تهران دانشگاه علوم وتحقیقات دانشگاه علامه طباطبایی	407/209- 80/141- 84/131-	69/34 48/27 83/31	00/0 00/0 001/0
دانشگاه علامه طباطبایی	دانشگاه تهران دانشگاه علوم و تحقیقات دانشگاه تهران مرکز	56/77- 96/9- 84/131	98/41 25/36 83/31	334/0 995/0 001/0

 

نتیجه آزمون تحلیل واریانس نشان می‌دهد که حداقل بین میانگین مشارکت اجتماعی دو دانشگاه تفاوت معنی دار است. از آزمون شفه استفاده شد تا مشخص شود این تفاوت بین کدام یک از دانشگاه­ها است. نتایج آزمون شفه در جدول 20 نشان می­دهد که تفاوت بین میزان مشارکت اجتماعی دانشجویان دانشگاه تهران مرکز با دانشگاه تهران در سطح معنی داری 00/0 معنی­دار است و همچنین تفاوت بین میزان مشارکت اجتماعی دانشجویان دانشگاه تهران مرکز با دانشگاه علامه طباطبایی در سطح معنی داری 001 معنی دار است.

 

 

 

فرضیه 7 ـ بین مشارکت اجتماعی با سن رابطه مثبت وجود دارد.

متغیر	مشارکت اجتماعی	سطح معنی داری
سن	142/0	009/0

 

برای آزمون این فرضیه مفروضه­های همبستگی پیرسون بررسی شدند. چون رابطه مشارکت اجتماعی و سن غیر خطی ولی یکنواخت بود به جای همبستگی پیرسون از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شد.  نتیجه جدول 21 حاکی از همبستگی بالا و مثبت بین سن و میزان مشارکت اجتماعی است. میزان همبستگی برای آزمون یک دامنه 142/0 با سطح معنی داری 009/0 = sig است. و نشان می­دهد با افزایش سن میزان مشارکت اجتماعی افراد افزایش می­یابد. این نتیجه نشان می­دهد فرض پژوهش مبنی بر افزایش میزان مشارکت اجتماعی دانشجویان با افزایش سن تایید می­شود.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جمع بندی و نتیجه گیری

مشارکت به عنوان یکی از حقوق اساسی بشر، عنصری پویا، کمیت ناپذیر و دگرگون کننده شرایط است. مشارکت اجتماعی عامل تقویت همبستگی در جوامع، فرایندی است که شامل دو عنصر اساسی است. اول، مشارکت خود مردم در جهت تلاش برای بهبود سطح زندگیشان و سپس تامین خدمات فنی و اجتماعی به طریقی که خلاقیت و خودباوری را تقویت کند. در این میان وسایل ارتباط جمعی نیز از جمله مهم­ترین وسایل ایجاد تغییرات در جوامع بشری به افراد جوامع کمک می­کند تا با آگاهی و اطلاعات بیشتر، روند مشارکت اجتماعی که از عناصر توسعه اجتماعی را تسریع نماید.

«امیل دورکیم» با نگاهی کارکردی به جامعه، ضمن تاکید بر نظم و انسجام اجتماعی بر اهمیت ارتباط در فرایند حفظ و تحول جامعه و نقشی که این ارتباط در تولید اجتماع و توافق در مورد مسائل و حفظ تعادل در جامعه ایفا می­کند، اشاره دارد. بنابراین تجزیه و تحلیل کارکرد رسانه­های جمعی بر نقش رسانه­ها در حفظ نظم و ساختار اجتماعی تمرکز دارد.

در این تحقیق رسانه­ها در قالب استفاده از تلویزیون به عنوان یک رسانه پرمخاطب، سنتی و یک طرفه و شبکه­های اجتماعی به عنوان یک رسانه جدید و تعاملی مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج توصیفی این پژوهش نشان می­دهد که بالغ بر 85 درصد دانشجویان کمتر از متوسط از این رسانه استفاده می­کنند و این امر نشان دهنده مصرف بسیار پایین دانشجویان است. این در حالی است که یافته­ها نشان می­دهد استفاده از رسانه­های تعاملی و جدید مانند شبکه­های اجتماعی مجازی در بین دانشجویان، بیشتر از تلویزیون است.

طبق نتیجه آزمون­ها به این نتیجه می­رسیم که بین میزان مشارکت اجتماعی مردان و زنان تفاوت معناداری وجود ندارد. در ضمن میانگین مشارکت اجتماعی برای گروه دانشجویان دکتری بیشتر از گروه دانشجویان کارشناسی ارشد نمی­باشد. در مورد وضعیت تأمل، یافته­ها حاکی از آن است که میانگین مشارکت اجتماعی افراد متاهل بیشتر از افراد مجرد و گروه دانشجویان رشته جامعه شناسی بیشتر از گروه دانشجویان رشته علوم ارتباطات اجتماعی می­باشد.

در ارتباط با مشارکت اجتماعی چهار دانشگاه مورد بررسی، نتایج حاکی از وجود تفاوت معنادار در میزان مشارکت اجتماعی دانشجویان دانشگاه­های علامه طباطبایی، آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی و دانشگاه تهران است. بدین معنا که میزان مشارکت دانشجویان دانشگاه تهران از همه دانشگاه­های مورد بررسی پایین­تر است.

در ضمن یافته­ها، حاکی از همبستگی مثبت بین سن و میزان مشارکت اجتماعی است. به عبارت دیگر با افزایش سن میزان مشارکت اجتماعی دانشجویان افزایش می­یابد.

نتایج یافته‌ها حاکی از آن است که در مورد تلویزیون انگیزه افراد به استفاده از آن نه تنها برای کسب اخبار و اطلاعات و همچنین برای کسب اطلاعات علمی و آموزشی، بلکه برای سرگرمی و تفریح هم بسیار کم می‌باشد. در مورد شبکه‌های اجتماعی بیشترین انگیزه افراد به استفاده از آنها برای سرگرمی و سپس کسب اخبار و اطلاعات و کمترین انگیزه برای استفاده از تبلیغات است.

با توجه به پایین بودن سطح مشارکت اجتماعی دانشجویان باید به دنبال راهکارهایی برای افزایش اعتماد دانشجویان نسبت به وسایل ارتباط جمعی مانند تلویزیون بود. در ضمن این وسایل با توجه به تاثیر مستقیم و مثبت برنامه­ها و پیام­های خود باید در جهت افزایش تاثیرگذاری بر مخاطبان خود تلاش بیشتری مبذول نمایند.

 

 

 

 

منابع فارسی

 

ـ ازکیا، مصطفی و غلامرضا غفاری، بررسی رابطه بین اعتماد و مشارکت اجتماعی در نواحی روستایی کاشان، نامه علوم اجتماعی، شماره 17، 1380.

ـ حامد مقدم، احمد، مشارکت و توسعه روستایی، مجموعه مقالات همایش جامعه شناسی توسعه، تهران، نشر سمت، 1370.

ـ رابینز، استیفن، مبانی رفتار سازمانی، ترجمه علی پارسائیان و محمد اعرابی، تهران، دفتر پژوهش­های فرهنگی، 1376.

ـ ساروخانی، باقر، نقش وسایل ارتباط جمعی در پیشگیری از وقوع بزهکاری وزارت کشور، تهران، 1381.

ـ سورین، ورنر و جیمز تانکارد، نظریه­های ارتباطات، ترجمه علیرضا دهقان، انتشارات دانشگاه تهران، 1381.

ـ عزیزیان، ابوالفضل، بررسی عوامل موثر بر مشارکت اجتماعی و دواطلبانه جوانان در سازمان‌های مردم نهاد شهر دامغان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، 1390.

ـ غفاری، غلامرضا، تبیین عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر مشارکت اجتماعی ـ اقتصادی سازمان یافته روستاییان، پایان نامه دکتری جامعه شناسی توسعه، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، 1380.

ـ کیا، علی اصغر و رحمان سعیدی، مبانی ارتباط، تبلیغ و اقناع، موسسه انتشاراتی روزنامه ایران، تهران، 1383.

ـ لرنی، منوچهر و حسین مصلحتی، کتاب فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی، تهران، انتشارات نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، سال دوم، شماره 6 و 7، 1385.

ـ موسوی، میرطاهر، درآمدی بر مشارکت اجتماعی، تهران، انتشارات جامعه شناسان، چاپ اول، 1391.

ـ مهدی زاده، سیدمحمد، نظریه­های رسانه، اندیشه­های رایج ودیدگاه­های انتقادی، تهران، انتشارات همشهری، 1389.

ـ نوابخش، مهرداد و رحمت اله امیراحمدی، تاثیر سرمایه فرهنگی بر توسعه شهری، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال هشتم، شماره سوم، تابستان 1395.

 

 

 

 

منابع خارجی

 

-Arbuthnot, Katherine D: “Education for sustainable development beyond attitude change”, International journal of sustainability in higher education, vol. 10: No 2 (2009).

- Omofonmwan S.I. and I. O.odia, “the role of non- governmental organization in community development”. 11(4): 241-254(2009).

-Rahnema, Majid: Participation in the development dictionary edited by Wolfcancy Sachs, London, Zeb books Ltd. (1999).

- Reid. J. Norman: Community participation. USDA Rural Development. Office of community development,( 2000).

 

 

 

سایت­ها

 

www.vazesh.com

www.iranpress.com

 

 

 

 

The Role of Mass Media in the Social Participation of Students in Different Disciplines of Sociology and Social Communication Sciences Faculties in Tehran Universities

 

Absract

 

Social participation is one of the human social needs and guarantees the survival of individual and social life in communities. Social participation is not only the factor of solidarity in social networks and the essential development factor of civil society and democratic tangential direction, but also shows the level of development of the societies.

In this regard the media as one of the most important means of changes in society, accelerates the social partnership process as main factor in social development.

The aim of research is investigating the role of mass media, such as television and social networks, in social partnership of students in different disciplines of sociology and social communication sciences faculties in Tehran universities like Islamic Azad University, science and research branch and central Tehran branch and also Allameh Tabatabai and Tehran universities.

Survey was used a questionnaire to investigate the issue and answer the research questions and hypotheses. The questionnaire was answered by a sample of 294 university students of Tehran by quota sampling and the results were analyzed descriptively. The results show that the use of television as the same as social networks for social participation are very small.  There is no significant difference in Social participation between graduate students and doctoral students. Social participation in married student is more than single students. And it is increased with increasing their ages. Social participation in sociology faculty is more than social communication science faculty.

Keywords: mass media, television, social networks, social participation, students from different disciplines of sociology and social communication sciences faculties

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2

 

---

[1] 1-Misra

[2] 1-Persuation theory

[3] 1-Information Integration theory

[4] 2-Norman Anderson

[5] 3-Cultivation theory

[6] 1-George Gerbner

[7] 2-Daniel Lerner

---