مطالعه ارزیابی تاثیرهای اجتماعی مسکن مهر در نقطه های شهری اردبیل
الموضوعات : مطالعات توسعه اجتماعی ایران
سیدرکن الدین رشیدی آل هاشم
1
(هیات علمی دانشگاه)
محسن هادی طحان
2
(دانشگاه پیام نور)
محمد فتحی
3
(دانشگاه)
الکلمات المفتاحية: ارزیابی تاثیرهای اجتماعی, تاثیرهای اقتصادی, شهرگرایی, تعامل های اجتماعی, مسکن مهر,
ملخص المقالة :
هر اقدامی در زمینه ی پیشرفت، ناگزیر پیامدهای اجتماعی را برای شهروندان به دنبال دارد. پروژه های پیشرفت شهرها بر شیوه های زندگی، کار، روابط اجتماعی و سازماندهی مردم می گذارند. تلاش این مقاله بر آن ست تا اثرهای اجتماعی گوناگون مسکن مهر را در نقاط شهری اردبیل بررسی کند و هدف آن پاسخگویی به ارزیابی تاثیرهای اجتماعی پروژه های مسکن مهر در اردبیل است. روش پژوهش در این ارزیابی براساس هدف، ارزیابی اتا (ارزیابی پیامدهای اجتماعی) می باشد و با توجه به ماهیت موضوع و شاخص های مورد بررسی، روش پژوهش پیمایشی و ابزار جمع آوردی داده ها پرسشنامه و مصاحبه رودررو با ساکنان طرح مسکن مهر است. ضریب آلفای کرونباخ به دست آمده برای پرسشنامه ارزیابی تاثیرهای اجتماعی مسکن مهر اردبیل 81/0 محاسبه گردید. جامعه آماری این پژوهش کلیه افرادی هستند که در قالب شرکت های تعاونی مسکن مهر برای دریافت وام در قالب پروژه های مسکن مهر ثبت نام کرده اند. برابر آمار جمع آوری شده از مرکز آمار بانک مسکن شمار این افراد به 15800 نفر می رسد. حجم نمونه (n) در این پژوهش با استفاده از فرمول کوکران با ضریب 95% و خطای 5% برابر با 400 نفر است.
_||_
مطالعه ارزیابی تاثیرهای اجتماعی مسکن مهر در نقطه های شهری اردبیل
چکیده
هر اقدامی در زمینه ی پیشرفت، ناگزیر پيامدهاي اجتماعي را براي شهروندان به دنبال دارد. پروژه هاي پیشرفت شهرها بر شيوه هاي زندگي، كار، روابط اجتماعی و سازماندهي مردم مي گذارند. تلاش اين مقاله بر آن ست تا اثرهای اجتماعي گوناگون مسكن مهر را در نقاط شهري اردبيل بررسي کند و هدف آن پاسخگويي به ارزيابي تاثيرهای اجتماعي پروژه هاي مسکن مهر در اردبيل است. روش پژوهش در اين ارزيابي براساس هدف، ارزيابي اتا (ارزيابي پيامدهاي اجتماعي) مي باشد و با توجه به ماهيت موضوع و شاخص هاي مورد بررسي، روش پژوهش پيمايشي و ابزار جمع آوردی داده ها پرسشنامه و مصاحبه رودررو با ساکنان طرح مسکن مهر است. ضريب آلفاي کرونباخ به دست آمده براي پرسشنامه ارزيابي تاثيرهای اجتماعي مسکن مهر اردبيل 81/0 محاسبه گرديد. جامعه آماري اين پژوهش کليه افرادي هستند که در قالب شرکت هاي تعاوني مسکن مهر براي دريافت وام در قالب پروژه هاي مسکن مهر ثبت نام کرده اند. برابر آمار جمع آوری شده از مرکز آمار بانک مسکن شمار اين افراد به 15800 نفر مي رسد. حجم نمونه (n) در اين پژوهش با استفاده از فرمول کوکران با ضريب 95% و خطاي 5% برابر با 400 نفر است. يکي از مهم ترين پيامدهاي ساختن مجتمع مسکوني پروژه مسکن مهر اردبيل تأثيرهای مثبت بر روي خانواده ها بوده است. به گونه ای كه نقش آن در كاهش چاقي و افزايش تحرك ساکنان، ايجاد سلامت روحي و رواني براي خانواده ها و ايجاد فرصت هايي براي بازي، تمرين و يادگيري بسيار قابل توجه است اما در زمينه ايجاد فرصت هايي براي براي برگزاري دوره هاي آموزشي، ساكنان خيلي موافق اين كاركرد نبودند. در بعد تاثيرهای روانشناختي مي توان گفت سکونت در مجتمع هاي مسکوني مسکن مهر که در محوطه آن ها فضاي سبز احداث شده است موجب کاهش فشار، کاهش عصبانيت و تنش و افزايش تمرکز مي شود. هم چنين تاثيرهای ترميمي مستقيمي داشته و موجب بازسازی نیرو در شهروندان مي شود. اما در مورد تأثيرهای اقتصادي بايد گفت كه موجب افزايش قيمت زمين يا واحد مسكوني در منطقه های مسکونی اردبيل شده است، ولي در افزايش تقاضا براي واحدهاي مسكوني پیرامون مجتمع مسکوني پروژه مسکن مهر نقش نداشته است.
واژگان کلیدی:
مسکن مهر، ارزیابی تاثیرهای اجتماعی، تاثیرهای اقتصادی، تعامل های اجتماعی، شهرگرایی.
مقدمه
مسكن پس از غذا عمده ترين نياز زیستی انسان بوده است و همواره افراد و دولت ها كوشيده اند كه در راستاي برآوردن اين نياز رفتار نمايند. در ايران هم مانند كشورهاي گوناگون دنيا و به ویژه كشورهاي درحال پیشرفت در دهه هاي اخير سياست هاي گوناگونی در برخورد با مسئله مسكن به کار گرفته شده است كه در دو قالب كلي زمين حمايتي و مسكن حمايتي نقد پذیر مي باشند. دولت هاي گوناگون در ايران چه پیش چه پس از انقلاب اسلامي هرگز به عنوان زاینده عمده مسكن عمل نكرده اند و سياست ها و برنامه هاي گوناگون هم به سرانجام نرسيده است (شکرگزار، 1385: 16) بنابراين نقش عمده ی زایایی مسكن بر عهده بخش خصوصي بوده است. از آن جائي كه بخش خصوصي نيز به دنبال منفعت های حرفه اي و اقتصادي خود بوده، پس عمده ی مسكن زایش یافته از توان خريد قشرهای كم درآمد جامعه بیرون بوده و جامعه هدف آن ها، گروه هاي میانه و بالا بوده اند؛ پس اندک اندک و در دهه هاي حاضر فراهم سازی مسكن كم درآمدها به يكي از چالش هاي عمده ی جامعه شهري امروز تبديل شده است.
طرح مسکن مهر، طرحي است که در سال 1386 با هدف های ايجاد تعادل ميان عرضه و تقاضاي مسکن با حذف قيمت زمين، فراهم سازی مسکن قشرهای کم درآمد و بي بضاعت، کنترل و جلوگيري از افزايش بي رويه قيمت زمين و مسکن، رونق بخشي به توليد مسکن و افزايش حجم توليد مسکن، کاهش هزينه هاي مسکن (اجاره بها، رهن و خريد) از سبد هزينه خانوار، فراهم سازی نيازهاي انباشتي و آتي مسکن و برقراري داد در دسترسي به مسکن مناسب و به تبع آن کاهش فقر و فراهم سازی مسکن جوانان طرح گرديد. در واقع آن چه در سال هاي حاضر به نام «پروژه مسکن مهر» در وزارت مسکن و شهرسازي طرح شده، تجربه اي جديد براي فراهم سازی مسکن گروه هاي کم درآمد بوده است (نسترن و رعنايي، 1389: 113)
ارزيابي پيامدهاي اجتماعي که در سه مرحله پیش از اجرا، در حين اجرا و پس از اجرا انجام مي گيرد، در واقع نگاهي کاملاً نظام مند به شهر و مسئله های شهري است. اين يعني اين که نمي توان مسئله ها و مشکل های شهر را تنها از يک بعد (بعد کالبدي) نگاه کرد. تحليل نظام مند بيانگر اين است که شهر فقط يک نظام کالبدي يا طبيعي نيست، بلکه بستر عمده زندگي فردي و جمعي انبوه انسان ها است و بنابراين مکاني براي برآوردن آرمان ها، بروز آفرینندگی و جست و جوي خوشبختی و رضايت آنان به شمار می آید. از اين نظر برنامه ريزي مي بايد فراتر از هدف های کالبدي و کارکردي، به نيازهاي اجتماعي، فرهنگي و رواني مردم پاسخ گويد. اين امر برنامه ريزي شهري را با عرصه هاي ديگر مثل کيفيت محيط، رفاه عمومي، داد اجتماعي، مشارکت شهروندان و غيره پیوند می دهد و راه هاي رسیدن به آن ها را در دستور کار قرار مي دهد (اشرفي، 1392: 31).
تلاش اين مقاله بر آنست تا اثر های اجتماعي گوناگون مسكن مهر در نقاط شهري اردبيل بررسي شود و هدف مطالعه پاسخگويي به ارزيابي تاثيرهای اجتماعي پروژه هاي مسکن مهر در اردبيل است.
با توجه به اين که در يک تقسيم بندي کلي، آثار اجتماعي ناشي از ايجاد و گسترش مسکن اجتماعي را به صورت زير مي توان تقسيم بندي کرد (نگاه كنيد به صالحي فرد، عليزاده، 1387).
- آثار اجتماعي؛
- آثار فرهنگي؛
- آثار روانشناختي(روحي- رواني)؛
- آثار اقتصادي؛
هدف های فرعي اين پژوهش به شرح زير هستند:
1- شناخت تاثيرهای اجتماعي پروژه هاي مسکن مهر در اردبيل؛
2- شناخت تاثيرهای فرهنگي پروژه هاي مسکن مهر در اردبيل ؛
3- شناخت تاثيرهای روانشناختي پروژه هاي مسکن مهر در اردبيل؛
4- شناخت تاثيرهای اقتصادي پروژه هاي مسکن مهر در اردبيل؛
مطالعات پیشین
در مطالعه های داخلی، رفیعیان و همکاران(1388)رضایت مندی شهروندان از محیط های سکونتی شهری را مورد سنجش قرار داده اند.برایند حاصل از مجموع شاخص های محاسباتی، بیانگر ارزش رضایت مندی میانه ساکنان نواب از محیط سکونتی شان است. از بین مؤلفه های تحلیلی، روابط همسایگی در حد میانه برآورد گردیده و ساکنین از مؤلفه های محاسباتی دیگر (مانند تسهیلات مجتمع، بهداشت مجتمع، دید و منظر، ویژگی های کالبدی) اظهار نارضایتی کرده اند (رفیعیان و همکاران،1388).
حاجی نژاد و همکاران (1389) متغیرهای فردی اثرگذار بر رضایت مندی شهروندان از کیفیت محیط زندگی را در بافت قدیم و جدید شیراز بررسی کرده اند. یافته های تحقیق بیان کننده اثرپذیری شدید میزان رضایت مندی شهروندان از کیفیت محیط شهری، از متغیرهای میزان تحصیلات است، به گونه ای که آن را به عنوان مهمترین متغیر اثرگذار در ادراک محیطی طرح کرده اند. در میان عاملهای شانزده گانه کیفیت محیط نیز عامل ساختمان ها بیشترین اثرپذیری را از متغیرهای اقتصادی، اجتماعی و کالبدی داشته است(حاجی نژاد و همکاران، 1392).
ذبیحی و همکاران (1390) رابطه بین میزان رضایت از مجتمع های مسکونی و اثرگذاری مجتمع های مسکونی بر روابط انسان را مورد بررسی قرار داده اند. این پژوهش برپایه این فرضیه بنا گردیده است که احساس رضایت از یک محیط می تواند سبب اثرگذاری های مثبت محیط در روند روابطی که در آن محیط در حال شکل گیری و انجام است، گردد. برایندهای بدست آمده، بیان کننده رابطه قوی بین رضایت از یک مجتمع و اثرگذاری آن بر روابط افراد بود (ذبیحی و همکاران، 1390)
اشرفی، یوسف، رشیدی طلا(1394)ارزیابی اثرگذاری های اجتماعی(اتا)پروژه های شهری را در پارک ظفر گلچین در منطقه 10 شهرداری تهران انجام داده اند. نتیجه های تحقیق آن ها نشان می دهد که با عنایت به امکانات موجود در پارک یکی از کارکردهای اصلی پارک کودک استفاده دوباره مجتمع های پیرامون پارک از آن است وجود زمین های بازی برای کودکان بیشتر برای فوتبال بچه های 10 الی 15 ساله استفاده می شود کودکان را تبدیل به مشتری همیشگی پارک نموده است دومین پیامد مهم اثرهای زیست محیطی در آن منطقه است از جهت دیگر رها شدگی و برنامه ریزی های نادرست و ساده انگارانه به مکان بروز گونه های جرم های شهری تبدیل شده و از آن واهمه دارند (اشرفی، رشیدی، 1392: 295)
غلامحسین کرمی و کوروش رضا مقدم(1394)ارزیابی اثرگذاری های اجتماعی، رویکردی نوین در مدیریت پایدار برنامه های پیشرفت را انجام داده اند. از نظر آن ها رهیافت مشارکتی تلاش در تعامل سازنده در میان کنشگران نظام اجتماعی و افزایش قدرت اثرگذاری آن ها بر مناسبت های محلی و ملی در برنامه های توسعه دارد (کرمی، رضامقدم، 1394: 169).
تعریف های عملیاتی
1) ارزيابي تاثيرات اجتماعي: در تعريف ارزيابي تأثيرهای اجتماعي(SIA) مي توان گفت: شناسايي، تحليل و ارزيابي اثرات اجتماعي ناشي از يك حادثه يا رويداد خاص، به عبارت ديگر، روشي است براي تحليل اين كه رفتار ما انسان ها چه اثراتي بر جوانب اجتماعي محيط خواهد داشت. پس ارزيابي تأثيرات اجتماعي ارتباط نزديكي با تغييرات اجتماعي دارد (هومين فر، 1390: 2)
2)مسکن مهر: در تعريف اجتماعي مسکن مهر مي توان گفت که مسکن مهر به تأسيسي گفته مي‌شود که اشخاصي که داراي روحية مهرورزي و حسن نيک انديشي هستند به افرادي که فاقد سرپناه و مسکن هستند فرصتي مناسب جهت اسکان و بهره برداري از مسکن مي دهند. در دولت های نهم و دهم چنین برنامه ای را وزارت مسکن و شهرسازی پیگیری و اجرا می کردند که هنوز ادامه آن در دولت های یازدهم و دوازدهم پیگیری می شود.
3) تاثيرات اجتماعي: منظور از تأثير اجتماعي هرگونه تأثيري است كه پروژه هاي توسعه بر شيوه هاي زندگي، كار، روابط اجتماعي، و سازماندهي مردم باقي مي گذارند. در اين زمينه مي توان به تغيير در ارزشها، هنجارها و باورهاي مردم نيز اشاره نمود (همان، ص3)
4) تعاملات اجتماعي: در فرهنگ نامه دهخدا تعامل به معني با يكديگر دادوستد كردن آمده است. در دايره المعارف علوم اجتماعي تعامل اجتماعي يعني عمل متقابل دو يا چند موجود زنده با يكديگر (ساروخاني، 1370: 364) در اين تعريف تعامل انواع گوناگونی داردكه عبارت اند از: تعامل مودت آميز، تعامل تفرقه آميز و تعامل تاثيرگذار (ساروخاني، 1375: 365)
5) شهرگرايي: شهرگرايي اشاره است به کيفيت جداگانه اي از جامعه انساني و آن حالت ويژه اي از هستي و يا راه زندگي است که ويژه شهر است. شهرگرايي داراي ويژگي هايي مانند تقسيم کار پيچيده همراه با ساخت متنوع اشتغال، تحرک زياد سرزميني و اجتماعي، وابستگي کارکردي مشخص جمعيت، گمنامي حقيقي و قابل ملاحظه شخصي در تماس هاي ميان افراد، شاخه‌شاخه شدگي و جدائي نقش هاي اجتماعي و همکنشي هاي نقش؛ حالت هاي نامستقيم کنترل اجتماعي و کجروي هنجاري مي‌باشد (جوليوس و ويليام، 1384: 550).
ارزیابی تاثیرات اجتماعی
مقوله ارزيابي واكنش اجتماعات انساني نسبت به مداخله ها و اقدام هایی است که بر مدار سیاست های توسعه ای انجام می شوند جدید نیست.قانون ملی سياست زيست محيطی1 ایالات متحده در سال 1969 ارزیابی اثرهای محیطی هر برنامه و پروژه ای برای مداخله های توسعه ای را الزامی ساخت. زمانی که قرار شد خط لوله ای در آلاسکا ایجاد شود، یکی از بخش های اصلی گزارشی که طبق قانون بالا تهیه شد به بررسی تأثیرهای این خط لوله بر فرهنگ بومیان اینوئیت2 می پرداخت. از آن زمان به بعد بحث درباره مقوله های اجتماعی- فرهنگی به یکی از عنصرهای پایه در ارزیابی تأثیرهای طرح های توسعه بدل شد. ارزيابي پیآمدهای اجتماعی در طول دهه 1980 رشد کرد و با اقبال ویژه ای در كشورهاي استراليا و نيوزلند جایي كه طرح های توسعه اي گسترده ای بر روي اراضي طبيعي اجرا مي شد، مواجه گردید. در سال 1981 «انجمن بين المللي ارزيابي تأثیرهای اجتماعی3» شكل گرفت و تا پایان دهه 1980 سازمان هاي بين المللي دیگر نظير اتحادیه اروپا و بانك جهاني «بیانیه ارزیابی نتايج زيست محيطي» كه بررسی بعدهای اجتماعی را نیز در بر می گرفت پذیرفته و در طرح های خود به كار بستند.
تعريف های مختلفی از «ارزيابي تأثیرهای اجتماعي»4 ارائه شده است اما تعریف «كميته بين سازمانی راهبردها و اصول ارزيابي تأثیرهای اجتماعي5»( Interorganizational Committee, 1995, P. 12) بسیاری از جوانب این مفهوم را آشکار می سازد: «تلاش برای ارزیابی و برآورد کردن تأثیرهای اجتماعی ای که ممکن است از اقدام ها و سیاست های ویژه (از جمله برنامه ها و اجرای سیاست های جدید) و اجرای برنامه های دولتی مشخص (از جمله اختصاص دادن زمین های زیاد به پروژه های استحصال منابع طبیعی) ناشی شوند ... ارزیابی تأثیرهای اجتماعی خوانده می شود». در نسخه ای دیگر از گزارشی که توسط کمیته بالا منتشر شده آمده است «منظور از تأثیرهای اجتماعی هر گونه عواقب ناشی از اقدامات بخش عمومی و خصوصی است که شیوه زندگی، کار، برقراری ارتباط، شیوه تأمین نیازمندی ها و نوع غلبه مردم بر مشکلات زندگی شان را تحت تأثیر قرار می دهد» (The Interorganizational Committee, 1994, P. 1).
وسترن و لینچ نیز تعریفی بسیار خلاصه ارائه کرده اند: «تحلیل تأثیر اجتماعی، ارزیابی پیآمدهای سیاست های گوناگون است». به عقیده ایشان هر فرایند سیاست گذاری شامل چهار مرحله است: 1- صورتبندی سیاست های مختلف و جایگزین یکدیگر، 2- انتخاب یک سیاست برای اجرا، 3- اجرای سیاست انتخاب شده، 4- ارزیابی و اصلاح(Western & Lynch, 2000, P. 36). ارزیابی تأثیرهای اجتماعی ابزاری برای مرحله ی دوم است هر چند در مرحله ی چهارم نیز از آن استفاده می شود. نياز به ارزيابي تأثیرهای اجتماعي نتیجه شناخت پيچيدگي اجتماع های انساني و فهم اين مطلب است كه نتايج منفي و ناخواسته مداخله ها ممكن است سنگين تر از نتايج مثبت آن باشد، و البته می شود از آن ها اجتناب کرد.
یكي از كاركردهاي عمده ارزيابي تأثیرهای اجتماعي پيش بیني اثرهای انواع تغييرات تعريف شده بر روي اجتماع های انساني به ویژه در محلات و شهرک های مسکونی مثل خانه های آپارتمانی است. اين پيش بيني ها تصميم گيران را قادر مي سازد تا مزايا و محاسن و معایب مداخله های جايگزين را بررسي و بازرسی كنند ( Burdge & Robertson, 1998, P. 189; Carely & Bustelo, 1984, P.7).
مبانی نظری
سياست هايي كه در كشورهاي در حال توسعه نيز در حوزه مسكن، به ویژه مسكن اقشار كم درآمد اجرا شده است در طول زمان با تغييرهایی همراه بوده است، « گرايش اوليه كشورهاي در حال توسعه عبارت بود از روبه روشدن غيرمستقيم با سكونت غيررسمي، ساختن مسكن براي ساكنان زاغه ها و جابه جايي آن ها، كه اين سياست ها نيز از دهه 1960 ميلادي شكل گرفتند. در دهه 1970 برنامه هاي جديدي به نام طرح هاي زمين يا آماده سازي حداقل زمين نيز رواج يافتند.» (حیدری چیانه، رضا طبع ازگمی، 1389: 83)
آغاز بحراني شدن مسئله مسكن در ايران به اواخر دهه 1340 هجري شمسي بر مي گردد. اما توجه جدي دولت ها به امر مسكن سال ها بعد بوجود آمد كه در اين راستا سياست هاي مربوط به تأمين مسكن اقشاركم درآمد در دو دسته كلي قابل بيان است:
الف- سياست زمين حمايتي كه به دهه اول بعد از انقلاب و تا پايان برنامه دوم مربوط مي شود.
ب- سياست مسكن حمايتي كه در دوره برنامه سوم شكل گرفت و بحث قانون استيجار و احداث و واگذاري مسكن به صورت اجاره به شرط ت مليك در آن مطرح شد (صومعلو، 1389: 6)
عملكرد سياست اول منجر به توليد بيش از يك ميليون ظرفيت ساخت مسكن و عملكرد سياست دوم منجر به توليد تنها 120 هزار واحد مسكوني شد. به عنوان جديدترين سياست، اجراي طرح مسكن مهر را می توان يك چرخش ساختاري در سياست گذاري و تمركز بر هدف تأمين واحدهاي مسكوني ملكي براي افراد فقير و كم درآمد قلمداد نمود كه تاكنون در برنامه هاي مسكن مورد كم توجه قرار گرفته اند
تعریف های زیادی از پیامد اجتماعی شده است. «آرمو»(1992) پیامدهای اجتماعی را تغییرهایی تعریف می کند که در موردهای زیر اتفاق می افتد:
1- در روش زندگی مردم ( چگونه آن ها زندگی می کنند، کار می کنند، بازی می کنند، نحوه تعامل با دیگران در روابط روزانه)؛
2- در فرهنگ شان(سهیم شدن در رسوم، عقاید و ارزش ها)؛
3- در جامعه شان(پیوستگی، پایداری، ویژگی ها، خدمات و امکانات).
اگرچه تعریف های گوناگونی از توسعه پایدار اراته شده ولى ظاهراً اجماع كلى و جهانى بر سر آن به دست نيامده است و این تعریف ها بیشتر بيانگر نگرش از زاویه های گوناگون است. شاید جامع ترین تعریف به صورت: «استفاده بهينه از همة منابع براى توسعه نسل امروز با حفظ حقوق نسل هاى آینده» شد. كميسيون جهاني توسعه محيط زیست سازمان ملل، توسعه پایدار را این گونه تعریف مي كند: «توسعه اي كه احتیاج های نسل حاضر را بدون لطمه زدن به توانایي نسل هاي آینده در تامين نمودن نيازهاي خود، برآورده نماید» (الیوت،1387: 57)
زنجيره ارزیابي ارزش ابزاري است كه به محقق اجازه می دهد تا درباره نتایج و پيامدهاي اجتماعي اقدام های توسعه اي فكر كرده و نقشه این تأثيرها را ترسيم نماید. ارتباط بين شاخص هاي عمده در یک اقدام توسعه اي )عمدتاً فعالیت ها و خروجی ها) و نتایج و تبعات آن در این نمره با عنوان زنجيره ارزیابي ارزش مورد بررسي قرار مي گیرد.
از دیدگاه نظریه سیستم ها، شهر یک سیستم اجتماعی پویا و باز است که در آن سه سطح از حرکت مکانیکی، زیستی و اجتماعی درهم آمیخته و با انواع فراسیستم ها و زیرسیستم های متعدد در ارتباط است. از این نظر شناخت کامل سیستم شهر و پیش بینی برای کل تحولات و تغییرهای آن و برنامه ریزی دقیق و کامل برای همه ی عنصر هاو اجزاء آن، تقریباً غیرممکن است. بنابراین شناخت شهر و تحولات آن محدود به عرصه های زیر است:
- شناخت و تحلیل عناصر اصلی(ساختاری) شهر؛
- شناخت و تحلیل ارتباطات اصلی شهر با سیستم های مرتبط دیگر؛
- تبدیل برنامه ریزی خطی به فرایند چرخه ای.
انجام اتا بر روی پروژه احداث مسکن مهر، برای شناخت پیامدهای منفی احتمالی و تقویت پیامدهای مثبت اجتماعی و فرهنگی آن اهمیت زیادیدارد. این ارزیابی موجب پیش بینی جایگزین ها و به عبارتی طرح های جبرانی برای پیامدهای منفی خواهد شد. مهمترين اهمیت و ضرورت اتا در این طرح، شناخت گروه هاي ذینفع در پروژه و جلب مشارکت آن ها در کمک به انجام طرح خواهد بود. ضرورت دیگر انجام اتا بر روی این طرح، شناخت پیامدهای اجتماعی و فرهنگی آن جدا از اثرات اقتصادی و روان شناختی آن است.
اصول بین المللی برآورد پیامدهای اجتماعی عبارتند از: (بکر و ونکلی، 1388: 9-7)
1- اصل احتیاط: در مواردی که خطر یا احتمال خطر پیامدهای احتمالی جدی وجود دارد نباید عدم اطمینان از وقوع این خطرها را بهانه ای برای تأیید مداخله برنامه ریزی شده قرار داد یا از اقدام های ترمیمی و نظارت های دقیق شانه خالی کرد؛
2- اصل عدم قطعیت: محیط اجتماعی و فرایندهایی که بر آن اثر می گذارند پیوسته در حال تغییر هستند و بسته به زمان و مکان متفاوت اند؛
3- برابری درون نسل ها: پاسخگویی به نیازهای همه به ویژه زنان و کودکان و معلولین و غیره؛
4- برابری میان نسل ها: نیازهای نسل حاضر و توان نسل های آتی برای رفع نیازهای شان؛
5- به رسمیت شناختن و حفاظت از گوناگونی و تنوع؛
6- درونی کردن هزینه ها: هیچ مداخله ای که هزینه های پنهان برای نسل های فعلی یا آتی یا محیط زیست به همراه داشته باشد نباید تأیید شود یا به صرفه به شمار آید؛
7- اصل پرداخت هزینه ها از سوی آلوده کننده؛
8- اصل پیشگیری؛
9- حفظ و ارتقاي سلامت و امنیت؛
10- اصل حضور در همه ی بخش ها؛
11- اصل حق تصمیم گیری: باید از قدرت تصمیم گیری تمرکززدایی کرد و شهروندان تا سر حد امکان در این تصمیم های مسؤلانه دخالت کنند.
در اساس برآورد پیامدهای اجتماعی تلاش دارد تا به فهمی از رابطه میان مجموعه ای از فعالیت ها (که در قالب یک پروژه، برنامه یا خط مشی رخ می دهند) و افراد و سازمان هاي حاضر در اجتماعات میزبان برسد.
یافته های این برآورد پیامدهای اجتماعی پس از اجرا در چارچوب زیر انجام می شود:
1- یافته های مربوط به عملکرد تأسیسات احداث شده؛
2- یافته های مربوط به پذیرش جامعه میزبان و تجربه اش از این تأسیسات؛
3- یافته های مربوط به رابطه تأسیسات و اجتماع میزبان؛
4- یافته های مربوط به کیفیت برآورد پیامدها.
فرضیه ها
احداث پروژه هاي مسکن مهر در اردبيل آثار اجتماعي، فرهنگي و روان شناختي و اقتصادي دارد.
پروژه مسکن مهر مي تواند باعث شکل گيري حس محله در اردبيل شده و گامي جهت حرکت به سوي شهر گرايي خرد باشد.
پروژه مسکن مهر مي تواند به عنوان يک هسته شهري تعريف کننده قلب محله و به وجود آورنده مرکزي براي تعاملات اجتماعي و ارتباطات شهري باشد.
پروژه مسکن مهر باعث بهبود كيفيت زندگي از ابعاد مختلف اجتماعي در اين محله نسبت به قبل از احداث آن شده است.
احداث مسکن مهر بهبود بعد های فرهنگی خانوادرهای ساکن را در پی دارد.
روش پژوهش
روش پژوهش در اين ارزيابي براساس هدف، ارزيابي اتا(ارزيابي پيامدهاي اجتماعي) و بر حسب ماهيت، تحقيق توصيفي- تحليلي مي باشد و با توجه به ماهيت موضوع و شاخص هاي مورد بررسي، رويکرد حا کم بر اين پژوهش از نوع پيمايشي با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه رو در رو با ساکنان طرح مسکن مهر است. جامعه آماري اين پژوهش همه ی افرادي هستند که در قالب شرکت هاي تعاوني مسکن مهر براي دريافت وام در قالب پروژه هاي مسکن مهر ثبت نام کرده اند و در قالب پروژه هاي مسکوني مانند مجتمع، شهرک و ... ساکن شده اند. برابر آمار ماخوذه از مرکز آمار بانک مسکن شمار اين افراد به 15800 نفر مي رسد. حجم نمونه (n) در اين پژوهش با استفاده از فرمول کوکران با ضريب 95% و خطاي 5% تعيين گرديده است. برابر محاسبه انجام شده حجم نمونه آماري برابر با 06/375 مي باشد که با گرد کردن آن حجم نمونه آماري را 400 نفر در نظر مي گيريم. براي انتخاب نحوه نمونه گيري از هر دو روش تصادفي و غيرتصادفي استفاده شده است. براي اين که بتوان يافته هاي تحقيق را به کل جامعه آماري تعميم داد از روش نمونه گيري تصادفي استفاده شده است. براي ارزيابي بعضي از متغيرها نيز از روش نمونه گيري غيراحتمالي استفاده شده است. به اين صورت از 15800 خانوار ساكن در محله های موصوف، 400 خانوار به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. براي انتخاب افراد مصاحبه شونده از روش تخمين شخصي استفاده شد و 20 نفر از استفاده كنندگان از مسکن مهر براي انجام مصاحبه انتخاب شدند. براي انتخاب بنگاه داران نيز با توجه به شمار كم آن ها در منطقه از روش تخمين شخصي استفاده شده است.
براي ارزيابي تاثيرات اجتماعي در اين پژوهش از پرسشنامه استفاده شده است و به دليل اين که اين پرسشنامه يک پرسشنامه محقق ساخته مي باشد بنابراين براي اطمينان از روايي پرسشنامه، نظر کارشناسان عرصه مطالعات اجتماعی و روش های تحقیق و همچنین اساتید جامعه شناسی دانشگاه های سطح استان در اين زمينه گرفته شده است که اساتيد محترم نيز روايي اين پرسشنامه را تاييد مي کنند.
براي پايايي پرسشنامه با استفاده از نرم افزار spssمقدار آلفاي کرونباخ6 اندازه گيري شد. ضريب آلفاي کرونباخ به دست آمده براي پرسشنامه ارزيابي تاثيرات اجتماعي مسکن مهر اردبيل 81/0 محاسبه گرديد. با توجه به اين که ضريب آلفاي کرونباخ تا حدود 7/0 نيز مناسب مي باشد، مقدار ضريب بدست آمده با توجه به فرمول ذيل، براي پرسشنامه هاي اين پژوهش در حد نسبتاً بالايي مي باشد. براي گردآوري اطلاعات و داده هاي تحقيق از هر دو روش پرسشنامه محقق ساخته که با استفاده از طيف ليکرت نمره گذاري شدند و مصاحبه استفاده شده است. تدوين شاخص ها و متغيرهاي درخور و مناسب بخش مهمي از فرآيند تحقيق و ارزيابي است.
یافته های تحقیق
ویژگی های جمعيت شناختي پاسخگويان مانند سن، جنسيت، ميزان تحصيلات، وضعيت شغلي، گروه درآمدي و مدت سکونت در پروژه مسکن مهر و سابقه خريد مسکن در جداول زير بيان شده اند.
جدول (1): جنسيت جامعه آماري نمونه
متغير | گروه | فراواني | فراواني تجمعي | درصد فراواني تجمعي | ||||
جنسيت | مرد | 367 | 75/91% | 75/91% | ||||
زن | 33 | 25/8% | 100% | |||||
جمع | 400 | 100% |
| |||||
قريب به 92% افراد جامعه آماري نمونه تحقيق حاضر را مردان و نزديک به 8% بقيه را زنان تشکيل مي دهند.
جدول( 2): وضعيت تأهل
متغير | گروه | فراواني | فراواني تجمعي | درصد فراواني تجمعي | ||||
تأهل | متاهل | 384 | 96% | 96% | ||||
مجرد | 16 | 4% | 100% | |||||
جمع | 400 | 100% |
| |||||
از بين پاسخگويان جامعه آماري تعداد 384 نفر افراد متاهل بوده اند که 96% مخاطبان را تشکيل مي دهد و تنها 4% بقيه افراد مجرد بوده اند.
جدول (3): گروه سني جامعه آماري نمونه
متغير | گروه | فراواني | فراواني تجمعي | درصد فراواني تجمعي | |
سن | 25-18 | 40 | 10% | 10% | |
35-26 | 68 | 17% | 27% | ||
45-36 | 114 | 5/28% | 5/55% | ||
55-46 | 141 | 25/35% | 75/90% | ||
بالاي 55 | 37 | 25/9% | 100% | ||
جمع | 400 | 100% |
| ||
در بين پاسخگويان جامعه آماري نمونه از گروه هاي سني مختلفي مشاهده مي شود طوري که 10% اين افراد را کساني تشکيل مي دهند که بين 25-18 سال سن دارند، 17% را نيز افراد 35-26 ساله هستند و حدود 5/28% را جامعه سني 45-36 بودند و بيشترين افراد نيز در گروه سني 55-46 سال بوده اند. البته افرادي که داراي سن بالاي 55 سال هستند نيز قريب به 10 درصد افراد را تشکيل داده اند.
جدول (4): وضعيت تحصيلي جامعه آماري نمونه
متغير | گروه | فراواني | فراواني تجمعي | درصد فراواني تجمعي |
ميزان تحصيلات | زيرديپلم | 64 | 16% | 16% |
ديپلم | 96 | 24% | 40% | |
کارداني | 114 | 5/28% | 5/68% | |
کارشناسي | 48 | 12% | 5/80% | |
ارشد | 68 | 17% | 5/97% | |
دکترا | 10 | 5/2% | 100% | |
جمع | 400 | 100% |
| |
ترکيب ميزان تحصيلات افراد پاسخگو برابر پرسشنامه تحقيق حاضر نشان مي دهد که تلفيقي از تمام گروه هاي تحصيلي در مجتمع هاي مسکوني پروژه هاي مسکن مهر ساکن هستند طوري که 16% اين افراد سطح تحصيلاتي زير ديپلم، 24% مدرک ديپلم، 5/28% مدرک کارداني، 12% دانشنامه کارشناسي، 17% کارشناسي ارشد دارند و حتي 5/2% نيز مدارک بالاتر دانشگاهي داشته اند.
جدول (5): وضعيت شغلی جامعه آماري نمونه
متغير | گروه | فراواني | فراواني تجمعي | درصد فراواني تجمعي |
شغل | بيکار | 36 | 9% | 9% |
آزاد | 68 | 17% | 26% | |
کارگر | 104 | 26% | 52% | |
کارمند | 154 | 5/38% | 5/90% | |
کشاورز | 28 | 7% | 5/97% | |
ساير | 10 | 5/2% | 100% | |
جمع | 400 | 100% |
| |
جدول توزيعي فراواني شغلي نشان مي دهد که 9% افراد بيکار، 17% داراي شغل آزاد، 26% کارگر و 5/38% نيز کارمند هستند. در اين طبقه بندي کشاورزان نيز با ميزان 7% جمعيت آماري نمونه جاي دارند و 5/2% افراد نيز داراي مشاغل غير مثل اصناف، مشاغل خانگي و ... هستند.
جدول (6): وضعيت تأهل
متغير | گروه | فراواني | فراواني تجمعي | درصد فراواني تجمعي |
گروه درآمد | کمتر از 500 هزار تومان | 68 | 17% | 17% |
بين 500 تا 2/1ميليون تومان | 248 | 62% | 79% | |
بين 2/1 ميليون تا 2 ميليون تومان | 64 | 16% | 95% | |
بالاي 2 ميليون تومان | 20 | 5% | 100% | |
جمع | 400 | 100% |
| |
توزيع درآمد خانواده پاسخگويان نشان مي دهد که بيشترين فراواني متعلق به گروه درآمدي 500 هزار تومان تا 2/1 ميليون تومان در ماه(62%) و بعد از آن گروه درآمدي کمتر از 500 هزار تومان در ماه(17%) قرار دارد. در اين طبقه بندي گروه درآمدي خانوار با 2/1 ميليون تا 2 ميليون تومان در رتبه سوم و بالاي 2 ميليون توان نيز با کمترين فراواني (5%) در جايگاه آخر قرار دارد. اين جدول به خوبي نشان مي دهد که جامعه هدف مسکن مهر، در واقع تحت پوشش قرار دادن خانوارهاي کم درآمد بوده است.
الف- آزمون فرضيه ها
در اين پژوهش براي آزمون فرضيه ها از آزمون ضریب همبستگی اسپرمن استفاده شده است. هرگاه داده ها بصورت رتبه اي جمع آوري شده باشند يا به رتبه تبديل شده باشند، مي توان از همبستگي رتبه‌اي اسپيرمن يا ρ اسپيرمن استفاده كرد. نحوه همبستگي و ارتباط دو متغير داراي اهميت مي‌باشد و از اين راه مي‌توان يكي از اين دو متغير را كنترل يا پيش بيني كرد.
فرضيه اول:
احداث پروژه هاي مسکن مهر در اردبيل آثار اجتماعي، فرهنگي و روان شناختي و اقتصادي دارد.
جدول (7): آثار اجتماعی، فرهنگی، روان شناختی و اقتصادی
احداث پروژه هاي مسکن مهر در اردبيل | عنوان متغیر | |
842/0 | ضریب همبستگی اسپرمن | آثار اجتماعي، فرهنگي و روان شناختي و اقتصادي |
000/0 | Sig | |
400 | تعداد | |
با توجه به اين که در سطح معني داري 0/05 مقادير بدست آمده sig= 0/000<0/05 است. بنابراین داده ها از لحاظ آماری معنا دار می‌باشند و دارای همبستگی 842/0 می باشند، بنابراين فرضيه H0 رد مي شود. به بیان دیگر، با توجه به جداول فوق مي توان گفت فرض H0 (عدم ارتباط احداث پروژه هاي مسکن مهر در اردبيل با بروز آثار اجتماعي، فرهنگي و روان شناختي و اقتصادي) رد شده است. بنابراين چنين نتيجه گيري مي شود که فرض H1(ارتباط احداث پروژه هاي مسکن مهر در اردبيل با بروز آثار اجتماعي، فرهنگي و روان شناختي و اقتصادي) تأييد مي گردد که شدت همبستگي آن 842/0 برآورد شده و اين رابطه در سطح95% (05/0= α) معني دار است. به سخن ديگر مي توان گفت که احداث پروژه هاي مسکن مهر در اردبيل آثار اجتماعي، فرهنگي و روان شناختي و اقتصادي دارد.
فرضيه دوم:
پروژه مسکن مهر مي تواند باعث شکل گيري حس محله در اردبيل شده و گامي جهت حرکت به سوي شهر گرايي خرد باشد.
جدول (8): شکل گیری حس محله و حرکت
احداث پروژه هاي مسکن مهر در اردبيل | عنوان | |
825/0 | ضریب همبستگی اسپرمن | شکل گیری حس محله و حرکت به سوی شهرگرایی |
000/0 | Sig | |
400 | تعداد | |
با توجه به اين که در سطح معني داري 0/05 مقادير بدست آمده sig= 0/000<0/05 است. بنابراین داده ها از لحاظ آماری معنا دار می‌باشند و دارای همبستگی 825/0 می باشند، بنابراين فرضيه H0 رد مي شود. به بیان دیگر، با توجه به جداول فوق مي توان گفت فرض H0 (عدم ارتباط احداث پروژه هاي مسکن مهر با شکل گيري حس محله و حرکت به سوي شهرگرايي) رد شده است. بنابراين چنين نتيجه گيري مي شود که فرض H1 (ارتباط احداث پروژه هاي مسکن مهر با شکل گيري حس محله و حرکت به سوي شهرگرايي) تأييد مي گردد که شدت همبستگي آن 825/0 برآورد شده و اين رابطه در سطح 95% (05/0= α) درصد معني دار است. به سخن ديگر احداث پروژه مسکن مهر مي تواند باعث شکل گيري حس محله در اردبيل شده و گامي جهت حرکت به سوي شهر گرايي خرد باشد.
فرضيه سوم:
پروژه مسکن مهر مي تواند به عنوان يک هسته شهري تعريف کننده قلب محله و به وجود آورنده مرکزي براي تعاملات اجتماعي و ارتباطات شهري باشد.
جدول (9): به جود آورنده مرکزی برای تعاملات اجتماعی و ارتباطات شهری
احداث پروژه هاي مسکن مهر در اردبيل | عنوان | |
682/0 | ضریب همبستگی اسپرمن | به وجود آورنده مرکزي براي تعاملات اجتماعي و ارتباطات شهري |
000/0 | Sig | |
400 | تعداد | |
با توجه به اين که در سطح معني داري 0/05 مقادير بدست آمده sig= 0/000<0/05 است. بنابراین داده ها از لحاظ آماری معنا دار می‌باشند و دارای همبستگی 682/0 می باشند، بنابراين فرضيه H0 رد مي شود. به بیان دیگر، با توجه به جداول فوق مي توان گفت فرض H0 (عدم ارتباط احداث پروژه هاي مسکن مهر با ايجاد مرکزي براي تعاملات اجتماعي و ارتباطات شهري(قلب محله)) رد شده است. بنابراين چنين نتيجه گيري مي شود که فرض H1 (ارتباط احداث پروژه هاي مسکن مهر با ايجاد مرکزي براي تعاملات اجتماعي و ارتباطات شهري(قلب محله)) تأييد مي گردد که شدت همبستگي آن 682/0 برآورد شده و اين رابطه در سطح 95% (05/0= α) درصد معني دار است. به سخن ديگر مي توان گفت احداث پروژه مسکن مهر مي تواند به عنوان يک هسته شهري تعريف کننده قلب محله و به وجود آورنده مرکزي براي تعاملات اجتماعي و ارتباطات شهري باشد.
فرضيه چهارم:
پروژه مسکن مهر باعث بهبود كيفيت زندگي از ابعاد مختلف اجتماعي در اين محله نسبت به قبل از احداث آن شده است.
جدول (10): بهبود کیفیت زندگی از ابعاد مختلف
احداث پروژه هاي مسکن مهر در اردبيل | عنوان | |
715/0 | ضریب همبستگی اسپرمن | بهبود كيفيت زندگي از ابعاد مختلف اجتماعي |
000/0 | Sig | |
400 | تعداد | |
با توجه به اين که در سطح معني داري 0/05 مقادير بدست آمده sig= 0/000<0/05 است. بنابراین داده ها از لحاظ آماری معنا دار می‌باشند و دارای همبستگی 715/0 می باشند، بنابراين فرضيه H0 رد مي شود. به بیان دیگر، با توجه به جداول فوق مي توان گفت فرض H0 ( عدم ارتباط احداث پروژه هاي مسکن مهر با بهبود کيفيت زندگي از ابعاد مختلف اجتماعي) رد شده است. بنابراين چنين نتيجه گيري مي شود که فرض H1 (ارتباط احداث پروژه هاي مسکن مهر با بهبود کيفيت زندگي از ابعاد مختلف اجتماعي) تأييد مي گردد که شدت همبستگي آن 715/0 برآورد شده و اين رابطه در سطح 95% (05/0= α) درصد معني دار است. به سخن ديگر احداث پروژه مسکن مهر باعث بهبود كيفيت زندگي از ابعاد مختلف اجتماعي در اين محله نسبت به قبل از احداث آن شده است.
فرضيه پنجم:
احداث مسکن مهر بهبود بعد های فرهنگی خانوادرهای ساکن را در پی دارد.
جدول (11): به وجود آورنده مرکزی برای تعاملات اجتماعی و ارتباطات شهری
احداث پروژه هاي مسکن مهر در اردبيل | عنوان | |
503/0 | ضریب همبستگی اسپرمن | به وجود آورنده مرکزي براي تعاملات اجتماعي و ارتباطات شهري |
000/0 | Sig | |
400 | تعداد | |
با توجه به اين که در سطح معني داري 0/05 مقادير بدست آمده sig= 0/000<0/05 است. بنابراین داده ها از لحاظ آماری معنا دار می باشند و دارای همبستگی 503/0 می باشند، بنابراين فرضيه H0 رد مي شود. به بیان دیگر، با توجه به جداول فوق مي توان گفت فرض H0 (عدم ارتباط احداث پروژه هاي مسکن مهر با بهبود کيفيت زندگي از ابعاد مختلف فرهنگي) رد شده است. بنابراين چنين نتيجه گيري مي شود که فرض H1 (ارتباط احداث پروژه هاي مسکن مهر با بهبود کيفيت زندگي از ابعاد مختلف فرهنگي) تأييد مي گردد که شدت همبستگي آن 503/0 برآورد شده و اين رابطه در سطح 95% (05/0= α) درصد معني دار است. به سخن ديگر پروژه مسکن مهر باعث بهبود كيفيت زندگي از ابعاد مختلف فرهنگي در اين محله نسبت به قبل از احداث آن شده است.
ب- ارزيابي تاثيرات اجتماعي پروژه هاي مسکن مهر اردبيل
تغييرات اجتماعي در قالب 3 محور عمده زير قابل بررسي خواهد شد.
ب-1-1- فضاهاي عمومي(مسکن مهر) باعث گسترش تعاملات اجتماعي و شکل گيري روابط اجتماعي مي شوند.
براي سنجش و ارزيابي اين نوع تاثير اجتماعي پروژه مسکن مهر با مصاحبه اقدام به بررسي هدف استفاده کنندگان از فضاي عمومي، نحوه دوست يابي و يا نحوه ديدار آشنايان، برگزاري ميتينگ در فضاي عمومي، چگونگي استفاده از فضاي عمومي تنها يا با دوستان و غيره شد که نتايج بدين شرح دریافت گرديد: «فضاي عمومي مجتمع مسکوني مسکن مهر اردبيل، درست است كه قبل از هر چيز فضايي براي آسايش عمومي خانواده ها است و اين اصلي ترين كاركرد آن به شمار می آید، با اين حال، در كنار کارکرد اصلي خود به عنوان مكاني آسايش عمومي خانواده ها، فضايي بازي براي کودکان نيز محسوب مي شود. فضايي كه ساكنان پیرامون به صورت جدا يا همراه با كودكان خود از آن استفاده مي كنند، و در مدت زمان استفاده، كنش و واكنش هايي بين آن ها صورت مي گيرد كه منجر به تعاملات اجتماعي مي شود. حال بايد نقش فضاي عمومي مجتمع مسکوني مسکن مهر در شكل گيري اين تعاملات اجتماعي بررسي شود که بیشتر ساكنان محله موافق هستند كه فضاهاي عمومي (در كل) باعث گسترش تعاملات اجتماعي شده و موجب شكل گيري روابط مثبت و جديد اجتماعي مي شود. اما براي بررسي نقش خود فضاي عمومي مجتمع مسکوني مسکن مهر اردبيل در گسترش تعاملات اجتماعي، از شهروندان ساكن در محله سؤالي در اين زمينه مطرح شده است. بيشتر از نصف شهروندان موافق نقش مثبت فضاي عمومي مجتمع مسکوني مسکن مهر در گسترش تعاملات اجتماعي و شناخت افراد جديد در محله هستند.بیشتر افرادي كه هم در اين باب نظري نداشته اند دليل اصلي خود را تازه تأسيس بودن فضاي عمومي مجتمع مسکوني مسکن مهر و عدم استفاده از آن عنوان كرده اند. بنابراين مي توان چنين نتيجه گرفت كه، با وجود اين كه فضاي عمومي مجتمع مسکوني مسکن مهر كوچك بوده و بيشتر يک فضاي آسايش عمومي براي خانوارها است، ولي شهروندان نظر مثبتي در زمينه تأثير اين فضاي عمومي مجتمع مسکوني مسکن مهر در گسترش تعاملات اجتماعي در منطقه و شكل گيري روابط جديد اجتماعي دارند. همچنين يافته هاي استنباطي از تجزيه و تحليل داده هاي حاصل از پرسشنامه نيز مويد ان است که پروژه مسکن مهر مي تواند به عنوان يک هسته شهري تعريف کننده قلب محله و به وجود آورنده مرکزي براي تعاملات اجتماعي و ارتباطات شهري باشد.
ب-1-2- مسکن مهر باعث کسب و شناخت برخي از شاخص هاي اجتماعي(ارزش ها و فرهنگ ها) مي شود.
براي سنجش و ارزيابي اين نوع تاثير اجتماعي پروژه مسکن مهر از طريق مصاحبه اقدام به بررسي و مشاهده گروه هاي دوستي شکل گرفته در فضاي عمومي، تفاوت اعضاي آن به لحاظ پايگاه خانوادگي و تنوع ديدگاه ها از طريق مشاهده و مصاحبه و تأثير آن ها بر همديگر و شکل گيري خرده فرهنگ ها شد که نتايج بدين شرح دریافت گرديد: « اينكه آيا فضاي عمومي مجتمع مسکوني مسکن مهر مي تواند تبديل به نماد و سمبل محله شده و در هويت يابي آن نقش داشته باشد يا نه، نزديک اکثريت شهروندان موافق چنين مسئله اي بودند و بقيه نيز معتقدند كه فضاي عمومي مجتمع مسکوني مسکن مهر نمي تواند چنين نقشي را به عهده بگيرد. بر اين اساس ديدگاه شهروندان نسبت به آينده فضاي عمومي مجتمع مسکوني مسکن مهر كودك خوشبينانه و مثبت است. چرا كه در سؤالي ديگر، بيشتر ساكنان معتقد هستند كه فضاي عمومي مجتمع مسکوني مسکن مهر باعث ارتقاي منزلت اجتماعي و فرهنگي محله شده است و تنها چند نفر با اين مسئله مخالف بوده اند. مشاهده گروه هاي دوستي در محدوده هاي سني مختلف مثل گروه هاي بازي کودکانه، تشکيل صندوق پولي خانواده ها خصوصاً قشر بانوان براي کمک به اقتصاد خانوار و همچنين راه اندازي تيم هاي دوستي ديد و بازديد از خانواده ها نمايشگر مهارت کسب و شناخت شاخص هاي اجتماعي در مجتمع مسکوني پروژه هاي مسکن مهر مي باشد. دفع خرده فرهنگ هاي موجود در بين خانواده ها مثل سيگار کشيدن، ريختن زباله هاي انباشته در خيابان ها، فراموش کردن فردگرايي و تبديل آن به موضوع جمع گرايي نيز مويد اين مطلب است».
ب-1-3- مسکن مهر به عنوان يک فضاي عمومي مي تواند باعث توليد سرمايه اجتماعي در سطح محله شود.
براي ارزيابي سرمايه اجتماعي با استفاده از مصاحبه مستقيم به ارزيابي ميزان اعتماد بين شهروندان، ميزان احساس امنيت در محله، ميزان تعاملات اجتماعي، تمايل به فعاليت در متن اجتماع و همکاري هاي اجتماعي، پايبندي به قانون و احترام به يکديگر و نيز ميزان تمايل به مشارکت در مسايل شهري، خواهد شد که نتايج حاصله اين شد: « سرمايه اجتماعي را از 4 بعد، اجتماعي، فرهنگي، سياسي و اقتصادي مي توان مطرح كرد. اما آنچه كه در رابطه بين فضاهاي عمومي و سرمايه اجتماعي مطرح است، ابعاد اجتماعي و فرهنگي سرمايه اجتماعي است. ابعاد اجتماعي سرمايه اجتماعي شامل اعتماد، روابط متقابل، مشاركت، آگاهي عمومي، اخلاقيات و مسئوليت اجتماعي مي شود. اما ابعاد فرهنگي سرمايه اجتماعي شامل مقررات رفتاري، نرمها و هنجارها، ارزشها، دين، نمادها، مثل ها و استعاره ها و جو و فضا مي شود (صالحي اميري و کاوسي، 1387: 13). يکي از راه هاي اصلي تقويت سرمايه اجتماعي در هر جامعه اي وجود فضاهاي عمومي قوي و اجتماع پذير در آن جامعه مي باشد. چرا كه فضاهاي عمومي بر دسترسي بدون محدوديت به فضا يا فعاليت هاي متنوع تأكيد دارد كه در نتيجه اين دسترسي محدود نشده تعامل اجتماعي شكل مي گيرد؛ و در نتيجه اين تعاملات است كه اعتماد، همكاري، مشاركت، شناخت ارزش ها و هنجارها و غيره شكل مي گيرد. بنابراين فضاي عمومي ولو كوچكي مانند مجتمع هاي مسکوني پروژه هاي مسکن مهر مي تواند نقش بسيار مهمي در شكل گيري سرمايه اجتماعي در محلات اردبيل داشته باشد. البته در اينجا هدف ارزيابي كامل همة مؤلفه هاي سرمايه اجتماعي نيست، بلكه بيشتر مؤلفه هاي مهم و محسوس سرمايه اجتماعي مانند همكاري هاي اجتماعي، كسب و شناخت ارزش هاي جديد، اعتماد و مشاركت مد نظر بوده است. بيشتر ساكنان مجتمع هاي مسکوني پروژه هاي مسکن مهر اردبيل معتقد هستند كه فضاهاي عمومي باعث كسب و شناخت ارزش ها و فرهنگ هاي جديد مي شود. اما اين كه آيا مجتمع هاي مسکوني پروژه هاي مسکن مهر فرصت خوبي براي كسب چنين ارزش هايي هست يا نه، بيشتر ساکنين موافق اين امر بودند. اقليت جزيي نيز نظري نداشته اند. مقايسه دو گروه اکثريت و اقليت نشان مي دهد که اين تعاملات است كه اعتماد، همكاري، مشاركت، شناخت ارزش ها و هنجارها و غيره شكل مي گيرد. بنابراين فضاي عموميِ ولو كوچكي مانند مجتمع هاي مسکوني پروژه هاي مسکن مهر مي تواند نقش بسيار مهمي در شكل گيري سرمايه اجتماعي در محلات شهر اردبيل داشته باشد».
تغييرات فرهنگي در قالب 3 محور عمده زير قابل بررسي خواهد شد.
ب-2-1- فضاهاي عمومي مسکن مهر مي توانند باعث شکل گيري انجمن ها و تيم هاي هنري و ورزشي شوند.
براي سنجش و ارزيابي اين نوع تاثير اجتماعي پروژه مسکن مهر از طريق مصاحبه اقدام به بررسي تعداد انجمن ها و تيم هاي هنري و ورزشي که در مجتمع مسکوني در يک دوره زماني شکل مي گيرد؛ شد که نتايج مشاهدات و مصاحبه هاي نشان مي دهد که از ابتداي سکونت در مجتمع هاي مسکوني پروژه هاي مسکن مهر تعداد 4 تيم ورزشي، 2 صندوق پولي و مالي، جلسات ديد و بازديد خانوادگي و ... تشکيل و به فعاليت هاي خود ادامه مي دهند و گرايش به تشکيل گروه ها و تيم هاي جديد هنري و ورزشي نيز روز به روز افزايش پيدا مي کند. اين امر نشانگر آن است که فضاهاي عمومي مسکن مهر مي توانند باعث شکل گيري انجمن ها و تيم هاي هنري و ورزشي شوند.
ب-2-2- مسکن مهر مکان خوبي براي برگزاري دوره هاي آموزشي مي باشد.
براي سنجش و ارزيابي اين نوع تاثير اجتماعي پروژه مسکن مهر از طريق مصاحبه اقدام به بررسي نحوه برگزاري دوره هاي آموزشي و تعداد شرکت کنندگان در آنها شد که نتايج بدين شرح دریافت گرديد: « از ويژگي هاي ديگر و مهم فضاهاي عمومي، امكان برگزاري دوره هاي آموزشي (ورزشي، هنري، علمي، آمادگي و غيره) براي خانواده ها و ساکنين است. اما مروري بر ديدگاه شهروندان در زمينه نقش مجتمع هاي مسکوني پروژه هاي مسکن مهر در برگزاري چنين دوره هايي نشان مي دهد كه مجتمع هاي مسکوني پروژه هاي مسکن مهر نقش چشم گيري در اين زمينه ندارد چرا که بيشتر شهروندان در جواب سؤال نقش اين مجتمع ها در ايجاد فرصت هايي براي برگزاري دوره هاي آموزشي، نظري نداشته اند. همين گوياي ترديد شهروندان براي تعريف چنين نقشي براي پروژه هاي مسکن مهر است. البته با توجه به امكانات و فضاهاي موجود در اين مجتمع هاي مسکوني، در شرايط فعلي نمي توان از آن چنين انتظاري داشت. براي اينكه مجتمع هاي مسکوني پروژه هاي مسکن مهر اين نقش مهم خود را نيز به نحو احسن انجام دهد، ايجاد فضاهاي فرهنگي مثل کتابخانه، سينما، مساجد و ساير مکان های فرهنگي ضروري به نظر مي رسد».
ب-2-3- احساس تعلق خاطر نسبت به محله جديد و ...
با استفاده از پرسشنامه ميزان رضايت شهروندان از طرح و سطح تعلق آن ها به محله و دلايل تعلق يا عدم تعلق به آن بررسي شد که مشخص گرديد احداث پروژه مسکن مهر مي تواند باعث شکل گيري حس محله در اردبيل شده و گامي جهت حرکت به سوي شهر گرايي خرد باشد.
تغييرات روان شناختي در قالب 2 محور عمده زير قابل بررسي خواهد شد.
ب-3-1- سکونت در مسکن مهر سبب کاهش استرس، کاهش عصبانيت و تنش و افزايش تمرکز مي شود.
با توجه به اين که يکي از مهمترين کارکردهاي ساخت و ساز در مجتمع هاي مسکوني پروژه هاي مسکن مهر احداث فضاي سبز در داخل محوطه مجتمع ها مي باشد و اگرچه بيشتر شهروندان مقيم شهر از مزايا و تاثيرات غيرمستقيم فضاهاي سبز بر زندگي خود آگاه نيستند اما اين تاثير و کنش متقابل ميان برخورداري از فضاي سبز و عدم بر خورداري از آن بر زندگي آن ها توسط پژوهش هاي گوناگوني به اثبات رسيده مي باشد چرا که فطرت انسان نيز به گونه اي آفريده شده است که توانايي هاي بسيار دارد و اين توانايي ها بدون ارتباط با زيبايي هاي طبيعي که در زندگي شهري همان فضاهاي سبز مي باشند به افسردگي و خمودي مي گرايد و بالطبع در پرتو بهره مندي از فضاي سبز خلاقيت هاي انسان شکوفه مي گردد و انسان راه تکامل را در زندگي خود مي پيمايد. بنابراين به عنوان مثال در ميان نوشته هاي علما و احاديث و قرآن کريم نيز به اين موضوع اشاره شده است از مجموعه آيات و احاديث چنين به دست مي آيد که:
نگاه به فضاي سبز غمهاي انسان را ني زدايد. به او آرامش بخشيده و او را شاد و خوشحال مي کند.
بهره مندي از فضاي سبز حالت ياس و نوميدي را از انسان دور کرده و شور و اميدي در او ايجاد و يا تقويت مي کند.
فضاي سبز تاثيري قابل توجه در درمان بيماري هاي روحي و رواني دارد به طوري که اين مشکلات با نگاه کردن به فضا و مناظر سرسبز و قدم زدن و نفس کشيدن در فضاي سبز از ميان مي رود.
ارتباط با فضاي سبز موجب نشاط و موجد انگيزه براي حرکت به سوي تعالي و تکامل است.
بنابراين مي توان گفت که سکونت در مجتمع هاي مسکوني مسکن مهر که در محوطه آنها فضاي سبز احداث شده است سبب کاهش استرس، کاهش عصبانيت و تنش و افزايش تمرکز مي شود.
ب-3-2- سکونت در مسکن مهر تاثيرات ترميمي مستقيمي داشته و باعث تجديد قوا در شهروندان مي شود.
اصولاً فضاي سبز مناسب در شهرها، افزون بر سلامت جسماني موجب آرامش روان، بازده کاري بيشتر و کيفيت زندگي برتر مي گردد (ابراهيم زاده، عبادي جوکندال، 1387: 39). اما اين در حالي است که در بسياري از شهرهاي ما، عدم توجه به جنبه هاي انساني در طراحي و معماري فضاي شهري باعث شده که در شهرها بيش از روستاها سلامت رواني، اجتماعي در معرض آسيب باشند. يکي از عواملي که باعث بوجود آمدن چنين مشکلاتي شده است، عدم توجه به فضاي سبز شهري و اينکه ساختار موجود در فضاهاي سبز در راستاي ساختارهاي فکري مدرن قرارگرفته و يک نوع تضاد در ساختار کالبدي تقريباً سنتي با ساختار تفکر مدرن استفاده کنندگان به وجود آمده است. بنابراين نحوه ساخت و شکل گيري فضاهاي سبز مي تواند اثرات مستقيمي بر روح و روان مراجعه کنندگان داشته باشد بطوري که تحقيقات نشان مي دهد که بخش مهمي از اهداف شفابخشي منظر در مشاهده مناظر طبيعي و نه الزاماً در انجام فعاليت در مناظر طبيعي و فضاهاي سبز است (Kaplan;1992:125-133). درخصوص نقش مهم فضاهاي سبز در ارتقاي سلامت جسمي و به ويژه روحي- رواني شهروندان مي توان به نتايج مطالعات صورت گرفته زير اشاره کرد: «مطالعات van den berg نشان مي دهد که درختان و مناظر جنگلي پارک مانند سبب کاهش استرس، لذت از منظر، کاهش عصبانيت و تنش و افزايش تمرکز مي شود ( van den berg;2003:135-146).
براساس بررسي هاي Nakamuraand و fuji وجود پرچين در تمدد اعصاب و آرامش جامعه انساني تاثيرات شگرفي دارد (Nakamuraand and fuji;1992:139-144).
مطالعاتLumann نشان مي دهد که پارک با گونه هاي گياهي گوناگون تاثيرات ترميمي مستقيمي داشته و باعث تجديد قوا در شهروندان مي گردد (Lumann;2001:31-44).
بنابراين مي توان گفت که سکونت در مجتمع هاي مسکوني مسکن مهر که در محوطه آن ها فضاي سبز احداث شده است تاثيرات ترميمي مستقيمي داشته و باعث تجديد قوا در شهروندان مي شود».
تغييرات اقتصادي در قالب 3 محور عمده زير قابل بررسي خواهد شد.
ب-4-1- ايجاد فضاي عمومي(مسکن مهر) در محله باعث ايجاد اشتغال در محله خواهد شد.
براي سنجش و ارزيابي اين نوع تاثير اقتصادي پروژه مسکن مهر از طريق مشاهده و مصاحبه اقدام به بررسي شغل هاي ايجاد شده به واسطه ايجاد مجتمع و شغل هايي که به واسطه آن از بين رفته اند؛ شد که نتيجه بدين شرح است، بخش مسكن با دارابودن رتبه چهارم در ايجاد اشتغال مستقيم و رتبه دوم در ايجاد اشتغال غيرمستقيم نقش قابل توجهي در كاهش نرخ بيكاري دارد. «در حال حاضر به ازاي هر 57 مترمربع زيربناي مسكوني 1 نفر اشتغال مستقيم و به تبع آن 24/0 نفر اشتغال غيرمستقيم ايجاد مي شود» (صومعلو، 1389: 7) که با توجه به متراژ زيربناي مسكن مهر در استان (3955299 مترمربع) 69391 شغل بصورت مستقيم و 16534 شغل بصورت غيرمستقيم در شهر اردبيل ايجاد مي كند که جمعاً 85925 نفر مي شود. بنابراين مي توان گفت ايجاد فضاي عمومي(مسکن مهر) در محله باعث ايجاد اشتغال در محله خواهد شد.
ب-4-2- ايجاد مسکن مهر در منطقه باعث بالا رفتن قيمت زمين در بعضي قسمتها (بسته به نزديکي يا دوري آنها به مجتمع) و کاهش آن در قسمت هاي ديگر خواهد شد.
براي سنجش و ارزيابي اين نوع تاثير اقتصادي پروژه مسکن مهر از طريق مشاهده و مصاحبه اقدام به بررسي و مقايسه قيمت زمين و خانه قبل و بعد از احداث مجتمع در منطقه شد که حاصل کار اين گونه بود؛ مقايسه قيمت زمين در دو مرحله قبل و بعد از احداث مجتمع هاي مسکوني پروژه مسکن مهر نشان مي دهد که افزايش قيمت زمين قابل ملموس بوده طوريکه اکثر بنگاه هاي املاک و مشاوران عرصه خريد و فروش زمين نيز اين امر را تائيد مي کردند. البته اين افزايش قيمت بسته به تعداد واحدهاي مسکوني و منطقه ساخت مجتمع متفاوت بود.
ب-4-3- احداث پروژه مسکن مهر در منطقه باعث افزايش تقاضا براي زمين و مسکن در منطقه مي شود.
براي نيل به تغيير اقتصادي نسبت به بررسي تطبيقي ميزان تقاضا براي ساخت و ساز و خريد مسکن در منطقه در قبل و بعد از احداث مجتمع اقدام شد که نتجه امر مويد افزايش تقاضا براي زمين و مسکن در منطقه نيست. طي مصاحبه هايي كه با بنگاه داران محلات اردبيل صورت گرفته است، آن ها معتقد هستند مجتمع هاي مسکوني پروژه مسکن مهر تأثير چنداني بر روي قيمت زمين در منطقه دارد. اما با توجه به اين كه حواشي بد ريخت شهرک ها و حواشي تبديل به يک فضاي عمومي تميز شده است مي تواند در جذب افراد به سوي آپارتمان هاي اطراف بسيار مؤثر باشد. به عبارت ديگر، آن ها معتقدند كه مجتمع هاي مسکوني پروژه مسکن مهر باعث افزايش قيمت زمين يا واحد مسكوني در منطقه شده است، ولي در افزايش تقاضا براي واحدهاي مسكوني اطراف پارك نقش نداشته است.
نتیجه گیری
شايد بزرگترين و مهم ترين پيامد احداث مجتمع مسکوني پروژه مسکن مهر اردبيل، تأثيرات مثبتي است كه بر روي خانواده ها دارد. با وجود مشكلات زياد مجتمع مسکوني پروژه مسکن مهر، به خصوص كمبود امكانات آن، بي شك خانواده ها بزرگترين قشر استفاده كننده از آن و نيز خوشحال ترين افراد از احداث آن هستند. از پيامدهاي مهم ديگر مجتمع مسکوني پروژه مسکن مهر گسترش تعاملات اجتماعي در بين ساكنين منطقه است. ديگر پيامد مهم احداث مجتمع مسکوني پروژه مسکن مهر اردبيل، تبديل آن به نماد و سمبل محله و نقش آن در هويت يابي محله مي باشد. براين اساس ديدگاه شهروندان نسبت به آينده مجتمع مسکوني پروژه مسکن مهر كودك خوشبينانه و مثبت است؛ چرا كه اکثر ساكنان معتقد هستند كه مجتمع مسکوني پروژه مسکن مهر اردبيل باعث ارتقاي منزلت اجتماعي و فرهنگي محله شده است.
امروزه سرمايه اجتماعي در شهرهاي بزرگ چنان اهميتي پيدا كرده است كه آن را هم تراز سرمايه هاي اقتصادي يک شهر مي دانند. يکي از راه هاي افزايش سرمايه اجتماعي در شهرها تقويت فضاهاي عمومي و مدني در شهرهاي بزرگ است. مجتمع مسکوني پروژه مسکن مهر اردبيل نيز به عنوان يک فضاي عمومي نقش مهمي در شكل گيري سرمايه اجتماعي در محلات اردبيل داشته است. اكثريت پرسش شوندگان موافق نقش مجتمع مسکوني پروژه مسکن مهر كودك در شكل گيري احترام متقابل، همكاري و مشاركت، شناخت ارزش هاي جديد و اعتماد متقابل در محله به عنوان مهمترين ابعاد اجتماعي سرمايه اجتماعي هستند.
گفته شد كه يکي از مهم ترين پيامدهاي احداث مجتمع مسکوني پروژه مسکن مهر اردبيل تأثيرات مثبت بر روي خانواده بوده است. به طوري كه نقش مجتمع مسکوني پروژه مسکن مهر اردبيل در كاهش چاقي و افزايش تحرك ساکنان، ايجاد سلامت روحي و رواني براي خانواده ها و ايجاد فرصت هايي براي بازي، تمرين و يادگيري بسيار قابل توجه است كه اكثريت ساكنان محله نيز موافق چنين ديدگاهي هستند. اما در زمينه ايجاد فرصت هايي براي براي برگزاري دوره هاي آموزشي، ساكنان خيلي موافق اين كاركرد مجتمع مسکوني پروژه مسکن مهر نبوده و به ديدة ترديد به آن نگريسته اند.
در بعد تاثيرات روانشناختي مجتمع مسکوني پروژه مسکن مهر نيز مي توان گفت سکونت در مجتمع هاي مسکوني مسکن مهر که در محوطه آنها فضاي سبز احداث شده است سبب کاهش استرس، کاهش عصبانيت و تنش و افزايش تمرکز مي شود. هم چنين سکونت در مجتمع هاي مسکوني مسکن مهر که در محوطه آنها فضاي سبز احداث شده است تاثيرات ترميمي مستقيمي داشته و باعث تجديد قوا در شهروندان مي شود.
اما در مورد تأثيرات اقتصادي احداث مجتمع مسکوني پروژه مسکن مهر اردبيل بايد گفت كه طي مصاحبه هايي كه با بنگاه داران محلات اردبيل صورت گرفته است، آنها معتقدند كه مجتمع مسکوني پروژه مسکن مهر اردبيل باعث افزايش قيمت زمين يا واحد مسكوني در مناطق اردبيل شده است، ولي در افزايش تقاضا براي واحدهاي مسكوني اطراف مجتمع مسکوني پروژه مسکن مهر نقش نداشته است. چرا كه مجتمع مسکوني پروژه مسکن مهر اردبيل براي ساكنين مفيد بوده و يکي از مزيت هاي محله به حساب مي آيد. با وجود مزيت هاي زيادي كه احداث فضاهاي عمومي مانند مجتمع مسکوني پروژه مسکن مهر مي توانند داشته باشند، عدم توجه و رسيدگي به آنها، مكان يابي نامناسب و طراحي غيراصولي، ممكن است منجر به ظهور پيامدهاي ناگواري در منطقه شود.
پيشنهادات
در جهت رفع و دفع مشکلات و ناهنجاري هاي موجود در جهت پروژه هاي مسکن مهر پيشنهادات زير که برگرفته از گفته هاي جامعه هدف مسکن مهر است ارائه مي گردد:
تامين زيرساخت ها و تسهيلات موردنياز، ايجاد زمينه هاي هويت بخشي به مردم و محلات و فرهنگ سازي در خصوص زندگي آپارتمان نشيني و مجتمع هاي بزرگ مسكوني در اين زمينه مي تواند راهگشا باشد.
انتخاب مديريت مجتمع با مشارکت ساکنان مجتمع مسکوني.
استقرار وسايل تفريحي و ورزشي ويژه کودکان در محوطه مجتمع هاي مسکن مهر.
ارتقاي کيفيت تسهيلات مجتمع.
بهبود وضعيت دسترسي مجتمع به خدمات حمل و نقل عمومي شهر از قبيل ايستگاه اتوبوس واحد و تاکسي.
بهبود وضعيت بهداشت مجتمع از قبيل نظافت راهروها و پله ها.
يکي از دغدغه هاي اساسي ساکنان محدوده مورد مطالعه، عدم دسترسي به کاربري هاي خدماتي مانند مراکزخريد روزانه مي باشد. بنابراين استقرار اين مراکز در مجتمعهاي مسکن مهر، نقش بسزايي در برآورده کردن نيازهاي روزانه ساکنان دارد.
اختصاص قسمتي از اراضي مسکن مهر به فضاي سبز و زمين هاي بازي کودکان.
از بعد اقتصادي بسياري از سا کنان مجتمع هاي مسکن مهر براي بازپرداخت وام مشکل دارند و اقساط وام مسکن خود را افزون بر درآمد ماهيانه مي دانند. از اين رو اميد است دولت محترم نسبت به کاهش اقساط وام مسکن متقاضيان طرح مسکن مهر اقدام نمايد تا گامي اساسي در کاهش هزينه زندگي اقشار کم درآمد برداشته شود.
تخصيص منابع ويژه از بودجه سالانه براي ساخت مراکز و خدمات اجتماعي و عمومي
طراحي نظام مديريت و بهره برداري از واحدها متناسب با ويژگي هاي اقتصادي و اجتماعي بهره برداران.
فهرست منابع
- اشرفی، یوسف و رشیدی، طلا(1392)، ارزیابی تاثیر اجتماعی(اتا) پروژه های شهری(نمونه موردی پارک ظفر گلچین در منطقه ی ده شهرداری تهران، فصلنامه مدیریت شهری، شماره ی 31- صفحات 295-316.
- بکر هنک، ونکلي فرانک(1388)، راهنماي بين المللي برآورد پيامدهاي اجتماعي، ترجمه هادي جليلي، شهرداري تهران، معاونت امور اجتماعي و فرهنگي دفتر مطالعات اجتماعي و فرهنگي، چاپ اول.
- جوليوس گولد و ويليام، ل. كولب(1384)، فرهنگ علوم اجتماعي، ترجمه جمعي، تهران: مازيار، چاپ دوم.
- حيدري چيانه، رحيم و رضا طبع ازگمي، خديجه(1385)، نقش استراتژي توسعه شهري در سياستهاي تأمين مسكن گروه هاي كم درآمد شهري، مطالعه موردي؛ رشت، مجله پژوهشهاي جغرافيايي انساني، پاييز 1389، شماره 73 .
- ذبيحي، حسين؛ حبيب، فرح و رهبري منش، کمال(1390)، رابطه بين ميزان رضايت از مجتمع هاي مسکوني و تأثير مجتمع هاي مسکوني بر روابط انسان (مطالعه موردي چند مجتمع مسکوني در تهران)، فصلنامه هويت شهر، سال پنجم، شماره هشتم، بهار و تابستان 1390
- رفيعيان، مجتبي؛ عسگري، علي و عسگري زاده، زهرا(1388)، رضايت مندي شهروندان از محيط هاي سکونتي شهري، مجله علوم محيطي، سال هفتم، شماره اول، پاييز 1388.
- ساروخاني، باقر(1370)، دايره المعارف علوم اجتماعي، تهران، انتشارات کيهان، چاپ اول.
- شكرگزار، اصغر(1385)، توسعه مسكن شهري در ايران، انتشارات حق شناس، رشت.
- صومعلو، ابوالفضل(1389)، مسكن مهر؛ چرخش ساختاري در سياستگذاريهاي مسكن و دستاوردهاي آن، فصلنامه علمي - تخصصي اقتصاد مسكن، دفتر برنامه ريزي و اقتصاد مسكن وزارت مسكن و شهرسازي، پاييز و زمستان 1389، شماره 48-47 .
- کرمی، غلامحسین و رضا مقدم، کوروش(1394)، ارزیابی تاثیر اجتماعی رویکردی نوین در مدیریت پایدار برنامه های توسعه، فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی- فرهنگی، دوره چهارم، شماره 2، ص169-194.
- نسترن، مهين و رعنايي، احد(1389)، تحليلي بر مفهوم مشارکت و کارگروهي در پروژه هاي آماده سازي اراضي مسکن مهر، دو فصلنامه معماري و شهرسازي آرمان شهر، شماره 4، بهار و تابستان 1389.
- هومين فر، الهام(1390)، ارزيابي تاثيرات اجتماعي چيست؟، مجله پژوهشکده سوانح طبيعي ايران، شماره 24، بهار 1390.
Interorganizational Committee on Guidelines and Principles for Social Impact Assessment. (1995) “Guidelines and Principles for Social Impact Assessment." Environment Impact Assessment Review, Vol. 15, Pp. 11-43.
Western, J. and Lynch, M. (2000) "Overview of the SIA Process". Pp. 35-62. in Laurence R. Goldman. Social Impact Analysis: An Applied Anthropology. Berg.
Burdge, Rabel .J. and Robertson, Robert .A. (1998) "Social Impact Assessment and The Public Involvement Process". Pp. 183-192. in Rabel J. Burdge. A Conceptual Approach to Social Impact Assessment. Social Ecology Press.
A survey on the assessment of the social effects of Mehr housing
on the urban areas of Ardebil
Abstract:
Any proceeding in progress will inevitably lead to social consequences for citizens. City development projects concentrate on lifestyles, work, social relationships, and people organizing. The purpose of this paper is to study the various social effects of Mehr housing in urban areas of Ardebil and its goal is to assess the social effects of Mehr housing Projects in Ardebil. The method of research in this evaluation is based on the objective, evaluation of SCA (Social Consequences Assessment) and according to the nature of the topic and studied indicators, survey research method and data gathering tool are questionnaires and face-to-face interviews with the inhabitants of Mehr Housing Plan. The Cronbach's alpha coefficient was calculated 0.81 for the social effect assessment questionnaire of Ardabil Mehr housing. The statistical population of this study is all people who have registered in the form of cooperative Mehr housing companies for receiving loans in the form of Mehr housing projects. Compared to collected statistics from the statistics Center of Maskan bank, the number of these people reach 15,800. The sample size (n) in this study is based on Cochran formula with 95% and 5% error equals to 400 people. One of the most significant consequences of building residential complex of Ardabil Mehr Housing Project has been positive effects on families so that its role in decreasing obesity and increasing the mobility of residents, creating mental and psychological well-being for families and creating opportunities for play, practice and learning is very significant, but in terms of creating opportunities for holding training courses, the residents did not quite agree on this action. In the dimension of psychological effects, it can be said that settling in the residential complexes of Mehr housing that their green space is constructed reduces stress, decreases anger and tension and increases concentration. Also it has direct restorative effects and causes renewal of the citizens. But in the case of economic effects, it can be mentioned that it has increased the price of land or residential units in the residential areas of Ardabil, but it has not played a role in increasing the demand for residential units around the residential complex of the Mehr Housing Project.
Key word:
Mehr housing, assessment of social effects, economic effects, social interactions, urbanism
[1] - National Environmental Policy Action (NEPA)
[2] - Inuit
[3] - International Association for Impact Assessment
[4] - Social Impact Assessment (SIA)
[5] -Interorganizational Committee on Guidelines and Principles for Social Impact Assessment
[6] - Cronbach's Alpha
