بررسی تطبیقی وضعیت شاخص توسعه انسانی در کشورهای منتخب در حال توسعه (ایران، برزیل، پاکستان، ترکیه، مصر و مکزیک)
الموضوعات :
مطالعات توسعه اجتماعی ایران
فتح الله ویسی ناب
1
,
میر ستار صدر موسوی
2
1 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران (نویسنده مسئول) (Email: borhan.vasi@yahoo.com
2 - استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز ، تبریز، ایران
تاريخ الإرسال : 08 الجمعة , رجب, 1437
تاريخ التأكيد : 06 السبت , رمضان, 1440
تاريخ الإصدار : 14 الثلاثاء , صفر, 1440
الکلمات المفتاحية:
شاخص نابرابری جنسی,
توسعه انسانی,
کشورهای در حال توسعه,
شاخص چند بعدی فقر,
ملخص المقالة :
توسعه انسانی درباره ایجاد محیطی که در آن مردم بتوانند استعدادهای بالقوه خود را شکوفا کرده، مولد باشند و زندگی خود را بر اساس نیازها و منافعشان بسازند، بحث می کند. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی در پی آن است تا وضعیت شاخص توسعه انسانی، شاخص نابرابری جنسی و شاخص چند بعدی فقر را در کشورهای در حال توسعه مشخص و با هم مقایسه نمایید. نتایج تحقیق بیانگر آن است که کشورهای منتخب در وضعیت مناسبی به لحاظ شاخص توسعه انسانی قرارا دارند زیرا تنها دو کشور پاکستان و مصر به ترتیب با مقدار شاخص توسعه انسانی 537/0 و 689/0 در گروه کشورهای با توسعه انسانی پایین و متوسط قرار دارند و سایر کشورها به ترتیب ترکیه، مکزیک، ایران و برزیل با مقادیر شاخص توسعه انسانی 759/0، 756/0، 749/0 و 744/0 در گروه کشورهای با توسعه انسانی بالا قرار می گیرند. به لحاظ شاخص نابرابری جنسی کشور مصر با مقدار 580/0 به لحاظ این شاخص در رتبه 128 جهان و به واقع در پایینترین رتبه به لحاظ کشورهای منتخب قرارا دارد، همچنین کشور ترکیه با مقدار 360/0 به لحاظ این شاخص در رتبه اول کشورهای منتخب و رتبه 69 کشورهای جهان قرار دارد. در نهایت بررسی وضعیت شاخص چند بعدی فقر در این کشورها بیانگر مناسب بودن وضعیت کلی این کشورهاست، زیرا تنها کشور پاکستان با مقدار 237/0 درصد در گروه کشورهای در معرض فقر چند بعدی قرار دارد و سایر کشورها در گروه کشورهای غنی قرار می گیرند.که این نشان دهنده مناسب بودن استانداردهای زندگی در این کشورهاست.
المصادر:
آذر، عادل و غلامرضایی، داود (1385). رتبهبندی استانهای کشور با رویکرد تحلیل پوششی دادهها (با به کارگیری شاخصهای توسعه انسانی)، فصلنامه پژوهشهای اقتصادی ایران، سال هشتم، شماره 27، 173-153.
امیری، نعمتالله (1390). روش محاسبه شاخص توسعه انسانی، مجله اقتصادی - ماهنامه بررسی مسائل و سیاستهای اقتصادی، شماره 12، اسفند 1390،صفحات 138-131.
امیر عضدی، احمد، محمدی، حمید و رضا کریمی، مجید (1388). رتبهبندی مناطق شهری بر اساس سطح توسعهیافتگی: مورد استان فارس، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره 36، 214-185.
باصری، بیژن و فرهادیکیا، علیرضا (1387). تحلیل عوامل مؤثر بر شاخص توسعه انسانی در استان زنجان، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاستهای اقتصادی،سال شانزدهم، شماره 47،صفحات 23-5.
بختیاری، صادق، دهقانی زاده، مجید و حسین پور، سید مجتبی (1385). بررسی جایگاه استانهای کشور از منظر شاخص توسعه انسانی، مجله دانش و توسعه (علمی- پژوهشی)، شماره 19، صفحات39-11.
چینی پرداز، رحیم، رکابدار، قاسم و یوسفی حاجی آباد، رضا (1385). بررسی توسعهی انسانی کشورها با استفاده از روش تحلیل ممیزی آمیخته، فصلنامه بررسی‌های اقتصادی، دوره 3، شماره 3، صفحات20-5.
حسین زاده دلیر، کریم و ملکی، سعید (1385). بررسی وضعیت شاخصهای توسعه انسانی در استان ایلام، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره ششم، صفحات26-1.
حیدری چیانه رحیم و کرمی، سونیا (1394). بررسی تطبیقی شاخصهای توسعه انسانی ایران، مالزی و ترکیه با تأکید بر شاخص اقتصادی در دهه اخیر (2013-2004)، مجله اقتصادی، شمارههای 1 و 2، 22-5.
خاکپور، براتعلی و باوان پوری، علیرضا (1389). بررسی شاخص توسعه انسانی در کشورهای اسلامی، چهارمین کنگره جغرافیدانان جهان اسلام، زاهدان. 19-1.
خانی، فضیله و مردانی، مریم (1387). توسعه یافتگی و شاخصهای فقر انسانی و جنسیتی مناطق شهری و روستایی ایران – سالهای 1375 – 1385، پژوهش زنان، دوره 6، شماره 4، 108 – 75.
خوب آیند، سعید (1382). بررسی و تعیین درجه توسعه یافتگی شهرستانهای استان ایلام، مسکن، شماره 103، 75-66.
زینلزاده، رضا، بروزیان، صمد و قجری، علیرضا (1391). بررسی و تعیین شاخصهای توسعه انسانی - آموزش در استانهای کشور (در سالهای 1387 و 1388)، فصلنامه نگرشهای نو در جغرافیای انسانی، سال چهارم، شماره دوم، 81-63 .
سامتی، مرتضی، رنجبر، همایون و محسنی، فضیلت (1390). تحلیل تأثیر شاخصهای حکمرانی خوب بر شاخص توسعه انسانی مطالعه موردی: کشورهای جنوب شرقی آسیا (ASEAN)،فصلنامهعلمیپژوهشی،پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی، سال اول، شماره چهارم، صفحات 223- 183.
شایان، حمید (1379). مقدمه ای بر توسعه انسانی و عوامل مؤثر برآن در کشورهای اسلامی، مجموعه مقالات رویکرد فرهنگی به جغرافیا، دانشگاه فردوسی مشهد.
شیرزادی، رضا (1391). توسعه و توسعه انسانی در قطر، فصلنامه مطالعات سیاسی، سال پنجم، شماره 18، صفحات 130-109.
عباسی نژاد، حسین و رفیعی امام، علینقی(1385). ارزیابی شاخص توسعه انسانی در مناطق روستایی ایران، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 72، 54-31.
صادقی، حسین، مسائلی، ارشک، باسخا، مهدی و مسعود کوهیان (1389). محاسبه شاخص توسعه انسانی استانها با استفاده از رتبه بندی فازی، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی،سال دهم، شماره 37، صفحات 153-129.
صادقی، حسین، عبدالهی حقی، سولماز و عبدالله زاده، لیلا (1389). توسعه انسانی در ایران، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال ششم شماره 24، 304-283.
طهماسبی، جواد (1391). شاخص توسعه انسانی و مقام ایران در جایگاه جهانی، معاونت پژوهشهای اقتصادی، گزارش راهبردی، شماره 159، تهران، 40-1.
عربی، زهرا و کاظمی، ابوطالب (1393). تأثیر شاخص توسعه انسانی بر تولید ناخالص داخلی ایران، فصلنامه علمی پژوهشی رشد و توسعه اقتصادی، سال پنجم، شماره هفدهم، 124-109.
فطرس، حسن و ترکمنی، اسماعیل(1391). توسعه انسانی تعدیل شده و پایدار رشد اقتصادی:مقایسه تطبیقی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، فصلنامهعلمیپژوهشی، پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی،سال دوم،شماره هفتم،صفحات 92-59.
محمودی، محمد جواد (1388). محاسبه شاخص توسعه انسانی کشور، استان تهران و شهرستانهای آن، فصلنامه جمعیت، شماره 67 و 68، 118-81 .
نیسی، عبدالکاظم (1389). شاخص توسعه انسانی در استانهای ایران، فصلنامه علوم بهداشتی، سال 2، شماره 2، 62-55.
ویسی ناب، فتحالله، بابایی اقدم، فریدون و ابراهیم زاده آسمین، حسین (1392). تحلیل تطبیقی وضعیت شاخص توسعه انسانی در کشورهای شبه قاره هند، فصلنامه شبه قاره، سال پنجم، شماره هفدهم. 153 – 170.
Anand, S. & Sen, A. (2000), "Human Development and Economic Sustainability ", World Development, Vol 28, No12.
Bhatia,V. K & Rai,S. C, (2004), "Evaluation of Socio – Economic Development in Small Areas, Areas, sponsored by planning commission Government India", Newdehli.
Constantini, V., & Monni, S., (2005), "Sustainable human development for European countries", Journal of Human Development, vol. 6, no. 3, pp. 329-351.
Costanza, R., Fisher, B., Ali, S., Beer, C., Bond, L., Boumans, R., Danigelis, N. L., Dickinson, J., Elliott, C., Farley, J., Gayerg, D. E., Glenn, L. M. D., Hudspeth, T., Mahoney, D., McCahill, L., McIntosh, B., Reed, B., Rizvim, S. A. T., Rizzon, D. M., Simpaticoj, T. and Snappo, R. (2007), "Quality of ife: An approach integrating opportunities, human needs, and subjective ellbeing". Ecological Economics, 61: 267–276.
Hou, Jack, Paul Walsh, Patrick. & Zhang, Jing (2014), "The Dynamics of Human Development index", the Social Science journal.
Suri, T. Boozer, M .A. Ranis, G. Stewart, F. (2011), "Paths to Success: The Relationship between Human Development and Economic Growth", World Development, 39(4), pp. 506–522.
UNDP (2014), Human Development Report 2014, NY: Oxford University Press.
UNDP, (2014), Human Development report Brazil, pp 1-5.
UNDP, (2014), Human Development report Egypt, pp 1-5.
UNDP, (2014), Human Development report Iran (Islamic Republic of), pp 1-5.
UNDP, (2014), Human Development report Mexico, pp 1-5.
UNDP, (2014), Human Development report Pakistan, pp 1-5.
UNDP, (2014), Human Development report Turkey, pp 1-5.
UNDP, (2013), Human Development report Turkey, pp 1-5.
_||_
آذر، عادل و غلامرضایی، داود (1385). رتبهبندی استانهای کشور با رویکرد تحلیل پوششی دادهها (با به کارگیری شاخصهای توسعه انسانی)، فصلنامه پژوهشهای اقتصادی ایران، سال هشتم، شماره 27، 173-153.
امیری، نعمتالله (1390). روش محاسبه شاخص توسعه انسانی، مجله اقتصادی - ماهنامه بررسی مسائل و سیاستهای اقتصادی، شماره 12، اسفند 1390،صفحات 138-131.
امیر عضدی، احمد، محمدی، حمید و رضا کریمی، مجید (1388). رتبهبندی مناطق شهری بر اساس سطح توسعهیافتگی: مورد استان فارس، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره 36، 214-185.
باصری، بیژن و فرهادیکیا، علیرضا (1387). تحلیل عوامل مؤثر بر شاخص توسعه انسانی در استان زنجان، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاستهای اقتصادی،سال شانزدهم، شماره 47،صفحات 23-5.
بختیاری، صادق، دهقانی زاده، مجید و حسین پور، سید مجتبی (1385). بررسی جایگاه استانهای کشور از منظر شاخص توسعه انسانی، مجله دانش و توسعه (علمی- پژوهشی)، شماره 19، صفحات39-11.
چینی پرداز، رحیم، رکابدار، قاسم و یوسفی حاجی آباد، رضا (1385). بررسی توسعهی انسانی کشورها با استفاده از روش تحلیل ممیزی آمیخته، فصلنامه بررسی‌های اقتصادی، دوره 3، شماره 3، صفحات20-5.
حسین زاده دلیر، کریم و ملکی، سعید (1385). بررسی وضعیت شاخصهای توسعه انسانی در استان ایلام، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره ششم، صفحات26-1.
حیدری چیانه رحیم و کرمی، سونیا (1394). بررسی تطبیقی شاخصهای توسعه انسانی ایران، مالزی و ترکیه با تأکید بر شاخص اقتصادی در دهه اخیر (2013-2004)، مجله اقتصادی، شمارههای 1 و 2، 22-5.
خاکپور، براتعلی و باوان پوری، علیرضا (1389). بررسی شاخص توسعه انسانی در کشورهای اسلامی، چهارمین کنگره جغرافیدانان جهان اسلام، زاهدان. 19-1.
خانی، فضیله و مردانی، مریم (1387). توسعه یافتگی و شاخصهای فقر انسانی و جنسیتی مناطق شهری و روستایی ایران – سالهای 1375 – 1385، پژوهش زنان، دوره 6، شماره 4، 108 – 75.
خوب آیند، سعید (1382). بررسی و تعیین درجه توسعه یافتگی شهرستانهای استان ایلام، مسکن، شماره 103، 75-66.
زینلزاده، رضا، بروزیان، صمد و قجری، علیرضا (1391). بررسی و تعیین شاخصهای توسعه انسانی - آموزش در استانهای کشور (در سالهای 1387 و 1388)، فصلنامه نگرشهای نو در جغرافیای انسانی، سال چهارم، شماره دوم، 81-63 .
سامتی، مرتضی، رنجبر، همایون و محسنی، فضیلت (1390). تحلیل تأثیر شاخصهای حکمرانی خوب بر شاخص توسعه انسانی مطالعه موردی: کشورهای جنوب شرقی آسیا (ASEAN)،فصلنامهعلمیپژوهشی،پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی، سال اول، شماره چهارم، صفحات 223- 183.
شایان، حمید (1379). مقدمه ای بر توسعه انسانی و عوامل مؤثر برآن در کشورهای اسلامی، مجموعه مقالات رویکرد فرهنگی به جغرافیا، دانشگاه فردوسی مشهد.
شیرزادی، رضا (1391). توسعه و توسعه انسانی در قطر، فصلنامه مطالعات سیاسی، سال پنجم، شماره 18، صفحات 130-109.
عباسی نژاد، حسین و رفیعی امام، علینقی(1385). ارزیابی شاخص توسعه انسانی در مناطق روستایی ایران، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 72، 54-31.
صادقی، حسین، مسائلی، ارشک، باسخا، مهدی و مسعود کوهیان (1389). محاسبه شاخص توسعه انسانی استانها با استفاده از رتبه بندی فازی، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی،سال دهم، شماره 37، صفحات 153-129.
صادقی، حسین، عبدالهی حقی، سولماز و عبدالله زاده، لیلا (1389). توسعه انسانی در ایران، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال ششم شماره 24، 304-283.
طهماسبی، جواد (1391). شاخص توسعه انسانی و مقام ایران در جایگاه جهانی، معاونت پژوهشهای اقتصادی، گزارش راهبردی، شماره 159، تهران، 40-1.
عربی، زهرا و کاظمی، ابوطالب (1393). تأثیر شاخص توسعه انسانی بر تولید ناخالص داخلی ایران، فصلنامه علمی پژوهشی رشد و توسعه اقتصادی، سال پنجم، شماره هفدهم، 124-109.
فطرس، حسن و ترکمنی، اسماعیل(1391). توسعه انسانی تعدیل شده و پایدار رشد اقتصادی:مقایسه تطبیقی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، فصلنامهعلمیپژوهشی، پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی،سال دوم،شماره هفتم،صفحات 92-59.
محمودی، محمد جواد (1388). محاسبه شاخص توسعه انسانی کشور، استان تهران و شهرستانهای آن، فصلنامه جمعیت، شماره 67 و 68، 118-81 .
نیسی، عبدالکاظم (1389). شاخص توسعه انسانی در استانهای ایران، فصلنامه علوم بهداشتی، سال 2، شماره 2، 62-55.
ویسی ناب، فتحالله، بابایی اقدم، فریدون و ابراهیم زاده آسمین، حسین (1392). تحلیل تطبیقی وضعیت شاخص توسعه انسانی در کشورهای شبه قاره هند، فصلنامه شبه قاره، سال پنجم، شماره هفدهم. 153 – 170.
Anand, S. & Sen, A. (2000), "Human Development and Economic Sustainability ", World Development, Vol 28, No12.
Bhatia,V. K & Rai,S. C, (2004), "Evaluation of Socio – Economic Development in Small Areas, Areas, sponsored by planning commission Government India", Newdehli.
Constantini, V., & Monni, S., (2005), "Sustainable human development for European countries", Journal of Human Development, vol. 6, no. 3, pp. 329-351.
Costanza, R., Fisher, B., Ali, S., Beer, C., Bond, L., Boumans, R., Danigelis, N. L., Dickinson, J., Elliott, C., Farley, J., Gayerg, D. E., Glenn, L. M. D., Hudspeth, T., Mahoney, D., McCahill, L., McIntosh, B., Reed, B., Rizvim, S. A. T., Rizzon, D. M., Simpaticoj, T. and Snappo, R. (2007), "Quality of ife: An approach integrating opportunities, human needs, and subjective ellbeing". Ecological Economics, 61: 267–276.
Hou, Jack, Paul Walsh, Patrick. & Zhang, Jing (2014), "The Dynamics of Human Development index", the Social Science journal.
Suri, T. Boozer, M .A. Ranis, G. Stewart, F. (2011), "Paths to Success: The Relationship between Human Development and Economic Growth", World Development, 39(4), pp. 506–522.
UNDP (2014), Human Development Report 2014, NY: Oxford University Press.
UNDP, (2014), Human Development report Brazil, pp 1-5.
UNDP, (2014), Human Development report Egypt, pp 1-5.
UNDP, (2014), Human Development report Iran (Islamic Republic of), pp 1-5.
UNDP, (2014), Human Development report Mexico, pp 1-5.
UNDP, (2014), Human Development report Pakistan, pp 1-5.
UNDP, (2014), Human Development report Turkey, pp 1-5.
UNDP, (2013), Human Development report Turkey, pp 1-5.
