مقصود از قول صحابه
الموضوعات :
سید علی ربّانی موسویان
1
(دانش آموخته ی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات،
رشته ی فقه و حقوق، تهران، ایران)
کاظم رحمان ستایش
2
(استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، گروه فقه و حقوق،
تهران، ایران)
الکلمات المفتاحية: قول صحابی, صحابه, اجتهاد, تأویل, حجیت,
ملخص المقالة :
قول صحابه ی پیامبر(ص) از ادلّه ی احکام در علم اصول فقه عامّه مطرح و در حجیت آن دو دیدگاه حجیت و عدم حجیت وجود دارد. نظریه ی شیعه با قول عدم حجیت سازگار است. پیرامون موضوع قول صحابی همواره ابهاماتی وجود داشته است. مفهوم قول صحابی، تفاوت آن با موارد مشابه و مایز آن با آن چه در علم حدیث مطرح است، محل اختلاف و اتفاق آن نزد اصولیین به روشنی تبیین نگشته است. مشخص شدن موضوع و حدود آن نیازی ضروری می باشد؛ زیرا حکم صحیح مبتنی بر فهم صحیح از موضوع است. فهم ناقص یا ناصحیح از قول، اجتهاد و تأویل صحابه موجب شده تا مغالطه هایی صورت گیرد یا در کتب فقهی، احکام ناسازگار با روح و واقع شریعت مشاهده شود و مباحث اصولی و فقهی از مسیر علمی خود خارج گردد.
آمدی، علی بن محمد، الاحکام فی اصول الاحکام، چ2، بیروت، دارالکتب العربی، 1406ق، ج2و4.
ابنابی الحدید معتزلی، ابوحامد عزالدین، شرح نهج البلاغه، بیچا، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، 1410ق، ج1.
ابناثیر، علی بن محمد شیبانی، الکامل فی التاریخ، بیچا، بیروت، دارصادر، 1402ق، ج2.
ابناثیر، مبارک بن محمد الجوزی، النهایه فی الغریب الحدیث و الاثر، چ1، بیروت، دارالمعرفه، بیتا.
ابنالنمله، عبدالکریم بن علی، المهذب فی علم اصول الفقه المقارن، چ1، ریاض، مکتبه الرشد، 1420ق، ج2.
ابنتیمیه حرانی، احمدبن عبدالحمید، منهاج السنه النبویه، چ2، قاهره، مکتب ابنتیمیه، 1409ق، ج3.
ابنحاجب مالکی، ابی عمرو عثمان، مختصر المنتهی الاصول مع شرحه رفع الحاجب للتاج السبکی، چ1، بیجا، عالم الکتب، 1419قـ1999م، ج3.
ابنحجر عسقلانی، احمدبن علی، نخبه الفکر فی مصطلح اهل الاثر، بیچا، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بیتا.
ابنحجر هیثمی، احمد بن محمد، الصواعق المحرقه، بیچا، قاهره، مکتب القاهره، بیتا.
ابنحزم اندلسی، ابومحمد علی بن احمد، الاحکام فی اصول الاحکام، بیچا، بیجا، مطبعه العاصمه، بی تا، ج1.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، المحلّی، بیچا، بیروت، دارالفکر، بیتا، ج10.
ابنقیم جوزیه، محمد بن ابی بکر الدمشقی، اعلام الموقعین عن رب العالمین، بیچا، بیروت، دارالجلیل، 1973م، ج1،3و4.
ابنکثیر دمشقی، ابوالفداء، البدایه و النهایه (تاریخ ابنکثیر)، چ1، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1408ق، ج7،9و13.
ـــــــــــــــــــــــــ ، تفسیر القرآن العظیم، چ3، بیروت، دارالمعرفه، 1409ق، ج1.
بخاری، محمد بن اسماعیل جعفی، صحیح بخاری، بیچا، بیروت، دارابنکثیر، 1407ق، ج1و2.
بیهقی، احمدبن حسین، السنن الکبری، چ2، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1411ق، ج7.
الجار، امل بنت عباس، اجتهاد الرسول و صحابته الکرام، چ1، جده، دارالمحمدی، 1425ق.
جصاص، احمد بن علی، احکام القرآن، چ1، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق، ج1.
جمعه، علی، قول الصحابی عند الاصولیین، چ1، قاهره، دارالرساله، 1425قـ2004م.
جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح فی اللغه و العلوم و مختار الصحاح، چ1، بیروت، دارالحضاره العربیه، 1974م.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، چ2، بیجا، مکتبه المرتضویه، 1362ش.
زحیلی، وهبه، اصول الفقه الاسلامی، چ1، دمشق، دارالفکر، 1406ق، ج2.
زیدان، عبدالکریم، الوجیز فی الاصول الفقه، چ8، تهران، نشر احسان، 1430قـ1388ش.
سرخسی، ابی سهل محمد بن احمد، اصول السرخسی، ج2، بیچا، دارالفکر، 1425ق.
سلطان، صلاح الدین عبد الحلیم، حجیه الادله الاجتهادیه الفرعیه، چ1، ایالات متحده آمریکا، نشر سلطان (SULTAN publishing co.INC.USA) ،2004مـ1425ق.
شاطبی، الغرناطی المالکی، ابواسحاق ابراهیم بن موسی، الموافقات فی اصول الاحکام، بیچا، مصر، مطبعه الرحمانیه، بیتا، ج4.
شافعی، محمد بن ادریس، الام، چ2، بیروت، دارالفکر، 1403ق، ج7.
شهیدثانی، زینالدین بن علی عاملی، تمهید القواعد، بیچا، موسسه آلالبیت(ع) لاحیاءالتراث، 1419ق.
شیبانی، احمدبن حنبل، مسند احمد، چ3، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1406ق، ج2و3.
طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، بیچا، قم، منشورات کتابفروشی ارومیه، بیتا، ج3و4.
عاملی، شرفالدین سید عبدالحسین، النص و الاجتهاد، مقدمه حکیم، سید محمدتقی، چ1، بیجا، چاپ سیدالشهداء (ع)، بیتا.
عبد الهادی، محمد ابوسریع، اختلاف الصحابه، چ1، قاهره، مکتبه المدبولی، بیتا.
علامه حلی، حسن بن یوسف، مبادی الوصول الی علم الاصول، چ3، قم، دفتر نشر تبلیغات اسلامی، 1404ق.
عینی، بدرالدین، عمده القاری فی شرح البخاری، بیچا، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بیتا، ج11.
