آرای مختلف فقهی و حقوقی درباره تعیین مکان تسلیم مبیع در عقد سلف و نظر منتخب قانون مدنی

الموضوعات :

نعمت غفاری ¹ (طلبه سطح یک، مدرسه علمیه فیضیه مازندران، بابل، ایران)
محمدصادق فاضل ² (استاد سطح عالی حوزه علمیه، قم، ایران.)

تاريخ الإرسال : 13 الجمعة , جمادى الثانية, 1441 تاريخ التأكيد : 24 الأربعاء , ربيع الثاني, 1442 تاريخ الإصدار : 07 الجمعة , رجب, 1442

الکلمات المفتاحية: محل تسلیم مبیع, عقد سلف, مسلم فیه, ماده 375 قانون مدنی,

ملخص المقالة :

عقد سلف عبارت است از عقدی که مشتری ثمن را در زمان عقد می پردازد ولی کالا (مثمن) را در آینده و در زمان مشخص دریافت می‌کند. یکی از احکام مهمی که باید در عقد سلف مورد بررسی قرار گیرد این است که آیا متعاقدین باید برای دریافت مثمن مکان خاصی را مشخص کنند یا اینکه نیازی به تعیین مکان نیست؟ ثمره بحث در اینجا ظاهر می‌شود که اگر تعیین مکان لازم باشد در صورت عدم تعیین مکان توسط متعاقدین عقد باطل است اما اگر تعیین مکان را شرط ندانیم در صورت عدم تعیین مکان به صحت عقد خللی وارد نمی‌شود و عقد صحیح خواهد بود. قانون مدنی در ماده 375 که به مسئله محل تسلیم مبیع اشاره دارد به طور کلی می‌گوید: مبیع باید در محلی تسلیم شود که عقد بیع در آنجا واقع شده است مگر این که عرف و عادت، مقتضی تسلیم در محل دیگر باشد و یا در ضمن بیع محل مخصوصی برای تسلیم، معین شده باشد. در فقه درباره اینکه تعیین مکان خاص در عقد سلف شرط هست یا نه میان فقهای شیعه و سنی پنج قول وجود دارد که این مقاله، به روش توصیفی و با مطرح کردن هر پنج قول، ادله قبول یا رد آن را براساس فقه و قانون مدنی بیان میکند.

المصادر:

قرآن کریم.

ابن ادریس حلی، محمد بن منصور، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى‏، دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ دوم، 3 جلد، 1410ق.

ابن حمزه، محمد بن على، الوسیلة إلى نیل الفضیلة، تصحیح شیخ محمد حسون، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، 1 جلد، 1408ق.

ابن قدامه، عبدالرحمن، الشرح الکبیر، بیروت، دار الکتاب العربی، بی‌تا.

ابن قدامه، عبدالله بن احمد، المغنی، تحقیق محمد سالم محسن و شعبان محمد اسماعیل، دار احیاء التراث العربی، بیروت، 9 جلد، بی‌تا.

ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، 15 جلد، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع و دار صادر، بیروت، چاپ سوم، 15 جلد، 1414ق.

احمد بن فارس، معجم المقاییس فی اللغه، تحقیق شهاب الدین أبوعمرو، دارالفکر، بیروت، 1 جلد، بی‌تا.

الباجی، سلیمان بن خلف، المنتقی شرح موطأ مالک، تحقیق محمد عبدالقادر أحمد عطاء، بیروت، دار الکتب العلمیة، 9 جلد، 1420ق.

بزار، ابوبکر، مسند البزار المنشور باسم البحر الزخار، تحقیق: محفوظ الرحمن زین الله و عادل بن سعد و صبری عبد الخالق الشافعی، مدینه منوّره، مکتبة العلوم و الحکم، 18 جلد، 2009م.

البهوتی، منصور بن یونس، شرح منتهی الإرادات، تحقیق عبدالله بن عبدالمحسن الترکی، مؤسسه الرسالة، بی‌جا، 7 جلد، 1421ق.

جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، کتابخانه گنج دانش، 1370ش.

الحصکفی، محمد بن علی، الدر المختار شرح تنویر الأبصار و جامع البحار، بیروت، دار الفکر، 8 جلد، 1415ق.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، بیروت، دمشق، دار العلم ـ الدار الشامیة، چاپ اول، 1412ق.

سلطانیان، صحبت‌الله، کارگاه آموزش حقوق، تهران، نشر میزان، 1388ش.

شهید اول، محمد بن مکى عاملى، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ دوم، 3 جلد، 1417ق.

شهید ثانى، زین الدین بن على، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام‏، تحقیق و تصحیح گروه پژوهش مؤسسه معارف اسلامى‏، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 15 جلد، 1413ق.

شیرازی، ابراهیم بن علی، المهذب فی فقه الإمام الشافعی، تصحیح الشیخ زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیة، 3 جلد، 1416ق.

صیمرى، مفلح بن حسن، غایة المرام فی شرح شرائع الإسلام، دار الهادی، بیروت، 4 جلد، 1420ق.

طوسى، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، تصحیح سید محمد تقى کشفى، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، تهران، چاپ سوم، 8 جلد، 1387ق.

همو، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى‏، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ دوم، 1 جلد، 1400ق.

همو، الخلاف‏، تصحیح شیخ على خراسانى و دیگران، دفتر انتشارات اسلامى، قم، ‏6 جلد، 1407ق.

علامه حلى، حسن بن یوسف، ‌إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان‌، تحقیق و تصحیح فارس حسون، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌، 2 جلد، 1410ق.

همو، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام‏، تحقیق و تصحیح گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامى‏، دفتر انتشارات اسلامى، قم، 3 جلد، 1413ق.

همو، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة، تحقیق و تصحیح ابراهیم بهادرى‌، مؤسسه امام صادق علیه السلام‌، قم، 6 جلد، 1420ق.

همو، تذکرة الفقهاء، تحقیق و تصحیح گروه پژوهش مؤسسه آل البیت علیهم السلام‏، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام‏، 14 ج، بی‎تا.

فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، نشر هجرت، چاپ دوم، 8 جلد، 1410ق.

قاسم‌زاده، سید مرتضی، حقوق مدنی؛ اصول قراردادها و تعهدات نظری و کاربردی، تهران، نشر دادگستر، 1386ش.

قرشی، سید علی‌اکبر، ‌قاموس القرآن، دارالکتب الاسلامیة، تهران، چاپ ششم، 7 جلد، 1412ق.

کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی؛ دوره عقود معین، تهران، شرکت سهامی انتشار با همکاری برنا، چاپ هفتم، 1378ش.

کاشانی، ابی بکر، ‌بدائع الصنائع، پاکستان، المکتبة الحبیبیة، 7 جلد، 1409ق.

کرکی (محقق ثانی)، على بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ دوم، 13 جلد، 1414ق.

محقق حلّى، جعفر بن حسن، ‌شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام‏، تصحیح عبد الحسین محمد على بقال‏، اسماعیلیان، قم، چاپ دوم، 4 جلد، 1408ق.

مکارم شیرازی، ناصر، قواعد الفقهیة، قم، مدرسه امام علی بن ابیطالب (ع)، 1370ش.

آیت الله شیخ لطف الله صافی گلپایگانی، رساله عملیه.