ارائه الگو الزامات برنامه ریزی استراژیک نیروی انسانی مجموعه های ورزشی با استراتژی های موضع سازی خدمات (مطالعه موردی: شهرکرمان)
الموضوعات : نوآوری در مدیریت ورزشیمحسن منظری توکلی 1 , علی محمد صفانیا 2 , سید صلاح الدین نقشبندی 3 , رضا نیک بخش 4
1 - دانشجوی دکتری گروه مدیریت ورزشی، واحد علوم و تحقیقات، ،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استاد گروه مدیریت ورزشی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - استادیار گروه مدیریت ورزشی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4 - دانشیار گروه مدیریت ورزشی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: برنامه‌ريزي استراتژيک منابع انساني, موضع سازي, خدمات ورزشی, برنامه‌ريزي.,
ملخص المقالة :
این تحقیق با هدف ارائه الگو الزامات برنامه ریزی استراژیک نیروی انسانی مجموعه های ورزشی با استراتژی های موضع سازی خدمات در شهرکرمان انجام شده است. تحقیق موجود از نظر هدف توسعه ای و به لحاظ نتیجه یک تحقیق اکتشافی تبیینی و از نظر روش یک تحقیق ترکیبی است. جامعه آماری تحقیق در فاز کیفی شامل21 نفر از صاحب نظران با روش
نمونه گیری هدفمند انتخاب و با استفاده از تکنیک دلفی کار تبیین وتایید مولفه ها، شاخص ها و پرسشنامه ها صورت گرفت. جامعه آماری تحقیق در فاز کمی (طراحی مدل و بررسی روابط بین متغیرها) با توجه به جدول کوهن 157 نفر می‌باشد که با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شده اند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه محقق ساخته الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی با روایی 85 % وپایایی90% استراتژی‌های موضع سازی خدمات ورزشی با روایی 1/86 % و پایایی 89% است. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها به صورت کمی و کیفی از نرم افزارهای SPSS ویراست 23 وPLS Smart ویراست 23 انجام شد. بر اساس یافته های پژوهش می توان نتیجه گرفت که الگو ارائه شده الزامات برنامه ریزی استراژیک نیروی انسانی مجموعه های ورزشی با استراتژی های موضع سازی خدمات از برازش قابل قبولی برخوردار است.
ترجمه کاتلر، ف (۱۳۸۱)، اصول بازاریابی، پارسیان، علی، چاپ سوم تهران، انتشارات ادبستان
الفی، ز، نجف زاده، م (1396). رابطه عوامل درون سازمانی با برنامهریزی استراتژیک در هیئتهای ورزشی استان اردبیل، فصلنامه علوم ورزش دانشکده تربیت بدنی و ورزش
بلدی، م (1394). طراحي و تدوين برنامه استراتژيک توسعه ورزشهاي رزمي بر اساس مدل SWOT، كنفرانس بين المللي علوم ورزشي
آقایی، ع، جهرمی، م، معماری، ژ، اندام، ر (1392). آسیبشناسی ورزش هندبال استان سمنان با استفاده از الگوی برنامهریزی استراتژیک، مطالعات مدیریت ورزشی
حقیقی، م، منوریان، ع. (۱۳۸۸)، بررسی عوامل مؤثر بر موفقیت برنامهریزی استراتژیک در شرکت گاز ایران، نشریه مدیریت بازرگانی، دوره ۱، تهران، شماره ۳، صص۵۴- ۳۹.
منوریان، ع (۱۳۹۰)، فرآیند برنامهریزی استراتژیک، فصل نامه مدیریت دولتی، انتشارات مرکزآموزش مدیریت دولتی شماره ۱۰، ص۶۷.
سعادت، ا (۱۳۹۶)، مدیریت منابع انسانی، انتشارات سمت، چاپ اول.
روستا، احمد. (1395). مدیریت بازاریابی. تهران: سمت.
واکر، اورویل سی؛بویر، هارپردابلیو؛مالنیز، جان؛لرش، ژان کلود. (1383). استراتژی بازاریابی:بارویکردی تصمیم محور(ترجمه سیدمحمد اعرابی و داود ایزدی). تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی
ریچارد کنت رابینسون، سهراب خلیلی شورینی (مترجم) (1386)، برنامهریزی و مدیریت استراتژیک، مؤسسه انتشارات یادواره کتاب
روستا، احمد؛ ونوس، داور؛ ابراهیمی، عبدالحمید. (1389). مدیریت بازاریابی. تهران:سمت
Brown, M., Nagel, M. (2002). The size of the sport iudustry ivith. uriteh states. Congress of future of sport management proreediag, Firexsen, Italy, pp-43-66.
Anikhian, O. (2010). positioning a bank service in Nigeria A conceptual pramework ,internal tienal jourual of Business Mangement, 5(8). 146-153.
Barbara, A. (2013). "relationship between marketing ethics in the banking. " msc. Yale. University.
Journal of Innovation in Sports Management Volume 4, Issue 1, Spring 2025 https://jism.srbiau.ac.ir |
|
Providing a model for strategic human resource planning requirements for sports complexes with service positioning strategies (Case study: Kerman city)
Mohsen Manzar Tavakoli | PhD Student, Department of Sports Management, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran |
Mohammad Ali Safania 1 | Professor, Department of Sports Management, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran |
Seyed Salaheddin Naqshbandi | Assistant Professor, Department of Sports Management, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran |
Reza Nikbakhsh | Associate Professor, Department of Sports Management, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran |
Abstract
This research has been done with the aim of presenting the model of strategic human resource planning requirements of sports complexes with service positioning strategies in Kerman city. The existing research is an explanatory exploratory research in terms of the development goal and a mixed research in terms of the method. The statistical population of the research in the qualitative phase consisted of 21 experts selected by the purposeful sampling method and by using the Delphi technique, the work of explaining and confirming the components, indicators and questionnaires was done. The statistical population of the research in the quantitative phase (designing the model and examining the relationships between variables) according to Cohen's table is 157 people who were selected by simple random sampling method. To collect data from the questionnaire made by the researcher, the strategic planning requirements of human resources with 85% validity and 90% reliability of sports service positioning strategies with 86.1% validity and 89% reliability. In order to analyze the data quantitatively and qualitatively, SPSS version 23 and PLS Smart version 23 software were used. Based on the findings of the research, it can be concluded that the provided model of the strategic planning requirements of sports complexes' human resources has an acceptable fit with service positioning strategies.
Key words: strategic planning of human resources, positioning, sports services, planning.
[1] * Corresponding Author: E-mail: a.m.safania@gmail.com
How to Cite: Manzar Tavakoli M, Safania M. A, Naqshbandi S. S, Nikbakhsh R. Providing a model for strategic human resource planning requirements for sports complexes with service positioning strategies (Case study: Kerman city), Journal of Innovation in Sports Management, 2025; 4(1):77-88.
ارائه الگو الزامات برنامهریزی استراژیک نیروی انسانی مجموعه‌های ورزشی با استراتژی‌های موضع سازی خدمات (مطالعه موردی: شهرکرمان)
محسن منظری توکلی | دانشجوی دکتری گروه مدیریت ورزشی، واحد علوم و تحقیقات، ،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران |
محمدعلی صفانیا 1 | استاد گروه مدیریت ورزشی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران |
سیدصلاح الدین نقشبندی | استادیار گروه مدیریت ورزشی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران |
رضا نیک بخش | دانشیار گروه مدیریت ورزشی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران |
چکیده
این تحقیق با هدف ارائه الگو الزامات برنامه ریزی استراژیک نیروی انسانی مجموعه های ورزشی با استراتژی های موضع سازی خدمات در شهرکرمان انجام شده است. تحقیق موجود از نظر هدف توسعه ای و به لحاظ نتیجه یک تحقیق اکتشافی تبیینی و از نظر روش یک تحقیق ترکیبی است. جامعه آماری تحقیق در فاز کیفی شامل21 نفر از صاحبنظران با روش
نمونهگیری هدفمند انتخاب و با استفاده از تکنیک دلفی کار تبیین وتایید مولفه ها، شاخص ها و پرسشنامه ها صورت گرفت. جامعه آماری تحقیق در فاز کمی (طراحی مدل و بررسی روابط بین متغیرها) با توجه به جدول کوهن 157 نفر می‌باشد که با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شده اند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه محقق ساخته الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی با روایی 85 % وپایایی90% استراتژی‌های موضع سازی خدمات ورزشی با روایی 1/86 % و پایایی 89% است. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها به صورت کمی و کیفی از نرم افزارهای SPSS ویراست 23 وPLS Smart ویراست 23 انجام شد. بر اساس یافته های پژوهش می توان نتیجه گرفت که الگو ارائه شده الزامات برنامه ریزی استراژیک نیروی انسانی مجموعه های ورزشی با استراتژی های موضع سازی خدمات از برازش قابل قبولی برخوردار است.
واژههای کلیدی: برنامه‌ريزي استراتژيک منابع انساني، موضع سازي، خدمات ورزشی، برنامه‌ريزي.
[1] * نویسنده مسئول:E-mail: a.m.safania@gmail.com
منظری توکلی محسن، صفانیا محمدعلی، نقشبندی سیدصلاح الدین، نیکبخش رضا، ارائه الگو الزامات برنامهریزی استراژیک نیروی انسانی مجموعه‌های ورزشی با استراتژی‌های موضع‌سازی خدمات (مطالعه موردی: شهرکرمان)، فصلنامه نوآوری در مدیریت ورزشی، بهار 1403، 4(1): 77-88.
مقدمه
امروزه استراتژی‌های موضع سازی به عنوان یکی از عوامل موفقیت مورد توجه روزافزون سازمان‌های خدماتی است. از این رو اغلب شرکت‌ها و کارخانهها از روش‌های مختلف ترویج برای مطرح کردن کارهای خود و کسب شهرت برای سازمان و ترغیب مشتریان به استفاده از خدمات می‌کنند. اتزل و همکاران1 (۲۰۱۲) در مطالعه خود نشان دادند که دامنه معرفی محصول در موفقیت یا شکست و نوآوری در محصولات بازار، عاملی تعیین کننده است. از طرفی وقتی سازمان خدماتش را در یک جنبه حداکثر کند و در سایر جنبهها به حداقل برساند درجه بالای تمایز، شدت رقابت را در بین سازمانها کاهش می‌دهد (باربارا2، 2013: 57) تمایز شرط ماندگاری در بازار رقابتی است موضع سازی فرآیندی است برای ایجاد تمایز عامل استراتژی موضع سازی جست و جو در دنیای محصولات و خدمات از نگاه مشتریان میدانند و سپس یافتن مکانی مطلوب و بدون رقیقب در ذهن آنها است (آنیکیا3، ۲۰۱۰).
از طرفی کمتر سازمانی است که به نحوه ارائه کالا و خدمات طبق میل مصرف کنندگان اهمیت ندهد زیرا شرکت‌ها و سازمانها با بازاریابی رو به رو هستند که بیش از هر زمان دیگر رقابتی تخصصی و جهانی دارند ,بنابراین کسب موفقیت در این محیط تغییر و تدوین یک استراتژی مناسب مستلزم بهرهگیری از دانش و خلاقیت افراد سازمان است بر این اساس می‌توان گفت استراتژی یک سازمان بر عهده تمام افراد سازمان و منابع انسانی است (کاتلر4، ۱۳۸۱ : ۲۰۱) . آن جا که منابع انسانی با ارزش ترین عامل تولید و منبع اصلی زاینده مزیت رقابتی و ایجاد کننده قابلیتهای کلیدی هر سازمان است و یکی از عمده ترین برنامه ریزیهای سازمانی برنامه ریزی منابع انسانی است . با توجه به این که منابع انسانی، منبع استراتژیک برای سازمانها محسوب میشود جز مهم و جدا ناپذیر مباحث برنامه ریزی استراتژیک است و ازجمله عواملی است که در بیشبرد اهداف سازمان و ترکیب بین عوامل سازمان نقش به سزایی دارد (حقیقی و همکاران، ۱۳۸۸: ۳۹).
امروزه سازمان‌های ورزشی نیز مانند دیگر سازمانها در معرض تغییر و تحولات محیطی بسیار قرار دارند و برای مقابل با چنین وضعیتی ناگریزاند از برنامه ریزی استراتژیک استفاده کنند. الزامات برنامهریزی استراتژیک ابزاری است برای کمک به این سازمانها به طور رقابتی خود را با تغیرات پیش بینی محیط تطبیق می‌دهند (آقایی، 1390).
افزایش تقاضای شرکت در فضاهای ورزشی و جسمانی باعث رشد و گسترش این فعالیتها در سطح جهانی شده است به طوری برای پاسخگویی به این تقاضاها، انجمنها و سازمانها و نهادهای مختلفی به وجود آمده است که حاکی از اهمیت برنامه‌های ورزشی در جوامع و ارائه برنامه‌های راهبردی و استراتژیک است (بلدی، 1394). علاوه بر این در عصر حاضر ورزش به عنوان یک بخش اقتصادی از بعد عملی و مصرف کالا و خدمات ورزشی و توسعه اقتصادی جوامع مختلف نقش اساسی دارد و یکی از مهم ترین عوامل اثر گذار در رشد اقتصاد ملی و از درآمد زاترین صنایع در قرن ۲۱ شمار میشود (بروان5، ۲۰۰۲: ۴۴).
امروزه فعالیت‌های ورزشی جهان در توسط باشگاه‌های بزرگ و کوچک انجام میشود و این باشگاه‌ها در محیطهای کوچک و بزرگ با فضای رقابتی و در حال تغییر مشغول به کار هستند بنابراین برای کامیابی نیازمند برنامه ریزی استراتژیک هستند و برای دستیابی به این اهداف اقدام به انتخاب استراتژی‌های مناسب کنند (الفی، 1396). باتوجه به افزایش علایق و توجه مردم به خدمات سازمان‌های ورزشی به جذب حداکثر ممکن مشتریان برای استفاده از ورزشگاهها علاقه مند شده اند ,اهمیت ورزش و خدمات آن برای اقتصاد هر روز بیشتر میشود به طوری که خدمات ورزشی یکی از پر درآمدترین حوزههای اقتصادی تبدیل شده است بنابراین ضروری است که مدیران خدمات ورزشی نوع نگرش مصرف کننده را درباره ویژگیهای خدمات ورزشی موضع‌یابی کنند زیرا ذهن مصرف کننده با مجموعهای از نگرشها و پنداشتها درگیر است، لذا دغدغه مدیران سازمانها این است که مشتری را در تعیین جایگاه خدمات عرضه شده آزاد بگذارند بلکه با طراحی استراتژیها و سیاستهای هوشمندانه مصرف کننده را به سمت جایگاهی که خود تعیین کرده است سوق دهد. و این یک خلاء پژوهشی محسوب میشود که باید مورد توجه محققان قرار بگیرد، بر همین اساس تحقیق حاضر در صدد رفع این خلاء هدف ارائه الگو الزامات برنامه ریزی استراژیک نیروی انسانی مجموعه‌های ورزشی با استراتژی‌های موضع سازی خدمات در شهرکرمان انجام شده است.
[1] Ezzel et al
[2] Barbara
[3] Anikhia
[4] katler
[5] Brown
ادبیات نظری و پیشینه پژوهش
الزامات برنامهریزی استراتژیک منابع انسانی:
برنامهریزی نیروی انسانی فرایندی است که به وسیله آن سازمان معین می‌کند که برای رسیدن به اهداف خود به چه تعداد کارمند پایه تخصص و مهارت‌هایی برای چه مشاغلی و در چه زمانی نیاز دارد (سعادت، 3:13877). برنامهریزی استراتژیک فرآیندی گام‌به‌گام است که دارای اهداف و خروجی‌هایی مشخص است و قابلیت پیاده‌سازی و ارزیابی دارد. به زبان ساده، برنامهریزی استراتژیک فرآیندی است که امکان پیش‌بینی آینده و تجسم آن بر اساس روندهای جاری و در نتیجه امکان اثر‌گذاری بر نیرو‌های مؤثر در تغییر سازمان را فراهم می‌کند (منوریان، 57:1390). برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی مفهومی برای انسجام برنامهریزی منابع انسانی و برنامهریزی استراتژیک سازمان است. که شامل :
الزامات مهارتی (رابینسون1، 1386)
استراتژی‌های موضع‌سازی خدمات ورزشی2:
موضع‌سازی عبارت است از نحوه ادراک مصرف‌کنندگان از آن محصول در مقایسه با ادراک آنها از محصولات رقیب. موضع‌یابی محصول با توجه به نیازها و خواسته‌های مصرف‌کنندگان در بازار هدف شکل می‌گیرد (روستا و همکاران، 1394). موضع و جایگاه محصول عبارت است از نحوه ادراک مصرف‌کنندگان از آن محصول در مقایسه با ادراک آنها از محصولات رقیب و موضع‌یابی با توجه به نیازها و خواسته‌های مصرف کنندگان ورزشی در بازار هدف شکل می‌گیرد (روستا و همکاران، 1389). استراتژی‌های موضع‌سازی خدمات به دو چیز اطلاق می‌گردد: 1) جایگاهی که یک محصول با یک نام تجاری در ذهن مشتریان دارد باتوجه به نیازهای آنها و محصولات یا نام‌های تجاری رقبا و 2) نحوه تصمیم‌گیری مدیران شرکت در خلق چنین جایگاهی. بنابراین ایده موقعیت‌یابی شامل ملاحظات رقابتی و توجه به نیازهای مشتری میشود. موقعیت‌یابی بیشتر با تمایز مرتبط است. ضمن اینکه این مفهوم هم در بازاریابی کالاهای مصرفی و هم در بازاریابی کالاهای خدمات صنعتی به یک اندازه ارزش و کاربرد دارد.
شکل‌دهی فرهنگ و تفکر استراتژیک (واکر و همکاران، 1383).
جدول 1 به طور خلاصه تحقیقات انجام شده را شرح داده شده است:
[1] Pierce and Robinson
[2] positioning
جدول 1- پیشینه پژوهش
موقعیت استراتژیک بازاریابی خدمات ورزشی بخش خصوصی شهر تهران، در موقعیت WT (ضعف درونی سازمان و تهدیدهای بیرونی) | تدوین برنامه راهبردی بازاریابی خدمات ورزشی بخش خصوصی شهر تهران | کونانی (1400) | تحقیقات انجام شده داخلی |
سطح اهداف استراتژیک شرکت تقریبا 68 درصد و میزان برنامهریزی منابع انسانی 71 درصد | ارزیابی تأثیر ابعاد برنامهریزی منابع انسانی بر اهداف استراتژیک شرکت مهرام | تحسری (1400) | |
عامل برنامهریزی به با وزن 364/0 از بیشترین اولویت برخوردار است. عامل اعتماد اسپانسر ورزشی با وزن 240/0 در اولویت دوم؛ عامل مدیریت ارتباطی با وزن 164/0 در اولویت سوم؛ عامل نگرش نوآورانه با وزن 114/0 در اولویت چهارم؛ عامل ارتباط مدیریتی با وزن 076/0 در اولویت پنجم و عامل مدیریت فناوری اطلاعات با وزن 043/0 در اولویت ششم | شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مدیریتی مؤثر بر توانمند‌سازی بازاریابی خدمات ورزشی در شهر‌ستان‌های جنوبی خراسان رضوی | کمالی (1400) | |
مدل‌های برنامهریزی نیروی کار بهداشت با استفاده از پویایی‌های سیستم؛ استفاده از پویایی‌های سیستم در حمایت از برنامهریزی استراتژیک با ادغام روش شناسیهای متعدد و مدلسازی تسهیل شده از طریق ایجاد و استفاده از مدل‌های پویایی‌های سیستم در کارگاه‌ها. | الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی کار در مراقبت‌های بهداشتی | گراهام (2018) | تحقیقات انجام شده خارجی |
تحلیل فعالیت‌های بازاریابی جاری سازمان مشارکتی | تجزیه و تحلیل فعالیت‌های بازاریابی سازمان تجهیزات ورزشی شهر جیچین | پیترویکی (2013) | |
کیفیت فعالیت‌های بازاریابی بین باشگاه‌ها در برخی زمینه‌ها مانند وب‌سایت‌ها، مطالب چاپی، باشگاه‌ها عملکرد خوبی | بازاریابی باشگاه‌های منتخب لیگ فوتبال چک | کامکل (2014) |
روش شناسی
تحقیق موجود از نظر هدف توسعه ای و به لحاظ نتیجه یک تحقیق اکتشافی تبیینی و از نظر روش یک تحقیق ترکیبی است. جامعه آماری تحقیق در فاز کیفی شامل (21)نفر از صاحبنظران آشنا با موضوع با روش نمونهگیری هدفمندانتخاب و با استفاده از تکنیک دلفی کار تبیین و تایید مولفهها، شاخصها و پرسشنامه‌ها صورت گرفت. جامعه آماری تحقیق در فاز کمی شامل کلیه کارکنان مجموعه ورزشی شهر کرمان با توجه به جدول کوهن 157 نفر می‌باشدکه با روش نمونهگیری تصادفی ساده انتخاب شده‌اند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه‌‌های محقق ساخته شامل پرسشنامه محقق ساخته الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی با روایی 85 % وپایایی90% استراتژی‌های موضع سازی خدمات ورزشی با روایی 1/86 % و پایایی 89% . 91%بوده است. جهت تجزیه و تحلیل داده‌های فاز کیفی از تکنیک تحلیل محتوای کیفی و در فاز کمی از مدل یابی معادلات ساختاری با نرم افزارهای از نرمافزارهای SPSS ویراست 23 وPLS Smart ویراست 23 استفاده شده است.
در این تحقیق جهت سنجش الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی از پرسشنامه محقق‌ساخته استفاده شده است. این پرسشنامه دارای 49 گویه با طیف لیکرت پنج گزینه‌ای از کاملاً مخالفم تا کاملاً موافقم می‌باشد که نمره‌گذاری آنها از یک تا پنج بوده است. براین اساس پرسشنامه مذکور الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی در پنج بُعد (الزامات ساختاری، الزامات فرهنگی، الزامات مدیریتی، الزامات انسانی و الزامات مهارتی) سنجیده میشود که سؤالات مربوط به هر مؤلفه در جدول 1گزارش شده است.
جدول 1- ابعاد پرسشنامه الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی
مؤلفه | سؤالات |
الزامات ساختاری | 1-16 |
الزامات فرهنگی | 17-31 |
الزامات مدیریتی | 32-37 |
الزامات انسانی | 38-42 |
الزامات مهارتی | 42-49 |
در این تحقیق جهت سنجش استراتژی‌های موضع‌سازی خدمات ورزشی از پرسشنامه محقق‌ساخته استفاده شده است. این پرسشنامه دارای 49 گویه با طیف لیکرت پنج گزینه‌ای از کاملاً مخالفم تا کاملاً موافقم می‌باشد که نمره‌گذاری آنها از یک تا پنج بوده است. براین اساس پرسشنامه مذکور استراتژی‌های موضع‌سازی خدمات ورزشی در 7 بُعد (تعیین اهداف کسب‌وکار، تعیین جایگاه خود در بازار هدف، مقایسه هویت، درک شرایط بازار، ایجاد موقعیت منحصربه‌فرد، شکل‌دهی فرهنگ و تفکر استراتژیک) سنجیده میشود که سؤالات مربوط به هر مؤلفه در جدول 2 گزارش شده است.
جدول 2- ابعاد پرسشنامه استراتژی‌های موضع‌سازی خدمات ورزشی
مؤلفه | سؤالات |
درک شرایط بازار | 1-15 |
شکل‌دهی فرهنگ و تفکر استراتژیک | 16-24 |
مقایسه هویت | 25-30 |
تعیین اهداف کسب‌وکار | 31-36 |
ایجاد موقعیت منحصربه‌فرد | 36-44 |
تعیین جایگاه خود در بازار هدف | 44-49 |
روایی و پایایی ابزار سنجش
در پژوهش حاضر به منظور تامین روایی (اعتبار درونی و بیرونی) سعی شد تا اولا از مشارکت کنندگانی استفاده شود که در حوزهی مربوط صاحب تخصص بوده و از انگیزه و تمایل کافی برخوردار باشند؛ دوما از دورهای متعددی(راند) در اجرای پرسشنامه‌ها استفاده شود (انجام سه دور). همچنین لازم به ذکر است که در این تحقیق علاوه بررعایت موارد مذکور جهت دستیابی به روایی درونی و بیرونی دلفی، از اعتبار صوری نیز برای سئوالات پرسشنامهی دلفی استفاده شده است. بدین منظور پرسشنامه دلفی توسط چهار تن از اساتید مورد بررسی و با اصلاح برخی جزئیات مورد تاییدنهایی قرار گرفت. به منظور تامین پایایی در این تحقیق اولا روش دلفی برای موضوع یا مشکلی خاص مورد استفاده قرارگرفت، دوما پاسخگویانی با تخصص مرتبط انتخاب شدند، سوما پاسخ‌های بدست آمده از انجام هر دور دلفی به پاسخگویان بازخورد داده شد و سعی شد تا سطحی از اجماع ایجاد شود.
روایی سازه ای پرسشنامه‌‌های تحقیق:
از روش تحلیل عاملی برای روایی سازه ای پرسشنامه براي شناسایی عوامل الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی از تحليل عاملي اکتشافي به روش ماکسيمم درست نمايي و چرخش واريماکس استفاده شده است. بر اساس نتايج حاصل از تحليل عاملي، تعداد 36 سوال مربوط به الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی در پنج عامل خلاصه شده‌اند. براي اطمينان از اعتبار داده‌ها و بررسي صحت نمونه‌گيري قبل از تحليل عاملي از معيار کايزر، ميجر، الکين (KMO) استفاده شده است. اين روش ضريب همبستگي داده‌ها را محاسبه مي‌کند هرچقدر KMO بزرگ‌تر باشد داده‌ها براي تحليل مناسب‌تر هستند. مقدار KMO بين صفر و يک است و داده‌هاي بالاتر از 7/0 براي تحليل مناسب هستند. آزمون کرويت بارتلت نيز نشان مي‌دهد که متغيرها با هم رابطه دارند و نتايج تحليل عاملي قابل‌اعتماد است. بر اساس يافته‌ها مقدار KMO در باب الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی نمونه‌گيري برابر با 947/0 است که مقدار قابل قبولي است و با توجه به معناداري آزمون بارتلت (05/0> p-مقدار) شرايط لازم براي انجام تحليل عاملي برقرار است. در جدول 3 نتایج آزمون اعتبار و صحت نمونهگیری الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی نمایش داده شده است
جدول 3- آزمون اعتبار و صحت نمونه‌گيري الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی
آزمون | آماره | درجه آزادي | p-مقدار |
کايزر، ميجر، الکين | 947/0 | - | - |
آزمون کرويت بارتلت | 727/4097 | 630 | 001/0 |
براي شناسایی عوامل استراتژی‌های موضع‌سازی خدمات ورزشی از تحليل عاملي اکتشافي به روش ماکسيمم درست نمايي و چرخش واريماکس استفاده شده است. بر اساس نتايج حاصل از تحليل عاملي، تعداد 43 سوال مربوط به استراتژی‌های موضع‌سازی خدمات ورزشی در شش عامل خلاصه شده‌اند.
براي اطمينان از اعتبار داده‌ها و بررسي صحت نمونه‌گيري قبل از تحليل عاملي از معيار کايزر، ميجر، الکين (KMO) استفاده شده است. بر اساس يافته‌ها مقدار KMO در باب استراتژی‌های موضع‌سازی خدمات ورزشی نمونه‌گيري برابر با 962/0 است که مقدار قابل قبولي است و با توجه به معناداري آزمون بارتلت (05/0> p-مقدار) شرايط لازم براي انجام تحليل عاملي برقرار است.
جدول 4- آزمون اعتبار و صحت نمونه‌گيري استراتژی‌های موضع‌سازی خدمات ورزشی
آزمون | آماره | درجه آزادي | p-مقدار |
کايزر، ميجر، الکين | 962/0 | - | - |
آزمون کرويت بارتلت | 817/5749 | 903 | 001/0 |
یافته ها
با استفاده از رويكرد مدلسازی معادلات ساختاري به بررسی فرضیه‌های پژوهش پرداخته‌شده است که نتایج آن در ادامه آمده است. قبل از بررسی الگوی پیشنهادی پژوهش پیشفرضهای معادلات ساختاری به‌طور کامل موردبررسی قرارگرفته است که به‌صورت زیر است.
الف) پایایی: برای برازش مدل‌های اندازه‌گیری از شاخص‌های آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی (CR) استفاده میشود. نتایج پایایی در جدول 5 آورده شده است. آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی مضامین سازمان دهنده متغیرهای الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی و استراتژی‌های موضع‌سازی خدمات ورزشی از 6/0 بیشتر است که نشان‌دهنده پایایی مناسب مضامین سازمان دهنده مدل است.
جدول 5- پایایی ابزارهای اندازه‌گیری (پرسشنامه‌ها)
مضمون سازمان دهنده | آلفای کرونباخ | پایایی ترکیبی (CR) |
الزامات ساختاری | 805/0 | 85/0 |
الزامات انسانی | 832/0 | 874/0 |
الزامات مدیریتی | 893/0 | 915/0 |
الزامات فرهنگی | 799/0 | 857/0 |
الزامات مهارتی | 818/0 | 869/0 |
تعیین اهداف کسب و کار | 834/0 | 878/0 |
تعیین جایگاه خود در بازار هدف | 831/0 | 877/0 |
مقایسه هویت | 805/0 | 855/0 |
درک شرایط بازار | 857/0 | 885/0 |
ایجاد موقعیت منحصر به فرد | 813/0 | 862/0 |
شکل دهی فرهنگ و تفکر استراتژیک | 829/0 | 887/0 |
مقدار قابل‌قبول | 6/0< | 6/0< |
مناسب بودن معیارهای روان‌سنجی پرسشنامه‌ها: نتایج بار عاملی پرسشنامه متغیر الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی در ادامه آمده است. با توجه به بارهاي عاملي محاسبه‌شده متغیر الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی و متغیر استراتژی‌های موضع‌سازی خدمات ورزشی هیچ یک از سؤالات دارای بار عاملی کمتر از 5/0 نبودند؛ بنابراین سؤالی جهت حذف از روند تحلیل وجود نداشت. روایی پرسشنامه‌ها توسط دو معیار روایی همگرا و واگرا که مختص مدل‌سازي معادلات ساختاري است مورد بررسی قرار گرفت. مقادیر نشان می‌دهند که پرسشنامه‌‌های استفاده‌شده برای متغیرهای الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی و استراتژی‌های موضع‌سازی خدمات ورزشی از روایی همگرای مناسبی برخورداراند. در روایی واگرا، میزان تفاوت بین شاخص‌هاي یک سازه با شاخص‌هاي سازه‌هاي دیگر در الگو مقایسه میشود. جدول 5 نشان می‌دهد که جذر ضرایب AVE هر سازه از ضرایب همبستگی آن سازه با سازه‌هاي دیگر بیشتر شده است که این مطلب نشان‌دهنده قابل‌قبول بودن روایی واگراي متغیرهای الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی و استراتژی‌های موضع‌سازی خدمات ورزشی است.
ج) شاخص ریشه میانگین مربعات باقیمانده استانداردشده(SRMR):. شاخص ریشه میانگین مربعات باقیمانده استانداردشده در مطالعات جدیدتر پیشنهاد گردید. هر چه این معیار به صفر نزدیک‌تر باشد نیکویی برازش مدل بالاتر است. اگر مقدار این شاخص کمتر از 05/0 باشد مناسب‌تر است. در تحقیق پیش رو مقدار این شاخص برای متغیر الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی 038/0 به دست آمد که نشان‌دهنده مناسبت مدل است.
د) شاخص برازش مدل ساختاری (Q2)این معیار که توسط استون و گیسر (۱۹۷۵) معرفی شده است قدرت پیش‌بینی مدل در سازه‌های درون‌زا را مشخص می‌کند. نتایج جدول 6 نشان می‌دهد شاخص‌های برازش مدل ساختاری متغیرهای الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی و استراتژی‌های موضع‌سازی خدمات ورزشی در سطح مورد تأیید قرار گرفته‌اند.
جدول 6- شاخص برازش مدل ساختاری
مضمون سازمان دهنده | CV Red | CV Com |
|---|---|---|
الزامات ساختاری | 281/0 | 273/0 |
الزامات انسانی | 338/0 | 330/0 |
الزامات مدیریتی | 384/0 | 442/0 |
الزامات فرهنگی | 347/0 | 315/0 |
الزامات مهارتی | 365/0 | 341/0 |
تعیین اهداف کسب و کار | 315/0 | 358/0 |
تعیین جایگاه خود در بازار هدف | 303/0 | 359/0 |
مقایسه هویت | 282/0 | 269/0 |
درک شرایط بازار | 290/0 | 287/0 |
ایجاد موقعیت منحصر به فرد | 300/0 | 299/0 |
شکل دهی فرهنگ و تفکر استراتژیک | 382/0 | 421/0 |
د) روایی واگرا (HTMT): هنسلر و همکاران (۲۰۱۵) شاخص جدیدی برای ارزیابی روایی واگرا ارائه کرده‌اند. این روش، جایگزین روش قدیمی فورنل-لارکر شده است. حد مجاز معیار این شاخص میزان 85/0 تا 90/0 می‌باشد. اگر مقادیر این معیار کمتر از 90/0 باشد روایی واگرا قابل‌قبول است. نتایج نشان می‌دهد مقادیر شاخص روایی واگرا متغیرهای الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی و استراتژی‌های موضع‌سازی خدمات ورزشی در سطح مورد تأیید قرار گرفته‌اند.
با توجه به برقراری پیشفرضهای معادلات ساختاری، به بررسی فرضیه مذکور پرداخته‌شده است كه نتايج آن در نمودارهای 1 و 2 نمايش داده‌شده است. برای بررسی معنیداری سؤال‌های پژوهش از آماره t استفاده‌شده است. چنانچه آماره t، بیشتر از 96/1 یا کمتر از 96/1- باشد (در سطح خطاي کمتر از 5 درصد) سؤال تأیید و رابطه معنادار بین دو متغیر حاصل میشود.
نتايج ارائه‌شده در جدول 7 نشان‌دهنده رابطه معنادار بين الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی با استراتژی‌های موضع‌سازی خدمات ورزشی (001/0=p، 732/0β=) است. با توجه به مثبت بودن ضرايب مسير، اين رابطه‌ها از نوع افزايشي (مستقيم) است. بر اساس مقدار ضريب تعيين (R2)، متغیر الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی، 54 درصد از تغييرات استراتژی‌های موضع‌سازی خدمات ورزشی را تبيين می‌کند. همچنین نتایج بررسی رابطه متغیرها در سوال سوم پژوهش در جدول 7، ضرایب معنیداری در شکل 1 و ضرایب معنیداری آماره تی در شکل 2 آورده شده است.
بحث و نتیجهگیری
نتایج نشان داد رابطه معنادار بين الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی با استراتژی‌های موضع سازی خدمات ورزشی (001/0=p، 732/0β=) است. با توجه به مثبت بودن ضرايب مسير، اين رابطه‌ها از نوع افزايشي
جدول 7- بررسی رابطه متغیرها در سؤال سوم پژوهش
سؤال | ضریب مسیر | آماره t | p-مقدار |
الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی ← استراتژی‌های موضع‌سازی خدمات ورزشی | 732/0 | 810/14 | 001/0 |
نمودار 2- ضرایب معنیداری آماره t
(مستقيم) است. بر اساس مقدار ضريب تعيين (R2)، متغیر الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی، 54 درصد از تغييرات استراتژی‌های موضع سازی خدمات ورزشی را تبيين می‌کند و الزامات انسانی بیشترین تأثیر را بر استراتژی‌های موضع سازی خدمات ورزشی دارد. همچنین نتايج ارائه‌شده نشان می‌دهد مضمون سازمان دهنده الزامات مدیریتی بخش بیشتری از مدل الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی و مضمون سازمان دهنده مقایسه هویت‌بخش بیشتری از مدل استراتژی‌های موضع سازی خدمات ورزشی را در مجموعه‌های ورزشی شهر کرمان تبیین می‌کند و الزامات انسانی بیشترین تأثیر را بر استراتژی‌های موضع سازی خدمات ورزشی دارد. همچنین نتايج ارائه‌شده نشان می‌دهد مضمون سازمان دهنده الزامات مدیریتی بخش بیشتری از مدل الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی و مضمون سازمان دهنده مقایسه هویت‌بخش بیشتری از مدل استراتژی‌های موضع سازی خدمات ورزشی را در مجموعه‌های ورزشی شهر کرمان تبیین می‌کند. باید توجه داشت با برنامهریزی استراتژیک مناسب خدمت و محصول جایگاهی درخور در بازار پیدا می‌کند. مصرف‌کنندگان قاعدتاً خریدار آن دسته از کالاها و خدمات‌اند که حداکثر فایده را برای آنها به دنبال داشته باشد. از این رو کلید موفقیت برای حفظ مشتریان، همانا آگاهی بیشتر از نیازها و فرآیندهای خرید و فایده رساندن بیشتر به آنها نسبت به رقبا است. در جایگاه‌یابی بازار مزیت رقابتی بستگی دارد به اینکه یک شرکت تا چه حد می‌تواند نسبت به رقبا جایگاه خود را به‌عنوان ارائه‌کننده فوایدی مشخص بیشتر تثبیت کند، خواه از طریق قیمت‌های پایین‌تر، یا مزایای بیشتر برای توجیه قیمت‌های بالاتر. همه شرکت‌ها برای جدا کردن کالاهای خود از رقبا و دستیابی به مزیت رقابتی، فرصت‌های زیادی پیش روی ندارند. بعضی از شرکت‌ها از مزایای رقابتی نه‌چندان چشمگیری برخوردارند. این مزایا نیز به‌آسانی توسط رقبا تقلید می‌شوند و بنابراین دوام چندانی ندارند. راه‌حل مسئله در این است که این شرکت‌ها همواره به دنبال شناسایی مزایای بالقوه جدیدی باشند و برای دورنگه داشتن رقبا، این مزایا را یکی بعد از دیگری مورداستفاده قرار دهند. در جایگاه‌یابی بازار چنین شرکت‌هایی انتظار ندارند از یک مزیت بزرگ دائمی برخوردار شوند، بلکه همین تعداد نسبتاً زیاد مزایای کوچک و معرفی تک تک آنها در طول زمان، برای حفظ سهم بازار، کافی به نظر می‌رسد. موضع یابی محصول، هم برای محصولات موجود در بازار و هم برای محصولات جدید مهم است؛ زیرا نیازها و گرایش‌های مشتریان و محیط بازاریابی به‌طور مداوم در حال تغییر است. مدیران بازاریابی گاهی برای تغییر گرایش‌های مصرف‌کنندگان نسبت به محصولات از موضع‌گیری‌های جدید استفاده می‌کنند. اصولاً موضع یابی جدید برای شرکت‌هایی مناسب است که درصدد گسترش و توسعه بازارهای بالقوه هستند و امکانات لازم را نیز در اختیار دارند.
ارائه راهکارها و پیشنهادهای علمی و عملی
با توجه به اینکه نتایج نشان می‌دهد که بين الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی با استراتژی‌های موضع سازی خدمات ورزشی رابطه وجود دارد؛ در این راستا پیشنهاد میشود:
● با استقرار سیستم‌های مناسب بر مبناي شایسته‌سالاری، افرادي در رأس کار مجموعه ورزشی قرار گیرند که با انجام امور مناسب اعتماد افراد را جلب نمایند.
● استقرار سیستم‌های مناسب ارزیابی عملکرد پرسنل و مبنا قرار دادن امتیازات این سیستم براي ارتقاء، پاداش و. . . در دستور کار مدیریت مجموعه قرار گیرد.
● جلسات عمومی در مجموعه ورزشی بیشتر شود و آموزش پرسنل در جهت حفظ و ارتقای جایگاه مجموعه در اذهان مشتریان و نیز کیفیت خدمات توسط مدیران ارشد مجموعه صورت گیرد.
● مدیریت مناسب جهت جلوگیری از استفاده از شیوه‌های قدیمی و سنتی در مدیریت مجموعه‌های ورزشی و تخصیص امکانات و زیرساخت‌های فیزیکی مناسب و مختلف و فضای کافی برای ارائه خدمات فرهنگی؛
● تلاش مدیریت مجموعه در جهت افزايش مشاركت بخش خصوصي در سرمایه‌گذاری روي بخش خدمات ورزشی
با توجه به اینکه نتايج نشان می‌دهد مضمون سازمان دهنده الزامات مدیریتی بخش بیشتری از مدل الزامات برنامهریزی استراتژیک نیروی انسانی و مضمون سازمان دهنده مقایسه هویت‌بخش بیشتری از مدل استراتژی‌های موضع سازی خدمات ورزشی را در مجموعه‌های ورزشی شهر کرمان تبیین می‌کند؛ در این راستا پیشنهاد میشود:
● مجموعه‌های ورزشی زنجیره ارزش را به‌طور کامل در اختیار گرفته و با تأسیس شرکت‌های زیرمجموعه که هرکدام به‌تنهایی بخشي از فرآيند و خدمات اين زنجیره را به عهده بگیرند و با استانداردسازي و توزيع خدمات مربوطه ضمن کسب درآمد و سودآوري بیشتر موجبات قفل شدن سیستم و نگه‌داشتن مشتريان در داخل و رقبا در خارج از سیستم را به وجود آورند.
● تخصیص بودجه کافی جهت ارائه خدمات به تمام گروه‌های سنی در مجموعه‌های ورزشی
● جذب و استخدام کادر مجرب و متخصص در مجموعه‌های ورزشی به‌منظور بالا بردن عملکرد و کارایی در مجموعه‌های ورزشی
● نگرش علمی به مدیریت مجموعه‌های ورزشی و برنامهریزی در امور مربوطه
● مدیریت مجموعه‌های ورزشی به رقبا توجه ویژه‌ای داشته باشند تا بتواند به کسب‌وکار خود هویت بخشد. درواقع با نظارت پیوسته و دقیق بر رقبا است که عملکرد و شناخت رفتار آنها حاصل میشود و با اطلاع یافتن از اقدامات آنان است که مدیریت مجموعه قادر خواهد بود اهداف و طراحی برنامه‌های خود را به بهترین نحو انجام دهد و همیشه یک گام جلوتر از رقبا باشد.
● ارزش‌های محوری مبنای برای جهت دادن رفتار مدیران مجموعه‌های ورزشی قرار گیرد و با اعمال مدیریت بهینه منابع انسانی و ارتقای بهره‌وری زمینه ایجاد تلاش گروهی به‌منظور اجرای برنامه استراتژیک فراهم گردد.
● مدیریت مجموعه ورزشی یک تیم داوطلبی برای انجام امور مربوط به تبلیغات و اطلاع‌رسانی در فعالیت‌های مجموعه ایجاد نماید.
● ايجاد و پیاده‌سازی سیستم‌های اندازه‌گیری و پايش رضايت مشتري به‌عنوان مهم‌ترین شاخص در امر بهبود عملكرد از نيازهاي اساسي سازمان‌های امروزي به شمار می‌رود.
پیشنهادات پژوهشی به محققان آینده
· فرايند موضع يابي رويكرد نسبتاً جديدي در حوزه بازاريابي است و براي تمايز در بازارهاي رقابتي مؤثر است. استفاده از اين رويكرد در ساير صنايع رقابتي كشور می‌توان گام مؤثری در انجام بهينه فعالیت‌های بازاريابي باشد.
· پيشنهاد میشود طراحی مدل پژوهش با استفاده از ساير روش‌های کیفی مانند فراترکیب انجام شود.
· پژوهشی به تفکیک استان‌های کشور انجام و با نتایج حاصل از این مطالعه مقایسه شود تا بررسی گردد بافت فرهنگی شهرها تا چه میزان در موضع سازی و گرایش به خدمات ورزشی اثرگذار است.
محدوديت‌هاي تحقيق
در هر تحقیق خصوصاً تحقیقات میدانی محقق با محدودیت‌هایی مواجه می‌گردد که تعدادی از این محدودیت‌ها قابل‌کنترل بوده و محقق جهت حذف و یا کاهش اثرات آنها تدابیری می‌اندیشد؛ اما تعدادی دیگر نیز وجود دارد که غیرقابل‌کنترل است. این پژوهش نیز از این امر مستثنی نبوده و دارای محدودیت‌هایی به شرح زیر می‌باشد.
· يکي از مشکلات مهم فرا روي پژوهشگر جلب همکاري و اعتماد و اطمينان خبرگان پژوهش مخصوصاً مدیران مجموعه‌های ورزشی بود.
· یکی از محدودیت‌های متداول در تحقیقاتی که مشارکت‌کنندگان آن مدیران و کارشناسان است، به‌ویژه پژوهش‌هایی که به روش کیفی انجام میشود، گرفتاری‌های شغلی این افراد و مشکلات مربوط به تنظیم زمان فرایند مصاحبه است. در این پژوهش نیز تغییر زمان انجام مصاحبه و هماهنگی مجدد آنها بارها اتفاق افتاد و این امر، بر زمان‌بندی کار اثر نامطلوبی می‌گذارد.
· شرایط همه‌گیری جهانی ویروس کووید-19 که هنگام جمع‌آوری داده‌های پژوهش و نظرسنجی از خبرگان پیش آمد و الزام به رعایت قوانین فاصله‌گذاری اجتماعی، سبب شد که تعدادی از مصاحبه‌ها انجام‌شده به‌صورت غیرحضوری و تلفنی صورت گیرد.
· عدم رعایت برخی دستورالعمل‌های پاسخگویی و ارائه پاسخ‌های ناقص توسط پاسخگویان
منابع:
ترجمه کاتلر، ف (۱۳۸۱)، اصول بازاریابی، پارسیان، علی، چاپ سوم تهران، انتشارات ادبستان
الفی، ز، نجف زاده، م (1396). رابطه عوامل درون سازمانی با برنامهریزی استراتژیک در هیئتهای ورزشی استان اردبیل، فصلنامه علوم ورزش دانشکده تربیت بدنی و ورزش
بلدی، م (1394). طراحي و تدوين برنامه استراتژيک توسعه ورزشهاي رزمي بر اساس مدل SWOT، كنفرانس بين المللي علوم ورزشي
آقایی، ع، جهرمی، م، معماری، ژ، اندام، ر (1392). آسیبشناسی ورزش هندبال استان سمنان با استفاده از الگوی برنامهریزی استراتژیک، مطالعات مدیریت ورزشی
حقیقی، م، منوریان، ع. (۱۳۸۸)، بررسی عوامل مؤثر بر موفقیت برنامهریزی استراتژیک در شرکت گاز ایران، نشریه مدیریت بازرگانی، دوره ۱، تهران، شماره ۳، صص۵۴- ۳۹.
منوریان، ع (۱۳۹۰)، فرآیند برنامهریزی استراتژیک، فصل نامه مدیریت دولتی، انتشارات مرکزآموزش مدیریت دولتی شماره ۱۰، ص۶۷.
سعادت، ا (۱۳۹۶)، مدیریت منابع انسانی، انتشارات سمت، چاپ اول.
روستا، احمد. (1395). مدیریت بازاریابی. تهران: سمت.
واکر، اورویل سی؛بویر، هارپردابلیو؛مالنیز، جان؛لرش، ژان کلود. (1383). استراتژی بازاریابی:بارویکردی تصمیم محور(ترجمه سیدمحمد اعرابی و داود ایزدی). تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی
ریچارد کنت رابینسون، سهراب خلیلی شورینی (مترجم) (1386)، برنامهریزی و مدیریت استراتژیک، مؤسسه انتشارات یادواره کتاب
روستا، احمد؛ ونوس، داور؛ ابراهیمی، عبدالحمید. (1389). مدیریت بازاریابی. تهران:سمت
Brown, M., Nagel, M. (2002). The size of the sport iudustry ivith. uriteh states. Congress of future of sport management proreediag, Firexsen, Italy, pp-43-66.
Anikhian, O. (2010). positioning a bank service in Nigeria A conceptual pramework ,internal tienal jourual of Business Mangement, 5(8). 146-153.
Barbara, A. (2013). "relationship between marketing ethics in the banking. " msc. Yale. University.
