زبان معمارانه نگاره‌های ایرانی

الموضوعات :

منوچهر فروتن ¹ (عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دکترای معماری و عضو هیأت علمی گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان)

تاريخ الإرسال : 08 الأحد , رجب, 1431 تاريخ التأكيد : 19 السبت , شعبان, 1431 تاريخ الإصدار : 13 الإثنين , رمضان, 1431

الکلمات المفتاحية: Miniature, نگارگری ایرانی, Persian Painting, تاریخ معماری اسلامی ایران, اسناد تصویری تاریخ معماری, بازنمایی معماری, history of Iranian Islamic architecture, visual historical documents of architecture, representation of architecture,

ملخص المقالة :

اسناد تاریخ معماری اسلامی ایران به ویژه اسناد تصویری کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. نقشه‌های ترسیمی بناها از این دوران اندک‌اند، در عوض نگاره‌های بسیاری از دوران اسلامی به‌ویژه از ایلخانی تا اوایل صفوی باقی مانده است که می‌تواند به عنوان اسناد معماری مورد بررسی قرار گیرد. سؤالات پژوهش این بود که نگاره‌ها چگونه همچون اسناد تاریخی می‌توانند برای شناخت معماری اسلامی ایران مورد استفاده قرار گیرند و با به‌کاربستن چه روش‌هایی، چه نوع داده‌های تاریخی را می‌توان دریافت و اعتبار آن‌ها را چگونه باید ارزیابی نمود. برای پاسخ دادن به این پرسش‌ها‌ به بررسی شیوه‌های بیانی نگارگری در تبیین معماری، بررسی تاریخ تصویر بناهای معماری، مقایسه نگاره‌ها با نمونه‌های معماری اسلامی ایران و نگاره‌های دیگر فرهنگ‌های اسلامی پرداخته شده است. در نهایت ویژگی‌های بیانی نگارگری اسلامی ایران در تبیین معماری ایرانی ارائه شده است. به علاوه معانی اجتماعی معماری با روش معنا‌شناسی تطبقی و بازخوانی بناهای معماری آمده است.

المصادر:

• اولوچ, لاله، (1387). «محل‌های جماعتی شیراز در نگاره‌های قرن 16 م شیراز»، همایش مکتب شیراز، فرهنگستان هنر، آذر 1387.


• بلر، شیلا و بلوم، جاناتان، (1381). «هنر ومعماری اسلامی (2) (1800-1250)»، ترجمه یعقوب آژند، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) و فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران، تهران.


• بنیون، لورنس و همکاران، (1367). «سیر تاریخ نقاشی ایرانی»، ترجمه محمد ایرانمنش، امیرکبیر، تهران.


• بیکن, ادموند، (1376). «طراحی شهر‌ها: تحول شکل شهر از آتن باستانی تا برازیلیای مدرن»، ترجمه فرزانه طاهری، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، تهران.


• ثابتی, الهه، (1381). «فضای اجرای موسیقی در مینیاتور ایرانی»، صفّه، بهار و تابستان 1381, شماره 34.


• حناچی، پیروز و نژاد ابراهیمی سر‌درود، احد، (1385). «بازخوانی میدان صاحب آباد از روی تصاویر شاردن و مطراقچی»، هنرهای زیبا. بهار 1385، شماره 25.


• دورودیان، مریم، (1387). «بازخوانی معماری در نگارگری مکتب شیراز (سده های هفتم، هشتم و نهم هجری قمری)»، همایش مکتب شیراز، فرهنگستان هنر، آذر 1387.


• دهخدا، علی اکبر، (1376). «لغت‌نامه»، زیر نظر محمد معین و جعفر شهیدی، دانشگاه تهران، تهران.


• سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، (1384). «مجموعه آثار معماری سنتی ایران (دوران قبل از اسلام)»، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران.


• سلطان‌زاده، حسین، (1383). «باغ ایرانی به روایت مینیاتور»، معماری و فرهنگ، بهار 1383، سال پنجم، شماره 17.


• سلطان‌زاده، حسین، (1387). «فضاهای معماری و شهری در نگارگری ایرانی»، چهار طاق، تهران.


• صارمی, علی اکبر و رادمرد, تقی، (1376). «ارزش‌های پایدار در معماری ایران»، سازمان میراث فرهنگی کشور، تهران.


• ضیمران، محمد، (1382). «درآمدی بر نشانه‌شناسی هنر»، قصّه، تهران.


• فروتن، منوچهر، (1384). «درک نگارگران ایرانی از ساختار فضای معماری ایران (دوره های ایلخانی و تیموری و اوایل صفوی، 619-995 ق/ 1218-1587 م)». فصلنامه خیال. بهار 1384، شمارۀ 13.


• فشنگچی، مینا، (1387). «رد پای معماری تیموری در سه نگاره از بهزاد»، آرمانشهر، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، مهر 1387.


• کونئو، پائولو، (1384). «تاریخ شهرسازی جهان اسلام»، ترجمه سعید تیز قلم زنوزی، وزارت مسکن و شهرسازی، سازمان عمران و بهسازی شهری، تهران.


• گیدئن، زیگفرید، (1354). «فضا، زمان و معماری»، جلد 1، ترجمه منوچهر مزینی، علمی و فرهنگی، تهران.


• میشل, جرج، [تدوین] (1380). «معماری جهان اسلام (تاریخ و مفهوم اجتماعی آن)»، ترجمه یعقوب آژند، مولی، تهران.


• هاسپرز, جان و اسکراتن, راجر، (1379). «فلسفه هنر و زیبایی‌شناسی»، ترجمةیعقوب آژند.، دانشگاه تهران، تهران.

 

• Azarpay, G., Belenitskii, A., Marshak, B., & Dresden, M. (Eds.) (1981). “Sogdian Painting, the Pictorial Epic in Oriental Art ”, Univsity of California Press, Berkeley.


• http://www.ee.bilkent.edu.tr/~history/timurid.html


• http://www.honar.ac.ir/behzad


• http://imagesonline.bl.uk


• http://www.kermanshahmiras.ir/Fa_site/Taghbostan.asp


• http://www.myartprints.co.uk/UK/artist/Frank-Dillon-3857.html


• http://www.ub.uu.se/arv/koba/Mecca.html