ارائه روشی تلفیقی برای ارزیابی طرح‌های تفصیلی شهری (مطاله موردی: طرح تفصیلی منطقه ۶ شهرداری شیراز)

الموضوعات :

بهناز امین زاده ¹ ( دانشیار دانشکدۀ شهرسازی پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران. )
سمیه رودکی ² ( دانش آموخته دوره کارشناسی ارشد مدیریت شهری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران. )

تاريخ الإرسال : 07 السبت , ذو القعدة, 1436 تاريخ التأكيد : 26 الإثنين , ذو القعدة, 1437 تاريخ الإصدار : 26 الإثنين , شعبان, 1438

الکلمات المفتاحية: روش طرح/ فرایند/ نتایج, فرایند تهیه برنامه, اجرای برنامه, ارزیابی طرح تفصیلی شهری, منطقه 6 شهرداری شیراز,

ملخص المقالة :

طرح‌های تفصیلی شهری مهم‌ترین ابزار ساماندهی نظام‌مند کالبدی شهرها، محسوب می‌شوند که در مواجه با نارسایی‌های کالبدی- فضایی شهرهای کشور به کار گرفته می‌شوند. علی‌رغم سابقه طولانی تهیه و اجرای آنها، ارزیابی میزان تحقق‌پذیری اهداف و موفقیت طرح‌های تفصیلی به‌ندرت انجام‌شده است و درنتیجه بازخورد آن در نظام برنامه‌ریزی انعکاس چندانی نداشته است؛ بنابراین، برای نیل به یک برنامه‌ریزی و مدیریت پویا، مستمر، منعطف و مبتنی بر واقعیات طرح‌های تفصیلی شهری، ارزیابی آنها گامی ضروری است. هدف پژوهش حاضر، تحلیل و ارزیابی میزان تحقق‌پذیری و موفقیت طرح تفصیلی منطقه 6 شهرداری شیراز است، در این راستا از تلفیق دو روش ارزیابیطرح/فرایند/نتایج1 و فرایند تهیه برنامه/ اجرای برنامه2 برای تدقیق معیارهای ارزیابی استفاده‌شده است. نتایج تحقیق علاوه بر بررسی نقاط قوت و ضعف تهیه و اجرای طرح تفصیلی مذکور، فرایندی از ارزیابی طرح‌های تفصیلی شهری را پیشنهاد می‌دهد که می‌تواند در ارزیابی طرح‌های مشابه مورداستفاده قرار گیرد.

المصادر:

1. بهزاد‌فر، مصطفی. (1388). طرح‌ها و برنامه‌های شهرسازی شهرسازی. تهران: نشر هنر.
2.پوراحمد، احمد؛ حاتمی‌نژاد، حسین؛ و حسینی،‌هاد‌ی.(1385). آسیب شناسی طرح‌های توسعه شهری در کشور. پژوهش‌های جغرافیایی،38،167-180.
3. د‌بیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران. (1383). مجموعه مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری ایران. تهران: د‌بیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران.
4.د‌لیر، کریم؛ و ملکی، سعید. (1386). بررسی تغییرات کاربری اراضی شهری د‌ر طرح‌های جامع و تفصیلی شهر ایلام طی د‌هه 1372-1382. مجله جغرافیا و توسعه‌ی ناحیه‌ای، 8، 65-93.
5.رضایی، محمد‌رضا؛ و رحیمی، اسمعیل. (1392). بررسی علل تغییر کاربری
اراضی د‌ر طرح‌های تفصیلی شهری و تأثیر آن بر خد‌مات شهری مطالعه مورد‌ی شهر مرود‌شت. پژوهش و برنامه ریزی شهری، 13، 77-96.
6.زیستا، مهند‌سین مشاور.(1372). طرح ارزیابی جامع شهری ایران (مراغه، اراک، یزد، بند‌رعباس، شیراز، زاهد‌ان، رشت). تهران: سازمان برنامه و بود‌جه.
7.سعید‌نیا، احمد.(1383). کتاب سبز، راهنمای شهرد‌اری‌ها (جلد پنجم)، طرح‌های شهری د‌ر ایران. تهران: سازمان شهرد‌اری‌ها و د‌هیاری‌های کشور.
8.شارمند، مهند‌سین مشاور. (1379). شیوه‌های تحقق طرح‌های توسعه شهری. جلد سوم. تهران: انتشارات سازمان شهرد‌اری‌های کشور.
9.شفیعی د‌ستجرد‌ی، مسعود. (1392). نوسازی بافت‌های فرسود‌ه و ضرورت تغییر نگرش د‌ر تهیه و اجرای طرح‌های جامع و تفصیلی (نمونه مورد‌ی: شهر اصفهان). باغ نظر،24، 91-104.
10.شهر و خانه، مهند‌سین مشاور. (1383). بازنگری طرح جامع شهر شیراز. جلد1. شیراز: اد‌‌اره راه و شهرسازی استان فارس.
11.صارمی، حمید رضا؛ و توتزاری، سهیلا. (1393) سنجش و ارزیابی سطوح برخورد‌اری مناطق شهری کلان‌شهر تهران با استفاد‌ه از تکنیک TOPSIS. هویت شهر، 18، 60-47.
12.طبیبیان، منوچهر؛ و آسود‌ه، علی. (1393). کاربرد روش طرح فرایند نتایج (PPR) در ارزیابی طرح‌های شهری. محیط شهری، 4، 50- 35
13.عزیزی، محمد مهد‌ی؛ ابویی ارد‌کان، محمد؛ و نوری، نسرین. (1391)، بررسی نقش کنشگران و ابزارهای مد‌یریت شهری در یکپارچگی مد‌یریت کلانشهر تهران. هویت شهر، 10 ، 16-5.
14.فرنهاد،مهند‌سین مشاور.(1383). بازنگری طرح تفصیلی منطقه 6 شهرد‌اری شیراز. شیراز: اد‌اره راه و شهرسازی استان فارس.
15.فریور صد‌ری، بهرام.(1393). تحولات طرح ریزی شهری ایران د‌ر د‌وران معاصر. تهران: آذرخش.
16.قراگزلو، زهرا. (1365). نقش ارزیابی د‌ر روند برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای و تکنیک‌های رایج آن. تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن تهران.
17.معاونت هماهنگی و برنامه‌ریزی شهری. (1393). سالنامه آماری شهرد‌اری شیراز. شیراز: اد‌اره آمار، اطلاعات و خد‌مات رایانه‌ای شهرد‌اری شیراز.
18.موسوی، سید علی؛ رفیعیان، مجتبی.(1383). ارزیابی میزان تحقق پذیری طرح‌های جامع و تفصیلی شهرهای استان آذربایجان شرقی. د‌انشکد‌ه علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه تبریز،17، 177-201.
19.نقش‌جهان پارس، مهند‌سین مشاور. (1374). طرح تفصیلی منطقه 6 شهرداری شیراز. شیراز: اد‌اره راه و شهرسازی استان فارس.
20.نوریان، فرشاد؛ وحید‌ی برجی، گلد‌یس.(1394). ارزیابی برنامه‌ریزی کاربری زمین در طرح‌های توسعه شهری بر مبنای شاخص‌های نیازسنجی و مکان‌سنجی (نمونه مورد‌مطالعه: شهر بجنورد)، آمایش سرزمین،1، 69-49.

21. Alexander, E. (2006). Problems and prospects: dilemmas in evaluation and directions for the future. Evaluating and Planning. Evolution and Prospects (pp. 267-276). USA: Routledge press.
22. Alexander, E. R., & Faludi, A. (1989). Planning and plan implementation: notes on evaluation criteria. Environment and Planning B: Planning and Design, 16(2), 127-140.
23. Berke, P., Backhurst, M., Day, M., Ericksen, N., Laurian, L., Crawford, J., & Dixon, J. (2006). What makes plan implementation successful? An evaluation of local plans and implementation practices in New Zealand. Environment and Planning B: Planning and Design, 33(4), 581-600.
24. Faludi, A. (2000). The performance of spatial planning. Planning practice and Research, 15(4), 299-318.
25. Khakee, A. (2003). The emerging gap between evaluation research and practice. Evaluation, 9(3), 340-352.
26.Altes, W. K. K. (2006). Stagnation in housing production: another success in the Dutch ‘planner's paradise’?. Environment and Planning B: Planning and Design, 33(1), 97-114.
27. Lichfield, N., & Prat, A. (1998). Linking ex ante and ex post evaluation in British town planning. In Evaluation in Planning (pp. 283-298). Netherlands Springer Netherlands.
28. Laurian, L., Day, M., Berke, P., Ericksen, N., Backhurst, M., Crawford, J., & Dixon, J. (2004). Evaluating plan implementation: A conformance-based methodology. Journal of the American Planning Association, 70(4), 471-480.
29. Mastop, H., & Needham, B. (1997). Performance studies in spatial planning: the state of the art. Environment and planning B: planning and design, 24(6), 881-888.
30. Norton, R. K. (2005). More and better local planning: State-mandated local planning in coastal North Carolina. Journal of the American Planning Association, 71(1), 55-71.
31. Oliveira, V., & Pinho, P. (2009). Evaluating plans, processes and results. Planning theory & practice, 10(1), 35-63.
32. Oliveira, V., & Pinho, P. (2010). Evaluation in urban planning: Advances and prospects. Journal of Planning Literature, 24(4), 343-361.
33. Talen, E. (1996). Do plans get implemented?. A review of evaluation in planning. Journal of planning literature, 10(3), 248-259.