جایگاه «نشانه‌های شهری» در واکاوی مؤلفه‌های «هویت» و «فرهنگ» در سیمای شهر ایرانی (مطالعه موردی: بررسی سیمای شهر شیراز)

الموضوعات :

طاهره نصر ¹ ( دکترای تخصصی شهرسازی، استادیار، گروه معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران. )

تاريخ الإرسال : 11 الجمعة , شعبان, 1436 تاريخ التأكيد : 03 الأحد , ربيع الثاني, 1438 تاريخ الإصدار : 26 الإثنين , شعبان, 1438

الکلمات المفتاحية: هویت, فرهنگ, نشانه شهری, شهر فرهنگ‌گرا, منظر شهر شیراز,

ملخص المقالة :

شهر، با الگوی فرهنگ‌گرا نمی‌تواند در هر جایی از زمین پیاده شود، متمرکز است و هویت هر شهر که منظر آن شهر را شکل می‌دهد، با شهر دیگری متفاوت می‌باشد. همچنین فضاهای شهری می‌توانند برای مردم، تداعی‌کننده جنبه‌های نمادین، فرهنگی و تاریخی باشند. چرا کالبد شهرهای امروز مفهوم ندارند؟ چرا در شهرهای امروز، یکسان شدن بافت شهرها، عدم تطبیق فرم ظاهری فضا و معنای آن، عدم توجه به مفهوم فرهنگ در کالبد و معنا قابل مشاهده است؟ مقاله حاضر به تبیین مؤلفه‌های هویتی می‌پردازد که از لحاظ فرهنگی می‌توانند بر منظر و سیمای شهر تأثیرگذار باشند. روش تحقیق به صورت توصیفی- تحلیلی و روش جمع‌آوری اطلاعات به صورت میدانی- اسنادی می‌باشد و به عنوان نمونه موردی شهر شیراز مورد بررسی قرار می‌گیرد. نتایج حاصل، حاکی از ضرورت توجه به نشانه‌شناسی شهری برای بازنمایی مؤلفه‌های هویت فرهنگی در شهرها است که در ارتقای کالبدی- فضایی ارزش‌های شهری بسیار قابل توجه می‌باشد.

المصادر:

آشوری، داریوش. (1380). تعریف‌ها و مفهوم فرهنگ. تهران: نشر آگاه.
الکساندر، کریستوفر. (1386). معماری و راز جاودانگی- راه بی زمان ساختن. (ویرایش 2). (مهرداد قیومی بیدهندی، مترجم). تهران: دانشگاه شهید بهشتی. (نشر اثر اصلی 1979).
بهزادفر، مصطفی. (1386). هویت شهر نگاهی به هویت شهر تهران. تهران: انتشارات شهر.
پاکزاد، جهانشاه. (1376). هویت و این‌همانی با فضا.مجموعه مقالات اولین کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران، جلد پنجم. اسفند 7-12، (ص 47-56). تهران: انتشارات میراث فرهنگی.
جعفری، علّامه محمدتقی. (1379). فرهنگ پیرو فرهنگ پیشرو. تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
چندلر، دانیل. (1386). مبانی نشانه‌شناسی. (مهدی پارسا، مترجم). تهران: شرکت انتشارات سوره مهر. (نشر اثر اصلی 2007).
حبیب، فرح. (1385). کندوکاوی در معنای شکل شهر. هنرهای زیبا، 25، 5-14.
حمیدی، ملیحه. (1376). استخوان‌بندی شهر تهران. (جلد اول). تهران: سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران.
خطیبی، سید محمدرضا. (1392). تأثیر متقابل الگوهای رفتاری در احیای هویت محیط شهر مطالعه موردی محدوده ورودی سنندج. هویت شهر، 13، 63-73.
دهخدا، علی اکبر. (1325).  لغت‌نامه دهخدا. تهران: انتشارات مجلس شورای ملّی.
گلکار، کورش. (1387). محیط بصری شهر؛ سیر تحول از رویکرد تزیینی تا رویکرد پایدار. علوممحیطی، 4، 95-114.
لینچ، کوین. (1376). تئوری شکل خوب شهر. (سید حسین بحرینی، مترجم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران. (نشر اثر اصلی 1981).
ماجدی، حمید؛ و زرآبادی، زهراسادات سعیده. (1389الف). جستاری در نشانه‌شناسی شهری. آرمانشهر، 4، 49-56.
ماجدی، حمید؛ و زرآبادی، زهراسادات سعیده. (1389ب). شهر نشان‌دار به مثابه شهر زمینه‌گرا. فصلنامه تحقیقات فرهنگی، 3، 1-22.
نصر، طاهره. (1392). تبیین مؤلفه‌های هویت کالبدی شهر ایرانی. رساله دکترا، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران.
نقی‌زاده، محمد. (1385الف). تأملی بر روند دگرگونی میدان در شهرهای ایرانی. هنرهای زیبا، 25، 15-24.
Rapoport, A. (1977). Human Aspects of Urban Form. New York: Pergamon Press.
ربانی، رسول. (1381). جامعه‌شناسی شهری. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
روح‌الامینی، محمود. (1365). زمینه فرهنگ‌شناسی تألیفی در انسان‌شناسی فرهنگی و مردم‌شناسی. تهران: نشر عطار.
زیاری، کرامت اله. (1382). تأثیر فرهنگ در ساخت شهر با تأکید بر فرهنگ اسلامی. جغرافیا و توسعه، 2، 95-109.
سموار، لاری؛ و پورتر، ریچارد؛ و استفانی، لیزا. (1379). ارتباط بین فرهنگ‌ها. (غلامرضا کیانی و سید اکبر میرحسنی، مترجم). تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران (باز).
شیعه، اسماعیل. (1376). مقدمه‌ای بر مبانی برنامه‌ریزی شهری. تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.
عمید، حسن. (1350). فرهنگ عمید. تهران:امیرکبیر.
فیالکوف، یانکل. (1383). جامعه‌شناسی شهری. (عبدالحسین نیک گهر، مترجم). مشهد: نشر آگه. (نشر اثر اصلی 2002).
قاسمی اصفهانی، مروارید. (1385). بررسی حس مکان در شهرهای جدید. مجموعه مقالات هویت شهرهای جدید. همایش بین‌المللی شهرهای جدید. اردیبهشت 1384. تهران:انتشارات شرکت عمران شهرهای جدید.
کربلایی نوری، رضا. (1385). هویت، شهر، خاطره. مجموعه مقالات هویت شهرهای جدید. همایش بین‌المللی شهرهای جدید. اردیبهشت 1384. تهران:انتشارات شرکت عمران شهرهای جدید.
کالن، گوردون. (1377). گزیده منظر شهری. (منوچهر طبیبیان، مترجم). تهران: دانشگاه تهران. (نشر اثر اصلی 1961).
گروت، لیندا؛ و وانگ، دیوید. (1386). روش‌های تحقیق در معماری. (علیرضا عینی فر، مترجم). تهران: دانشگاه تهران. (نشر اثر اصلی 2002).
مامفورد، لوییز. (1385). فرهنگ شهرها. (عارف اقوامی مقدم، مترجم). تهران: وزارت مسکن و شهرسازی، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری. (نشر اثر اصلی 1970).
مدنی‌پور، علی. (1379). طراحی فضای شهری. (فرهاد مرتضایی، مترجم). تهران: شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری. (نشر اثر اصلی 1996).
مهدوی‌نژاد، محمدجواد؛ بمانیان، محمدرضا؛ و خاکسار، ندا. (1389). هویت معماری، تبیین معنای هویت در دوره‌های پیشامدرن، مدرن و پسامدرن. هویت شهر، 7، 113-122.
نصر، طاهره. (1395). هویت کالبدی شهر؛ مفاهیم و نظریات (موردکاوی: شهرهای شیراز، اصفهان، یزد و بوشهر). تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
نصر، طاهره؛ و ماجدی، حمید. (1392). نگاهی به مقوله هویت در شهرسازی. آرمانشهر، 11، 269-277.
نقی‌زاده، محمد. (1385ب). معماری و شهرسازی اسلامی (مبانی نظری).اصفهان: راهیان.

Dougherty, D. L. (2006). Embodying the City: Identify and use in Urban Public Space. Unpublished master’s thesis, Polytechnic Institute and State University in partial fulfillment of the requirements, Virginia.
Lynch, K. (1960). The image of the city. Mass Cambridge Massachusetts: MIT press.
Mamford, L. (1961). The City in History. New York: Harcourt, brace& world Inc.
Proshansky, H. M. (1978). The City and Self-Identity. Environment and Behavior, 11( 2), 147-169.
Stringer, P. (1975). Environmental interaction: Psychological Approaches to Our Physical Environment.  London: Surrey University Press.