تجلی عدالت اجتماعی در ساختار شهر اسلامی (محله)

الموضوعات :

لیلا رحیمی ¹ (استادیار، گروه معماری دانشکده عمران، دانشگاه تبریز)
محمد نقی زاده ² (استادیار، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.)

تاريخ الإرسال : 03 السبت , ربيع الثاني, 1433 تاريخ التأكيد : 29 السبت , رمضان, 1435 تاريخ الإصدار : 19 الإثنين , ذو القعدة, 1437

الکلمات المفتاحية: عدالت اجتماعی, شهر اسلامی, محله, تعادل و هماهنگی,

ملخص المقالة :

آرمان‌شهر اسلامی در پیروی از کلام پروردگار، سنت پیامبر و روایات معصومین به برقراری عینی عدالت و نیز قرار دادن مناسب هر چیز درجای خود و خلق فضاها با اندازه‌های مناسب اقدام می‌نماید. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی در پی دستیابی به هدف اصلی خود، یعنی تجلی عدالت اجتماعی در ساختار شهر اسلامی به ویژه محله ‌می‌باشد. نتایج تحقیق پس از مطالعه منابع مختلف نشان می‌دهد که برای تجلی عدالت اجتماعی در ساختار شهری، توجه توأم به سه وجه شهروندان، کالبد شهر و مدیریت شهری ضروری است. محله به عنوان ساختار اصلی شهر اسلامی، می‌تواند با رعایت عدالت فردی و اجتماعی بین ساکنان محله و رعایت مفاهیم تعادل، هماهنگی و توازن در اجزاء و فضاهای محله و نیز رعایت حقوق قانونی افراد محله از خدمات و تسهیلات عمومی ‌محلی توسط نظام مدیریت محله، زمینه‌های تحقق عدالت اجتماعی را در خود مهیا سازد.

المصادر:

1. ----------- (1376). قرآن. (مهدی الهی قمشه‌ای، مترجم). تهران: بنیاد نشر قرآن.


2. افلاطون.(1353). جمهوری. (رضا کاویانی و محمد حسن لطفی، مترجمان). تهران: ابن سینا.


3. اسدی محل چالی، مسعود. (1392). شناخت شناسی معماری و شهرسازی اسلامی در کنشی دوسویه با روح عصر ما در احد نژاد ابراهیمی و مرتضی میرغلامی. مجموعه مقالات منتخب دومین همایش ملی معماری و شهرسازی اسلامی. دومین همایش ملی معماری و شهرسازی اسلامی. آذر 6-7، (1663-1676). تبریز: دانشگاه هنر اسلامی تبریز.


4. اصیل، حجت الله. (1371). آرمانشهر در اندیشه ایرانی.  تهران: نشر نی.


5. امین زاده، بهناز؛ و نقی زاده، محمد. (1381). آرمانشهر اسلام: شهر عدالت. مجله صفه، (35)، 31-21.


6. برومندی، بهرخ. (1375). ارزش تعادل و توازن در باقر آیت الله زاده شیرازی. مجموعه مقالات کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران. کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران. اسفند 12-7، (588- 571). جلد 2. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.


7. بورکهارت، تیتوس.(1372). روح هنر اسلامی. (سید حسین نصر، مترجم). تهران: حوزه هنری.


8. بمات، نجم الدین.( 1369 ). شهر اسلامی. (محمد حسین حلیمی و منیژه اسلامبولی، مترجمان). تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.


9. پورعزت، علی اصغر.(1385). طراحی و تبیین سیستم خط مشی گذاری حق مدار برای تحقق عدالت اجتماعی(بر اساس نهج البلاغه). دو ماهنامه دانشور رفتار. 13 (17)، 31-56.


10. پورجعفر، محمدرضا.(1376). نقش و جایگاه مسجد در برنامه ریزی و طراحی محله‌های شهرهای اسلامی در دبیرخانه همایش. مجموعه مقالات همایش معماری مسجد: گذشته، حال، آینده. همایش معماری مسجد. دی ماه 5-3، (64-51). تهران: دانشگاه هنر.


11. چپ من، دیوید.(1384). آفرینش محلات و مکان‌ها در محیط انسان ساخت. (شهرزاد فریادی و منوچهر طبیبیان، مترجمان). تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.


12. حبیب، فرشته. (1388). تحلیلی از تعامل فرهنگ و کالبد شهر. هویت شهر، 3 (4)، 83-94.


13. خاتم، اعظم. (1375). قشربندی اجتماعی و تحول محلات تهران. مجله معماری و شهرسازی، 36و 37، 67-79.


14. دیوب، اس.سی. (1377). نوسازی و توسعه: در جستجوی قالب‌های بدیل. تهران: نشر قومس.


15. رحیمی، لیلا. (1387). آموزش اخلاق در هنر معماری (ضرورت بحث خداشناسی برای دانشجویان معماری) در امیر سعید محمودی. مجموعه مقالات سومین همایش آموزش معماری. سومین همایش آموزش معماری. 1 آبان، (176- 159). تهران: پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران.


16. رئیس دانا، فریبرز.(1375). رشد تهران و انگاره توسعه ناموزون شهری. مجله معماری و شهرسازی، 36 و 37، 71-84.


17. سوادکوهی، ساسان.(1379). سیر اندیشه‌های آرمانی معماری و شهرسازی. تهران: بهراد.


18. شریعتی، علی.(1359). تاریخ و شناخت ادیان. تهران: حسینیه ارشاد.


19. طباطبائی، محمد حسین.(1346). تفسیر المیزان. جلد10، قم: دارالعلم.


20. طباطبایی، محمد حسین.(1361). تفسیر المیزان. جلد34. تهران: محمدی.


21. غنی نژاد، موسی.(1376). دین و عدالت. فصلنامه نقد و نظر. 3 (2و3)، 1-10.


22. قلمبر دزفولی، راما.(1391). ارزیابی میزان توجه به جایگاه توسعه پایدار محله محور در طرح‌های توسعه شهری، هویت شهر. 6 (12)، 71-78.


23. کنفوسیوس.(1357). مکالمات. (کاظم زاده ایرانشهر، مترجم). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.


24. لک زایی، نجف.(1381). اندیشه سیاسی آیت الله مطهری. قم: بوستان کتاب.


25. مطهری، مرتضی.(1372). اسلام و مقتضیات زمان. تهران: صدرا.


26. مطهری، مرتضی.(1377). مجموعه آثار. جلد1، تهران: صدرا.


27. مطهری، مرتضی.(1378). سیری در نهج البلاغه. تهران: صدرا.


28. مطهری، مرتضی.(1361). بررسی اجمالی مبانی اقتصاد اسلامی. تهران: حکمت.


29. مطهری، مرتضی.(1357). یادداشت‌های مطهری. جلد6، تهران: صدرا.


30. موسوی، میر سعید؛ و رضی منش سرخاب، بابک. ( 1391 ). بازشناسی مفهوم شهر و شهرنشینی از منابع و تعالیم دینی. مجموعه مقالات همایش ملی معماری و شهرسازی ایرانی- اسلامی. همایش ملی معماری و شهرسازی ایرانی- اسلامی. بهمن 20- 19 ، (87-75). مشهد: مؤسسه آموزش عالی خاوران.


31. نقی زاده، محمد.(1385). معماری و شهرسازی اسلامی (مبانی نظری). اصفهان: نظام مهندسی ساختمان استان.  


32. هاروی، دیوید.(1376). عدالت اجتماعی و شهر. ( فرخ حسامیان، محمدرضا حائری و بهروز منادی زاده، مترجمان). تهران: شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری وابسته به شهرداری تهران.


33. یغفوری، حسین؛ وارثی، حمیدرضا؛ و زنگی آبادی، علی.(1387). بررسی تطبیقی توزیع خدمات عمومی شهری از منظر عدالت اجتماعی. جغرافیا و توسعه. (11)، 139-156.