فهم مولفه های محیطی مؤثر بر شکل‌گیری حس تعلق مکانی در بازار سنتی ایران و مقایسه آن با مجتمع‌های تجاری مدرن (نمونه موردی بازار سنتی کاشان و مجتمع تجاری صفویه کاشان)

الموضوعات :

زهرا عباسی ¹ (دانش‌آموخته دکتری معماری، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)
فرح حبیب ² (گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)
مصطفی مختاباد ³ (گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.)

تاريخ الإرسال : 09 السبت , جمادى الأولى, 1436 تاريخ التأكيد : 14 الأحد , ربيع الثاني, 1437 تاريخ الإصدار : 05 الأحد , محرم, 1445

الکلمات المفتاحية: بازار سنتی ایران, حس مکان, مجتمع‌های تجاری مدرن, حس تعلق,

ملخص المقالة :

بازار یکی از عناصر تأثیرگذار در شهرهای تاریخی مسلمانان است. در طول شکل‌گیری این شهرها، بازارها همواره دارای عملکردهای متعدد اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و فرهنگی بوده‌اند. این مقاله بر آن است تا بامطالعه روی بازار سنتی به ارزیابی نقش فضای معماری در کیفیت محیط بپردازد؛ و اینکه چگونه بازار سنتی ایرانی با در نظر گرفتن فرایند ادراکی به نیازهای انسانی پاسخ داده و منجر به خلق خاطره جمعی و حس تعلق به مکان شده است. لذا شناخت مؤلفه‌های اثرگذار در القا حس مکان و ارزیابی چگونگی پاسخ فضاهای سنتی و مدرن به نیازهای انسانی، مدنظر تحقیق است تا بتوان با شناسایی عوامل مؤثر به ارتقا کیفیت فضاهای مشابه معاصر کمک کند.با تهیه پرسشنامه و بررسی پیمایشی اطلاعات، جمع‌آوری و در نرم‌افزار spss داده‌ها تجزیه‌وتحلیل گردید. بر اساس نتایج، وجود مؤلفه‌های حس مکان در بازار سنتی ایرانی تأیید شد و مدل و پیشنهادهای کاربردی برای فضای مشابه معاصر ارائه گردید.

المصادر:

1. فلاحت، محمدصادق. (1384). نقش طرح کالبدی در حس مکان مسجد. مجله هنرهای زیبا. تهران. 22، 35- 42.


2. لنگ، جان. (1386). آفرینش نظریه معماری. نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. (علیرضا عینی فر، مترجم). چاپ سوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.


3. راپاپورت، اموس. (1391). معنی محیط ساخته‌شده رویکردی در ارتباط غیرکلامی. (دکتر فرح حبیب، مترجم). تهران: انتشارات شهرداری تهران. چاپ دوم.


4. حبیبی، رعنا سادات. (1387). تصویرهای ذهنی و مفهوم مکان. نشریه هنرهای زیبا. 35، 39-50.


5. فروزنده، علی؛ و مطلبی، قاسم.(1390). مفهوم حس تعلق به مکان و عوامل تشکیل‌دهنده آن. نشریه هویت شهر، 8،27-37.


6. مظلومی، سید مازیار. (1389). تأثیرپذیری ابعاد حس مکان از ادراکات ذهنی در محله‌های مسکونی شهری. مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری. 3، 131-150.


7. نسترن، مهین؛ عظیمی، مریم؛ و مقدم، حامد. (1392). تحلیل معیارهای کیفی فضاهای عمومی در شهرهای متوسط (نمونه موردی: قیصریه لار). نشریه هویت شهر، 14،17-24.


8. عباسی، زهرا. (1394). ادراک فضایی در معماری بازار سنتی ایران. پایان‌نامه دکتری معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.


9. حسینی، سید باقر؛ علی الحسابی، مهران؛ و نسبی، فاطمه. (1390). تحلیل محیط شهری از رویکرد کیفیت بصری، نشریه هویت شهر، 8، 83-91.


10. شولتز، کریستین نوربرگ. (1389). روح مکان به‌سوی پدیدارشناسی معماری. (محمد شیرازی، مترجم). تهران: انتشارات رخداد نو. چاپ دوم.


11. Altman, I. Setha‚ L. (1992). Place Attachment. New York: Plenum Press.


12. Gifford, R., Hine, D., Muller‚C., & Kelly‚T. (2002). Why Architects and Laypersons Judge Buildings Differently: Cognitive Properties and Physical Properties and Physical Bases. Journal of Architectural and Planning Research, 19. 131-148.


13. Kyle ‚G., Graefe ‚A., Manning ‚R., & Bacon ‚J. (2004). Effects of place attachment on users’ perceptions of social and environmental conditions in a natural setting. Journal of Environmental Psychology, 24, 213-225.


14. Lewin, K. (1936). Principles of topological psychology. New York: McGraw-Hill.


15. Proshansky ‚H. M., Fabian‚ A. K., & Kaminoff‚ R. (1983).Placeidentity: Physical world socialization of the self. Journal of Environmental Psychology, 3, 57–83.


16. Relph, E. (1976). Place and Placelessness. London: Pion


17. Seamon, D. (1982). The Phenomenological Contribution to Environmental Psychology. Journal of environmental psychology, 2, 119-140.


18. Shamai, S. (1991). Sense of Place: An Empirical Measurement. Geoforum, 22(3), 347-358


19. Tuan, Yi-Fu. (2001). Topophilia. Englewood Cliffs: Prentiss-Hall.


20. Google earth V 6.2.2.6613. (September 30, 2006).kashan. Iran.9901726,51 .4457848, 15z, Eye alt 11049 feet. [April 20, 2014].