نقش شاخص‌های سازمان‌فضایی بر میزان اجتماع‌پذیری، باتاکید بر عوامل کالبدی ـ عملکردی در مساجد شهر قزوین

الموضوعات :

مهسا میرسلامی ¹ (سردبیر نشریه مطالعات جامع مدیریت شهری)
علی عمرانی پور ² (استادیار دانشکده معماری و هنر دانشگاه کاشان)

تاريخ الإرسال : 09 الأربعاء , رمضان, 1442 تاريخ التأكيد : 15 الأحد , صفر, 1444 تاريخ الإصدار : 27 الأحد , ربيع الأول, 1444

الکلمات المفتاحية: عملکردی, کلمات کلیدی: مسجد, سازمان‌فضایی, قزوین, اجتماع‌پذیری, کالبدی,

ملخص المقالة :

مساجد به‌عنوان نوعی قرارگاه‌های جمعی با پتانسیل اجتماع‌پذیری بالا در راستای هم‌ساختی فعالیت‌های عبادی، آموزشی و فرهنگی؛ سلسله‌مراتبی از نظام‌های رفتاری و فعالیتی را به‌وجود می‌آورند. امروزه به دلیل تغییر در ساختار شهری، می‌توان شاهد افزایش شکل‌گیری مساجدی با ساختاری طبقاتی و یا طرح‌های با مبانی کمینه‌گرایی بود که؛ سرزندگی، پویایی و میزان اجتماع‌پذیری مطلوب و پیوند پایدار مابین فضا و مخاطبان در این مساجد برقرار نگردیده است. هدف پژوهش؛ بررسی سنجش میزان اجتماع‌پذیری در مساجد و عوامل مؤثر در کیفیت اجتماعی آن با اولویت قرار دادن مؤلفه‌های کالبدی و عملکردی در مساجد شهر قزوین می‌باشد. ابتدا مساجد موردنظر با روش توصیفی ـ تحلیلی و میدانی موردسنجش قرارگرفته‌اند و در ادامه به جهت بررسی پاره‌ای از پارامترها، پرسشنامه تدوین گردیده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که عوامل کالبدی ایستا و پویا نظیر؛ توزیع، پیکره‌بندی، سلسله‌مراتب فضایی و آسایش محیطی به‌همراه عوامل فعالیتی، در اجتماع‌پذیری محیط مساجد تأثیرگذار می‌باشند.

المصادر:

1. انصاری، مجتبی؛ حقیقت‌بین، مهدی، اسفندیاری، مریم، اسفندیاری، سارا. (1393).بازخوانی ادراک محیطی در معماری اسلامی با تأکید بر مولفه‌های "مسجد " به‌عنوان قرارگاه رفتاری. مجموعه مقالات اولین کنگره بین‌­المللی افق‌های جدید در معماری و شهرسازی، تهران. 


2. پاکزاد، جهانشاه. (1384).راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران، تهران. شرکت طرح و نشر پیام سیما: وزارت مسکن و شهرسازی.


3. حیدری، علی­اکبر؛ و زعیمی، نسرین. (1396). اولویت­بندی شاخص­های تأثیرگذار در اجتماع­پذیری ایستگاه­های مترو.مطالعات­محیطی هفت­حصار،19، 74-63.


4. دانشگرمقدم، گلرخ؛ بحرینی، سیدحسین؛ و عینی­فر، علیرضا. (1390). تحلیل اجتماع­پذیری محیط کالبدی متأثر از ادراک طبیعت در محیط انسان­ساخت.مجله علمی پژوهشی هنرهای زیبا27،45-36.


5. فلاحت، محمد صادق. (1384). نقش طرح کالبدی در حس مکان (مقایسه حس مکان پنج مسجد معاصر با طرح سنتی و نوآورانه در تهران).هنرهای زیبا، 22، 35-42.


6. صادق‌پور، بهرام؛ و مرادی، بهرام. (1390).تحلیل آماری با نرم‌افزار SPSS & AMOS. ساری: دانشگاه مازندران.


7. صالحی‌نیا، مجید؛ و معماریان، غلامحسین. (1388)، اجتماع‌پذیری فضای معماری.مجله علمی پژوهشی هنرهای زیبا، 1، 5 ـ 17


8. کربلایی­حسینی غیاثوند، ابولفضل؛ و سهیلی، جمال­الدین. (1397). بررسی نقش مؤلفه‌های کالبدی در اجتماع­پذیری فضاهای فرهنگی با استفاده از تکنیک چیدمان فضا. آرمانشهر، 25، 361 ـ 373.


9. معینی، مهدیه. (1390).تبیین کیفیت محیط مسکونی بر اساس مؤلفه‌های معرف مکان. رساله دکتری معماری دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران.


10. Archea, J. (1977). The Place of Architectural Factors in Behavioral Theories of Privacy. Journalof Social, 33,116 ـ 137.


11. Efroymson, D., & Thi Kieu Thanh Ha, T., & Thu Ha, Ph. (2009). Public Spaces: How They Humanize Cities.


12. Forgas, J. (1994). Interpersonal Behaviour: The Psychology of Social Interaction. (B. Beygi., & M. Firoozbakht, Trans.). Tehran, Iran: Abjad Publications.


13. Francis, J., Giles ـ Corti, B., Wood, L., & Knuiman, M. (2012). Creating Sense of Community: The Role of Public Space.Journal of Environment Psychology, 4, 401 ـ 409.


14. Hillier, B. (2007). Space is the Machine, Cambrige, Cambrige University Press.


15. Lang, J. (2007). Creation of Architectural Theory: sThe Role of Behavioral Sciences in Environmental Design, translated by Alireza Einifar, Tehran: University of Tehran Press.  


16. Lechner, F. J. (1991). Simmel on social space. Theory, Culture& Society. Journal of Sage, 3, 195 ـ


17. Lefebvre, H. (1991). The Production of Space. London