تبیین رابطه خوانایی فضا با میزان رفتار قلمروپایی شهروندان در پارک های شهری

الموضوعات :

محمدرضا بمانیان ¹ (استاد، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس تهران، ایران.)
نگار دهقان ² (کارشناسی ارشد معماری منظر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس تهران، ایران.)
زهرا زارع ³ (کارشناسی ارشد معماری منظر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس تهران، ایران.)
منصور یگانه ⁴ (دانشیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس تهران، ایران)

تاريخ الإرسال : 16 الثلاثاء , صفر, 1441 تاريخ التأكيد : 14 الإثنين , رمضان, 1442 تاريخ الإصدار : 18 الأربعاء , جمادى الأولى, 1443

الکلمات المفتاحية: قلمرو, تعاملات اجتماعی, خوانایی, رفتارگرایی, رفتار قلمروپایی,

ملخص المقالة :

خوانایی کیفیتی محیطی است که به فضای شهری وضوح بخشیده و سبب گشته که سیمای شهر بهتر به ذهن سپرده شود. در بستر بوستان های شهری، مؤلفه‌های خوانایی فضایی توانسته اند درجات مختلفی از رفتار قلمروپایی را در شهروندان پدیدآورند. هرگونه شخصی‌سازی و نشانه گذاری محیط یا دفاع در مقابل مزاحمت، یک نوع رفتار قلمروپایی محسوب و تقویت آن درنهایت منجر به افزایش تعاملات اجتماعی می‌شود. هدف این تحقیق، بررسی تأثیر مقوله خوانایی و چگونگی اعمال روش هایی در جهت افزایش رفتار قلمروپایی در پارک های شهری است. در این تحقیق از روش های مشاهده حضوری، مصاحبه و تهیه پرسشنامه استفاده گردیده است. نتایج به‌دست‌آمده نشان می دهد که تمام ابعاد شاخص های خوانایی یعنی خوانایی مسیرها، گره ها، حوزه ها، لبه ها و نشانه ها باید کنار هم در یک فضا وجود داشته باشند تا آن فضا را قابل‌فهم کنند این قابل‌فهم بودن درنهایت حس مالکیت و قلمروپایی را افزایش می دهد.

المصادر:

1. آلتمن، ایروین. (1382). محیط و رفتار اجتماعی، (علی نمازیان، مترجم). تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی. (نشر اثر اصلی 1975).


2. بینیاز، فاطمه؛ و حنایی، تکتم. (1396). بازشناسی عناصر مؤثر بر خوانایی در ادراک بزرگسالان. فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات شهری، ۲۳، 17-28.


3. جلیلی، محمد؛ عینی فر، علیرضا؛ و طلیسچی، غلامرضا. (1392). فضای باز مجموعه‌های مسکونی و پاسخدهی محیطی. هنرهای زیبا، ۴، 57-68.


4. دویران، اسماعیل؛ و کریمی نژاد، ملیحه. (1391). هویت و حس تعلق مکانی در فضاهای عمومی جدید الحداث شهری (مطالعه موردی: بوستان نهج‌البلاغه - تهران). هویت شهر، 18، 81-92.


5. سرمدی، صدف؛ شاهچراغی، آزاده؛ و کریمی فرد، لیلا. (1398). مقایسه تطبیقی مؤلفه‌های غنای حسی دوره گذار باغ به پارک در تهران (مطالعه موردی: باغ ایرانی و پارک نیاوران). هویت شهر. 14(4)، 5-18.


6. ضرغامی، اسماعیل؛ قنبران، عبدالحمید؛ سعادتی وقار، پوریا؛ و ضامنی، مرتضی. (1397). نقش خوانایی کالبدی بر امنیت بوستان‌های شهری. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 8 (32)، 15-32.


7. کارمونا، متیو؛ تیسدیل، استیون؛ و هیت، تیم. تنراک. (1388). مکانهای عمومی فضاهای شهری: ابعاد گوناگون طراحی شهری. (فریبا قرائی، مهشید شکوهی، زهرا اهری، اسماعیل صالحی، مترجمان) تهران: دانشگاه هنر. (نشر اثر اصلی2010).


8. لنگ، جان. (1383). آفرینش نظریۀ معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. (علیرضا عینی فر، مترجم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران. (نشر اثر اصلی 1987).


9. محمدحسنی، الینا؛ طغرایی، ابوالفضل؛ و میرغلامی، مرتضی. (1395). تحلیل گونه شناسانه عوامل مؤثر بر خوانایی نشانه‌های شهری (مطالعه موردی: خیابان ولیعصر (ع) تهران محدوده میدان ونک تا میدان تجریش(. هویت شهر. 10(25)، 61-74.


10. مطلبی، قاسم؛ و ضرغامی، اسماعیل؛ و سعادتی فر، پوریا. (1397). نقش خوانایی فضای باز بر ایجاد تعاملات اجتماعی در مجموعه‌های مسکونی (نمونه موردی: مجموعه مسکونی سعیدیه همدان). معماری و شهرسازی ایران. 9(2)، 139-156.


11. یگانه، منصور؛ بمانیان، محمدرضا؛ عینی فر، علیرضا؛ و انصاری، مجتبی. (1393). تبیین رابطه رفتار قلمروپایی شهروندان با معیارها و میزان ادراک پیوستگی ساختمان و شهر در فضاهای عمومی شهر. هویت شهر. 8(19)، 5-18.


12. Altman, I. (1973). Reciprocity of interpersonal exchange. Journal for Theory of Social Behavior. (3), 249–261.


13. Bentley, I., McGlynn, S., Smith, G., Alcock, A., & Murrain, G. (1985). Responsive Environments: A Manual for Designers. (1^st ed). Oxfordshire: Routledge.


14. Larsen, L., Eppinga, M., Passalacqua, P., Getz, W., Rose, K., & Liang, M. (2016). Appropriate complexity landscape modeling. Earth-Science Reviews. 160, 111–130.


15. Lawson, B. (2001). The Language of Space. London: Butterworth-Heinemann.


16. Lynch, K. (1960). Image of the City. Cambridge: Massachusetts, MIT Press.


17. Moulay, A. Ujang, N. Said, I. (2017). Legibility of neighborhood parks as a predicator for enhanced social interaction towards social sustainability. Cities. 61, 58–64.


18. Osóch, B., & Czaplińska, A. (2019). City image based on mental maps — the case study of Szczecin (Poland). Miscellanea Geographica. Regional Studies on Development. 23(2), 111-119.


19. Olazabal, M., & Pasacual, U. (2016). Use of fuzzy cognitive maps to study urban resilience and transformation. Environmental Innovation and Societal Transitions. 18,18-40.


20. Roberts, C., & Russell, J. (2002). Angles on Environmental Psychology. Cheltenham: Nelson Thornes Ltd.


21. Stamps, A. (2004). Mystery, complexity, legibility and coherence: A meta-analysis. Journal of Environmental Psychology, 24(1),1-16.


22. Topcu, K., & Topcu, M. (2012). Visual Presentation of Mental Images in Urban Design Education:Cognitive Maps. Social and Behavioral Sciences. 51, 573-582.


23. Warren, W., Rothman, D., Schnapp, B., & Ericson, J. (2017). Wormholes in virtual space: From cognitive maps to cognitive graphs. 166, 152-163.