ارزیابی پیامدهای ناشی از تجمیع سکونتگا‌های روستایی (مطالعه موردی: طرح تجمیع روستاهای شرق استان گلستان)

الموضوعات :

معصومه نیاستی ¹ , سید امیر حسین گرکانی ²

1 - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه معماری، واحد پردیس، دانشگاه آزاد اسلامی، پردیس، ایران.
2 - استادیار گروه معماری، واحد پردیس، دانشگاه آزاد اسلامی، پردیس، ایران

تاريخ الإرسال : 12 السبت , محرم, 1440 تاريخ التأكيد : 27 السبت , رمضان, 1440 تاريخ الإصدار : 25 الجمعة , رجب, 1441

الکلمات المفتاحية: جابه‌جایی سکونتگاه‌, آسیب‌پذیری, تجمیع روستاها, استان گلستان, سیل 1384,

ملخص المقالة :

بشر همواره در زندگی خود با مخاطرات طبیعی مواجه بوده و سعی در کاهش جبران خسارت‌های جانی و مالی آن داشته است. در این میان ارزیابی اقدامات گذشته از اهمیت بالایی برخوردار است تا امکان اتخاذ بهترین تصمیمات را در مورد سوانح آتی با توجه به سانحه‌خیزی کشور ایران فراهم سازد. هدف این پژوهش، ارزیابی پیامدهای ناشی از بازسازی و جابه‌جایی روستاها پس از سیل 1384 شرق استان گلستان می‌باشد. این پژوهش، از نوع کاربردی و به صورت ترکیبی از تحلیل محتوای کیفی و پیمایش مقطعی درمرحله کمی است. جامعه آماری این پژوهش از ساکنان شهر فراغی (تجمیع 11روستا) و روستاییانی که به روستاهای قدیم بازگشته‌اند می‌باشد. برای مقایسه پیامدهای بازسازی در نمونه‌های مورد مطالعه، از آزمون t نمونه‌های مستقل استفاده‌شده است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که ساخت سکونتگاه جدید علی‌رغم کاهش آسیب‌پذیری کالبدی با افزایش پدیده‌هایی چون افزایش مهاجرت به شهرها و بازگشت به روستاهای قدیم همراه بوده است.

المصادر:

1. پهلوان‌زاده، حمیده؛ رضوانی، محمدرضا؛ و محمدی‌استادکلایه، احمد. (1391). ارزیابی کیفیت زندگی در روستاهای ادغام شده پس از سوانح طبیعی مورد: مجموعه ادغامی پیشکمر. مجله مسکن و محیط‌روستا. 97، 137-115.
2. رحمتی، محمدمهدی. (1385). دگرگونی‌های اجتماعی-اقتصادی ادغام روستاها در منطقه زلزله‌زده‌ رودبار و منجیل. مجله مطالعات اجتماعی ایران. 2، 83-110.
3. رحمتی، علیرضا؛ و نظریان، اصغر. (1389). آثار اقتصادی- اجتماعی و محیط زیستی سکونتگاه‌های مشمول جابه‌جایی ناشی از ایجاد سدها مطالعه موردی سد گتوند علیا و رودخانه کارون. پژوهش‌های محیط زیست. 2، 54-66.
4. رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا؛ و بدری، سید علی. (1382). ارزیابی پیامدهای اقتصادی ادغام روستاها پس‌از‌حادثه زلزله از دیدگاه توسعه پایدار:
مورد مطالعه روستاهای شهرستان طارم‌علیا. فصلنامه مدرس .2، 23-60.
5. صادقی، حجت‌الله؛ سیف، یعقوب؛ صیدایی، اسکندر؛ و صالحی کاخکی، مریم. (1394). بررسی و اولویت‌یندی آسیب‌پذیری سکونتگاه-های روستایی استان خوزستان در برابر مخاطرات طبیعی. جغرافیا و پایداری محیط. 17، 87-107.
6. فتحی، سروش؛ و مطلق، معصومه. (1389). رویکرد نظری بر توسعه پایدار روستایی مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات. فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیای انسانی، 2، 47-66.
7. فلاحی، علیرضا؛ و اسدی، سعیده. (1395). پهنه‌بندی آسیب‌پذیری کالبدی بافت کهن کرمان در برابر زلزله احتمالی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و شاخص آنتروپی. فصلنامه دانش پیشگیری و مدیریت بحران. 2، 149-159.
8. فنی، زهره؛ و رحمتی، مراحم. (1385). سیلاب و پیامدهای اجتماعی-اقتصادی و محیطی آن مطالعه موردی: حوضه آبخیز پسیخانرود گیلان. فصلنامه فضای جغرافیایی. 15، 128-147.
9. فیروزنیا، قدیر؛ کاظمی، موسی؛ صادقی، سیدمهدی؛ و طاهری، اعظم. (1390). مطالعه تاثیر ادغام روستا در شهر نمونه: روستاهای ادغامی در شهر کاشان. مجله جغرافیا و توسعه. 25، 79-96.
10. قراگوزلو، هادی؛ عیسی‌لو، علی‌اصغر؛ و گراوند، فرزاد. (1393). ارزیابی اثرات کالبدی-فضایی جابه‌جایی در سکونتگاه‌های روستایی مطالعه موردی: دهستان ملاوی، شهرستان پلدختر. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای. 16، 125-136.
11. گرکانی، امیرحسین؛ و نیاستی، معصومه. (1397). بررسی آسیب‌پذیری سکونتگاه‌ها در نواحی روستایی، مطالعه مقایسه ای شهر فراغی و روستاهای سیل‌زده شرق استان گلستان. ﻧﺸﺮﯾﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻓﻀﺎﯾﯽ ﻣﺨﺎﻃﺮات ﻣﺤﯿﻄﯽ. 1، 82.
12. لک، آزاده؛ و جلالیان، سحر. )1397). تجربۀ معنای مکان فضای شهری: کاربرد تحلیل محتوای کیفی در کشف معنای باغ فردوس. مطالعات معماری ایران. 13، ۷۱-۸۷.
13. محمدی‌استادکلایه، امین؛ مطیعی لنگرودی، سید حسن؛ رضوانی، محمدرضا؛ و قدیری‌معصوم، مجتبی. (1391). ارزیابی اثرات الگوهای راهبرد اسکان مجدد پس از بلایای طبیعی بر کیفیت زندگی روستایی مطالعه موردی: روستاهای جابه‌جاشده شرق استان گلستان. مجله جغرافیا و مخاطرات طبیعی. 4، 37-50.
14. محمدی‌استادکلایه، امین؛ مطیعی لنگرودی، سید حسن؛ رضوانی، محمدرضا؛ و قدیری‌معصوم، مجتبی. (1394). تبیین تاثیر الگوهای اسکان مجدد بر توسعه پایدار روستایی مطالعه موردی: روستاهای سیل‌زده شرق استان گلستان. مجله پژوهش‌های‌روستایی.1، 115-135.
15. مشیری، فرخ. (1390). رویکرد انسانی در جابه‌جایی سکونتگاه‌ها در برنامه‌ریزی آبادانی منطقه‌ای. فصلنامه مسکن و محیط روستا. 135، 85-104.
16. منتظریون، مریم. (1390). بررسی فرایند جابه‌جایی سکونتگاه‌های روستایی در برنامه بازسازی پس از سیل 1384 شرق استان گلستان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد بازسازی‌پس‌ازسانحه، دانشگاه شهیدبهشتی، تهران.
17. نظریان، اصغر؛ سادین، حسین؛ زال‌نژاد، کاوه؛ استقامتی، مهناز؛ و ولیانی، مهدی. (1395). بررسی عوامل اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی حاشیه‌نشینی و اسکان غیررسمی مهاجران شهر شهریار در سال 1388. نشریه تحلبل فضایی مخاطرات محیطی. 3، 41-64.
18. نوبخت حقیقی، شهاب؛ آسایش، حسین؛ و استعلاجی، علیرضا. (1387). بررسی پیامدهای ناشی از جابه‌جایی فضایی، مکانی روستاها در مناطق زلزله‌زده شهرستان رودبار. فصلنامه علمی-پژوهشی جغرافیای سرزمین. 18، 23-34.

 

19. EM-DAT, C. R. E. D. (2014). The OFDA/CRED International Disas‌ter Database. Universite Catholique de Louvain, Brussels, Belgium.
20. Google earth V 7.3.0, 3832 (September 21, 2017). Faraghi, Iran goles‌tan.37°31´51.31"N, 55°35´33.98"E, Eye alt 7481 feet.
21. Navarra, M. Q., Niehof, A., & van der Vaart, W. (2013). Social capital in involuntary displacement and resettlement. International Journal of Social Sciences and Humanity S‌tudies, 5(2), 139-154.
22. Oruonye, E. D. (2011). The socio-economic impact of the Lake Chad resettlement scheme, Nigeria. African Journal of Environmental science and technology, 5(3), 238-245.
23. Peek, L., Fothergill, A., Pardee, J. W., & Weber, L. (2014). S‌tudying Displacement: New Networks, Lessons Learned. Sociological Inquiry, 84(3), 354-359.
24. Zahran, S., Peek, L., Snodgrass, J. G., Weiler, S., & Hempel, L. (2011). Economics of disas‌ter risk, social vulnerability, and mental health resilience. Risk Analysis: An International Journal, 31(7), 1107-1119.