ارزیابی عوامل محیطی مؤثر بر سلامت روان در مجموعه‌های مسکونی (نمونه موردی: مجموعه‌های 512 و 600 دستگاه شهر مشهد)
الموضوعات :
1 - کارشناسی ارشد، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.
2 - استادیار دانشکده معماری، شهرسازی و هنر اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد.
الکلمات المفتاحية: مجموعه مسکونی, سلامت روان, محیط کالبدی,
ملخص المقالة :
تحقیق حاضر بر پایه سنجش میزان تأثیر عوامل محیطی بر سلامت روان انجام‌گرفته تا نتایج آن راهگشایی برای طراحی محیط های مسکونی سالم باشد. جهت سنجش سلامت روان افراد از پرسشنامه GHQ-12 استفاده شد و ابزار بررسی کیفیت های محیطی شامل سه مؤلفه: محیط کالبدی، محیط اجتماعی و محیط‌زیست است. جامعه آماری شامل ساکنان دو مجموعه مسکونی 600 دستگاه و 512 دستگاه مشهد است که از بین آن‌ها نمونه ای 351 نفره موردبررسی قرار گرفت. جهت انجام محاسبات و پردازش اطلاعات از دو نرم‌افزار spss و LISREL استفاده‌شده است. یافته های مطالعۀ حاضر نشان می دهد که از میان تمام عوامل محیطی مؤثر بر سلامت روان، محیط کالبدی دارای بیشترین نارضایتی و درنتیجه بیشترین تأثیر منفی بر سلامت ساکنان است؛ بنابراین لازم است تا با اصلاح کیفیت فیزیکی محیط مسکونی، سطح رضایت افراد را از محل زندگی بالا برده تا زمینه بهبود کیفیت روابط اجتماعی ساکنان فراهم شود.
. ادوارد، پگی؛ توروس، آگیس. (1387). به سوی شهرهای سالم: نقش دولت‌های محلی در ترویج فعالیت بدنی و زندگی فعال در محیط‌های شهری. (مهدی دهقان منشادی، مترجم). تهران: انتشارات شهیدی.(نشر اثر اصلی 2006).
2. آقایاری هیر، توکل؛ عباس زاده، محمد؛ وگراوند، فرانک. (1395). مطالعه سلامت روانی و عوامل فردی و محله‌ای مؤثر بر آن (موردمطالعه: شهروندان تهرانی).فصلنامهبرنامه‌ریزیرفاهوتوسعهاجتماعی، 27، 145-187.
3. ایلدرآبادی، اسحق (1382). درس‌نامه پرستاری بهداشت جامعه. تهران: جامعه نگر.
4. بیات، بهرام؛ شرافتی پور، جعفر؛ و عبدی، نرگس. (1387). پیشگیری از جرم با تکیه‌بر رویکرد اجتماع‌محور. تهران: نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، معاونت اجتماعی، اداره کل مطالعات اجتماعی.
5. باساوانتاپا، بی. تی. (1382). درسنامهپرستاریبهداشتجامعه. (میر محمد حسینی و یوسف حمید زاده اربابی، مترجمین). تهران: تحفه.
6. پوردیهیمی، شهرام. (1391). شهر مسکن و مجموعه‌ها. تهران: آرمان‌شهر.
7. تقربی، زهرا؛ شریفی، خدیجه؛ و سوکی، زهرا. (1393). روانسنجی نسخه فارسی پرسشنامه 12 سوالی سلامت عمومی با سبک نمره دهی C-GHQ در زنان. مجله مراقبت های پیشگیرانه در پرستاری و مامایی، 2، 80-66.
8. جمالی، هاجر؛ شایگان، فریبا. (1390). احساس امنیت (نقش تاکسی بی سیم بانوان براحساس امنیت زنان تهرانی). فصلنامه مطالعات مدیریت انتظامی، 1، 95-114.
9. حبیب پور، کرم؛ و رضا صفری. (1388). راهنمایجامعکاربردspss در تحقیقات پیمایشی. تهران: لویه.
10. حمدیه، مصطفی؛ وشهیدی، شهریار.(1387). اصولومبانیبهداشتروانی. تهران: سمت.
11. خلعتبری، محمد جواد. (1385). آمار و روش تحقیق. تهران:پردازش.
12. سارافینو، ادوارد. (1387). روانشناسیسلامت. (الهه میرزایی: مترجم). تهران: رشد. (نشر اثر اصلی 1998).
13. سلطانی، بهرام. (1384). مبانی معماری فضای سبز شهری. تهران: دیت.
14. شیعه، اسماعیل؛ زهراالسادات سعیده زرآبادی؛ و ملیسا یزدانپناهی. (1392). بررسی و تبیین مفهوم محله سالم در محلات سنتی ایران. مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای، 17، 1-20.
15. صالحی، بهرام. (1389). نگاهی به برنامه مسکن مهر و برخی مسائل معماری و شهرسازی مربوط به آن. فصلنامه آبادی، 34، 85-96.
16. طالبی، ژاله؛ وکلانتری، ایرج. (1375). راهنمای طراحی معماری ساختمان‌های بلند مسکونی. تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
17. عبادی، مهدی؛ حریرچی، امیرمحمود؛ شریعتی، محمد؛ گرمارودی، غلامرضا؛ فاتح، ابوالفضل؛ ومنتظری، علی.(1381). ترجمه و تعیین پایایی و روایی پرسشنامه 12 سؤالی سلامت عمومی (GHQ-12). فصلنامه پایش،3، 39-46.
18. عینی فر، علیرضا.(1379). عوامل انسانی محیطی مؤثر در طراحی مجموعه‌های مسکونی. فصلنامه هنرهای زیبا، 8، 109-118.
19. گروسی، سعیده و شمس‌الدینی، محمد. (1393). تأثیر کیفیت محیطی محلات مسکونی بر سلامت ساکنان در شهر کرمان. مطالعات جامعه شناختی شهری، 12، 51-74.
20. مهدی، علی؛ قرخلو، مهدی؛ و مهدیان، معصومه. (1389). بررسی شاخص‌های اجتماعی- اقتصادی و تأثیر آن بر کیفیت مساکن محلات حاشیه نشین (مطالعه موردی: محله حاشیه نشین شیخ آباد شهر قم). نشریه چشم‌انداز جغرافیایی (مطالعات انسانی)، 18، 18-41.
21. Barton, H., & Grant, M. (2006). A health map for the local human habitat. The Journal for the Royal Society for the Promotion of Health, 126(6), 252-253.
22. Boubekri, M. (2008).Day lighting, Architecture and Health: Building Design Strategies. Oxford: Elsevier Ltd.
23. Boubekri, M., Cheung, I.N., Reid, K.J., Wang, C.H., & Zee, P.C. (2014). Impact of windows and daylight exposure on overall health and sleep quality of office workers: a case-control pilot study. Journal of Clinical Sleep Medicine, 10(6), 603-611.
24. Bilger, M., & Carrieri, V. (2013). Health in the cities: When the neighborhood matters more than income. Journal of Health Economics, (32) 1, 1-11.
25. Brown, S.C., Mason, C.A., Lombard, J.L., Martinez, F., Plater-Zyberk, E., Spokane, A.R., & Szapocznik, J. (2009). The Relationship of Built Environment to Perceived Social Support and Psychological Distress in Hispanic Elder: The Role of Eyes on the Street. Journal of Gerontology: Social Science B, 64(2), 234-246.
26. Cullingworth, B. (2004). Planning in the USA: Policies, Issues and Processes. Newyork: Routledge.
27. Edelstein, E.A., & Macagno, E. (2012). Form Follows Function: Bridging Neuroscience and Architecture. In Sustainable Environmental Design in Architecture (pp. 27-41). New York: Springer.
28. Evans, G.W. (2003). The Built environmental and mental health. Journal of Urban Health, 80(4), 536-555.
29. Evans, G.W., Saegert, S., & Harries, R. (2001). Residential density and psychological health among children in low-income families. Environment and Behavior, 32(2), 165-180.
30. Frank, L.D., Schmid, T. L., Sallis, J. F., Chapman, J., & Saelens B.E. (2005).Linking Objectively Measured Physical Actively Measured Urban Form: findings from SMARTRAQ. American Journal of preventive Medicine, 28(2), 117-125.
31. Gifford, R. (2007). Environmental psychology and sustainable development: Expansion, maturation, and challenges. Journal of Social Issues, 63(1), 199-212.
32- Gifford, R., & Lacombe, C. (2006). Housing quality and children’s socioemotional Health. Journal of Housing and the built Environment, 21(2), 177-189.
33. Giles, C.B., Ryan, K., & Foster, S. (2012). Increasing Density in Australia: Maximizing the Health Benefits and Minimizing the Harm. Melbourne: The National Heart Foundation of Australia. Website, accessed 14 May, 2012, www.heartfoundation.org.au/density.
34. Hagler, L. (1999). Summary of Adverse Health Effects of Noise Pollution. Based on the World Health Organization Guideline for Community Noise. Accessed by http://www.noiseoff.org/media/who.summary.pdf.
35. Hartig, T., Evans, G.W., Jamner, L.D., Davis, D.S., & Garling, T.(2003). Tracking restoration in natural and urban field settings. Journal of Environmental Psychology, 23(2), 109-123.
36. Heerwagen, J., & Orians, G. (1990). The psychological aspects of windows and window design. In K.H. Anthony., J. Choi., B. Orland, (Eds.), Environmental Design Research Association. proceedings of the 21st annual conference of the environmental design. (pp.269-280). Oklahoma City.
37. Jones, A., Bentham, G., Foster, C., Hillsdon, M., & Panter, J. (2007). Tackling obesities: future choices–obesogenic environments–evidence review. London: Government Office for Science.
38. Kaplan, R., & Kaplan, S. (1989). The Experience of Nature: a Psychological Perspective. New York: Cambridge University Press.
39. Kawachi, I., & Berkman, L. F. (2003). Neighborhoods and health. New York: Oxford University press.
40. Kligerman, M., Sallis, J.F., Ryan, S., Frank, L.D., & Nader, P.R. (2007). Association of neighborhood design and recreation environment variables with physical activity and body mass index in adolescents. American Journal of Health Promotion, 21(4), 274-277.
41. Krieger, J., & Higgins D.L. (2002). Housing and Health: time again for public health action. American Journal ofPublic Health, 92(5), 758–776.
42. Kuo, F.E., & Sullivan W.C., & Coley R.L., & Brunson, L. (1998). Fertile ground for community: inner-city neighborhood common spaces. American Journal of Community Psychology, 26(6), 823–851
43. Laumann, K., Garling, T., & Stormark, K. M. (2003). Selective attention and heart rate responses to natural and urban environments. Journal of Environmental Psychology, 23(2), 125–134.
44. Lohr, V.I., & Pearson-Mims, C. H. (2006). Responses to scenes with spreading rounded, and conical tree forms. Environment and Behavior, 38(5), 667–688.
45. Marcus, C., & Francis, C. (1998). People places: design guidelines for urban open space. New York: John Wiley & Sons Ltd.
46. Marcus, C., & Sarkissian, W. (1988). Housing As If People Mattered: site design guidelines for the planning of medium-density family housing. London: University of California press.
47. McLaren, L., & Hawe, P. (2005). Ecological perspectives in health research. Journal of Epidemiology & community health, 59(1), 6-14.
48. Miller, D. B., & Townsend, A. (2005). Urban hassles as chronic stressors and adolescent mental health: the urban hassles index. Brief Treatment and Crisis Intervention, 5(1), 85–94.
49. Moore, E. (1981). A prison environment’s effect on health care service demands. Journal of Environmental Systems, 11(1), 17–34.
50. O’Campo, P., Salmon, C., & Burke, J. (2009). Neighborhoods and mental well-being: What are the pathway?. Health and Place, 15(1), 56–68.
51. Page, A. (2002). Poor Housing and Mental Health in the United Kingdom: Changing the Focus for Intervention. Journal of environmental health research, 1(1), 31-40.
52. Riger, S., & Lavraks, P. (1981). Community Ties: Patterns of Attachment and Social Interaction in Urban Neighborhoods. American Journal of Community Psychology, 9(1), 55-66.
53. Roux, A.V.D., & Mair, C. (2010). Neighborhoods and health. Annals of the Newyork Academy of Sciences, 1186(1), 125–145.
54. Saelens, B. E., & Handy, S. L. (2008). Built environment correlates of walking: a review. Medicine and Science in Sports and Exercise, 40(7), 550–566.
55. Sallis, J. F., Owen, N., & Fisher, E. B. (2015). Ecological models of health behavior. Health Behavior: Theory, Research, and Practice, 5, 43-64.
56. Singh, A., Syal, M., Grady, S., & Korkmaz, S. (2010). Effects of Green Buildings on Employee Health and Productivity. American Journal of Public Health, 100(9), 1665-1668.
57. Stewart, A. E., Roecklein, K.A., Tanner, S., & Kimlin, M. G. (2014). Possible contributions of skin pigmentation and vitamin D in a poly factorial model of seasonal affective disorder. Medical Hypotheses, 83(5), 517-525.
58. Syme, S.L & Berkman, L.F. (1976). Social class, susceptibility and sickness. American Journal of Epidemiology, 104(1), 1-8.
59. Teig, E., Amulya, J., Bardwell, L., Buchenau, M., Marshall, J.A., & Litt, J.S. (2009). Collective Efficacy in Denver, Colorado: Strengthening Neighborhoods and Health through Community Gardens. Health & Place, 15(4), 1115-1122.
60. Thompson, R. (2018). Gardening for health: a regular dose of gardening. Clinical Medicine, 18(3), 201-205.
61. Tyson, G.A., Lambert, G., & Beattie, L. (2002). The Impact of Ward Design on the Beahaviour Occupational Satisfaction and Well-Being of psychiatric Nurses. International Journal of Mental Health Nursing, 11(2), 94-102.
62. Zimring, C., Joseph, A., & Choudhary, R. (2004). The Role of the Physical Environment in the Hospital of the 21st Century: A Once-in-a-Lifetime Opportunity. Concord, CA: The Center for Health Design.
63. Ulrich, R. S. (2002). Health benefits of gardens in hospitals. In Paper for conference, Plants for People International Exhibition Floriade, 17(5), 1-11.
64. Ulrich, R.S. (1979).Visual landscapes & psychological well-being. Landscape Research, 4(1), 17-23.
65. Ulrich, R.S. (1981).Natural versus urban scenes: Some psychological effects. Environment and Behavior, 13(5), 523–556.
66. Ulrich, R.S. (1984).View through a window may influence recovery from surgery. Science, 224(4647), 420–421.
67- Ulrich, R.S., Simons, R.F., Losito, B.D., Fiorito, E., Miles, M.A., & Zelson, M. (1991). Stress recovery during exposure to natural and urban environments. Journal of Environmental Psychology, 11 (3), 201–230.
68. Van den Berg, A.E., Koole, S.L., & Van der Wulp, N.Y. (2003). Environmental preference and restoration: (How) are they related?. Journal of Environmental Psychology, 23(2), 135–146.
69. Verhaeghe, P. P., Coenen, A., & Van de Putte, B. (2016). Is living in a high-rise building bad for your self-rated health?. Journal of Urban Health, 93(5), 884-898.
70. Vitruvius, P. (1914). The Ten Books on Architecture. (M.H. Morgan, Trans). London: Harvard University Press.
71. Wells, N.M., & Evans, G.W. (2003). Nearby Nature: A Buffer of Life Stress among Rural Children. Environment and Behavior, 35(3), 311–330.
72. Wilson, L. M. (1972). Intensive care delirium, the effect of outside deprivation in a windowless unit. Archives of Internal Medicine, 130(2), 225-226.
73. Wells, N.M., Evans, G.W., & Yang, Y. (2010).Environments and Health: Planning Decisions as Public-Health Decisions, Journal of Architectural and Planning Research, 27(2), 124–143.
74. Wen, M., Fan, J., Jin, L., & Wang, G. (2010). Neighborhood effects on health among migrants and natives in shanghai, China. Health and Place, 16(3), 452-460.
