کیفیت ادراک معنای فضا با دریافت نور روز

الموضوعات :

سمیه صدری کیا ¹ , محمدرضا بمانیان ² , مجتبی انصاری ³

1 - دانشجوی دکتری معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
2 - استاد تمام گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس
3 - دانشیار دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

تاريخ الإرسال : 29 الأحد , ربيع الأول, 1439 تاريخ التأكيد : 16 الإثنين , ذو الحجة, 1439 تاريخ الإصدار : 14 الخميس , ربيع الأول, 1440

الکلمات المفتاحية: معنا, نور روز, ادراک, فضا,

ملخص المقالة :

نور انواع و درجاتی دارد که سبب پیدایش مفاهیم مستتر در فضا می‌شود. در متون دینی، نور در مفهومی متعالی یادشده است. ماهیت چندجانبه این عنصر، ضرورت توجه به ابعاد مادی و معنایی را آشکار می‌سازد. هدف این پژوهش تبیین چگونگی ایجاد کیفیت معنایی فضا با بهره‌گیری از نور است. در این تحقیق که از نوع کیفی و به‌روش استدلال منطقی انجام‌گرفته؛ چهارچوبی برای مراتب رسیدن از کالبد به معنا پیشنهادشده است که اساسِ آن، منتج از برداشتی مفهومی فضایی، از تفسیر نور در کلام الهی بوده و از روایتی از حضرت علی(ع) درباره نحوه ادراک، به‌عنوان ابزار تحلیل و تطبیق، بهره برده است تا درنهایت با تبیین مدلی از فرایند ادراک معنا در سطوح و مراتب مختلف، پاسخی به نحوه دستیابی به نور معنوی با بهره‌گیری از نور حسی، بر اساس مبانی اسلام باشد. چهارچوب پیشنهادی، علاوه بر کم کردن فاصله میان مفهوم متعالی نور و معنا بخشی آن در فضای معماری؛ پاسخی به نحوه ادراک معنای فضا است.

المصادر:

1. ---------. (1394). قرآن کریم. (مهدی الهی قمشه‌‌ای، مترجم). تهران: امیرکبیر.
2. دهخدا، علی‌اکبر. (1377). لغت‌نامه دهخدا. (جلد 14). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
3. اردلان، نادر. (1366). ساختمان مفاهیم سنتی معماری و شهرسازی ایران. مجله معماری و هنر، 2، 19-10.
4. افشار کرمانی، عزیز الله. (1383). نور در منظر آیات و روایات. مجله پژوهش دینی، 8 ، 99-86.
5. بحرانی، سید هاشم. (1375). البرهان فی تفسیر القرآن. قم: دار التفسیر.
6. بمانیان، محمدرضا؛ و عظیمی، سیده فاطمه. (1389). انعکاس معانی منبعث از جهان‌بینی اسلامی در طراحی معماری. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 1(2)، 48-39.
7. پاکزاد، جهانشاه. (1381). کیفیت فضا. فصلنامه آبادی، 2(2)، 100-111.
8. پورمند، حسنعلی؛ و ریخته گران، محمدرضا. (1385). حقیقت مکان و فضای معماری. دو فصلنامه مطالعات هنر اسلامی، 2(4)، 60-43.
9. جوادی آملی، عبدالله. (1390). تفسیر قرآن سوره مبارکه نور. بازیابی 07، 08، 2017، از www.esra.ir.
10. ذوالفقار زاده، حسن. (1393). تحلیلی بر شیوه‌های نگرش به معماری اسلامی. مجله پژوهش‌های معماری اسلامی، 1(3)، 45-29.
11. رهبرنیا، زهرا؛ و روزبهانی، رویا. (1393). تجلی نور خرّه با ابعادی هنری و عرفانی در معماری ایرانی ـ اسلامی، با تأکید بر آرای شیخ شهاب الدین سهروردی. مجله نقش‌جهان، 4 (1)، 74-65.
12. رئیسی، محمدمنان؛ و نقره‌کار، عبدالحمید. (1394). هستی‌شناسی معنا در آثار معماری. هویت شهر، 9(24)، 16-5.
13. ساجدی، ابوالفضل .(1390). هستی‌شناسی معنا. مجله معرفت فلسفی، (9)2، 114-85.
14. شریف، ابوالحسن. (1375 ق). مقدمة تفسیر مرآة الانوار. قم: دار التفسیر.
15. شولتز، کریستیان نوربرگ. (1393). گزینه‌ای از معماری، معنا و مکان. ( ویدا نوروز برازجانی، مترجم). تهران: پرهام نقش.
16. شیخ زین‌الدین، حسین. (1387). فرم در معماری. فصلنامه معماری و فرهنگ، 1(1)، 170-166.
17. صحاف، سید محمد خسرو. (1395). معنا در معماری ایرانی. هویت شهر، 10(25)، 51-60.
18. طباطبائی، محمدحسین. (1370). تفسیر المیزان. (جلد 12و 15، چاپ 5). قم: نشر بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.
19. عباس زادگان، مصطفی؛ و ذکری، عباس. (1393). مفهوم معنی و فرایند فهم آن در معماری. هویت شهر، 8 (18)، 12-5.
20. فیاضی، غلامرضا؛ ملک‌‌زاده، هادی؛ و پاشایی، محمدجواد. (1392). چیستی معنا. فصلنامه آئین حکمت، 5 (16)، 125-160.
21. قلعه‌نویی، محمود؛ صالحی نیا، مجید؛ و پیما نفر، سپیده. (1394). سیاست‌های طراحی شهری جوباره اصفهان؛ با رویکردی بر معنای محیط در دو طیف مسلمان و یهودی. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 21، 66-57.
22. کلالی، پریسا؛ و مدیری، آتوسا. (1391). تبیین نقش مؤلفه معنا در فرایند شکل‌گیری حس مکان. هنرهای زیبا، 17(2)، 43-51.
23. مجلسی، محمدباقر. (1371). بحارالانوار. (جلد 1). بیروت: دار احیاء التراث، چاپ اثر اصلی، 1412 ق.
24. مکارم شیرازی، ناصر. (1379). تفسیر نمونه. (جلد 14، چاپ 20). تهران: دار الکتب الاسلامیه.
25. نصر، سید حسین. ( 1375). هنر و معنویت. (رحیم قاسمیان، مترجم). تهران: دفتر مطالعات دینی هنر.
26. نقی زاده، محمد؛ و امین زاده، بهناز. ( 1379). رابطه معنا و صورت در تبیین مبانی هنر. نشریه هنرهای زیبا، 8، 32-16.
27. نقره‌کار، عبدالحمید؛ و رئیسی، محمد منان. (1391). تحقق‌پذیری هویت اسلامی در آثار معماری. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 7، 12-5.
28. نوربخش، سیما. (1384). نور در حکمت سهروردی. تهران: انتشارات سعید محبی.

29. Boyce, P. (2003). Human Factors in Lighting. (2thed.). London: Taylor & Francis.
30. Canter, D. (1977). The Psychology of Place. London: Architectural Press.
31. Carmona, M., & Tiesdell, S. (2007). Urban design reader: The dimension of urban design. London: Architecture Press.
32. Punter, J. (1991). Participation in the design of urban space. Landscape design, 200, 24-27.
33. Schulz, C .(1975). Meaning in Wes‌tern architecture. New York: Rizzoli.
34. S‌teemers, K. (1994). Daylighting Design: Enhancing Energy Efficiency and Visual Quality. Renewable Energy. 5, 950-958.
35. Tregenza, P., & Wilson, M. (2011). Daylighting. Architecture and lightening design. London and New York: Routledge.