آفرینش شاعرانه در فضای شهری: واکاوی نشانه شناختی فضای شهری باغ بلند شیراز

الموضوعات :

محمد سرمستانی ¹ , منوچهر فروتن ² , نیر طهوری ³

1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد معماری، گروه معماری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران
2 - استادیار گروه معماری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.
3 - استادیار گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاريخ الإرسال : 20 السبت , رمضان, 1437 تاريخ التأكيد : 26 الأربعاء , جمادى الثانية, 1439 تاريخ الإصدار : 12 الخميس , ذو الحجة, 1439

الکلمات المفتاحية: پارک باغ بلند, نشانه‌شناسی, آفرینش شاعرانه, فضای شهری, صنایع ادبی,

ملخص المقالة :

شهر آکنده از دلالت‌های معنایی است که هم به‌واسطه‌ طراحان آن و هم شهروندان رمزگذاری و توسط شهروندان، رمزگشایی می‌شود. بنابراین شهر را می‌توان به‌عنوان یک متن خواند. ازاین‌رو نشانه‌شناسی شهری روشی است برای بررسی زبان‌شناسانه‌ فضای شهری که به واکاوی معنای فضای شهر می‌پردازد. این پژوهش در پی یافتن فنون و روش‌هایی است که می‌تواند منجر به فضاهای شاعرانه در شهر شود. ازاین‌رو با روش نشانه‌شناسی به واکاوی یک نمونه فضای شهری که دارای این ویژگی بوده پرداخته‌شده است. درنهایت پژوهش به بررسی مفاهیم نشانه‌شناختی مانند برجسته‌سازی ادبی، هنجار‌گریزی، خودکارشدگی و قاعده افزایی در یک نمونه موردی فضای شهری، باغ بلند شیراز، اثر مهرداد ایروانیان پرداخته است. در پایان پژوهش به روش‌هایی که وی برای ایجاد فضای شاعرانه به کار بسته است مانند آشنایی‌زدایی به‌واسطه‌ انحراف از زبان معیار، ایجاد تعلیق و ایهام از طریق تصرف در محور هم‌نشینی دست‌یافته است.

المصادر:

1. احمدی، بابک. (1386). ساختار و تأویل متن. تهران: نشر مرکز. (نسخه چاپ 8، چاپ نخست 1370).
2. الکساندر، کریستفر. (1381). معماری و راز جاودانگی: راز جاودانه ساختن. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، مرکز چاپ و انتشارات.
3. ارسطو. (1343). فن شعر. (عبدالحسین زرین‌کوب، مترجم) تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. (چاپ دوم، چاپ نخست 1335).
4. اسکالوینی, ماریالویزا. (1387). زبانشناسی ساختگرا در مقابل نشانهشناسی در ادبیات، الگویی دیگر برای نقد معماری. (ش. صحرایی، مترجم) فصلنامه معماری و فرهنگ. 2و3، 151-158.

5. باشلار، گاستن. (1387)، بوطیقای فضا. (مریم کمالی و محمد شیر بچه، مترجم). تهران: روشنگران و مطالعات زنان (نشر اثر اصلی 1994).
6. بمانیان محمدرضا؛ درازگیسو سیدعلی؛ و سالم، پایا. (1392). بررسی تطبیقی کاربرد نماد و نشانه در آثار معماری دوره های صفوی و معاصر ایران.‎ نقش جهان، 3 (2)، 13-21.
7. پاکتچی، احمد. (1384). چینش لایه‌های تاریخی به مثابه تضمین یا بازتعریف: مورد مسجد جامع اصفهان. در احمد پاکتچی (ویراستار) هم‌اندیشی نشانه‌شناسی هنر اصفهان (ص. 101). اصفهان: فرهنگستان هنر، معاونت پژوهشی (گزارش عملکرد سال 1384).
8. پناهی، سیامک؛ هاشم پور، رحیم؛ اسلامی, سید غلامرضا. (1393). معماری اندیشه، از ایده تا کانسپت. هویت شهر، 8(17), 25-34.‎
9. پیرخضری، نورالدین و فلاحت, محمد صادق. (1396). نقش دلالت‌های فرهنگی اجتماعی بر شکل خیمه (مطالعه موردی: سیاچادر بختیاری و آغچ اوی ترکمن). هویت شهر، 11(1)، 43-52.‎
10. جمالپور، بیتا. (1384). بکارگیری نشانه‌شناسی در شهرسازی. هنرهای زیبا، 24، 54-45.
11. چندلر، دانیل. (1386). مبانی نشانه‌شناسی. (مهدی پارسا، مترجم). تهران: سوره مهر.
12. دباغ، امیر مسعود؛ و مختاباد، مصطفی. (1390). معماری پست مدرن از منظر نشانه‌شناسی. هویت شهر، 9، 72-59.
13. راپاپورت، اموس. (1386). معنای نظم شهر. بازیابی در بهمن 1386، از پایگاه انسانشناسی و فرهنگ: http://www.fakouhi.com/node/1689
14. رضایی هفتادر، غلام عباس؛ و ابراهیم نامداری، علی. (1392). آشنایی‌زدایی و نقش آن در شعر. ادب عرب، 5، 2، 88-69.
15. روشن، محبوبه؛ و شیبانی، مهدی. (1394). نشانه‌شناسی و معنایابی مفاهیم عرفان شناختی در معماری و شهرسازی با تلفیق «عرفان اسلامی و رمزگان امبرتو اکو»، مورد پژوهی: معماری صفوی مکتب اصفهان. مدیریت شهری، 38، 151-172. ‎
16. ساسانی, فرهاد. (1384). بافت‌گردانی و متن‌گردانی در میدان نقش جهان. در احمد پاکتچی (ویراستار). هماندیشی نشانه‌شناسی هنر اصفهان (ص. 101). اصفهان: فرهنگستان هنر، معاونت پژوهشی (عملکرد سال 1384).
17. ساسانی، فرهاد. (1383). مبانی تفکر و ابزار زیبایی‌آفرینی استعاره. تهران: انتشارات سوره مهر.
18. سپهری، سهراب. (1376). هشت کتاب، چاپ هفدهم، تهران: طهوری.
19. سجودی، فرزان. (1383). نشانه‌شناسی کاربردی. تهران: شهرقصه.
20. سجودی، فرزان. (1384). چالش لایه‌های متن: مسجد امام اصفهان. در احمد پاکتچی (ویراستار)، هم‌اندیشی نشانه‌شناسی هنر اصفهان، (گزارش
عملکرد سال 1384) (ص. 103). اصفهان.
21. سجودی، فرزان. (1388). نشانه‌شناسی: نظریه و عمل، تهران: علم.
22. سلطان‌زاده حسین؛ و ایلکا، شاهین. (1393). بازتاب مفهوم بینامتنیت منتج از برهم‌کنش مفاهیم سنتی و مدرن در نشانه‌شناسی طراحی شهری معاصر؛ موردپژوهی: طراحی شهری و معماری سبک واسازی و فولدینگ.مدیریت شهری،‎ 13 (34)، 77-92.
23. شمیسا، سیروس. (1374). بیان و معانی، چاپ هشتم، تهران: فرهان.
24. صفوی، کورش. (1384). نگاهی به ادبیات از دیدگاه زبان‌شناسی. تهران: انجمن شاعران ایران.
25. ضمیران، محمد. (1382). درآمدی بر نشانه‌شناسی هنر. تهران: شهر قصه.
26. فروتن، منوچهر. (1388). چگونگی فهم فضای معماری ایران از نگاره‌های ایرانی (617-1000 ق/ 1591-1220 م)، پایان‌نامه دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران.
27. فروغمند اعرابی، هوشنگ. (1395). خاستگاه فلسفی روش‌شناسی در دانش نشانه‌شناسی معماری و طراحی شهری.‎‎ 34، 199-224.
28. کزّازی، میرجلال‌الدّین. (1373). زیباشناسی سخن پارسی (جلد 3، بدیع)، تهران: نشر مرکز، کتاب ماد.
29. مختاباد امریی، سیدمصطفی؛ و پناهی، سیامک. (1386). بررسی و تحلیل نقش معماری داخلی در تجلی معنا در فیلم های علمی تخیلی. هنرهای زیبا، 30، 118-107.
30. مردانی، سیده فاطمه. (1388). گذری کوتاه بر باغ بلند شیراز، نشریه اینترنتی معماری منظر، بازیابی 4 بهمن، 1394، از
.html گذری-کوتاه-بر-باغ-بلند-شیراز http://www.manzaronline.com/
31. مطیع، مهدی. (1384). بازتاب جدا بودگی در تعامل متن و بافت: گنبد مسجد شیخ لطف الله. در هم‌اندیشی نشانهشناسی هنر اصفهان (ص. 104). اصفهان: فرهنگستان هنر، معاونت پژوهشی (گزارش عملکرد سال 1384).
32. معین، بابک. (1384). «مدلول ضمنی-اسطوره ای قدرت سیاسی در میدان نقش جهان». در هم‌اندیشی نشانه‌شناسی هنر اصفهان (ص. 103). اصفهان: فرهنگستان هنر، معاونت پژوهشی (گزارش عملکرد سال 1384).
33. مهدوی نژاد، محمد جواد. (1384). آموزش نقد معماری تقویت خلاقیت دانشجویان با روش تحلیل همه جانبه آثار معماری. هنرهای زیبا، 23، 76-69.‎
34. میرشاه زاده، شروین؛ اسلامی، سیدغلامرضا؛ و عینی‌فر، علیرضا. (1390). نقش فضای مرزی-پیوندی، در فرایند آفرینش معنا، ارزیابی توان معنا آفرینی فضا به کمک رویکرد نشانه شناسی. هویت شهر، 9 (5)، 5-16.‎
35. نیکنام اصل، سیده آذین؛ زرقانی محمد؛و فرشی حقی، زهره. (1393).
تحلیل نشانه‌شناختی از فرهنگ «معماری خانه» در عصر جهانی شدن با
تاکید بر معماری پساساختارگرایی، از «خانه تا ناخانه». مدیریت شهری،‎‎ 13 (36)، 299-321.

36. Akbarzadeh, M., Izadi, K., & Mansouri, M. (2012). Studying Industrial Symbols in Contemporary Shiraz Urban Landscape. in M. Schrenk, P. Zeile, V. V. Popovich, P. Elisei (eds.). Re-mixing the city–Towards Sustainability and Resilience? Proceedings REAL CORP Tagungsband, 14-16 May 2012, (pp. 817-824), Schwechat: COPR Press.
37. Alexander, C. (1977). A Pattern Language: Towns, Buildings, Construction. Oxford: Oxford University Press.
38. Barthes, R. (1977). Rhetoric of the Image. In S. Heath (Ed.). Image, Music, Text (pp. 32–51). New York: Hill and Wang.
39. Barthes, R. (1997). Semiology and the urban. In N. Leach, Rethinking architecture: a reader in cultural theory (N. Leach, Trans.). London: Routledge.
40. Barthes, R. (1997). Semiology and the urban. Rethinking architecture: a reader in cultural theory. (N. Leach, Trans.) London: Routledge.
41. Broadbent, G. (1980). Architects and their Symbols. Built Environment, 6 (No.1).
42. Broadbent, G., Bunt, R., & Jencks, C. (1981). Signs, Symbols and Architecture. New York: John Wiley and Sons.
43. Davis, H., & Oregon, E. (2002). Architectural Facts in Search of a Language. Form Languages, Vol. 6, No. 2. 1900-2100
44. Duncan, J. S. (1987). Review of urban imagery: urban semiotics. Urban Geography, 8(5), 473-483.
45. Eco, U. (1979). A Theory of Semiotics. London: Macmillan.
46. Fox, J. J. (2006). The Poetic Power of Place: Comparative perspectives on Austronesian ideas of locality. Canberra: ANU Press.
47. Jencks, C. (1969). Semiology and Architecture. In G. Baird, & C. Jencks, Meaning in Architecture. New York: George Brazeller.

48. Jencks, C. (1969). Semiology and Architecture. In G. Baird, & C. Jencks, Meaning in Architecture. New York: George Brazeller.
49. Lawson, B. R. (2001). The Language of Space. Oxford: Architectural Press.
50. Remm, T. (2011). Understanding the city through
its semiotic spatialities. Sign Systems Studies (2-4), 124-144.
51. Saint-Martin, F. (1990). Semiotics of Visual Language. Bloomington: Indiana University Press.
52. Iravanian, M. (2008). Mehrdad Iravanian, Retrieved March, 2015, from http://www.mehrdadiravanian.org.