مهمترین مسائل شبکه‌های اجتماعی مجازی در افق 1404 ایران بر مبنای آینده پژوهی مرکز ترند وان (با تأکید بر مسائل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی)

الموضوعات :

هومن الوندی ¹ , شهناز هاشمی ² , افسانه مظفری ³

1 - دانشجوی دکترای علوم ارتباطات اجتماعی ، واحد علوم وتحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران
2 - عضو هیات علمی/ گروه مشارکت ها و ارتباطات، سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی
3 - دانشیار واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی

تاريخ الإرسال : 23 الأحد , رجب, 1442 تاريخ التأكيد : 19 الإثنين , شوال, 1442 تاريخ الإصدار : 07 الأربعاء , جمادى الثانية, 1442

الکلمات المفتاحية: شبکه‌های اجتماعی, مسائل, فضای مجازی, ایران,

ملخص المقالة :

در سال‌های اخیر و همگام با توسعه وب 3، و گسترش شبکه‌های اجتماعی در سطح وب موضوع میزان نفوذ و اثرگذاری این شبکه‌های بر ابعاد مختلف جامعه به یکی از مباحث مهم در سیاست‌ها و خط مشی‌های کشورهای مختلف از جمله ایران تبدیل شده است. این توسعه و نفوذ بیش از پیش نسبت به رسانه‌های سنتی محدودیت‌های مکانی و زمانی ارتباطات و تعاملات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی را درنوردیده است. هدف این مقاله استخراج مهمترین آثار اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ناشی از تحولات آتی شبکه‌های اجتماعی مجازی و دسته‌بندی آن‌ها از نظر اهمیت و عدم قطعیت در آینده است. برای این منظور مراکز آینده پژوهی، مقالات، پایان نامه‌ها، مصاحبه‌ها و شبکه تلگرام مهمترین منابع مورد بررسی در مورد موضوع مورد نظر بودند. از این رو از روش کمی و کیفی و و ابزار فیش برداری به گردآوری مهمترین آثار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شبکه‌های اجتماعی مجازی در افق 1404 در ایران پرداخته شد. چارچوب نظری احصاء آثار مبتنی بر ترسیم تطورات وب تا سال 2025 از سوی مرکز ترند وان بوده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که مهمترین مسائل شبکه‌های اجتماعی مجازی در افق 1404 ایران اینگونه است: در حوزه سیاسی به مسائلی چون میزان مطالبات سیاسی بیشتر- شکل‌گیری تجمعات سیاسی مجازی- افشاگری و اطلاع از روابط پنهانی و زیرپوستی؛ در حوزه اجتماعی ظهور روابط جدیدی از روابط بین جنسیتی، ظهور هویت دیجیتالی، رشد سرگرمی دیجیتالی از جمله مسائل اصلی پیش رو خواهد بود و در حوزه اقتصادی مسائلی چون رشد کارآفرینی دیجیتال و فرصت‌های شغلی، ایجاد نیاز کاذب در مشتریان، افزایش تبادلات تجاری اینترنتی و ایحاد فضای رقابت تجاری مهمترین مسائل شناسایی شده می‌باشد.

المصادر:

اجاق، سیده زهرا. کتاب نقشه مفهومی آینده پزوهی و آینده نگاری در حوزه جوانان، برگرفته از: http://www.farda.ir

البرزی، هادی. (1391). "پایان‌نامه آینده پژوهی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در فضای اینترنت"، کارشناسی ارشد، دانشگاه صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران.

امیرزاده، سارا. (1393). "پایان‌نامه بررسی رأی‌گیری اینترنتی براساس مدل توسعه‌یافته گسترش فناوری اطلاعات (UTAUT) مورد مطالعه: دانشجویان"، کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید باهنر کرمان.

انتظاری، مهدیه. (1392). "پایان‌نامه بررسی نگرش کاربران ایرانی فیسبوک به عناصر ناسیونالیسم و امکان شکل‌گیری آرمان شهر مجازی"، کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.

اولین و دومین همایش ملی آینده پژوهی (26/11/1391- 30/11/1392).

بابایی، حامد. "کارکردهای سایبر و انقلاب دیجیتالی بر تحول هندسه جهانی قدرت (با تأکید بر رویکرد دفاعی و امنیتی ج.ا.ایران)"، فصلنامه محیط راهبردی سال دوم، شماره 2.

داتتر، جیم. (1990). "چشم‌انداز بین فرهنگی در واقعیت‌های جغرافیایی برای سمپوزیوم سوم مطالعات مصرف کننده و تجارتی بین فرهنگی دسامبر 17، 1990، برگرفته از: http:// www. futures.hawaii.edu/ Hawaii Research Center for Futures Studies

داتتر، جیم. (1990). "اندیشه‌های اولیه در مورد فرهنگ و فرهنگ ارتباطات برای جلسه برنامه ریزی یونسکو"، پاریس 9-10 ژانویه 1990. برگرفته از: -http://www.futures.hawaii. edu/Hawaii Research Center for Futures Studies

داتتر، جیم. (1986). "برخی از محصولات برای فرهنگ، کنفرانس آینده فرهنگ ها، انجمن چینی برای مطالعات آینده،آکادمی علوم اجتماعی چین"، پکن، چین، نوامبر 1986، برگرفته از: http:// www.futures.hawaii.edu/ Hawaii Research Center for Futures Studies

صادقی جقه، سعید. (1393). "چالش‌های مهم فضای مجازی در ایران، ماهنامه دیده‌بان امنیت ملی"، شماره 30، ۳۰ مهر ۱۳۹۳.

مجتهدی نجفی، محمود. (1394). "پایان‌نامه تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر مسائل سیاسی - اجتماعی کشور از سال 1387 تا 1393"، کارشناسی‌ارشد، دانشگاه صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران.

محمدی، حسین. (1392). "پایان‌نامه تأثیر سایبر دیپلماسی درافزایش قدرت نرم آمریکا در ابتدای هزاره سوم (2000–2012)"،کارشناسی ارشد، دانشگاه صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران.

مظاهری، سلیمی؛ امیرمسعود، مریم. (1390). "مقاله تحول وسایل ارتباطی در سال 210-2011 و آینده نگری آن"، 1390.

ملکی‌فر، عقیل، "موج چهارم و صنایع فرهنگی خلاق در شکل بخشیدن به آینده‌ی مطلوب کشور و شهر‌های مستعد آن"، برگرفته از: http://www.iranasef.org

مؤسسه افق آینده پژوهی راهبردی، روند انسجام فعالیت‌های سایبری ایالات متحده آمریکا، ماهنامه آینده پژوهی، شماره 15، ۳۰ آذر ۱۳۹۳.

مؤسسه افق آینده پژوهی راهبردی، چالش‌های ایران در مواجهه با آیندۀ فضای سایبری، ماهنامه آینده پژوهی، شماره 10، 1تیر 1393.

مؤسسه افق آینده پژوهی راهبردی، وکیلیان، آرش؛ اصنافی، محمدرضا؛/رسانه‌های اجتماعی، تغییر الگوهای ارتباطی کاربران و آسیب‌های فرهنگی آینده، ماهنامه نامه آینده‌پژوهی، شماره 33، ۳۱ خرداد ۱۳۹۵.

مؤسسه افق آینده پژوهی راهبردی، ظرفیت‌های شبکه‌های اجتماعی مجازی در آینده انتخابات، ماهنامه نامه آینده‌پژوهی، شماره 18، اسفند 1393.

مؤسسه افق آینده پژوهی راهبردی، سناریوهای سبک زندگی در افق 1404، ماهنامه نامه آینده‌پژوهی، شماره 23، مرداد 1394.

مؤسسه افق آینده پژوهی راهبردی، تأثیر فضای سایبری بر آینده کسب‌وکار، ماهنامه نامه آینده‌پژوهی، شماره 15، آذر 93.

مؤسسه افق آینده پژوهی راهبردی، آینده اینترنت در سال 2025/تصور ما از آینده اینترنت چیست؟، ماهنامه نامه آینده‌پژوهی، شماره 9، خرداد 93.

نظیفی نائینی، نازنین. (1391). "پایان‌نامه تبیین تأثیر جهانی شدن بر جنبش‌های دموکراسی خواهی نوین در مصر و لیبی"،کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.

Amrish Chourasia Dan Nordstrom Gregg Vanderheiden/ State of the science on the Cloud, accessibility, and the future/ Universal Access in the Information Society/ November 2014, Vol. 13(4), PP. 483-495.

Ana Maria Fernandez-Maldonado/ Virtual cities as a tool for democratization in developing countries/Knowledge, Technology & Policy/Delft University of Technology the Netherlands/ March 2005, Vol. 18(1), PP. 43-61.

Andrew Hudson-Smith Stephen Evans Michael Batty/ Building the virtual city: Public participation through e-democracy/ Knowledge, Technology & Policy/ March 2005, Vol. 18(1), PP. 62-85.

Eleni Michailidou Antigoni Parmaxi Panayiotis Zaphiris/ Culture effects in online social support for older people: perceptions and experience/ Universal Access in the Information Society/ June 2015, Vol. 14(2), PP. 281-293.

Kevin, Curran؛ Meintyre, Steven, Electronic monitoring and civil rights, Information Science Reference 3D, 2008.

Ines Kožuh Manfred Hintermair Andreas Holzinger/ Enhancing universal access: deaf and hard of hearing people on social networking sites/ Universal Access in the Information Society/ November 2015, Vol. 14(4), PP. 537-545.

Martin Stempfhuber Michael Liege/ Intimacy Mobilized: Hook-Up Practices in the Location-Based Social Network Grindr/ Österreichische Zeitschrift für Soziologie/ March 2016, Vol. 41(1), PP. 51-70.

Ori Schwarz Guy Shani/ Culture in mediated interaction: Political defriending on Facebook and the limits of networked individualism/ American Journal of Cultural Sociology/ October 2016, Vol. 4(3), PP. 385-421.

Styliani Kleanthous Loizou Vania Dimitrova/ Adaptive notifications to support knowledge sharing in close-knit virtual communities/ User Modeling and User-Adapted Interaction/ April 2013, Vol. 23(2), PP. 287-343.

http://www.iftf.org/home/- The Future of Social Networks is Storytelling Part 2Feb 18, 2010 By Anthony Townsend/-A model WORLD: Simulation Literacy and the Future of Virtuality.

http://www.altfutures.com.

http://www.brookings.edu/-Can Students Learn Virtually? An Evaluation of the Florida Virtual School Joshua Bleiberg Monday, October 13, 2014.

Humanizing an inhuman future Kemal Derviş Tuesday, January 12, 2016.

https://www.chathamhouse.org-Cyber Security Series: Securing Elections and Reclaiming Democratic Processes 3 September 2018 /-Cyber and International Law in the 21st Century 23 May 2018.

http://www.ayandeban.ir/1394/1395

 کانال‌های تلگرامی: @ ITDMC - @mediamgt_ir @ mediatheory - @ MLiteracy

 

 

نص كامل:



مهمترین مسائل شبکه‌های اجتماعی مجازی در افق1404 ایران بر مبنای آینده پژوهی مرکز ترند وان

(با تأکید بر مسائل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی)

چکیده

در سال‌های اخیر و همگام با توسعه وب 3، و گسترش شبکه‌های اجتماعی در سطح وب موضوع میزان نفوذ و اثرگذاری این شبکه‌های بر ابعاد مختلف جامعه به یکی از مباحث مهم در سیاست‌ها و خط مشی‌های کشورهای مختلف از جمله ایران تبدیل شده است. این توسعه و نفوذ بیش از پیش نسبت به رسانه های سنتی محدودیت های مکانی و زمانی ارتباطات و تعاملات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی را درنوردیده است. هدف این مقاله استخراج مهمترین آثار اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ناشی از تحولات آتی شبکه های اجتماعی مجازی و دسته بندی آن ها از نظر اهمیت و عدم قطعیت در آینده است. برای این منظور مراکز آینده پژوهی، مقالات، پایان نامه‌ها، مصاحبه‌ها و شبکه تلگرام مهمترین منابع مورد بررسی در مورد موضوع مورد نظر بودند. از این رو از روش کمی و کیفی و و ابزار فیش برداری به گردآوری مهمترین آثار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شبکه های اجتماعی مجازی در افق 1404 در ایران پرداخته شد. چارچوب نظری احصاء آثار مبتنی بر ترسیم تطورات وب تا سال 2025 از سوی مرکز ترند وان¹ بوده است. یافته ها نشان می دهد که مهمترین مسائل شبکه های اجتماعی مجازی در افق 1404 ایران اینگونه است: در حوزه سیاسی به مسائلی چون میزان مطالبات سیاسی بیشتر- شکل گیری تجمعات سیاسی مجازی- افشاگری و اطلاع از روابط پنهانی و زیرپوستی؛ در حوزه اجتماعی ظهور روابط جدیدی از روابط بین جنسیتی، ظهور هویت دیجیتالی، رشد سرگرمی دیجیتالی از جمله مسائل اصلی پیش رو خواهد بود و در حوزه اقتصادی مسائلی چون رشد کارآفرینی دیجیتال و فرصت های شغلی، ایجاد نیاز کاذب در مشتریان، افزایش تبادلات تجاری اینترنتی و  ایحاد فضای رقابت تجاری مهمترین مسائل شناسایی شده می باشد.

واژگان کلیدی: مسائل، فضای مجازی، شبکه‌های اجتماعی، ایران.

مقدمه

هر میزان نیاز به برقراری ارتباط، بسته به توسعه و دگرگونی جوامع انسانی افزایش یافته، نوع رسانه‌ها نیز متاثر از این توسعه و نیز تحت تاثیر تغییرات تکنولوژیکی و فناوری، متفاوت‌تر شده است و به تبع تحول در رسانه‌ها رفع نیازهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جوامع بر اثر این تحول دگرگون شده است.

در این میان هرکدام از اختراعات و ابداعات فنی گوناگونی که در طول تاریخ، در زمینه انتقال و انتشار پیام‌های انسانی پدید آمده‌اند، ترکیب و طبیعت ابعاد اقتصادی، اجتماعی و سیاسی درون وسایل ارتباطی نیز دگرگون شده است. البته تحول وسایل ارتباطی، یک پدیده استثنائی نیست و جزئی از جریان کلی تحول تاریخ بشری به شمار می‌رود.(معتمدنژاد، 1383: صص227-228) بدین ترتیب یکی از مسائل اصلی که در حوزه ارتباطات اجتماعی همواره مطرح بوده است، تعیین دامنه نفوذ و تاثیرگذاری رسانه‌ها(در اینجا شبکه‌های اجتماعی) بر تکوین و تکامل جوامع انسانی است. اینکه شبکه‌های اجتماعی، مولد چه روندهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در تکامل جوامع انسانی خواهند بود؟

برپایه دیدگاه کارشناسان ارتباطات، این تنها نیاز و تکنولوژی نیست که به ظهور رسانه‌ها و وسایل ارتباطی جدید منجر می‌شود، بلکه در مجموع 4 عامل در این میان دخالت دارند که عبارتنداز: تکنولوژی، شرایط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، مجموعه‌ای از فعالیت‌ها، کارکردها یا نیازها و مردم. این 4 عامل به طرق مختلف و با اولویت‌های متفاوت، با یکدیگر و در رابطه با ظهور هر یک از رسانه‌ها در تعامل بوده‌اند. به عبارت دیگر، در هر دوره و تحت شرایط متفاوت، یکی از عوامل مذکور، به عنوان نیروی محرکه نقش اساسی را ایفا کرده و بانی ظهور و یا ایجاد تغییر در یک رسانه به خصوص شده و در شرایط متفاوت دیگری، عامل دیگری نقش مؤثرتری را بازی کرده است.(مهرداد، 1380، ص 14) چهار عامل مذکور در شکل‌گیری و تحول وسایل ارتباطی مؤثرند و به واسطه تحولات مستمر و سریع تکنولوژیکی نقش محوری‌تری را نسبت به سایر عوامل پیدا می‌کنند. اما در اینجا مسئلة مورد نظر کاملاً نقطه مقابل دیدگاه کارشناسان ارتباطات است و آن اینکه تحول شبکه‌های اجتماعی نه تنها خود معلول عوامل چهارگانه پیش گفته خواهند بود بلکه این تحول فقط در سطح تکنولوژیک باقی نمی‌ماند، و خود می‌تواند علت تغییرات عمیق و ظهور نظام‌ جدیدی از روندهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در جوامع باشد. بطوریکه در نگاه آینده‌نگرانه(با عدم تصویری روشن از آن)، تحولات فناورانه و شبکه‌های اجتماعی، بشر را در برابر جامعه انسانی بعدی ( با مفاهیمی همچون " فراشبکه‌ای"، "آزاد"، "انسانی- ماشینی محض" ، " فضای مجازی"، ثروت دیجیتال، کسب و کار مجازی، دولت الکترونیک، سایبر دیپلماسی و...) قرار می‌دهد. جامعه‌ای که همگرایی وسایل ارتباطی قدیمی و جدید، دگرگونی مفهوم دروازه‌بانی خبر، مشارکت مخاطبان در مبادلات اطلاعات و تأثیر اجتماعی بیشتر آن‌ها و توسعه ارتباطات مجازی، از جمله ویژگی‌های آن خواهد بود. به عبارتی، در این دگرگونی، روندهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی حاصل از رسانه‌های اجتماعی همواره استمرار دارد و روز به روز جوامع در آینده به شکل‌های نوینی از شرایط اقتصادی، سیاسی و اجتماعی متأثر از رسانه‌های نوظهور مواجه می‌شوند.

 در طرحواره شماره 1 این فراگرد به نمایش درآمده است:                                                

 

 

 

 

 

 

 

در این میان با نگاه خوشبینانه به آیندة تحولات رسانه‌ای، که به «عصر سوم رسانه‌ها» قابل نامگذاری است، لازمه ورود به آن را می‌توان، برنامه‌ریزی بلند مدت، ارتقای دانایی و همگامی قانونی در روندهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسیِ تحولات رسانه‌ای ایران دانست. بر این اساس پژوهش حاضر به دنبال پاسخ‌گویی به این مسئله است که ایران در تحولات آتی شبکه‌های اجتماعی چه مسائل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی متأثر از این تحولات را در پیش‌رو دارد؟

اهمیت و ضرورت پژوهش 

درک بهتر از آیندة شبکه‌های اجتماعی مانند یک سازمان یا یک کشور، هنگامی رخ می‌دهد که سیستم رسانه را به‌ طور عمیق‌تر مورد بررسی قرار داده و آثار روندهای آن را دریابیم. به باور ما یکی از مسیرهای ساخت جامعه‌ای بهتر در این دهکده جهانی که بشر با آن انس گرفته است بهتر توجه دادن همه به نقش حساس و سرنوشت ساز امروزشان در شکل دادن به آینده و آشنایی آن‌ها با مهم‌ترین تحولات آینده‌ساز است. از سوی دیگر انجام این پژوهش از این نظر دارای اهمیت است که موضوع مدنظر  با جمع  كثيري  از انسان‌ها  سروكار دارد و به خاطر  ويژگي  خاص آن  جزء مسائل  بحراني  جامعه  است و تأمل، ارائه راهکار و توجه به اين موضوع  نه فقط از آن جهت  است كه يك عامل  پيش برنده است  بلكه در شرايط  فعلي  با شناخت ابعاد مختلف تحولات آتی شبکه‌های اجتماعی در ایران و آثار بکارگیری آن در جهت سیاستگذاری، می‌تواند عامل  بازدارنده‌ي تهاجم  و هماوردطلبي مهاجمان در آینده نيز باشد. بر این اساس در صورتي كه متوليان رسانه توجه به تحولات آتی شبکه‌های اجتماعی را به عنوان فرصتی براي ايجاد عمق استراتژيك براي حفظ و صيانت از جامعه مي‏دانند به ضرورت بايد ضمن شناسايي تاثیرات این تحول، آخرين شيوه‏ها و ابزارهاي كارآمد را بكار گيرند تا در مورد آن اقدام و تلاش جدي صورت گیرد. بنابراین از آنجا که کندوکاو جدی در خصوص تاثیر تحولات آتی رسانه‌ای بر روند اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در ایران انجام نشده و از سوی دیگر توجه به این امر از جمله دغدغه‌های آیندة کشور است، انجام تحقیق در این خصوص از اهمیت و ضرورت انکار ناپذیری برخوردار است. بی تردید نبود اطلاعات در مورد تاثیر تحولات آتی رسانه‌ای(در اینجا شبکه‌های اجتماعی) بر روند اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ایران می‌تواند پیامدهایی بر جای گذارد از آن جمله:

-کاهش بکارگیری راهکارهای بومی در رسانه با توجه به روندهای تحول رسانه‌ای در ایران ؛

-تضعیف روزآمدی در رسانه‌های اجتماعی متناسب با تغییرات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی پیش‌رو؛ 

-شکل‌گیری برنامه ریزی های سطحی و گذرا در سازمان‌های رسانه‌ای جامعه؛

-نبود شیوه‌های استاندارد و تعریف شده در اهداف، سیاست‌ها و برنامه‌های مرتبط با شبکه‌های اجتماعی با توجه به شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ایران در آینده؛

-افزایش تصمیم‌گیری‌هایی مبتنی بر حوادث، ذوق و سلیقه‌ی شخصی در هدایت و مدیریت شبکه‌های اجتماعی؛

-ارزیابی و بازنگری نادرست در توسعه بخشی رسانه‌ها در داخل کشور متناسب با روندهای اقتصادی‌، اجتماعی و سیاسی متاثر از تحولات شبکه‌های اجتماعی؛

 و...

 اهداف پژوهش

هدف کلی در این پژوهش شناسایی مهمترین مسائل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی شبکه‌های اجتماعی مجازی در افق1404 ایران می باشد که محقق در تلاش است با توجه به این هدف به اهداف جزئی ذیل برسد:

اهداف فرعی

- بررسی آینده پژوهی مرکز ترند وان از تحولات آتی شبکه‌های اجتماعی مجازی ؛

-شناسایی مسائل مهم اقتصادی، اجتماعی و سیاسی متأثر از تحولات آتی شبکه‌های اجتماعی مجازی در افق 1404 ایران؛

-شناسایی و رتبه بندی مسائل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی متأثر از تحولات آتی شبکه‌های اجتماعی مجازی در افق 1404 ایران از نظر اهمیت و عدم قطعیت؛

-شناسایی مسائل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی برگزیده متأثر از تحولات آتی شبکه‌های اجتماعی مجازی در افق 1404 ایران؛

چارچوب مفهومی در نگاه به تحولات آتی شبکه‌های اجتماعی مجازی

ویژگی‌های شبکه‌های اجتماعی مجازی منجر شده است که راهبردهای سازمانی به دنبال جهت‌دهی به فعالیت‌های این شبکه‌ها و ایجاد نظام منسجم جهت بهره‌گیری مناسب و حضور مؤثر در محیط مجازی باشد و شناسایی دورنمای خط مشی و سیاستگذاری جهت سیاستگذاران و برنامه‌ریزان در این حوزه می‌تواند موجب تصمیم‌های مؤثری در قبال بهره‌گیری از شبکه‌های اجتماعی مجازی محقق سازد.

بر این اساس مبتنی بر مباحث استراتژیک رسانه در مهمترین مرکز تحقیقات استراتژیک رسانه در اروپا به نام ترند وان، الگویی ارائه شده است که چارچوب و ادبیات نظری آینده از فضای مجازی را می‌توان در آن منطبق کرد. این الگو در مرکز ترند وان نتایجی را به ارمغان آورده است که تقریبا مورد اجماع جهانی است و بعد از راستی آزمایی خبرگی، این الگو به عنوان بخشی از مسائل جامعه ایرانی نسبت به دگرگونی‌های آینده رسانه ارائه داده است. از این رو در این بخش نسبت جامعه ایران با این الگو ارائه شده است.

تطور رسانه و ظرفیت آن نسبت به مخاطب و کاربرتا افق 1404  

مبتنی بر مباحث استراتژیک رسانه در ترند وان، تطور رسانه مبتنی بر تطور اجتماعی در 8 طیف تطورشناسی شده است که نسبت به هر مرحله ظرفیت رسانه در حال تطور نسبت به پاسداران قابل توصیف و انطباق است. به همین منظور قبل از ارائه طیف تطور رسانه توضیحات مقدماتی در مورد نظرات چندی از اندیشمندان در مورد تطور ارتباطات داده می‌شود.

در مورد تطور رسانه مهمترین وجه تمایز نسبت به دیگر تحولات و دگرگونی‌های اجتماعی عامل ارتباطات است. نیاز به ارتباطات از دیر باز جزء نیازهای اولیه بشر محسوب می شود که توسعه آن همواره تسهیل‌گر حیات و تکامل انسان‌ها بوده است. از این رو ظهور تکنولوژی و فناوری های نوین و نوظهور به خاطر ضرورت وجود ارتباطات سریع و فرامرزی، نسبت به اعصار گذشته بوده بطوریکه سرعت تحولات ارتباطات به حدی است که به سبک زندگی افراد شکل تازه‌ای بخشیده است. بی شک مقوله ارتباطات شکل‌های متنوعی در دوره‌های مختلفی تطور جوامع تجربه کرده است و هر نظریه پردازی تقسیم بندی های مختلفی را ارائه داده اند.

در این میان به عنوان جدیدترین تقسیم بندی دوره‌های تطور ارتباطات، مرکز ترند وان کل‌های مختلفی از جامعه را بر اساس تطور تکنولوژی رسانه و ارتباطات ارائه کرده است: (شکل1)

جامعه‌ی باستانی؛ که تنها ابزار ارتباط در آن، زبان و آواهای بدوی بوده است؛

جامعه‌ی شکاری؛ که در آن نوشتن روی تخته‌سنگ به ابزارهای برقراری ارتباط اضافه شد؛

جامعه‌ی متمدن (شهرنشین)؛ که در آن نوشتن روی کاغذ و حروف چاپی ابداع شد؛

جامعه‌ی صنعتی؛ که روزنامه، تبلیغات، عکاسی و تلفن به مرور به ابزارهای ارتباطی آن اضافه شد؛

جامعه‌ی اطلاعاتی؛ که رادیو، تلویزیون، اینترنت (وب و ایمیل) و … به عنوان ابزارهای ارتباط در آن پدید آمد؛

جامعه‌ی دانشی؛ که مشخصه‌ی آن وب ۲ با امکاناتی چون پادکست، وبلاگ، ویکی، شبکه‌های اجتماعی و … است؛

جامعه‌ی مجازی؛ که مشخصه‌ی اصلی آن وب ۳ است و مفاهیمی چون جهان‌های مجازی، واقعیت مجازی، وب معنایی و جستجوی باهوش در آن عینیت پیدا می‌کند؛

جامعه‌ی الحاقی؛ که مفاهیمی چون عامل‌ها، وب اشیا، جو دیجیتال و … در آن تحقق می‌یابد و ابزارهای تکنولوژیک ارتباطی در درون انسان کاشته² می‌شوند تا دسترسی به آن‌ها همه‌جایی³ و همه‌زمانی⁴  گردد.

 

شکل1: تطور رسانه و ظرفیت آن نسبت به مخاطب و کاربر ( مرکز ترند وان)

نکته‌ی مهم در این تفکیک تمایز جوامع در نوع تعامل کاربر با رسانه‌ها است؛ در جوامع پیش از جامعـه‌ی دانشی (جامعه‌ی باسـتانی، شـکاری، متمـدن، صـنعتی و اطلاعاتی)، مخاطب منفعل است و در تولید محتوا نقشی ندارد و صرفاً اطلاعاتی را از فرسـتنده دریافـت می‌کند (این روند شامل اینترنت و وب ۱ هم می‌شود)، اما در جامعه‌ی دانشی، مجازی و الحاقی، مخاطب، کاربر است و در تولید پیام و به اشتراک‌گذاری محتوا با سایرین نقش بازی می‌کند و فعال و کنش‌گـر است.

نسبت کاربران با تحولات پیش رو در بسط وب تا افق 1404⁵

ایده اولیه در مورد تارِ گيتی‌گستر (WWW) به سال   1980 برمی‌گردد. زمانی که در شهر سرن سوئیس، تیم برنرز لی شبکه "ENQUIRE” را ساخت که به Enquire Within Upon Everqthing CSS"" اشاره داشت و همنام کتابی بود که وی از جوانی خود به یاد داشت. اگرچه آنچه وی ساخت با وب امروزی تفاوت‌های زیادی دارد اما ایده اصلی در آن گنجانده شده است و حتی برخی از این ایده‌ها در پروژه بعدی برنرزلی پس از WWW یعنی وب معنایی به کار گرفته شد.⁶ در مارس 1989، برنرزلی یک پیشنهاد را نوشت که به ENQUIRE اشاره داشت و یک سیستم اطلاعاتی پیشرفته را توصیف می‌کرد. وی با کمک رابرت کایلا، پیشنهاد طراحی تور جهان گستر را در 12 نوامبر 1990 ارائه كرد. اولین مرور وب جهان توسط برنرزلی با عنوان ”NEXTcube”مورد استفاده قرار گرفت و وی اولین مرورگر وب و تور جهان گستر را در سال 1990 طراحی کرد.⁷  در سیر تکامل انواع وب مرکز ترند وان 5 نوع وب را مطرح و ویژگی‌های آن را مشخص کرده است که در مورد آن ها توضیحاتی ارائه می گردد. ( شکل2)

 

شکل2: سیر تکامل انواع وب (مرکز ترند وان)

وب محتوا ( وب1)

مشخصه اصلی این نوع وب در یک طرفه بودن ارتباط و توجه مخاطب به محتوا نقش در تولید و توزیع محتواست. در این نوع وب به عبارتی ارتباط از نوع تزریقی یا گلوله جادویی است که مخاطب در برابر منبع ارتباط منفعلانه عمل می کند. گسترش مصرف یک سویه تلویزیون ، رادیو و بعد اینترنت در دهه‌های 60 تا 90 میلادی مهمترین شاخصه این نوع از وب است.

از جمله ویژگی های این نوع وب می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1.       متشکل از سایتهایی است که محتوای آن توسط افرادی خاص و یا از منابعی خاص ارائه میشود. و کاربران وب فقط مصرف کننده هستند.

2.       سایتها حاوی اطلاعاتی هستند که فقط توسط انسان قابل خواندن است.(مانند خبرگزاری های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و...)

3.       متشکل از سایتهایی است با ماهیت نسبتا مستقل نسبت به یکدیگر.

4.       تعامل کاربر با سایت بسیار محدود است. تمام پردازش ها سمت سرور انجام میگیرد. فقط اطلاعات به مرورگر ارسال میشود.

 وب ارتباطات (وب2)

به تدریج کاربران با انبوهی از اطلاعات رو به رو شدند که خود یک مشکل محسوب می‌شد. باید راه حلی پیدا می‌کردند. از این جا بود که کم‌کم « نرم افزارهای مبتنی بر وب» به کمک کاربران آمدند. نرم افزارهای مبتنی بر وب، محیط وب را از صفحات ساده تبدیل به دنیایی چند بعدی کرده‌اند که امکان ارتباطات فردی و کارهای گروهی را فراهم کرده است. شبکه‌های اجتماعی به سرعت به وجود آمدند و با استقبال گسترده کاربران رو به رو شدند.  یکی از بهترین تعاریف وب 2 این است که وب تبدیل به بستری شده که می‌توان همه جور نرم افزاری را بر پایه آن ساخت تا کاربران فارغ از نیاز به نصب آن بر روی کامپیوتر شخصی خود بتوانند از هر جایی به آن‌ها دسترسی داشته باشند؛ شايد بهترين تعبير براي وب 2، وارد كردن كاربر سايبري براي مشاركت در اكثر برنامه‌هاي اينترنتي است تا كاربر در كنار ديگر اعضا بتواند نظرات و يا خواسته‌هاي خود را در فضاي وب اعمال كند.⁸ از جمله ویژگی های این نوع وب می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. متشکل از سایتهایی است که محتوای آن توسط کاربران آن تولید میشود. و هر کاربر میتواند هم مصرف کننده و هم تولید کننده محتوا باشد. (وبلاگها، ویکی ها، اجتماعات اینترنتی و ...)

2. سایتها حاوی اطلاعاتی هستند که محتوا از ظاهر جدا شده و ساختار محتوا نیز مشخص شده است. (ساختار محتوا با div و چیدمان با  css)

3.متشکل از سایتهایی که به وسیله شبکه های اشتراکی به صورت یکپارچه به یکدیگر پیوند خورده اند. (del.icio.us، digg ، technorati  و...)

4.  به کمک جاوااسکریپت و dhtml و ajax بخشی از پردازش اطلاعات در سمت کاربر صورت می گیرد، مرورگر با کاربر تعامل دارد و به event های کاربر پاسخ میدهد. در واقع سایت های وب تبدیل به application های تحت وب می شوند.

 وب زمینه (وب3)

وب 3 (Semantic Web) یا وب مفهومی جایی است که ماشین‌ها صفحات وب را همانگونه که ما می‌خوانیم می‌خوانند و موتورهای جستجو می‌توانند بهتر درون وب کاوش کرده و نتایج دقیق‌تری ارائه کنند. مفهوم وب 3 شامل مفهومی از وب است که «دنیای واقعی» را وب با احساس بازسازی می کند. وب 3 به این معنا پایان حلقه یکپارچه سازی تکنولوژی ها برای شبکه های دیجیتال است و پردازش، هضم و غیر قابل تجرید ساختن «دنیای واقعی» نوین است. در این معنا وب 3 بیولوژیکال، دیجیتال- آنالوگ وبی خواهد بود که در آنجا اطلاعات از مجموعه ای از مقادیر دیجیتال آمیخته با حواس ساخته میشوند و بوسیله میانجی های آنالوگ به دنیای واقعی پیوند خورده اند.  وب 3 از نظر ماهیت دارای تعاریف مختلف دیگری نیز هست؛ مثلا وب 3 یک وب مفهومی است؛ وب مفهومی یک فضای وب است که کامپیوترها می‌توانند در آن مانند ما صفحه‌های وب را بخوانند. کافی است از کامپیوتر بخواهید برنامه شما را با چیزی مثلاً یک پزشک یا پرواز هواپیما تنظیم کند. وب 3 یک وب سه بعدی است؛ وب سه بعدی فضایی است که می‌توانید بدون نیاز به حرکت از پشت کامپیوتر، درون آن قدم بزنید و ساختمان‌های آن را بازدید کنید. وب 3 یک وب رسانه‌ای است؛ وب رسانه‌ای فضایی است که می‌توانید با یک فایل رسانه‌ای فایل‌های دیگر را جستجو کنید. برای نمونه تصویری از یکی از نقاشی‌های مورد علاقه خود را به کامپیوتر می‌دهید و او تصاویر و فیلم‌های مرتبط با آن را پیدا می‌کند. وب 3 یک وب فراگیر است؛ وب فراگیر یک فضای وب است که همه جا وجود دارد؛ روی کامپیوتر شخصی، روی کامپیوتر جیبی، روی تلفن همراه و حتی روی لباس‌تان. حتی با ارتباط پنجره‌های اتاق‌تان و دریافت وضعیت هوا، پنجره‌ها در زمان لازم باز و بسته می‌شوند.⁹ نوا اسپیواک وب 3 را به عنوان سومین دهه وب (2020-2010) تعریف می کند، دوره ای که تعداد زیادی از تکنولوژی های بزرگ تکمیلی همزمان به مرحله جدیدی از کمال خواهند رسید. از جمله؛ دگرگونی شکل وب به شبکه اپلیکیشن ها و محتواهای جداگانه که یکپارچه و قابل مشارکت میشوند؛ اتصالات همه جا حاضر، پذیرش پهنای باند، اینترنت همراه و ابزارهای همراه در دسترس خواهند بود. از جمله ویژگی های این نوع وب می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1.کاربران علاوه بر محتوا میتوانند سایتها را هم بنا به نیاز خود تغییر دهند و خصوصی سازی¹⁰کنند. (Facebook, iGoogle و ...)

2.ماهیت محتوا از «اطلاعات» قابل خواندن توسط انسان به «دیتا» در قالب xml تغییر می یابد و امکان استفاده سایر application ها از داده ها و نمایش با استفاده از xslt فراهم می شود. به عبارت دیگر وب3 یک پایگاه داده عظیم خواهد بود. به همین دلیل آنرا «Data Web» نیز می نامند( Rss, opml و...)

3. متشکل از سایتهایی که از طریق داده های xml و webservice ها با سایتهای دیگر در ارتباط هستند و محتوا و کارایی سایر سایت ها را در خود جای داده اند ( Facebook و google reader و ...)

4.برای استفاده از وب دیگر نیازی به مرورگر نیست. وب فقط شامل داده ها و webservice هاست و در واقع application ها فقط thin client هایی هستند بر روی کامپیوتر کاربران که با وب در تعامل هستند. از آنها می توان حتی در حالت آفلاین نیز استفاده کرد(Adobe AIR، Google Gears )

 وب اشیاء (وب4)¹¹

وب اشیاء یا اینترنت اشیاء(IOT)¹² فناوری ارتباطی جدید و نوظهوری است که تحولات آتی شبکه‌های اجتماعی مجازی را تحت تاثیر خود قرار می دهد. مهمترین اصل دراین نوع فناوری «اینترنت در همه چیز و همه چیز در اینترنت» می باشد بطوریکه زمان و مکان در سیر کوچک شدن خود بازهم کوچکتر می شود و سرعت ارتباط و تعامل به چند برابر می رسد و کاربران از نظر درگیری با فضای وب دچار تعامل و درگیری دائم می‌شوند. فرا مکانی و فرا زمانی از جمله ویژگی این نوع از وب می باشد که از حدود وب‌های قبلی پا را فراتر می‌گذارد. ظهور کامپیوترهای پوشیدنی از جمله عینک گوگل، کفش سخنگو و... مواردی از ظهور این نوع از وب می باشد. شفیعی در مقاله خود با عنوان چالش های فرار روی توسعه فناوری اینترنت اشیاء، اینگونه به بررسی اینتر نت اشیا می پردازد( شفیعی، 1394: 2-3) که اینترنت اشیاء فناوری مدرنی است که در آن برای هر موجودی( انسان، حیوان و یا اشیاء) قابلیت ارسال داده از طریق شبکه های ارتباطی اعم از اینترنت و اینترانت فراهم می گردد. ده کشور برتر در فناوری IOT بیشتر کشورهای توسعه یافته هستند و می توان نتیجه گرفت گسترش IOT در کشورهای توسعه یافته بیشتر از کشورهای در حال توسعه بوده و همین موضوع باعث افزایش شکاف دیجیتال بین این کشورها خواهد شد. (Thingspeak, 2014)

جدول1 : ده کشور برتر در فناوری IOT

1	ایالات متحده امریکا
2	فرانسه
3	لهستان
4	بریتانیا
5	آلمان
6	هلند
7	استرالیا
8	کانادا
9	ایتالیا
10	برزیل

شکاف دیجیتال با توجه به توسعه فناوری اینترنت اشیاء در آینده از جمله چالشهای اساسی پیش روی کشورهاست از جمله مهمترین این چالشها شکاف دیجیتالی که بر اساس میزان دسترسی کشورها به زیرساخت های این نوع از فناوری می تواند متفاوت باشد. چالش دیگر که مهتر است شکاف دانشی یا آگاهی در زمینه مهارت و قدرت بکارگیری از فناوری اینترنت اشیاء است این چالش در حالی است که زمینه آن در سپاه پاسداران قابل اجرا است و حداقل هرچند زمینه زیر ساختی اینترنت اشیا فراهم نیست اما زمینه پیشگیری از شکاف دانشی در این حوزه از طریق آموزش و ارتقای سواد رسانه ای فراهم است. این در حالی است که کسانی که با روند توسعه فناوری و مهارت بکارگیری آن وفق ندهند دچار از دست دادن دانش و مهارت های خود می شوند.

 وب افکار (وب5)

وب افکار مسیر تکاملی وب3 را که به هوش مصنوعی منتهی می شود توصیف می کند، مسیری که وب را به شکل یک «شبه انسان» تبدیل میکند. برخی شکاکان معتقدند که این تصوری دست نیافتنی است. در هر صورت کمپانی‌هایی همچون آی بی ام و گوگل در حال تکمیل تکنولوژی‌های جدیدی هستند که اطلاعات شگفت انگیزی بدست می‌آورد مانند پیش بینی موسیقی از طریق اطلاعاتی که روی وبسایست‌های موزیک موجود است. تحقیقات علمی در جهت گسترش نرم افزار برای استدلال بر مبنای منطق تعریفی و عوامل هوشمند پیش می‌رود. بنابراین اپلیکیشن‌ها میتوانند عملیات استدلال منطقی را با استفاده از مجموعه قوانین منطق انجام داده و ارتباط میان مفهوم و داده روی وب را بیان کند. وب 5 در هر مكاني قابل استفاده است، اين مسئله حاكي از كنترل اين فضا توسط وب 5 است به گونه‌اي كه تمام زندگي فرد مورد نظر تحت تأثير عرصه وب قرار گرفته و شخص براي تسهيل كارهاي خود ناچار است از وب استفاده كند، لذا بر اساس خواسته‌هاي هوش مصنوعي هدايت شده و از طريقي كه هوش مصنوعي براي او انتخاب مي‌كند، به خواسته‌ها و كارهاي خود مي‌رسد. از سوی دیگر، در عرصه وب 5 بشر به صورت کامل وارد فضای آواتار خواهد شد و تنها بواسطه هدف گذاری و مدیریت وب 5 کنترل می‌شود. از زاويه دیگر، با توجه به ويژگي‌هاي جذاب و خيره كننده وب 5، احتمالا معناي واقعي زندگي دوم براي تمامي كاربران سايبري وب 5 ملموس شده و فرد بيش از پيش در عرصه کسب و کار، ارتباطات و سرگرمي‌هاي فضاي سايبري غرق مي‌شود و مجالي براي اعمال ديگر پيدا نخواهد كرد. بطوریکه مابه ازاء مغز انسان به صورت یک مغز مصنوعی با تمام خصوصیات و قابلیتهای مغز انسان مرکز کنترل و رصد لحظه ای کاربر می گردد. و مبتنی بر هوش جمعی و مصنوعی در این نوع از وب نرمافزارهایی تولید می شود که بطور خودکار قابلیت ارتباط با کاربر را ایجاد می کند. با توجه به توضیحات مقدماتی پیش گفته در مورد انواع وب، ترند وان در حوزه‌های تطوری وب سه کارکرد کسب و کار، ارتباطات و سرگرمی را به عنوان ظرفیت‌های وب تا 2020 مطرح کرده است. به عبارت دیگر هر یک از انواع وب در سه کارکرد پیش گفته دارای مشخصات و ظرفیت‌های متفاوتی می باشند.(شکل3) بر طبق الگوی ترند وان برآورد عمومی نشان می دهد درگیری جامعه در وب ارتباطات بیشتر است و از جمله مشخصات و ظرفیت‌ها در زمینه های کارکردی کسب و کار، ارتباطات و سرگرمی در وب ارتباطات به موارد زیر اشاره شده است:

کسب و کار: تجارت اجتماعی، تجارت الکترونیکی و ... ؛

ارتباطات: شبکه‌های اجتماعی، ویکی‌ها، بلاگ‌ها و ... ؛

سرگرمی: ویجت‌ها، ویدئو، محتوای تولید کاربر و... .

از سوی دیگر هر چقدر توسعه وب به سمت وب اشیاء و وب افکار است درگیری مخاطب و کاربر نسبت به دوره های قبلی وب( وب محتوا، وب ارتباطات و وب زمینه) بیش از پیش می شود و نوع ارتباطات از حالت یک طرفه به حالت دوطرفه و تعاملی و سپس به درگیری موقت و دائم کاربر با وب تبدیل می‌شود.

شکل3: حوزه‌های وب تا افق 1404- زمینه‌های کارکردی و درگیری کاربران(مرکز ترندوان)

 

 

بطور خلاصه می توان نتیجه گرفت هر چند درباره وب افکار دید مشخص و صحیحی وجود ندارد اما باید منتظر بود تا ببینیم نسل‌های بعدی وب چه شگفتی‌هایی برای ما خواهد داشت. سیر تکاملی وب اینگونه نشان می دهد که در گذر زمان و پیشرفت فناوری از اثرات قدرتمند وب بر کاربر کاسته شده و در مرحله ای این کاربران هستند که نقش آفرینی می کنند و فعالانه به تبادل اطلاعات می پردازند اما با ظهور و توسعه وب 4 و 5؛ مکان و زمان برای انسان بیش از پیش کوچک می شود و از سوی دیگر فضای واقعی بیشتر در فضای مجازی هضم گردیده و هر چیزی به یک مابه ازاء مجازی دست می یابد که مشابه فضای واقعی است و این نزدیک و نزدیک‌تر شدن فضای مجازی به فضای واقعی حاکی از اثرات قدرتمند تکنولوژی بر زندگی بشر است تا جایی که جانشین تفکر و رفتار افراد قرار خواهد گرفت و در هر مکان و زمانی همراه اوست.

روش پژوهش

 روش اين پژوهش به نوعی با رویکرد  ترکیبی (کمی و کیفی ) همراه است. تحقیق کیفی از چند روش تحقیق و جمع آوری اطلاعات تشکیل شده است. البته بین روش‌های مذکور اختلاف‌های فاحشی وجود دارد، اما همه‌ی آن‌ها بر جمع‌آوری اطلاعات تاکید دارند. به هر حال هدف این روش توصیف واقعیت های اجتماعی از دیدگاه افراد است نه از دیدگاه مشاهده کننده. (دلاور،1388: 259) تحقیق حاضر براساس هدف یک تحقیق کاربردی است و از روش میدانی، کتابخانه‌ای، مصاحبه، اينترنت و آرشيو اسناد جهت گردآوری داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز تحقیق استفاده کرده است.  بدین ترتیب در رویکرد کیفی همراه با روش کتابخانه ای و بررسی برخی از منابع با ارائه سوالات باز به نخبگان از طریق مصاحبه الکترونیکی به استخراج مسائل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ایران در تحولات آتی شبکه‌های اجتماعی مجازی مبتنی بر آینده پژوهی مرکز ترندوان پرداخته شد؛ انتخاب نخبگان با روش هدفمند از همه‌ مراکز اصلی مرتبط و اصحاب رسانه، صاحب نظران و پژوهشگران حوزه‌های مرتبط بوده است. سپس با روش کمی میزان اهمیت و عدم قطعیت این متغیرها استخراج و با ابزار تحلیل آماری spss تجزیه و تحلیل شده‌اند. در این تحقیق فرایند دستیابی به نتایج در سه مرحله صورت گرفت که در ادامه به آن پرداخته می‌شود.

یافته‌ها

مرحله اول: شناسایی مسائل

دسته بندی موضوعی مهمترین تحولات شبکه‌های اجتماعی مجازی در آینده ایران بر اساس کلان مسائل(پیشران‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی) اینگونه شد که بعد از احصا متغیرها در تحولات آتی شبکه های اجتماعی بر اساس سه پیشران سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مورد بررسی کارشناسان قرار گرفت و از مجموع 293 متغیر شناسایی شده بعد از جرح و تعدیل و بررسی آنها 93 متغیر جهت تحلیل نهایی برگزیده شدند که به عنوان مهمترین مسائل پیش روی ایران در آینده شبکه های اجتماعی مجازی از سوی منابع مورد بررسی پیش بینی شده است؛ از مجموع 93 متغیر نهایی شده، در مجموع 28 متغیر سیاسی، 39 متغیر اجتماعی و 26 متغیر اقتصادی در کارگروه نخبگی به عنوان چالشهای اساسی شبکه های اجتماعی مجازی در آینده ایران به شرح جداول ذیل ارائه گردید.

 

                  جدول2: آمار مجموع منابع گردآوری اطلاعات¹³  و مسائل احصا شده

	خارجی		داخلی
	مراکز  آینده پژوهی	مقالات	مراکز آینده پژوهی	پایان نامه ها و مقالات عمومی	شبکه  تلگرام	مصاحبه‌ها
فراوانی منابع مورد بررسی	5 مرکز	8 مقاله	4 مرکز	20 پایان نامه  و مقاله	4 کانال تلگرامی	15 مصاحبه: رتبه علمی مصاحبه شوندگان: 8 نفر دانشجوی دکتری- 4 نفر  استادیار- 3 نفر دانشیار حوزه تخصصی مصاحبه شوندگان: 8 نفر علوم اجتماعی- 5 نفر علوم سیاسی 1 نفر علوم اقتصادی- 1 نفر فناوری
فراوانی مسائل شناسایی شده در منابع بررسی شده	20	13	100	46	21	93
جمع کل مسائل احصا شده	293 مسئله
جمع کل برگزیده	93 مسئله

مرحله دوم: رتبه بندی متغیرها توسط کارشناسان برگزیده از نظر میزان اهمیت و عدم قطعیت

در دور اول که در مجموع منابع متعدد و متنوع جهت احصاء متغیرها بهره‌گیری شد در این مرحله از برخی از کارشناسان برگزیده که دارای نگاه همه جانبه نگری و آینده نگری بهتر هستند استفاده شد. مجری بعد از تهیه پرسشنامه دور دوم میزان اهمیت و عدم قطعیت متغیرهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بر محور سه سوال:

به نظر شما «اهمیت» و « عدم قطعیت» هر یک از چالشها و مسائل شبکه‌های اجتماعی مجازی در بعد سیاسی ایران تا چه اندازه است؟

به نظر شما «اهمیت» و « عدم قطعیت» هر یک از چالشها و مسائل شبکه‌های اجتماعی مجازی در بعداجتماعی ایران تا چه اندازه است؟

به نظر شما «اهمیت» و « عدم قطعیت» هر یک از چالشها و مسائل شبکه‌های اجتماعی مجازی در بعد اقتصادی ایران تا چه اندازه است؟

از نگاه 9 نفر از کارشناسان برگزیده در حوزه های تخصصی علوم اجتماعی، علوم سیاسی و فناوری با رتبه علمی دکتری و بالاتر  مورد بررسی قرار گرفت. بعد از احصا میزان اهمیت و عدم قطعیت به اولویت‌بندی و تعیین «اهمیت» و «عدم قطعیت» مسائل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی شناسایی شده پرداخته شد. در اینجا اهمیت، ناظر بر مهم بودن مسئله فارغ از رخداد یا عدم رخداد مسئله در آینده است اما عدم قطعیت ناظر بر میزان روشن و قطعی بودن یک متغیر یا مسئله در آینده پیش رو است مثلا گزینه «هیچ عدم قطعیت» بدین معنی است که وضعیت مسئله در آینده کاملا مشخص و قابل پیش بینی است اما گزینه «عدم قطعیت خیلی زیاد» به معنی این است که وضعیت مسئله در آینده کاملا نامشخص و غیرقابل پیش بینی است.

همانطور که در دو مرحله قبل توضیح داده شد 93 مسئله برگزیده به آرای کارشناسان سپرده شدند. این مسائل هر کدام از نظر اهمیت و عدم قطعیت امتیازی دریافت کردند. بر اساس امتیاز دریافتی، برای دسته بندی از نظر اهمیت و عدم قطعیت شش طیف پاسخ درنظر گرفته شد که با توجه به آزمون رتبه بندی فریدمن ترتیب مسائل از نظر اهمیت و عدم قطعیت به تفکیک حوزه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در نمودارهای ذیل مرتب و مشخص شدند. بطور کلی بر اساس رتبه بندی کلی میان چالشها و مسائل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شبکه‌های اجتماعی مجازی در آینده ایران از نظر میزان اهمیت مسئله  رشد کارآفرینی دیجیتال و فرصت های شغلی رتبه اول و متغیر نقش کلیدی فضای مجازی در زندگی آینده افراد مسن پایین ترین رتبه را به خود اختصاص داده است. از نظر عدم قطعیت مسئله رشد آزادی بیان بالاترین رتبه و متغیر ظهور موج چهارم تمدن بشر( معنویت) پایین ترین رتبه را به خود اختصاص داده است.

 

نتایج طبق نمودار رتبه بندی مسائل سیاسی شبکه های اجتماعی مجازی نشان می دهد که از نظر اهمیت و عدم قطعیت در مسائل حوزه سیاسی، به ترتیب مسئله میزان مطالبات سیاسی بیشتر و روند رشد گفتمان آزاد سیاسی بالاترین رتبه و متغیرظهور احزاب مجازی و نوعی از رای گیری اینترنتی پایین ترین رتبه را به خود اختصاص داده اند.

 

 

نتایج طبق نمودار رتبه بندی مسائل اجتماعی شبکه های اجتماعی مجازی نشان می دهد که از نظر اهمیت و عدم قطعیت در مسائل حوزه اجتماعی، به ترتیب مسئله رشد نوعی از روابط بین جنسیتی و رشد آزادی بیان بالاترین رتبه و متغیرهای نقش کلیدی در زندگی افراد مسن و ظهور موج چهارم تمدن بشر پایین ترین رتبه را به خود اختصاص داده اند.

 

 

نتایج طبق نمودار رتبه بندی مسائل اقتصادی شبکه های اجتماعی مجازی نشان می دهد که از نظر اهمیت و عدم قطعیت در مسائل حوزه اقتصادی، به ترتیب مسئله رشد کارآفرینی دیجیتال و فرصت های شغلی و افزایش تبادلات تجاری اینترنتی و  ایحاد فضای رقابت تجاری بیشتر بالاترین رتبه و متغیرآزادی انسان از کار مولد پایین ترین رتبه را به خود اختصاص داده اند.

مرحله سوم: پراکنش و شناسایی مسائل نهایی از نظر میزان اهمیت و عدم قطعیت

با توجه به حجم زیاد متغیرهای احصاء شده متغیرهای با اهمیت بالا و عدم قطعیت پایین در هر یک از حوزه های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی برگزیده شد. برای این منظور در مجموع از 93 متغیر شناسایی شده، بر اساس آزمون رتبه بندی فریدمن جدول ماتریس تقاطع میزان اهمیت و عدم قطعیت متغیرها به صورت زیر شکل گرفت. بخاطر حجم زیاد داده ها و تکیه پژوهش بر متغیرهای مهم و با نمره بالا؛ از این رو بر اساس پراکنش متغیرها، متغیرهایی که در پنجره A+ و B+ قرار گرفتند به عنوان مسائل نهایی مشخص و برگزیده شدند.

در ادامه با تشکیل جدول کلی رتبه بندی میان حوزه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، در مجموع از 93 متغیر بررسی شده 30 متغیر در پنجره A+ و B+ قرار گرفتند که به تفکیک حوزه های مختلف در جدول‌های ذیل مشخص شده‌اند.

1.پراکنش مسائل سیاسی شبکه‌های اجتماعی مجازی  در افق 1404 ایران

بعد از تعیین مسائل برگزیده در هر حوزه، مسائل نهایی بر اساس میانگین اهمیت و عدم قطعیت کسب کرده در پنجره‌های A+ و B+ قرار گرفتند.

عدم قطعیت		جدول3: مسائل برگزیده سیاسی ایران در تحولات آتی شبکه‌های اجتماعی مجازی
خیلی کم(+) از 5/43-49	هیچ(+) + 49
A+	میزان مطالبات سیاسی بیشتر- شکل گیری تجمعات سیاسی مجازی- افشاگری و اطلاع از روابط پنهانی و زیرپوستی- شبکه ای شدن مشارکت های سیاسی- میزان تمایل به اعتراض سیاسی بیشتر- تقویت حس انتقادگری و پرسش‌گری- بسترسازی برای تغییر نگره انتخاباتی- تاثیرگذاری متقابل مرکز /پیرامون بریکدیگر	خیلی زیاد(A) + 5/57	اهمیت
B+	جنبش دموکراسی خواهی- روند رشد گفتمان آزاد سیاسی	زیاد(B) از 52- 5/57

 

 

طبق جدول و نمودار پراکنش مسائل سیاسی شبکه‌های اجتماعی مجازی  در افق 1404 ایران بطور کلی سهم حوزه سیاسی در مسائل برگزیده( پنجره A+ و B+) 3/33 درصد(10 متغیر) و بعد از مسائل برگزیده اقتصادی در رتبه دوم قرار گرفته است. همچنین میانگین اهمیت مسائل سیاسی برگزیده برابر با87/59 و میانگین عدم قطعیت مسائل سیاسی برگزیده برابر با 83/53 می باشد. این نشان می دهد که مسائل سیاسی بعد از مسائل اقتصادی، مهمترین و چالشی‌ترین مسئله ایران در تحولات آتی شبکه های اجتماعی مجازی خواهد بود.

2.پراکنش مسائل اجتماعی شبکه‌های اجتماعی مجازی  در افق 1404 ایران

عدم قطعیت		جدول4: مسائل اجتماعی برگزیده ایران در تحولات آتی شبکه‌های اجتماعی مجازی
خیلی کم(+) از 5/43-49	هیچ(+)  + 49
A+	ظهور روابط جدیدی از روابط بین جنسیتی- ظهور هویت دیجیتالی- رشد سرگرمی دیجیتالی	خیلی زیاد(A) + 5/57	اهمیت
B+	فراگیرسازی روابط آزاد زن و مرد- اشتراک گذاری دانش- تغییر سطح مجرمیت از کوچه و خیابان به- بی حرمتی در حریم خصوصی- ظهور جوانان نوگرا و متجدد	زیاد(B) از 52- 5/57

 

 

 

طبق جدول و نمودار پراکنش مسائل اجتماعی شبکه‌های اجتماعی مجازی  در افق 1404 ایران بطور کلی سهم حوزه اجتماعی در مسائل برگزیده( پنجره A+ و B+)66/26 درصد(8 متغیر) و در رتبه سوم مسائل برگزیده قرار گرفت. همچنین میانگین اهمیت مسائل برگزیده اجتماعی برابر با 74/58 و میانگین عدم قطعیت مسائل برگزیده اجتماعی برابر با 16/59 می باشد. این نشان می دهد که مسائل اجتماعی کمترین مسائل چالشی ایران در تحولات آتی شبکه های اجتماعی مجازی خواهد بود.

3.پراکنش مسائل اقتصادی شبکه‌های اجتماعی مجازی  در افق 1404 ایران

 

عدم قطعیت		جدول5: مسائل اقتصادی برگزیده ایران در تحولات آتی شبکه‌های اجتماعی مجازی
خیلی کم(+) از 5/43-49	هیچ(+) + 49
A+	رشد کارآفرینی دیجیتال و فرصت های شغلی-ایجاد نیاز کاذب در مشتریان-افزایش تبادلات تجاری اینترنتی و  ایحاد فضای رقابت تجاری بیشتر-کسب‌وکارهای مجازی و ارائه مشاغل خدماتی  بدون بوروکراسی مکتوب و زمان‌بر-داد و ستدهای کوچک سایبری، حذف خرده فروشان -نرم شدن روشهای خلق ثروت و قدرت- حذف تدریجی پول فیزیکی و جایگزینی پول به مفهوم دیجیتال-هوشمندی کسب وکار بر اثر حجم داده های زیاد-اثرگذاری کسب و کار دیجیتالی بر تولید ناخالص داخلی	خیلی زیاد(A) + 5/57	اهمیت
خودتحریمی در اثر کاهش ذائقه ملی- گسترش روابط غیر رسمی اقتصادی و مالی	تاثیر منفی بربازار ارز و سرمایه ازسوی اخلالگران مجازی	زیاد(B) از 52- 5/57

 

 

طبق جدول و نمودار پراکنش مسائل اقتصادی شبکه‌های اجتماعی مجازی  در افق 1404 ایران بطور کلی سهم حوزه اقتصادی در مسائل برگزیده( پنجره A+ و B+) 40 درصد(12 متغیر) و در رتبه اول مسائل برگزیده قرار گرفته است. همچنین میانگین اهمیت مسائل برگزیده اقتصادی برابر با 59/60 و میانگین عدم قطعیت مسائل برگزیده اقتصادی برابر با 93/55 می باشد. این نشان می دهد که مسائل اقتصادی مهمترین و چالشی‌ترین مسئله ایران در تحولات آتی شبکه های اجتماعی مجازی خواهد بود.

 

نتیجه‌گیری و بحث

نتیجه مرحله اول: بعد از احصا متغیرها در تحولات آتی شبکه‌های اجتماعی بر اساس سه پیشران سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، که مورد بررسی کارشناسان قرار گرفت؛ از مجموع 293 متغیر شناسایی شده بعد از جرح و تعدیل و بررسی آن‌ها 93 متغیر جهت تحلیل نهایی برگزیده شدند که به عنوان مهمترین مسائل پیش روی ایران در آثار آینده شبکه‌های اجتماعی مجازی از سوی منابع مورد بررسی پیش بینی شده است؛ از مجموع 93 متغیر نهایی شده، در مجموع 28 متغیر سیاسی، 39 متغیر اجتماعی و 26 متغیر اقتصادی در کارگروه نخبگی به عنوان چالش‌های اساسی شبکه‌های اجتماعی مجازی در آینده ایران ارائه گردید.

نتیجه مرحله دوم: 93 متغیر برگزیده به آرای کارشناسان سپرده شدند. این متغیرها هر کدام از نظر اهمیت و عدم قطعیت امتیازی دریافت کردند. بر اساس امتیاز دریافتی، و با توجه به آزمون رتبه‌بندی فریدمن ترتیب متغیرها از نظر اهمیت و عدم قطعیت، اولین و آخرین رتبه، به تفکیک حوزه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مشخص شدند. مسائل سیاسی شبکه‌های اجتماعی مجازی نشان داد که از نظر اهمیت و عدم قطعیت در مسائل حوزه سیاسی، به ترتیب متغیرهای میزان مطالبات سیاسی بیشتر و روند رشد گفتمان آزاد سیاسی بالاترین رتبه و متغیرهای ظهور احزاب مجازی و نوعی از رای گیری اینترنتی پایین‌ترین رتبه را به خود اختصاص داده‌اند. رتبه‌بندی مسائل اجتماعی شبکه‌های اجتماعی مجازی نیز نشان داد که از نظر اهمیت و عدم قطعیت در مسائل حوزه اجتماعی، به ترتیب متغیرهای رشد نوعی از روابط بین جنسیتی و رشد آزادی بیان بالاترین رتبه و متغیرهای نقش کلیدی در زندگی افراد مسن و ظهور موج چهارم تمدن بشر پایین‌ترین رتبه را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین رتبه‌بندی مسائل اقتصادی شبکه‌های اجتماعی مجازی نشان داد که از نظر اهمیت و عدم قطعیت در مسائل حوزه اقتصادی، به ترتیب متغیرهای رشد کارآفرینی دیجیتال و فرصت های شغلی و افزایش تبادلات تجاری اینترنتی و  ایحاد فضای رقابت تجاری بیشتر بالاترین رتبه و متغیرآزادی انسان از کار مولد پایین‌ترین رتبه را به خود اختصاص داده‌اند.

نتیجه مرحله سوم: تشکیل جدول ماتریس تقاطع میزان اهمیت و عدم قطعیت متغیرها شکل گرفت. بخاطر حجم زیاد داده‌ها و تکیه پژوهش بر متغیرهای مهم و با نمره بالا؛ از این رو بر اساس پراکنش متغیرها، متغیرهایی که در پنجره A+ و B+ قرار گرفتند به عنوان مسائل نهایی به صورت زیر مشخص و برگزیده شدند.

مسائل سیاسی: میزان مطالبات سیاسی بیشتر- شکل گیری تجمعات سیاسی مجازی- افشاگری و اطلاع از روابط پنهانی و زیرپوستی- شبکه ای شدن مشارکت های سیاسی- میزان تمایل به اعتراض سیاسی بیشتر- تقویت حس انتقادگری و پرسش‌گری- بسترسازی برای تغییر نگره انتخاباتی- تاثیرگذاری متقابل مرکز /پیرامون بریکدیگر -جنبش دموکراسی خواهی- روند رشد گفتمان آزاد سیاسی... .

مسائل اجتماعی: ظهور روابط جدیدی از روابط بین جنسیتی- ظهور هویت دیجیتالی- رشد سرگرمی دیجیتالی- فراگیرسازی روابط آزاد زن و مرد- اشتراک گذاری دانش- تغییر سطح مجرمیت از کوچه و خیابان به- بی حرمتی در حریم خصوصی- ظهور جوانان نوگرا و متجدد.... .

مسائل اقتصادی: رشد کارآفرینی دیجیتال و فرصت های شغلی-ایجاد نیاز کاذب در مشتریان-افزایش تبادلات تجاری اینترنتی و  ایحاد فضای رقابت تجاری بیشتر-کسب‌وکارهای مجازی و ارائه مشاغل خدماتی  بدون بوروکراسی مکتوب و زمان‌بر-داد و ستدهای کوچک سایبری، حذف خرده فروشان -نرم شدن روشهای خلق ثروت و قدرت-حذف تدریجی پول فیزیکی و جایگزینی پول به مفهوم دیجیتال-هوشمندی کسب وکار بر اثر حجم داده های زیاد-اثرگذاری کسب و کار دیجیتالی بر تولید ناخالص داخلی- تاثیر منفی بربازار ارز و سرمایه ازسوی اخلالگران مجازی- خودتحریمی در اثر کاهش ذائقه ملی- گسترش روابط غیر رسمی اقتصادی و مالی.... .

همه مراحل قبل می تواند در جهت رسیدن به سناریو محتمل با قطعیت بالا قابل بهره برداری باشد. در این مقاله 293 مسئله که از دروازبانی‌های مختلف عبور کردند در نهایت به 9 مسئله اولویت دار منتج شدند که دارای اهمیت و قطعیت بالایی هستند. در مجموع بعد از بررسی حالت‌های مختلف 9 مسئله اولویت‌دار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شبکه‌های اجتماعی مجازی در ایران 1404، سناریوهای محتمل ذیل قابل بحث و بررسی خواهد بود.

سناریو رشد/ عقب‌ماندگی در اقتصاد بی وزن:

در این مورد دو سناریو محتمل در آینده قابل طرح است که سه مولفه پول مجازی، کسب و کار و کارآفرینی مجازی و مشاغل خدماتی از جمله مهمترین و برگزیده‌ترین توصیفگران این دو سناریو محسوب می‌شوند. سناریو رشد در اقتصاد بی وزن مهمترین حالت‌های متصور آینده برای توصیفگران این سناریو جایگزینی کامل پول مجازی به جای پول فیزیکی، رشد و رونق کارآفرینی وکسب و کارهای مجازی و ظهور و مشاغل خدماتی آموزشی و سرعت و بازدهی در تبادلات اقتصادی می‌باشد. در مورد سناریو عقب‌ماندگی کشور در اقتصاد بی وزن حالت‌های متصور در توصیفگران آن شامل عدم جایگزینی پول مجازی و ادامه حیات اقتصادی آینده مبتنی بر پول فیزیکی، رکود در کسب و کارهای مجازی و کارآفرینی و ظهور ضرر و زیان‌های اقتصادی خرد و فردی است.

سناریو افشاگری سیاسی خارجی/داخلی:

در سناریو افشاگری سیاسی خارجی مهمترین توصیفگران گسترش افشاگری‌های سیاسی از ناکارمدی عملکردی خارجی، بیانیه، فراخوان و راهپیمایی و ظهور مشارکت سیاسی بالای 50 درصد می‌باشند؛ در سناریو گسترش افشاگری‌های سیاسی داخلی مهمترین توصیفگران این سناریو شامل افشاگری ناکارآمدی عملکردی داخلی، راهپیمایی و تظاهرات و ظهور مشارکت سیاسی کمتر از 50 درصد می‌باشد البته با این تفاوت که در توصیفگر اعتراضات، نوع اعتراضات ممکن است به تنش و شورش بیانجامد.

سناریو شکست مرزهای هویتی( ظهور هویت جهان وطن):

بر اساس این سناریو سه مولفه ظهور جوانان نوگرا و متجدد، هویت مجازی و تغییر سطح مجرمیت از جمله مهمترین و برگزیده‌ترین توصیفگران این سناریو محسوب می‌شوند. در این سناریو مهمترین توصیفگران شامل گسترش جوانان غربگرا، گرایش پایین به هویت مذهبی و تغییر سطح مجرمیت از اجتماع به فضای مجازی می‌باشد.

در پایان بر اساس تحلیل نظری محقق که تنها جنبه نظری دارد با یک بررسی تطبیقی میان سیر روند تاثیرات شبکه‌های اجتماعی مجازی در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی ایران، اولویت اثرات به صورت نمودار زیر قابل ترسیم است.

 

آنچه در نمودار 6  به لحاظ نظری قابل توصیف است اینکه بیشترین تاثیرات شبکه‌های اجتماعی مجازی در بدو حضور خود در ایران بیشتر در حوزه اجتماعی دیده شد اما در دهه 80 و میانه حضور خود، بیشتر در حوزه سیاسی نفوذ و تاثیرگذاری خود را نمایان کرده است و اکنون و در افق 1404 بر اساس بررسی‌های صورت گرفته روند به صورتی است که بیشتر در حوزه اقتصادی ایران نفوذ و تاثیرات شبکه‌های اجتماعی مجازی را مشاهده خواهیم کرد و تاثیرات آن به صورتی است که بر حوزه‌های سیاسی و اجتماعی نیز رسوخ می‌کند. هر چند باید از این احتمال نیز چشم پوشی نکنیم که برخی از کارشناسان در افق دور دست شبکه‌های اجتماعی مجازی از اشباع جامعه ایرانی از این شبکه‌ها صحبت می‌کنند.

پیشنهادها

بی تردید در هیچ پژوهشی نمی‌توان اذعان کرد که مسئله پژوهش بطور جامع و مانع مورد بررسی قرار گرفته است بلکه یک مسئله پژوهش با یک نگاه همه جانبه نگری در پژوهش می تواند نقطه اتکا یک جامعه، نهاد یا سازمان و حتی گروه در مقطع زمانی مشخصی قرار گیرد اما وجود محدودیت‌های تخصصی و موانع اجرایی در یک پژوهش نمی توان آن جامعیت و همه جانبه نگری مد نظر را انتظار داشت. از این رو است که برخی پیشنهادها به محققین و متولیان مرتبط جهت تکمیل یک پروژه پژوهشی ارائه می‌گردد. در این بخش مهمترین پیشنهادها بر اساس یک مصاحبه نخبگی شناسایی و ارائه شده است. شایسته ذکر است که این پیشنهادها لازم اما کافی نمی‌باشند و می‌طلبد که پژوهشگران و مدیران مرتبط بیش از پیش در مورد آینده نگاری ایران در تحولات آتی شبکه‌های اجتماعی مجازی با تکیه بر مسائل احصا شده در این پژوهش کوشا باشند.

1.‌ توجه به نقطه قوت بیرونی و نقطه ضعف درونی در تحولات آتی شبکه‌های اجتماعی مجازی: این دسته از نظرات به دو مقوله اساسی توجه کرده‌اند،« مخاطب‌شناسی» و« مدیریت رسانه». این دو مقوله از جمله عواملی هستند که پتانسیل درونی در آن‌ها ضعیف است اما نیروهای مقابل با قدرت بیشتری در این دو مؤلفه در حال حرکت هستند.

2. توجه به نقطه قوت درونی و فرصت بیرونی در تحولات آتی شبکه‌های اجتماعی مجازی: در این دسته به نقاط قوت داخلی و فرصت‌هایی که در بیرون از فضای داخلی قابل بهره‌برداری است توجه کرده‌اند. کدهای اصلی این گروه شامل «فضای مجازی مبتنی بر جذابیت اسلامی» و «مباحثه و عقلانیت ذاتی» است. این دو مقوله از جمله عوامل علی است که غفلت از آن، فضای مجازی غیر همسویی را به همراه آورده است.

3. توجه به شرایط زمینه‌ای در تحولات آتی شبکه‌های اجتماعی مجازی: این دسته از عوامل، شرایط بنیادی و ریشه‌ای است که عدم توجه به آن، شرایط و عوامل دیگر را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. به عبارت دیگر این عوامل مکمل دیگر عوامل هستند و تأثیر زیادی بر روی راهبردها خواهد داشت. از این رو غفلت از آن موجب نقص در دیگر عوامل می‌شود، به عنوان مثال بی‌توجهی به سواد رسانه‌ای، آینده‌پژوهی، بومی‌سازی شبکه‌ها و سستی در توجه به نقاط قوت و ضعف درونی موجب نقص در اجرای دیگر عوامل و حتی راهبردها خواهد شد.

  در میان این اثر‌گذاری‌ها، شرایط مداخله‌گر، یعنی «جامعه پذیری» و « قواعد و قوانین» از جمله عواملی هستند که می‌توانند تسهیل‌گر و یا محدود کننده‌ راهبردها باشند. در نتیجه برای بهره‌گیری از فضای مجازی در تحولات آتی شبکه‌های اجتماعی مجازی لزوم تبدیل این فضا به فرصت براساس مدل زمینه‌ای و تغییر نگاه از بعد امنیتی صرف به فرصتی برای تولید، تبادل اطلاعات و هدایت و کنترل افکار عمومی بسیار ضروری است، بطوریکه با بکارگیری راهبردهای ارائه شده در مدل، می‌توان برخی از موانع پیش‌روی رسانه‌های ایران را از سرِ راه برداشته و با ایجاد یک فضای مجازی مبتنی بر جذابیت‌های اسلامی، شرایط جذب حداکثری را فراهم کنیم. در ادامه اجزای مدل مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند.

منابع

- اجاق، سیده زهرا ، کتاب نقشه مفهومی  آینده پزوهی و آینده نگاری در حوزه جوانان، برگرفته از:

 http://www.farda.ir

- البرزی، هادی، پایان نامه آینده پژوهی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در فضای اینترنت، کارشناسی ارشد، دانشگاه صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران، 1391.

- امیرزاده، سارا، پایان نامه بررسی رای‌گیری اینترنتی براساس مدل توسعه‌یافته گسترش فناوری اطلاعات (UTAUT) مورد مطالعه: دانشجویان، کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید باهنر کرمان، 1393.

- انتظاری، مهدیه، پایان نامه بررسی نگرش کاربران ایرانی فیسبوک به عناصر ناسیونالیسم و امکان شکل گیری آرمان شهر مجازی، کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، 1392.

- اولین و دومین همایش ملی آینده پژوهی(26/11/1391- 30/11/1392)

- بابایی، حامد کارکردهای سایبر و انقلاب دیجیتالی بر تحول هندسه جهانی قدرت (با تاکید بر رویکرد دفاعی و امنیتی ج.ا.ایران)، فصلنامه محیط راهبردی سال دوم، شماره 2.

- داتتر ، جیم، چشم انداز بین فرهنگی در واقعیت های جغرافیایی برای سمپوزیوم سوم مطالعات مصرف کننده و تجارتی بین فرهنگی دسامبر 17، 1990، برگرفته از:

http://www.futures.hawaii.edu/ Hawaii Research Center for Futures Studies

- داتتر، جیم، اندیشه های اولیه در مورد فرهنگ و فرهنگ ارتباطات برای جلسه برنامه ریزی یونسکو، پاریس 9-10 ژانویه 1990. برگرفته از:

-http://www.futures.hawaii.edu/Hawaii Research Center for Futures Studies

- داتتر، جیم، برخی از محصولات برای فرهنگ، کنفرانس آینده فرهنگ ها، انجمن چینی برای مطالعات آینده،آکادمی علوم اجتماعی چین، پکن، چین، نوامبر 1986، برگرفته از:

http://www.futures.hawaii.edu/ Hawaii Research Center for Futures Studies

- صادقی جقه، سعید، چالش‌های مهم فضای مجازی در ایران، ماهنامه دیده‌بان امنیت ملی، شماره 30، ۳۰ مهر ۱۳۹۳.

- مجتهدی نجفی، محمود، پایان نامه تاثیر شبکه های اجتماعی بر مسائل سیاسی - اجتماعی کشور از سال 1387 تا 1393، کارشناسی ارشد، دانشگاه صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران ، 1394.

- محمدی، حسین، پایان نامه تاثیر سایبر دیپلماسی درافزایش قدرت نرم آمریکا در ابتدای هزاره سوم ( 2000 – 2012) ،کارشناسی ارشد، دانشگاه صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران، 1392.

- مظاهری، سلیمی؛ امیر مسعود، مریم،مقاله تحول وسایل ارتباطی در سال 210-2011 و آینده نگری آن، 1390.

- ملکی فر، عقیل، موج چهارم و صنايع فرهنگي خلاق در شکل بخشیدن به آینده‌ی مطلوب کشور و شهر‌های مستعد آن،  برگرفته از:

-http://www.iranasef.org

- موسسه افق آینده پژوهی راهبردی، روند انسجام فعالیت‌های سایبری ایالات متحده آمریکا، ماهنامه آینده پژوهی، شماره 15، ۳۰ آذر ۱۳۹۳ ،

- موسسه افق آینده پژوهی راهبردی، چالش‌های ایران در مواجهه با آیندۀ فضای سایبری، ماهنامه آینده پژوهی، شماره 10، 1تیر 1393.

- موسسه افق آینده پژوهی راهبردی، وکیلیان، آرش؛ اصنافی، محمدرضا؛/رسانه‌های اجتماعی، تغییر الگوهای ارتباطی کاربران و آسیب‌های فرهنگی آینده، ماهنامه نامه آینده‌پژوهی، شماره 33، ۳۱ خرداد ۱۳۹۵.

- موسسه افق آینده پژوهی راهبردی، ظرفیت‌های شبکه‌های اجتماعی مجازی در آینده انتخابات، ماهنامه نامه آینده‌پژوهی، شماره 18، اسفند 1393.

- موسسه افق آینده پژوهی راهبردی، سناریوهای سبک زندگی در افق 1404، ماهنامه نامه آینده‌پژوهی، شماره 23، مرداد 1394.

- موسسه افق آینده پژوهی راهبردی، تأثیر فضای سایبری بر آینده کسب و کار، ماهنامه نامه آینده‌پژوهی، شماره 15، آذر 93.

- موسسه افق آینده پژوهی راهبردی، آینده اینترنت در سال 2025/تصور ما از آینده اینترنت چیست؟، ماهنامه نامه آینده‌پژوهی، شماره 9، خرداد 93.

- نظیفی نائینی، نازنین، پایان نامه تبیین تاثیر جهانی شدن بر جنبش های دموکراسی خواهی نوین در مصر و لیبی،کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، 1391.

- Amrish Chourasia Dan Nordstrom Gregg Vanderheiden/ State of the science on the Cloud, accessibility, and the future/ Universal Access in the Information Society/ November 2014, Volume 13, Issue 4, pp 483–495

 

- Ana Maria Fernandez-Maldonado/ Virtual cities as a tool for democratization in developing countries/Knowledge, Technology & Policy/Delft University of Technology the Netherlands/ March 2005, Volume 18, Issue 1, pp 43–61

- Andrew Hudson-Smith Stephen Evans Michael Batty/ Building the virtual city: Public participation through e-democracy/ Knowledge, Technology & Policy/ March 2005, Volume 18, Issue 1, pp 62–85

- Eleni Michailidou Antigoni Parmaxi Panayiotis Zaphiris/ Culture effects in online social support for older people: perceptions and experience/ Universal Access in the Information Society/ June 2015, Volume 14, Issue 2, pp 281–293

- Kevin, Curran؛ Meintyre, Steven, Electronic monitoring and civil rights, Information Science Reference، 30December 2008

- Ines Kožuh Manfred Hintermair Andreas Holzinger/  Enhancing universal access: deaf and hard of hearing people on social networking sites/ Universal Access in the Information Society/ November 2015, Volume 14, Issue 4, pp 537–545

- Martin Stempfhuber Michael Liege/ Intimacy Mobilized: Hook-Up Practices in the Location-Based Social Network Grindr/ Österreichische Zeitschrift für Soziologie/ March 2016, Volume 41, Issue 1, pp 51–70

- Ori Schwarz Guy Shani/ Culture in mediated interaction: Political defriending on Facebook and the limits of networked individualism/ American Journal of Cultural Sociology/ October 2016, Volume 4, Issue 3, pp 385–421

- Styliani Kleanthous Loizou Vania Dimitrova/ Adaptive notifications to support knowledge sharing in close-knit virtual communities/ User Modeling and User-Adapted Interaction/ April 2013, Volume 23, Issue 2, pp 287–343

-http://www.iftf.org/home/- The Future of Social Networks is Storytelling Part 2 Feb 18, 2010 By Anthony Townsend/-A model WORLD: Simulation Literacy and the Future of Virtuality

-http://www.altfutures.com/

- http://www.brookings.edu/-Can Students Learn Virtually? An Evaluation of the Florida Virtual School Joshua Bleiberg Monday, October 13, 2014/

-Humanizing an inhuman future Kemal Derviş Tuesday, January 12, 2016

-https://www.chathamhouse.org-Cyber Security Series: Securing Elections and Reclaiming Democratic Processes 3 September 2018 /-Cyber and International Law in the 21st Century 23 May 2018

-http://www.ayandeban.ir/1394 /1395

-کانال‌های تلگرامی: @ITDMC- @mediamgt_ir- @mediatheory - @MLiteracy

Abstract

In recent years, along with the development of Web 3, and the expansion of social networks on the Web, the issue of the influence and impact of these networks on various aspects of society has become one of the important issues in the policies of different countries, including Iran. This development and influence over traditional media has exceeded the spatial and temporal limitations of social, economic, and political interactions and interactions. The purpose of this article is to extract the most important social, economic and political effects of the future developments of virtual social networks and classify them in terms of importance and uncertainty in the future. For this purpose, futures research centers, articles, dissertations, interviews and the Telegram network were the most important sources on the subject. Therefore, the most important political, social and economic effects of virtual social networks on the horizon of 1404 in Iran were collected through quantitative and qualitative methods and fish-taking tools. The theoretical framework for counting works based on the depiction of web developments until 2025 has been the Trend One Center. Findings show that the most important issues of virtual social networks in the horizon of 1404 Iran are as follows: in the political field, issues such as the amount of more political demands - the formation of virtual political gatherings - disclosure and information about secret and subcutaneous relations; In the social sphere, the emergence of new relationships between the sexes, the emergence of digital identity, the growth of digital entertainment will be among the main issues ahead, and in the economic sphere, issues such as the growth of digital entrepreneurship and job opportunities, creating false customer needs, increasing Internet commerce. And creating a competitive environment is one of the most important issues identified.

Keywords: issues, cyberspace, social networks, Iran.

21

 

---

[1]  . اندیشکده‌ای در آلمان که به عنوان یکی از مراکز راهبردی رسانه محسوب می‌شود. برای اطـلاعات بیشتر مراجعه کنید به وب‌سایت:    

  http://www.trendone.com

 

[2]  . implant

[3] . anywhere

[4] . anytime

[5]   به نقل از مقاله‌ای در سایت مشرق نیوز برخی از تحولات پیش رو در بسط وب پرداخته شده که بخشی از مقاله در حوزه وب2 و وب 3 در اینجا مطرح شده است.

(23فروردین 1391https://www.mashreghnews.ir/news/105197/ )

 

[6]  . http://en.wikipedia.org/wiki/World_Wide_Web

[7]  . http://www.livinginternet.com/w/wi_lee.htm

[8]  . http://oreilly.com/web2/archive/what-is-web-20.html

http://www.semantic-web.at/news/nova-spivack-x22-web-3-0-will-combine-the-semantic-web-with-social-media-enabling-a-new-ge

[9]  . http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=28287

[10]  customize

[11]  . وب 4 و در ادامه وب 5 هر چند به عنوان مرحله دیگری از وب نامگذاری شده اند اما به یاد داشته باشید که این دو نوع وب مرحله تکامل یافته وب 3 محسوب می‌شوند.

[12]  .Internet of thing

[13]  . ر. ک به منابع 

---