شناسایی موانع فرهنگی توسعه علمی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

الموضوعات :

عباس قائدامینی هارونی ¹ , نازنین صادق زاده ² , حسین جعفری چالشتری ³ , مجید ماهرانی برزانی ⁴

1 - دانشجوی دکترای، مدیریتو برنامه ریزی فرهنگی ،دانشکده مدیریت ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب،تهران ،ایران
2 - دانشجوی دکتری مدیریت فرهنگی، دانشکده مدیریت ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران، ایران
3 - کارشناسی ارشد برنامه ریزی فرهنگی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان(خوراسگان) ، اصفهان، ایران
4 - کارشناس ارشد مدیریت فرهنگی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان(خوراسگان) ، اصفهان، ایران

تاريخ الإرسال : 18 السبت , رمضان, 1439 تاريخ التأكيد : 23 الأربعاء , محرم, 1440 تاريخ الإصدار : 14 الخميس , ربيع الأول, 1440

الکلمات المفتاحية: باورها, ارزش ها, هنجارها, نظام اطلاع رسانی, هنجارهای سازمانی,

ملخص المقالة :

هدف این تحقیق تعیین موانع فرهنگی توسعه علم در دانشگاه ها از دیدگاه هیات علمی در دانشگاه آزاد واحد تهران شمال بود. روش تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر نحوه گردآوری داده ها توصیفی از نوع پیمایشی بود. جامعه آماری تحقیق حاضر کلیه هیات علمی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال به تعداد 536 نفر بودند که از طریق فرمول نمونه گیری کوکران تعداد 240نفر به عنوان نمونه از طریق روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته با طیف لیکرت 5 درجه ای که دارای 54 گویه بود که روایی پرسشنامه ها بر اساس روایی محتوایی با استفاده از نظر صاحب نظران،صوری بر مبنای دیدگاه تعدادی از جامعه آماری و سازه با روش تحلیل عاملی مورد بررسی قرار گرفتند و پس از اصطلاحات لازم روایی مورد تائید قرار گرفت و از سوی دیگر پایایی پرسش نامه با روش آلفای کرونباخ 838/0 برآورد شد. تجزیه و تحلیل داده ها در دو سطح توصیفی و استنباطی مشتمل بر از آزمونtتک نمونه ای انجام گرفت یافته های تحقیق نشان داد که از دیدگاه اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال ضعف های فرهنگی توسعه علم در دانشگاه در همه ابعاد پنج گانه موانع فرهنگی یعنی بعد ارزش ها،هنجارها،باورها،هنجارهای سازمانی و نظام اطلاع رسانی و در زیر مقایس های این ابعاد در سطح(0001/0>p) و به میزان بالاتر از سطح موثر معرفی شد.

نص كامل:



شناسایی موانع فرهنگی توسعه علمی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

چکیده

هدف این تحقیق تعیین موانع فرهنگی توسعه علم در دانشگاه ها از دیدگاه هیات علمی در دانشگاه آزاد واحد تهران شمال بود. روش تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر نحوه گردآوری داده ها توصیفی از نوع پیمایشی بود. جامعه آماری تحقیق حاضر کلیه هیات علمی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال به تعداد 536 نفر بودند که از طریق فرمول نمونه گیری کوکران تعداد 240نفر به عنوان نمونه از طریق روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته با طیف لیکرت 5 درجه ای که دارای 54 گویه بود که روایی پرسشنامه ها بر اساس روایی محتوایی با استفاده از نظر صاحب نظران،صوری بر مبنای دیدگاه تعدادی از جامعه آماری و سازه با روش تحلیل عاملی مورد بررسی قرار گرفتند و پس از اصطلاحات لازم روایی مورد تائید قرار گرفت و از سوی دیگر پایایی پرسش نامه با روش آلفای کرونباخ 838/0 برآورد شد. تجزیه و تحلیل داده ها در دو سطح توصیفی و استنباطی مشتمل بر از آزمونtتک نمونه ای انجام گرفت یافته های تحقیق نشان داد که از دیدگاه اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال  ضعف های فرهنگی توسعه علم در دانشگاه در همه ابعاد پنج گانه موانع فرهنگی یعنی بعد ارزش ها،هنجارها،باورها،هنجارهای سازمانی و نظام اطلاع رسانی و در زیر مقایس های این ابعاد در سطح(0001/0>p) و به میزان بالاتر از سطح موثر معرفی شد.

وژاگان کلیدی : موانع فرهنگی ، ارزش ها، هنجارها،باورها ، هنجارهای سازمانی،نظام اطلاع رسانی

مقدمه و بیان مسئله

از بارزترین شاخص های توسعه هر کشوری، توان و ظرفیت تولید علمی و فنی است و اصلی ترین مراکز تولید علمی و فنی دانشگاه ها هستند. در اقتصاد دانش محور و نظام ملی، نوآوری و بر اساس رویکرد سیستمی، وظیفه وکارکرد دانشگاه ها تولید دانش، آموزش و تربیت نیروی انسانس کارآمد و ماهر و انتقال آن است. عوامل فرهنگی و مدیریتی نه تنها در توسعه و تولید علم در دانشگاه ها می تواند به عنوان یک مانع جدی قلمداد شود، بلکه شناسایی رهیافت های فرهنگی، اجتماعی و مدیریتی نفش تعیین کننده ای در برنامه ربزی استمرار جهش علمی یک جامعه، مثل جامعه ایرانی در سمت و سوی توسعه ی همه جانبه دارد. از طرف دیگر دانشگاه ها مهم ترین نهاد تربیتی نیروی انسانی،خلاق و متفکر محسوب می شوند و تاثیر گسترده ای بر فرهنگ ، امور سیاسی و نوآوری و خلاقیت دارد. فرهنگ عصاره زندگی اجتماعی و راه کارهای فرهنگی در تولید علم و برنامه ریزی برای استمرار رشد یافتگی اجتماعی و فرهنگی یک ضرورت اجتناب ناپذیر است. بدیهی است عدم اعتنا و توجه کافی قائل نشدن برای مکانت والای علم، پویایی و تحرک لازم علمی را از اجزای نظام دانشگاهی، اعم از هیات علمی و دانشجو سلب می کند و هدفمندی این نهاد را که در عرصه نوآوری و معطوف به شکوفایی نقش اساسی دارد، به طور جدی در معرض آسیب قرار می دهد علمای علوم اجتماعی از توسعه تعاریف گوناگونی ارئه داده‌اند. تودارو¹(1391) بر این باور است که توسعه را باید جریانی چند بُعدی دانست که مستلزم تغییرات اساسی در ساخت اجتماعی، طرز تلقی عامه مردم و نهادهای ملی و نیز تسریع رشد اقتصادی، کاهش نابرابری و ریشه کن کردن فقر مطلق است. به طور کلی توسعه يعني پيشرفت و رشد و افزايش ظرفيت هاي كمي و كيفي در ابعاد مختلف اجتماعي، سياسي واقتصادي .اما در تعريف توسعه نكاتي را بايد مد نظر داشت كه مهمترين آنها عبارتند از اينكه اولا توسعه را مقوله ارزشي تلقي کنند ، ثانيا آن را جريان چند بعدي و پيچيده بدانند ، ثالثا به ارتباط و نزديكي آن با مفهوم بهبود توجه داشته باشند. توسعه کوششی است برای ایجاد تعادلی تحقق‌نیافته یا راه‌حلی است در جهت رفع فشارها و مشکلاتی که پیوسته بین بخش‌های مختلف زندگی اجتماعی و انسانی وجود دارد. به عنوان مثال حتی در کشورهای پیشرفته نیز, پیشرفت فکری و اخلاقی انسان با پیشرفت‌های فنی (و فناورانه) همسانی ندارد, و یا اینکه فرهنگ عامه با تکنیک‌های وسایل ارتباط جمعی هماهنگی ندارد. به‌ هر تقدیر امروز مفهوم توسعه, فرآیندی همه‌جانبه است (نه فقط توسعه اقتصادی) که معطوف به بهبود تمامی ابعاد زندگی مردم یک جامعه (به عنوان لازم و ملزوم) است. (رفیع پور، 1381). امروزه تقسیم بندی های متفاوتی از توسعه ارائه شده است که می توان به  توسعه انساني، توسعه اجتماعي، توسعه اقتصادي، توسعه سياسي، توسعه فرهنگي و توسعه علمی اشاره کرد. آنچه اساس بحث حاضر است بعد توسعه علمی می باشد. در جهان امروز پيشرفت و توسعه كشورها بر مبناي علم و دانش استوار است. پژوهش و توليد علم و فناوري از مهمترين عناصر رشد و توسعه اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي، صنعتي و سياسي كشور به حساب مي‌آيد. توفيق در اين زمينه‌ها در صورتي محقق مي‌شود كه در برنامه‌ريزي‌هاي هدفمند و كلان كشور، توجه مناسبي به امر پژوهش و فناوري صورت پذيرد. تاكنون كشوري در جهان ديده نشده است كه بدون توسعه همه جانبه علمي به توسعه اقتصادي و صنعتي برسد. طبق تعریف یونسکو در سال 1987 فـعالیت‌های علمی و فـنی شـامل‌ سه‌ نوع وسیع از فعالیت‌ها است: تحقیق‌ و توسعه، تعلیم و تربیت علمی‌ و فـنی، و خـدمات علمی و فنی. به طور کلی منظور از توسعة علمی، توسعة همة جانبة علمی، آموزشی، پژوهشی، فناوری و ترویج فرهنگ آنهاست. اگر علم چنان که باید توسعه یابد، دستیابی به عدالت و آزادی، مدیریت شایسته و شایسته سالاری و حقوق انسانی و اجتماعی به عنوان اهداف اصلی میسر می شود؛ چون امروز و آیندة کشور را «علم» رقم می زند".(فاضلی،1382).یکی از‌ شـاخص‌هایی‌ کـه‌ بر اساس آن، کشورهای مختلف از نظر علمی درجه‌بندی می‌شوند و جایگاهی‌ برای آن‌ها در تـوسعه‌ در‌ نـظر گرفته می‌شود، وجود محیط­های دانشگاهی و میزان مشارکت آن‌ها در تولید علم‌ و دانش‌ و استنادسازی‌ یافته‌های علمی است. به عبارت دیگر، به طور کلی در اقتصاد دانش محور و نظام ملی، نوآوری و بر اساس رویکرد سیستمی، وظیفه و کارکرد دانشگاه ها تولید دانش، آموزش و تربیت نیروی انسانی کارآمد و ماهر و انتشار و انتقال آن است. دانشگاه ها با برخورداری از سه ویژگی ثبات شغلی، آزادگی علمی و استقلال از دیگر سازمان ها قابل تشخیص هستند. مهمترین تمایز دانشگاهها برخورداری آنها از نیروی انسانی متخصص و توانمند یعنی اعضای هیت علمی است که مدیریت صحیح، انگیزش مناسب و به موقع، رفع مشکلات رفاهی و اقتصادی و ایجاد دغدغه های علمی و روحیه تولیدی و حمایت مادی و معنوی، آموزش مستمر و ارتقاو روزآمد کردن آن نقش به سزایی در تحقق و توسعه علمی دارد(عزیززاده و همکاران، 1384).آنچه که در تولید و توسعه علم در دانشگاه ها نقش اساسی ایفا می کند ارزش ها و هنجارهای آموزشی و پژوهشی دانشگاه است. ارزش در اصطلاح دانش جامعه‌شناسی، عقایدی است که افراد یا گروه‌های انسانی درباره آن‌چه مطلوب، مناسب، خوب یا بد است؛ دارند. ارزش‌های مختلف نمایانگر جنبه‌های اساسی تنوعات در فرهنگ انسانی است. ارزش‌ها معمولاً از عادت و هنجار نشأت می‌گیرند. به طور کلی به اموری که برای اعضاء گروه اهمیت دارند و آرمان مشترک اعضاء گروه تلقی می‌شوند، ارزش می گویند(رفیع پور، 1390). در مقابل ارزش ،هنجار به یک الگوی رفتاری گفته می‌شود که روابط و کنش‌های اجتماعی را تنظیم می‌کند، اکثریت جامعه خود را به آن پایبند می‌دانند و در صورتی که شخصی آن را رعایت نکند، جامعه او را مجازات می‌کند(زنجانی زاده، 1390). نظام اطلاع رسانی به مجموعه ای هدفدار از عناصر مادی و غیر مادی و روابط بین آن ها گفته می شود که با ویژگی های معین و به هم پیوسته یا مرتبط می شود و این اجزا با محیط آن ها یک کل را تشکیل می دهد که در جهت تحقیق اهداف نظام کلی تر با یکدیگر در تعامل اند یا برای این تعامل سازگار شده است.آن چه این اجزا را تحت نظام کلی تر گرد هم می آورد،سیاستی است که بر هماهنگ سازی آن ها حاکم است و روابطی است که با استفاده از این هماهنگی میان آن ها بر قرار می شود (سلگی،1387). ارزش های اخلاقی به عباراتی گویند که یک صفت اخلاقی یا ویژگی های یک صفت را توصیف می کنند (رفیع پور، 1390).کشور ایران همچنان جزو کشور های کمترتوسعه یافته علمی جهان است . یکی از وجوه بی توجهی به نهادآموزش عالی در مطالعات علم پژوهی ایران عدم توجه به مقوله "فرهنگ دانشگاهی"به منزله اساس توسعه علمی است از این منظر خاص، حل بحران علم مستلزم شناخت "فرهنگ یادگیری، فرهنگ آموزش، فرهنگ سازمانی و مدیریت و فرهنگ رشته ای و دیگر خرده فرهنگ های درون دانشگاه است (ابراهیمی و همکاران ،1394). بی تردید اجرای برنامه های رشد و توسعه،به کار گیری نیروی آموزش دیده در سطوح عالی افراد متخصص و ماهر نیازمند است و این مهم را فرایند آموزش عالی ندارک می بیند.متاسفانه در جوامع در حال توسعه،از جمله کشور ایران،با اینکه در متن دین و فرهنگ،تعقل و آمیختگی و تعلق به علم از جمله خصال بزرگ انسانی شمرده می شود و بیش از 150سال از تاسیس دارالفنون و توسعه بیش از هزار درصدی دانشگاه ها و دانشجویان می گذرد،جامعه همچنان از نبود فرهنگ علمی در ابعاد مختلف و روابط پیدا و پنهان رنج می برد،از کارایی و اثر بخشی و توان تصمیم گیری در محیط و بازار کار برخوردار نیست و انگیزه،روحیه،خلاقیت و به طور کلی توانایی تولید علم این سرمایه اصلی توسعه همه جانبه به شکل مناسب پدیدار نشده است.علت عمده آن را نه در عوامل مادی و اقتصادی،بلکه باید در عوامل فرهنگی و اجتماعی جست تا از این رهگذر با چاره اندیشی واقع بینانه و اصولی به راه کارهای برون رفت از این وضعیت رسید (فدائی و اشکور،1396).دربارة چالش‌هاي كليدي در توليد علم، توسعة پژوهشگري و كاربست توليدات علمي دانشگاهي، مي‌توان به چالش‌هاي زيادي كه پيش روي استادان و محقّقان دانشگاهي وجود دارد اشاره كرد كه از جملة مهم ترين آنها: چالش‌ها و موانع انساني (شك و ترديد در صلاحيت‌هاي علمي پژوهشگران، عدم وجود مديريت پژوهشي مناسب و كمبود نيروهاي تخصصي در مراكز دانشگاهي و علمي)، چالش‌ها و موانع سازماني (وجود قوانين دست و پاگير اداري براي توسعه علم و پژوهشگري، وجود ساختار ديوان سالارانه، وجود محدوديت‌هاي مالي و كمبود بودجة پژوهشي و فراهم نبودن زمينة توليد علم و جنبش نرم افزاري) و چالش‌ها و موانع ارتباطي (وجود شكاف نگرشي و ارتباطي بين استادان دانشگاهي، فقدان نظام اطلاع رساني مناسب جهت پرهيز از دوباره كاري و تسهيل در دستيابي به تجارب كاري همديگر، ارتباط ضعيف بين مراكز علمي و دانشگاهي، فقدان قوانين ارتباطي مناسب در توسعة علم و توليد و كاربرد محصولات علمي) اشاره كرد (سبحانی نژاد و افشار، 1388).دانشگاه پدیده ای اجتماعی، تاریخی است که در شرایط خاصی شکل می گیرد، این نهاد ضمن آن که از آن شرایط تاثیر می پذیرد بر آن نیز اثر می گذارد . از جمله شرایطی که شکل گیری و ظهور نهاد دانشگاه را ایجاب می نماید، گام نهادن در مسیر توسعه و احساس نیاز به وجود نیروی انسانی توانمند، جهت رفع کاستی ها در عرصه علم و تخصص واداره روند توسعه است. شاخص های "توسعه فناوری" و "توسعه علمی " نشان می دهند که علی رغم گسترش آموزش عالی و رشد چشم گیر و جهشی چند سال اخیر، از نظر میزان تولید علم( بر اساس شاخص میزان مقالات ثبت شده ISI) کشور ایران همچنان جزء کشورهای توسعه نیافته علمی جهان است .لازمه شناخت مسائل مربوط به بحران های علم و آموزش عالی بررسی ابعاد مختلف علم، جامعه و فرهنگ و بررسی نسبت میان آن ها است. این مسئله نیازمند بررسی مجموعه ای از عوامل مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است . ایران نیز مانند دیگر کشورهای در حال توسعه همواره در تلاش و تقلا بوده است تا به نحوی پرسش بحران علم را پاسخ دهد، به خصوص در چند دهه احیر این تلاش ها و مطالعات به دلایل مختلف افزایش و رشد قابل ملاحظه ای داشته است به نحوی گه گفتمان "علم پژوهشی" به منزله نوعی گفتمان دانشگاهی در کشور رونق یافته است. (فدائی و اشکور،1396). توسعه‌ی پایـدار از جمله اهداف بلندی است‌ که‌ در‌ تاریخ معاصر ایران، همواره تلاش‌هایی در جهت نیل بدان صورت گرفته است. ناکامی در‌ عـدم‌ مـوفقیت در دسـتیابی به توسعه‌ی واقعی و پایدار در ایران، از عدم توجه‌ و عنایت‌ کافی به عـامل تـوسعه ـ یعنی انسان ـ ناشی می‌شوددانشگاه از آنجا که‌ محل‌ تجمع صنفی و علمی نخبگان و حـامل فـرهنگ نـخبگان تلقی می‌شود، در نسبت‌ با‌ جامعه و فرهنگ عامه، اهمیت‌ و حساسیت فراوان‌ دارد‌ و از آن انتظار می‌رود تا با‌ درکـ‌ مـشکلات و نارسایی‌های جامعه، از قابلیت و ظرفیت‌های فکری، هنری، فنی، علمی‌ و تخصصی خود به مـنظور تـوسعه و بـهگشت اجتماع هزینه کند‌ و به مردم درجهت آموزش‌ یابی‌ مستمر و مشارکت فعال علمی ـ اجتماعی در سازندگی عـلمی مـدد رسـاند.توسعۀ عـلمی از ارکـان بسیار مهم توسعۀ همه جانبه محسوب می‌شود و در رشد و شکوفایی جنبه‌های اقتصادی،سیاسی،اجتماعی و فرهنگی یک جامعه نقش اسـاسی ایفا می‌کند.توجه به‌ توسعه بر مبنای نتایج‌ پژوهش‌های‌ علمی ضرورتی حیاتی است.در این راسـتا،ایران نیزبرای رسیدن به تـوسعۀ هـمه جانبه نیازمند توسعۀ علمی است.اما آن چه از تحقیقات مرتبط بااین موضوع برمی‌آید آن است که موانع مختلفی،توسعۀ علمی در‌ ایران را با مشکل مواجه ساخته است.بنابراين، ريشه‌يابى موانع توليدات علمى و تعیین ارزش های آموزشی مانع توسعه علم كه سر راه گرايش اعضاى هيأت علمى به توليدات علمى قرار گرفته‌اند و طبقه‌بندى آنها از اهميت خاصى برخوردار است. با توجه به مباحث مطراح شد، شناسایی موانع فرهنگی توسعه علم در دانشگاه های آزاد اسلامی، ضروری می باشد. (عبدی و همکاران، 1390).برای دست یافتن به تولید علم و بررسی موانع فرهنگی تاثیر گذار بر آن دارای اهمیت زیادی می باشد. که هدف اصلی این پژوهش بررسی موانع فرهنگی تولید علم از دیدگاه هیات علمی دانشگاه آزاد واحد تهران شمال می باشد. و اینکه تعیین کند که موانع فرهنگی تاثیر بیشتری بر تولید علم دارند؟از این رو محقق برای بررسی موانع فرهنگی تولید علم از دیدگاه هیات علمی دانشگاه آزاد واحد تهران شمال و بر اساس مدل های مختلفی که برای فرهنگ سازمانی ارائه شده است موانع فرهنگی بر تولید علم را در چند بعد ارزش ها آموزشی،هنجار های آموزشی،موانع اخلاقی و اعتقادی،مقررات سازمانی و نظام اطلاع رسانی مورد بررسی قرار می دهد.در این پژوهش تلاش می گردد موانع فرهنگی توسعه علم در دانشگاه ها،از دیدگاه اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال را به عنوان یک واحد دانشگاهی بزرگ و موثر را مورد بررسی قرار دهد. پژوهش حاضر در صدد پاسخ به سوالات زیر می باشد 1-موانع فرهنگی توسعه علم در دانشگاه ها از دیدگاه هیات علمی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال کدامند؟2-موانع ارزشی توسعه علم در دانشگاه ها از دیدگاه هیات علمی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال کدامند؟ 3-موانع هنجاری توسعه علم در دانشگاه ها از دیدگاه هیات علمی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال کدامند؟ 4-موانع هنجاری سازمانی توسعه علم در دانشگاه ها از دیدگاه هیات علمی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال  کدامند؟5-موانع باور های اخلاقی توسعه علم در دانشگاه ها از دیدگاه هیات علمی در دانشگاه آزاد واحدتهران شمال کدامند؟ 6-موانع نظام اطلاع رسانی توسعه علم در دانشگاه ها از دیدگاه هیات علمی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال کدامند؟ 

پیشینۀ پژوهش

فضل اللهی و ملکی توانا(1390) در تحقیقی با عنوان راه کارهای برون رفت از موانع فرهنگی تولید علم در دانشگاه ها در دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم با روش توصیفی از نوع پیمایشی و با نمونه آماری 60نفر از اعضای هیت علمی به این نتیجه رسیدند که موانع فرهنگی از مهم ترین موانع موثر در تولید و توسعه علم در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی بود کریمیان و همکاران(1390) در تحقیقی با عنوان بررسی موانع و چالشهای پژوهش و تولید علم در دانشگاههای علوم پزشکی که با روش توصیفی از نوع پیمایشی با نمونه آماری 240نفر از اعضای هیئت علمی انجام دادند به این نتیجه رسیدند که موانع مالی بیشترین و موانع سیاسی کمترین میانگین را به خود اختصاص داد اما نگرش اعضای هیئت علمی در مورد موانع یادشده بر میزان فعالیتهای تحقیقاتی آنها تأثیری نداشت.صالحی و همکاران(1392) در تحقیقی با عنوان بررسي موانع انجام پژوهش از ديدگاه اعضاي هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي اصفهان که با روش توصیفی از نوع مقطعی بانمونه آماری 121 نفر انجام داده بودند به این نتیجه رسیدند که مهمترين موانع پژوهش كمبود وقت و مشغله كاري زياد، مقررات دست و پا گير اداري، عدم استفاده بهينه از نتايج پژوهش و روند طولاني تصويب طر حهاي تحقيقاتي به دست آمده بود.نقی زاده باقی و همکاران(1394) در تحقیقی با عنوان بررسي موانع و مشكلات پژوهشي ازديدگاه اعضاي هيئت علمي در دانشگاه علوم پزشكي اردبيل که با روش توصيفي از نوع پيمايشي نمونه اي به تعداد 126 نفر انجام دادند به این نتیجه رسیدند که ميانگين حيطه مشكلات مربوط به تهيه و تدوين طرح پژوهشي 86/2 و كمتر از ميانگين مفهومي بود، اما از نظر آماري معني دار نبود (056/0 = p) . البته در سه حيطه ديگر يعني حيطه مشكلات در اجراي طرح، حيطه مشكلات اداري و مديريتي و حيطه مشكلات فردي ميانگين مربوطه بزرگتر از ميانگين مفهومي بوده و تفاوت از نظر آماري معني دار بود (p ≤ 0/05). نئو² (2008) در پژوهشی با عنوان عوامل تأثيرگذار بر تولید دانش در يكي از شركت هاي خبري سنگاپور، به روش پژوهش ترکیبی و با نمونه 423 نفر انجام دادند و نتایج حاکی از این بود که عوامل فرهنگي تأثير مثبتي بر تصميم گيري فردي مبتني بر تولید يا عدم تولید دانش گذاشت..وتی³ و همکاران(2008) در تحقیقی با عنوان عملکردهیئت علمی در موسسه های آموزش عالی در امر پژوهش و آموزش و رابطه آن با پست اجرایی آنان در کشور های استرالیا،انگلستان و زلاندنو با روش توصیفی همبستگی انجام دادند به این نتیجه رسیدند که عملکرد پژوهش با تدریس رابطه مثبت داشت. ولی با پست اجرایی، این رابطه از نوع معکوس بود..لانزافامه ⁴ (2015) در پژوهشی تحت عنوان فرهنگ به عنوان یک دارایی برای توسعه" که در محل مراکز آموزش عالی کشور ایتالیا و با روش توصیفی از نوع پیمایشی انجام داد به این نتیجه رسید که  همکاری بین المللی می تواند نقش مستقیم در توسعه علمی دانشگاه ها  داشته بودندودر این میان عوامل فرهنگی نقش موثری در توسعه این روابط ایفا کرد . شناسایی عوامل فرهنگی شرط لازم برای اقدامات مشترک بود که می تواند اثرات مثبت بر تولید مالی و سیاسی قابل دوام بر کشور ها داشته باشد . در این خصوص پیشینه پژوهش باید گفت که ضعف اعتماد به نفس و خودباورى، تقليد و خودباختگى و نيز حيرت‏زدگى در برابر تحولات جديد غرب، گسستگى از معارف و فرهنگ ملى و دينى، ناپيوستگى با فرهنگ و مفاخر ملى و اسلامى (استفاده ابزارى از دين و علم، دنياگريزى و صوفى‏گرى، جزم‏انديشى و تعصب جاهلانه، خردستيزى و نمادگرايى به جاى مفهوم‏گرايى علمى و دينى، و دولتى‏شدن مراكز علمى و دينى و...)، نبود فرهنگ علمى و فنى در جامعه و دسترسى نداشتن همگان به اطلاعات و منابع علمى، ضعف روحيه و اخلاق جست‏وجوگرى، پرسشگرى و طرح مسئله در فرهنگ عمومى (فقدان فرهنگ تحقيق)، ضعف در گفتمان علمى اعم از بحث، نقد، تبيين نگرش‏ها و يافته‏هاى علمى، نظرى و فنى جامعه و بى‏توجهى به ارزش زمان و اغتنام فرصت‏ها در متن فرهنگ عمومى را عناصر توسعه‏نيافتگى فرهنگى طرح مى‏كند و همچنين ضعف علوم انسانى و اجتماعى از يك‏سو ناپيوستگى روند توسعه علوم را در پى دارد و از دگر سو باعث نارسايى مديريت و قدرت تفكر مسئولان جامعه مى‏شود. توسعه‏نيافتگى درون‏زاى علمى و فرهنگى كه آثار آن غلبه مصرف‏گرايى در علم و فناورى، دسته‏بندى‏شدن جامعه به طبقه خواص و عوام، فقير و غنى و... است و تأثير آن بر حوزه انديشه، شيوه كاسب و كار و سودجويى در آموزش و تحقيق و استفاده ابزارى از علم (مدرك‏گرايى)، نظام ارزشگذارى مبتنى بر ثروت، قدرت و روابط شخصى تا مرتبه علمى و خردورزى در جامعه، ضعف نهادهاى ارتباطى علمى كه سازوكار جذب و هضم تعريف شده علوم و فنون جديد را محقق نكرده است(معين ،1384).از موانع ديگر، مى‏توان به اين موارد اشاره كرد: ضعف روحيه همكارى گروهى و جمعى، سرخوردگى نيروهاى نخبه و نارضايتى و برون‏گرايى و برخورد منطقى با مسائل، بى‏توجهى به هوش و استعداد داوطلبان ورود به حوزه علم، پايين بودن آگاهى اعضاى هيئت علمى از اطلاعات روزآمد در رشته تخصصى خود، ضعف وفاق فكرى بين نخبگان درباره همه اصول و قواعد عمل جمعى، ضعف تعهد جمعى فعالان حوزه علم در برابر اصول و قواعد حاكم بر فعاليت‏هاى علمى و اخلاق نظرى، نبودن امنيت جانى، مالى، اجتماعى و فكرى، فقدان استقلال دانشگاهى به ويژه در حوزه علوم اجتماعى، ديوان‏سالارى و غلبه فرهنگ ادارى بر فرهنگ علمى، تعدد مراكز تصميم‏گيرى، حاكميت سياسى و رعايت نشدن ضوابط دانشگاهى در انتخاب مديران، ضعف اعتماد متقابل بين اعضاى علمى و مديران، ضعف مشاركت جمعى بين دانشگاهيان در اداره امور مربوط به خود، محدوديت فضاى آزاد براى گفت‏وگوى خردمندانه و تبادل و نقد انديشه، ضعف تعاملات علمى، دسترسى نداشتن به موقع به امكانات و لوازم آموزشى ـ پژوهشى، بهره نبردن بهينه از امكانات و منابع فكرى و نيروى انسانى متخصص، استفاده نكردن از ظرفيت علمى دانشگاه‏ها و مراكز علمى به صورت صحيح، ضعف تخصص‏گرايى و نامشخص بودن جايگاه و نقش دانشگاه‏ها و نهادهاى علمى كشور، ضعف پيوند دانشگاه با جامعه، ضعف تعاملات علمى دانشگاه‏ها و نهادهاى علمى كشور با دانشگاه‏ها و نهادى علمى خارج كشور، ضعف نظام اطلاع‏رسانى، فقدان برنامه‏ريزى صحيح در توسعه علمى، مبهم بودن اهداف و سياست‏هاى بلندمدت (معين ،1384).

چارچوب نظری تحقیق

مفهوم علم

علم یکی از برجسته‏ترین و ارزشمندترین کمال برای انسان است و بشر بر اثر نیروی فطری حقیقت‏طلبی خود، تلاشهای بسیاری در راه به دست آوردن آن در طول تاریخ حیات خود انجام داده است. ارزش بسیار والای علم سبب گشته است که کاملترین موجود در دایره هستی که همه کمالات را به صورت بی نهایت واجد است، خود را متّصف به این صفت والا و نیز اوّلین معلّم بشرّیت بداند: «و هو بکلّ شی‏ءٍ علیم»⁵؛ یعنی و او به هر چیز دانا است. «علّم الانسان ما لم یعلم»⁶؛یعنی و به انسان آنچه را نمی‏دانست تعلیم داد. ارسطو معتقد بود که هر علم خاص مجموعه ای است از قضایا و احکامی که به روش قیاسی منظم و مرتب شده است ، و در بالا ترین مرتبه ی  کلیت ، اصول و مبادی اولیه ی همه ی برهان ها قرار دارد . می توان نظر ارسطو درباره ی علم را در یک جمله خلاصه کرد:« علم عبارت از شناخت طبقه بندی شده است .»(راسل، 1377). با توجه به تعاریف متعدد و گوناگونی که فلاسفه ی علم و دانشمندان معاصر از علم ارائه داده اند ، می توان تعریف ترکیبی زیر را خلاصه کرد :«علم عبارت است از سیستم مطالعاتی منظم و مرتب ، و براساس روش علمی (مشاهده و تجربه) که واقعیت های جهان را آن چنان که هستند مورد شناسایی قرار داده ، و هدف آن کمک به انسان در فهم طبیعت پدیده ها و کشف و بیان قوانینی است که بتوانند پدیده های مورد نظر را تبیین یا پیش بینی کند. »‏( گیبونز⁷،2000).

شاخص‌های توسعه علم

یکی از شاخص‌های تولید و توسعه علم،تولید نظریه است.نظریه‌ علمی درصورتی به عنوان‌ یک‌ تولید عـلمی مـحسوب می‌شود که ویژگی‌های زیر رادارا باشد:الف)نظریه،متد و یا دستاوردی که دست اول باشد.اگر نظریه‌ای مطرح شود که پیش از این در ایران نبوده،ولی در نقاط دیگر جهان وجود داشته است،این‌ نظریه نـمی‌تواند بـه عنوان تولید علم مطرح شـود.نظریه دسـت اول نظریه‌ای است که برای اولین بار در جهان مطرح شده باشد.این نظریه یا دستاورد باید در یک مجله علمی به چاپ برسد؛به گونه‌ای‌ که‌ این دستاورد مورد داوری تـخصص قـرار گیرد.ب)دستاورد و یا نظریه علمی بـاید در دسـترس قرار گیرد،در غیر اینصورت نمی‌توان بحث تولید علم را مطرح کرد بنابراین اگر زمانی تولیدعلم به‌ وجود‌ آمد،ولی در جایی سرپوش گذاشته شد و به دست کسی نرسید،از قلمرو تولید علم خارج شده است.ج)مورد رجـوع و اسـتناد واقع شدن:نظریه‌ای که در دسترس قرار گرفته است،باید مورد رجوع و استناد‌ واقع شود؛زیرا روح تولید علم در رجوع واستناد شکل می‌یابد.(ذاکر صالحی،1381).1-شاخص اختراع:«اختراع در صورتی که ثبت جهانی شده باشد و مراحل بررسی فنی وعلمی را پشت‌سر گذاشته باشد،می‌تواند بـه عـنوان‌ شاخص‌ تـولید‌ علم به حساب آید.البته این نکته‌ را‌ باید‌ مد نظر داشت که معمولا از اختراع،مقاله بین المللی منتشر می‌شود و اخـتراعی که نتوان از آن مقاله استخراج نمود را نمی‌توان‌ ملاک‌ تولید‌ علم نامید»(ارفعی، 1384).«شاید بهتر باشد اخـتراع را در صـورت‌ طـی‌ مراحل داوری،بررسی فنی و ثبت بین المللی جزء تولید فناوری به حساب آورد تا تولید علم.ایده‌های جدید علمی را کـه‌ ‌ ‌مـنجر‌ به‌ ثبت اختراع بین المللی گردد،می‌توان تولید علم قلمداد کرد».2-مقالات چاپ‌ شده در مجلات مـعتبر بـین المللی:تعداد مـقالات چاپ شده در مجلات معتبر،نشان دهنده فعالیت‌های تحقیقاتی و علمی یک کشور‌ و یکی‌ از شاخص‌های تولید علم است.البته در دو دهـه اخیر،تأکید بیشتر بر شاخص‌های‌ تعداد‌ مقالات رفته رفته از کانون توجه سیاست‌گذاران و دانشمندان خارج شـده است لذا تأکیدبیشتر بر سـنجش آنـ‌ دسته‌ از‌ تحقیقات است که موفق شدند به عرصه تجاری و منفعت اجتماعی دست یابند.به‌ عبارت‌ دیگر،صرفا‌ آن دسته ازمقالات کاربردی که در راستای نیازهای کشور باشد را می‌توان شاخصیبرای تولید‌ علمی‌ تلقی‌ کرد‏.‏3-تعداد ارجاعات به مقالات تـولید شده:تعداد ارجاعات به معنای هر بار ارجاع مقالات دیگر‌ به‌ مقاله مورد نظراست.اگر مقاله‌ای در مجلات معتبر چاپ شود و سایر نویسندگان وصاحب‌نظران‌ در‌ مقالات‌ علمی خود به کرات آن را به عنوان مرجع ذکرکنند،به طور طـبیعی ایـن‌گونه مقالات‌ از‌ مصادیق تولید علم محسوب می‌شوند.ارزش یک مقاله علمی بر مبنای تأثیر در مقالات و نوشته‌های بعدی(حضور‌ در‌ مجموع مآخذ آنها)تعیین می‌شود. علاوه‌بر شاخص‌های فوق،از سوی صاحب‌نظران،شاخص‌های دیگری نیز به عنوان شاخص‌های تولید علم مطرح‌ شده‌ است کـه عـبارتند از:تعدادمقالات علمی،اعتبارات علمی-پژوهشی و میزان اختصاص درصدی ازتولید ناخالص‌ ملی‌ هر‌ کشور برای کارهای تحقیقاتی،کیفیت مقالات علمی،چاپ مقالات علمی در مجلات معتبر دنیا(که رده‌بندی دانشگاه‌هادر کشورها بر‌ این‌ اساس‌ است)،تعداد مراکز اسـتعدادهای درخـشان که درسطح بین المللی کار می‌کنند،تعداد دانشجو،نسبت تعداد‌ استان‌ به دانشجویان،تعداد مراکز تحقیقاتی موجود در کشور و تنوع آنها‏ (کاوه،1384).‏با ديدگاه صاحب نظران و توليدكنندگان علم، مصاديقي را براي توليد علم معرفي مي‌كنند.

جدول 1 مصاديقي را براي توليد علم

ردیف	مصاديق توليد علم
1	پژوهش بنيادي، مقالات بين المللي بكر
2	پژوهش هاي كاربردي
3	اختراع بين المللي
4	كتاب (تأليفي)
5	كار گروهي علمي در سطح جهاني منتج به مقاله
6	مجلات نمايه شده در مراكز معتبر بين‌المللي
7	توليد آثار علمي و هنري منحصربه فرد
8	گزارش هاي علمي و فني معتبر
9	كارآفريني و نوآوري
10	توليد آثار ادبي جهاني
11	حل مسئله تعميم پذير
12	توليد تصميم و الگو

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

منبع: زلفي گل و كياني بختياري( 1388)

در حال حاضر مؤسسه اطلاعات علمي⁸ 34 نوع مدرك توليد علمي را در پايگاه هاي خود نمايه کرده است؛ اين 34 نوع مدرك در جدول 2 آمده‌اند. درصورتي كه هريك از موارد سي و چهارگانه مندرج در جدول زير، در نشريه‌اي علمي كه داراي فرايند داوري است، منتشر شده باشد، مي‌تواند توليد علمي قلمداد شود. 

جدول 2 انواع‎ ‎مدارك‎ ‎قابل‎ ‎نمايه سازي‎ ‎شدن برای تولید علمی

ردیف	مدارک	ردیف	مدارک
1	چكيده اقلام منتشرشده	18	اطلاعاتي درخصوص يك شخص
2	نقد و بررسي نمايش هنري	19	نامه (نامه سردبير)
3	مقاله	20	چكيده همايش‌ها
4	كتاب شناسي	21	نقد و بررسي اجراي موسيقي
5	اقلام كتا بشناسي	22	رتبه موسيقي
6	نقد و بررسي كتاب	23	نقد و بررسي رتبه موسيقي
7	تاريخ نگاري	24	مطالب خبري
8	تصحيح	25	يادداشت
9	تصحيح هاي اضافي	26	شعر
10	نقد و بررسي اجراي حركات موزون	27	نقد و بررسي پيشينه
11	نقد و بررسي پايگاه داده‌ها	28	بازچاپ
12	بحث	29	نقد و بررسي
13	سرمقاله	30	نمايشنامه
14	برگزيده‌ها	31	نقد و بررسي نرم‌افزار
15	داستان، نثر خلاق	32	نقد و بررسي تئاتر
16	نقد و بررسي فيلم	33	نقد و بررسي (برنامه‌هاي) راديويي و تلويزيوني
17	نقد و بررسي سخت‌افزار	34	نقد و بررسي (برنامه‌هاي) راديويي، تلويزيوني و ويدئويي

منبع:رهنما و همکاران(1392)

موانع فرهنگی و اجتماعی(ارزش ها،هنجارهای آموزشی و پژوهشی در دانشگاه)

چـلبی سطح توسعه فرهنگی را از نظر مـفهومی مـعادل مـیزان تولید و تجرید مفاهیم،‌ تعـمیم‌ ارزشی،‌ تنظیـم حسـی(ادب) و تعـامل گفتمانی (مبادله مـتقابل‌ اطـلاعات‌ و اندیشه‌ ها)‌ مـبتنی‌ بر منطق متقاعد سازی در جامعه می‎داند. بدیهی است اختلال در توسعه فرهنگی موجب اختلال در تـوسعه عـلمی مـی‎شود. یکی از زیرمجموعه‎های نظام فرهنگی خرده نظام علمی‌ است. در جوامع پیچیده امروزی، توسعه عـلمی بـدون تـوسعه فرهنگی و همین طور توسعه فرهنگی بدون توسعه علمی و گسترش عقلانیت تصور ناپذیر است؛ بـه عـبارت دیـگر، هر گونه اختلال‌ در‌ ابعاد تولید و تجرید مفاهیم، تعمیم ارزشی، تنظیم حسی و تعامل فرهنگی دارای پیـامدهای سـوء برای تولید علم در جامعه است. از سوی دیگر، بنیان ضعیف علمی فرایند توسعه‌ فـرهنگی‌ را بـا مـشکل جدی مواجه می‎سازد. به طور مثال، می‎توان به نقش روابط گفتمانی اشاره کرد.

بـه دنـبال افزایش روابط گفتمانی‌ در‌ جامعه اولاً مکانیسم مجاب سازی‌ در‌ شبکه روابط اجتماعی تقویت می‎شود، ثـانیاً کـار ادغـام اجتماعی در بعد فرهنگی تسهیل می گردد، ثالثاً سطح فرهیختگی جامعه و اعضای آن افزایش می‎یابد،‌ رابعاً‌ حـجم و سـرعت گردش‌ اطلاعات‌ در عرصه جامعه افزایش می‎یابد و خامساً سطح آمادگی جامعه برای حـل عـقلانی تـناقضات منطقی فرهنگی در حوزه‎های گوناگون بیشتر می‎شود.همه اینها شرایط را برای رشد و نموّ‌ علم‌ فراهم مـی‎سازد. از جـانب دیـگر، افزایش روابط گفتمانی علمی و استمرار آن در جامعه کمک می‎کند تا اجتماع علمی شـکل گـیرد و علم نهادینه شود. با تشکیل اجتماع علمی و نهادینه‌ شدن علم،‌ امکان جامعه پذیری علمی و رشد شـخصیتهای عـلمی فراهم می‎شود. به علاوه، این افزایش سبب گسترش تعقل‎گرایی‌ ابزاری (خردورزی) و نـفوذ آن در سـایر حوزه‎های کنش می‎شود. افزایش‌ روابط‌ گفتمانی‌ عـلمی بـا اشـاعه یافته‎های علمی در جامعه قرین است و شرایط را بـرای تـغییر و اصلاح فنی ‌‌امور‌ فراهم می‎سازد . در اثر این روابط، اطلاعات علمی در جامعه بـهنگام‌ مـی‎شود‌ و آمادگی عموم برای پذیرش تـغییرات بـطیء و معقول بـالا مـی‎رود و بـه همراه آن امکان‌ به‎کارگیری علمی و اقتباس روشهای نوین عـلمی نـیز در جامعه افزایش می‎یابد. همچنین، با‌ افزایش روابط گفتمانی علمی‌ ظرفیت‌ برنامه‎ریزی و سـازماندهی در سـطوح مختلف جامعه از سطح فردی تا سـطح کلان افـزایش می‎یابد (چـلبی، 1381).برخی معتقدند که از نظر فرهنگی موانع متعددی در برابر جریان تولید علم قرار دارد.از جمله این موانع می‌توان‌ به‌ فرهنگ استبدادی، فرهنگ هنجاری و احساس‌گرایی به جای علم‌گرایی،فردگرایی،روحیه غرور،خودنمایی و تضاد اشاره کرد.چنین فرهنگی باعث شده است کـه افـراد تـنها به فکر نمایش خود،تأکید بـر عـلم و رشـته‌های علمی خود‌ و مقابله با دیگران و دیگر رشته‌های علمی باشند و این مسئله،آنان را از انجام یک کار علمی که نیازمندفروتنی،گذشت،صبر در برابر اشتباهات و خطاهای‌ دیگران‌ و تـعاون وهـمکاری است،بازمی‌دارد(رفیع‌پور،1381).دیگر مـشکلات‌ توسعه‌نیافتگی‌ علمی کشور را چـنین مـی‌توان برشمرد:‏عبد السلام،فیزیکدان شهیر جـهان‌ اسـلام،در‌ کتابخود تحت عنوان«مقدمه‌ای بر آموزش ‏علوم و تکنولوژی در توسعه جنوب»تأکید خاصی بر توسعه علمی کـشورهای در‌ حـال‌ توسعه‌ و ‏به‌ویژه کشورهای اسلامی دارد.تأکیدهای وی عـمدتا از نـوعی اسـت که در یک مدل توسعه‌ دولتـمدار‌ ‏مـی‌گنجد.او داشتن ایده‌های مطلوب و تـصمیم بـه اجرای آنها را کافی می‌داند.وی مهم‌ترین عوامل ‏توسعه‌نیافتگی‌ علمی‌ در‌ کشورهای جنوب راچنین برشمرده است:‏‏1.فقدان تعهد عمیق نسبت بـه عـلوم پایه و کاربردی‏2.عدم تعهد‌ نسبت‌ به خوداتکایی در تکنولوژی‏3.فقدان چـارچوب بـنیادی و قانونی‏4.اداره فعالیت‌های عـلمی تـوسط دیـوانسالاران و نه‌ دانشمندان‏5.سهم کم‌فعالیت‌های علمی از تـولید ناخالص ملی‏6.عدم توجه به منزلت اجتماعی دانشمندان‏7.نبود فضای علمی و صنعتی‌ مطلوب‏8.فرار مغزها‏‏9.اهمیت ندادن به آموزش‌های فنی و حرفه‌ای

‏10.هماهنگ نبودن میزان پذیـرش دانـشجویان رشته‌های‌ مختلف با‌ نیازهای‌ جامعه. (معین،1380).علم در عـام‌ترین مـعنای خود،نوعی معرفت عمومی و تا حـد زیادی مـتکی به ارزش‌های فرهنگی جامعه است.توجه به این نکته‌ که علم در ظرف و زمینهء فرهنگ جای گرفته،راه را برای بسط ظرفی‌ جهت رشد آن و دعوت از افراد برای تحقیق دربارهء آن مـهیا می‌کند.این نـوع علم،با عناوین مختلف،مانند دانـش‌ بومی‌ ،بوم‌شناسی یـا علم قومی‌2،دانش فنی بومی‌ ،علم سنتی‌ ، علم مردمی‌ ،علم روستایی‌ تعریف شده است. .دانش‌ بومی،دانشی‌ است‌ که مردم به آن اعتقاد دارند و آن را در طول زمان در جامعه خود توسعه و بهبود بخشیده‌اند.این دانش با فرهنگ‌ محلی و محیط زیـست سـازگار شده است؛بنابراین از پویایی و کارایی‌ لازم‌ را داراست.دانش بومی زمینه‌های مساعدی را برای‌ توسعه فراهم می‌آورد، دویس، دانش بومی ا به پرهای یک پرنده‌ تشبیه می‌کند؛یعنی از زمانی که پرنده پر در می‌آورد،پرواز را می‌آموزد(عارفی و همکاران، 1389).رسالت انتقال‌ میراث فرهنگی و تـجارب بـشری به نـسل جدید، ایجاد تغییرات مطلوب در شناخت‌ها،نگرش‌ها و در نهایت‌ رفتار کودکان،نوجوانان و جوانان،در هر کشوری بر عهده نظام‌ آموزشی از جمله نظام آموزش عالی اسـت.این‌ رسالت،همواره‌ به‌ عنوان‌ یکی از اهداف و رسالت‌های‌ آموزش‌ عالی مورد توجه‌ متصدیان‌ و مجریان آمـوزش عـالی و سـازمان‌های‌ بین المللی مرتبط با‌ آموزش‌ عالی بوده است،به‌طوری که در سال 1998،کنفرانس جهانی آموزش عالی در بیانیه نهایی خود کمک بـه ‌ ‌فـهم و تفسیر،حفظ و ترویج‌ فرهنگ‌ ملی‌ و منطقه‌ای‌ و بین المللی در چارچوب توجه به کثرت‌گرایی تنوع‌ فـرهنگی را بـه عـنوانی یکی از اهداف آموزش عالی ذکر کرده است.در نشست‌ مسئولین آموزش عالی برخی از کشورهای آسیا‌ و اقیانوسیه‌ در دانـشگاه نیوزیلند استرالیا،محافظت و انتقال میراث فرهنگی،در زمره اهداف چهارگانه آموزش عالی‌ آمده‌ است. بنابراین با مـراجعه و بررسی رسالت‌ها و وظایف آمـوزش عـالی‌ ملاحظه می‌شود که جوهره اصلی کارکردهای آموزش‌ عالی‌ ماهیتی‌ فرهنگی‌ دارد،و در نتیجه عنصر فرهنگ باید نقش فعالی‌ در توسعه دانش داشته باشد.آلبتاخ‌ در‌ مروری‌ بر مسائل آموزش‌ عالی در جهان سوم،چنین نتیجه می‌گیرد که آموزش عالی در جهان سـوم،نهاد بسیار‌ مهمی‌ است،نه‌ تنها از این نظر که تربیت‌ نخبگان را بر عهده دارد و مبنایی را برای‌ جامعه‌ای‌ برخوردار از فناوری مهیا می‌کند؛بلکه از این نظر که مهم‌ترین نهاد فکری‌ است،تأثیر بسیار گسترده‌ای‌ بر‌ فرهنگ‌ و امور سیاسی و اقتصادی‌ دارد.در واقع تحقق گفته آلبتاخ‌ و ایجاد یک‌ بالقوه‌ قوی،نیروی رام نشدنی بیرونی،با ماهیت‌ فرهنگ دانشگاهی-یعنی باورها و ارزش‌های بنیادین علمی و فرهنگی پیوند‌ می‌خورد..به عبارت دیگر انتقال مفاهیم برای مواجه‌ شدن بـا آیـنده نامشخص است.آموزش عالی‌ به‌ دانشجویان کمک‌ می‌کند تا درک آنها نسبت به جهان تغییر یابد،آموزش عالی از طریق‌ افزایش‌ دانش‌ و مهارت‌ها به دانشجویان قدرت می‌بخشد و آنها را متحول می‌سازد‏(عارفی و همکاران، 1389).‏ همتى در مقاله‏اى با عنوان «آسيب‏شناسى فرهنگى توسعه علمى» فقدان راهبرد كلان و سياست واقع‏بينانه علمى، اهداف واضح و مبتنى بر تعامل علم و جامعه، ضعف مديريت پژوهشى در جذب نيروهاى علمى و بهره‏گيرى بهينه از فعاليت‏هاى آنان، مهاجرت يا فرار نخبگان، كاربرد نامناسب منابع، امكانات و تسهيلات، تكوين نيافتن نظام ارزشى نهادينه‏شدن علم، حاكميت سليقه به جاى قانون در مراكز پژوهشى، حاكميت رسم عالم‏ستيزى و بر چسب‏زدن به متخصصان و تحصيل‏كردگان، قوانين بازدارنده استخدام، ارتقا و ارائه فرصت‏هاى مطالعاتى براى اعضاى هيئت علمى، مديريت غيرعلمى و اداره امور توسط افراد غيرفرهنگى و اغلب با روحيه نظامى و امنيتى، مشاركت نداشتن اعضاى هيئت علمى در انتخاب مديران، دسترسى نداشتن به نشريات و كسب تخصصى، قطع ارتباط با متخصصين خارج، تبديل نظريه به يك ارزش عمومى و حمايت نكردن از انديشه و نظريه‏پردازى، فقدان روحيه تحقيق محورى و خصلت‏هاى دانشمندانه در نظام آموزش عالى و فقدان پروتكل يا آداب و قواعد فعاليت‏هاى علمى ـ پژوهشى براى دانشمندان را از مهم‏ترين موانع فرهنگى توسعه علمى كشور بيان مى‏كند(فضل الهی و همکاران، 1390).معين (1384) در مقاله‏اى با عنوان «موانع توسعه علمى ايران» ضعف اعتماد به نفس و خودباورى، تقليد و خودباختگى و نيز حيرت‏زدگى در برابر تحولات جديد غرب، گسستگى از معارف و فرهنگ ملى و دينى، ناپيوستگى با فرهنگ و مفاخر ملى و اسلامى (استفاده ابزارى از دين و علم، دنياگريزى و صوفى‏گرى، جزم‏انديشى و تعصب جاهلانه، خردستيزى و نمادگرايى به جاى مفهوم‏گرايى علمى و دينى، و دولتى‏شدن مراكز علمى و دينى و...)، نبود فرهنگ علمى و فنى در جامعه و دسترسى نداشتن همگان به اطلاعات و منابع علمى، ضعف روحيه و اخلاق جست‏وجوگرى، پرسشگرى و طرح مسئله در فرهنگ عمومى (فقدان فرهنگ تحقيق)، ضعف در گفتمان علمى اعم از بحث، نقد، تبيين نگرش‏ها و يافته‏هاى علمى، نظرى و فنى جامعه و بى‏توجهى به ارزش زمان و اغتنام فرصت‏ها در متن فرهنگ عمومى را عناصر توسعه‏نيافتگى فرهنگى طرح مى‏كند.از موانع ديگر، مى‏توان به اين موارد اشاره كرد: ضعف روحيه همكارى گروهى و جمعى، سرخوردگى نيروهاى نخبه و نارضايتى و برون‏گرايى و برخورد منطقى با مسائل، بى‏توجهى به هوش و استعداد داوطلبان ورود به حوزه علم، پايين بودن آگاهى اعضاى هيئت علمى از اطلاعات روزآمد در رشته تخصصى خود، ضعف وفاق فكرى بين نخبگان درباره همه اصول و قواعد عمل جمعى، ضعف تعهد جمعى فعالان حوزه علم در برابر اصول و قواعد حاكم بر فعاليت‏هاى علمى و اخلاق نظرى، نبودن امنيت جانى، مالى، اجتماعى و فكرى، فقدان استقلال دانشگاهى به ويژه در حوزه علوم اجتماعى، ديوان‏سالارى و غلبه فرهنگ ادارى بر فرهنگ علمى، تعدد مراكز تصميم‏گيرى، حاكميت سياسى و رعايت نشدن ضوابط دانشگاهى در انتخاب مديران، ضعف اعتماد متقابل بين اعضاى علمى و مديران، ضعف مشاركت جمعى بين دانشگاهيان در اداره امور مربوط به خود، محدوديت فضاى آزاد براى گفت‏وگوى خردمندانه و تبادل و نقد انديشه، ضعف تعاملات علمى، دسترسى نداشتن به موقع به امكانات و لوازم آموزشى ـ پژوهشى، بهره نبردن بهينه از امكانات و منابع فكرى و نيروى انسانى متخصص، استفاده نكردن از ظرفيت علمى دانشگاه‏ها و مراكز علمى به صورت صحيح، ضعف تخصص‏گرايى و نامشخص بودن جايگاه و نقش دانشگاه‏ها و نهادهاى علمى كشور، ضعف پيوند دانشگاه با جامعه، ضعف تعاملات علمى دانشگاه‏ها و نهادهاى علمى كشور با دانشگاه‏ها و نهادى علمى خارج كشور، ضعف نظام اطلاع‏رسانى، فقدان برنامه‏ريزى صحيح در توسعه علمى، مبهم بودن اهداف و سياست‏هاى بلندمدت (معين ،1384).

شکل2-‏موانع فرهنگي توسعه علمي منبع: ‏(معین،1380)‏

 

 

موانع ارزشی

مدل مفهومی تحقیق

موانع هنجاری

 

موانع باور های اخلاقی

 

 

موانع هنجارهای سازمانی

 

 

 

موانع نظام اطلاع رسانی

 

 

روش شناسی پژوهش

تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظرنحوه گردآوری داده ها توصيفي از نوع پیمایشی می باشد. جامعه آماری در پژوهش حاضر اعضایهیات علمی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال   به تعداد 536 نفر می باشد در سال 1396است. که با احتساب حجم نمونه از فرمول کوکران،240نفر برآورد شده است. در این پژوهش از روش نمونه تصادفی طبقه ای استفاده شده است .یعنی هر دانشکده طبقه بوده و مطابق حجم نمونه تعداد آنها محاسبه شده است.

جدول 3 جامعه هدف

دانشکده	تعداد اعضای هیئت علمی	حجم نمونه	درصد
علوم انسانی	115	50	22
مدیریت	66	25	12
الهیات	54	22	10
شیمی	55	22	10
علوم و فنون دریایی	56	22	10
علوم پایه	55	22	10
علوم زیستی	44	22	8
فنی و مهندسی	91	35	17
زبان های خارجی	60	20	11
جمع کل	536	240	100

لذا در پژوهش حاضرنیز برای جمع آوری اطلاعات از لذا در پژوهش حاضرنیز برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته موانع فرهنگی توسعه علم با تعداد 54 گویه استفاده شده است.این ابزار اندازه گیری که نمونه آن در بخش پیوست ها آمده است شامل پرسش نامه ای با دوبخش که در بخش اول اطلاعات جمعیت شناختی سنجیده می شود و در بخش دوم موانع فرهنگی توسعه علم دارای پنج بعد که شامل ارزش ها، هنجارها ،باورها،هنجارهای سازمانی واطلاع رسانی، می باشد با مقیاس پنج درجه لیکرت می باشد. و روایی پرسش نامه با سه صورت الف :روایی محتوا:بدين منظور محقق پس از ساخت پرسشنامه آن را در اختيار 10 نفر از صاحبنظران و اساتيد حوزه فرهنگ قرار داد و مورد تایید قرار گرفتب :روایی صوری:روایی در اصل به صحت و درستی اندازه­گیری محقق برمی­گردد. برای افزایش روایی پرسشنامه، ابتدا 30 پرسشنامه بین تعدادی از مخاطبان در جامعه آماری توزیع و کلیه­ی ابهامات افراد جامعه آماری در رابطه با سئوالات مشخص شد. بدین ترتیب تعدادی از سئوالات، حذف و تعداد دیگری جایگزین آن شد و در نهایت پس از شفاف شدن نقاط ضعف و قوت سئوالات، پرسشنامه نهایی و توزیع گردید.ج :روایی سازهاعتبار عاملي پرسشنامه برای بررسی اعتبار عاملی پرسشنامه های بکار رفته از دو روش تحلیل عاملی تائیدی و اکتشافی در تحقیق حاضر استفاده گردید. وپایایی پرسش نامه در این پژوهش برای مشخص نمودن پایایی پرسش نامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است.این روش برای محاسبه هماهنگی درونی ابزار اندازه گیری از جمله پرسش نامه به کار می رود.پایایی پرسش نامه از طریق آلفای کرونباخ برای پرسش نامه موانع فرهنگی تولید علم838/.0 به دست آمد. و ابعاد ارزش(841/0)،هنجارها(765/0)،باورها(856/0)، اطلاع رسانی(730/0)و هنجارهای سازمانی(838/0) بدست آمد.

نتایج پژوهش

جدول 4 شاخص های توصیفی متغیر های ضعف های فرهنگی تولید علم

شاخص های آماری	متغییرها	ارزش ها	هنجارها	باورها	هنجارهای سازمانی	اطلاع رسانی	موانع فرهنگی توسعه علم
شاخص مرکزی	میانگین	3.136	4.113	4.466	4.185	4.308	4.193
شاخص پراکندگی	واریانس	0.064	0.404	0.299	0.396	0.309	0.307
	انحراف استانداد	0.253	0.635	0.546	0.628	0.555	0.554
شکل توزیع	کجی	0.833-	0.427-	0.784-	0.618-	0.891-	0.483-
	کشیدگی	0.360	0.492-	0.198	0.368-	0.577	0.505-

یافته های استنباطی تحقیق

آزمون نرمال بودن توزیع داده­ها

به منظور بررسي پيش فرض نرمال بودن توزيع داده­هاي پژوهش حاضر در مقياس­هاي مورد استفاده از آزمون كولموگروف- اسميرنوف استفاده شد. نتايج بدست آمده در جدول (5) گزارش شده است.

جدول(5) نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنوف برای تعیین نرمال بودن توزیع داده­ها در موانع فرهنگی توسعه علم

متغیر	مقدار آماره KS	سطح معنی­داری
ضعف های فرهنگی توسعه علم	70/1	076/0

نتايج جدول فوق نشان می­دهد که پیش فرض­ نرمال بودن توزیع داده­ها برقرار است(05/0P≥).

در این بخش،یافته های استنباطی تحقیق بر اساس فرضیه های تحقیق تنظیم و به آن پرداخته شده است.

بررسی فرضیه اصلی تحقیق

موانع فرهنگی توسعه علم در دانشگاه ها از دیدگاه هیات علمی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران تاثیر دارد.

جدول6: ازمون اماری t تک نمونه ای موانع فرهنگی توسعه علم در دانشگاه ها از دیدگاه هیات علمی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

متغیر	میانگین حد متوسط مقیاس اندازه گیری=3
	t	درجه آزادی	سطح معنا داری	اختلاف میانگین	فاصله ضریب اطمینان در 95%
					حد پایین	حد بالا
موانع فرهنگی توسعه علم	28.907	179	0.000	1.193	1.112	1.275

لذا با توجه به اينكه مقدار احتمال معني داري (0001/0) از سطح معني داري (05/0) کمتر است، می توان گفت تاثیر  موانع فرهنگی در ممانعت از توسعه علم از دیدگاه  اعضای هیات علمی دانشگاه  آزاد اسلامی واحد تهران شمال بالاتر از حد متوسط است.

فرضیه اول: موانع ارزشی توسعه علم در دانشگاه ها از دیدگاه هیات علمی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال تاثیر دارد. جدول7 ازمون اماری t تک نمونه ای ضعف های ارزشی توسعه علم در دانشگاه ها از دیدگاه هیات علمی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
متغیر	میانگین حد متوسط مقیاس اندازه گیری=3
	t	درجه آزادی	سطح معنا داری	اختلاف میانگین	فاصله ضریب اطمینان در 95%
					حد پایین	حد بالا
ارزشها	7.39	179	0.000	0.139	0.102	0.176

لذا با توجه به اينكه مقدار احتمال معني داري (0001/0) از سطح معني داري (05/0) کمتر است، می‌توان گفت تاثیر  ارزشها در ممانعت از توسعه علم از دیدگاه  اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال بالاتر از حد متوسط است.

فرضیه دوم : موانع هنجاری توسعه علم در دانشگاه ها از دیدگاه هیات علمی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال تاثیر دارد.   جدول8: ازمون اماری t تک نمونه ای هنجار ی توسعه علم در دانشگاه ها از دیدگاه هیات علمی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
متغیر	میانگین حد متوسط مقیاس اندازه گیری=3
	t	درجه آزادی	سطح معنا داری	اختلاف میانگین	فاصله ضریب اطمینان در 95%
					حد پایین	حد بالا
هنجارها	25.498	179	0.001	1.113	1.01	1.20

لذا با توجه به اينكه مقدار احتمال معني داري (0001/0) از سطح معني داري (05/0) کمتر است، می‌توان گفت تاثیر هنجارهای در ممانعت از توسعه علم از دیدگاه  اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال بالاتر از حد متوسط است

فرضیه سوم : موانع باورهای اخلاقی توسعه علم در دانشگاه ها از دیدگاه هیات علمی در دانشگاه آزاد واحدتهران شمال تاثیر دارد.  جدول9: ازمون اماری t تک نمونه ای باورها توسعه علم در دانشگاه ها از دیدگاه هیات علمی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
متغیر	میانگین حد متوسط مقیاس اندازه گیری=3
	t	درجه آزادی	سطح معنا داری	اختلاف میانگین	فاصله ضریب اطمینان در 95%
					حد پایین	حد بالا
باورها	33.111	179	0.001	1.466	1.38	1.54

لذا با توجه به اينكه مقدار احتمال معني داري (0001/0) از سطح معني داري (05/0) کمتر است، می‌توان گفت تاثیر باورهای اخلاقی در ممانعت از توسعه علم از دیدگاه  اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال بالاتر از حد متوسط است.

فرضیه چهارم: موانع هنجارهای سازمانی توسعه علم در دانشگاه ها از دیدگاه هیات علمی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال تاثیر دارد.  

جدول10: ازمون اماری t تک نمونه ای ضعف های هنجار های سازمانی توسعه علم در دانشگاه ها از دیدگاه هیات علمی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

متغیر	میانگین حد متوسط مقیاس اندازه گیری=3
	t	درجه آزادی	سطح معنا داری	اختلاف میانگین	فاصله ضریب اطمینان در 95%
					حد پایین	حد بالا
هنجار های سازمانی	27.222	179	0.001	1.18	1.09	1.27

لذا با توجه به اينكه مقدار احتمال معني داري (0001/0) از سطح معني داري (05/0) کمتر است، می‌توان گفت تاثیر هنجار های سازمانی در ممانعت از توسعه علم از دیدگاه اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال بالاتر از حد متوسط است

فرضیه پنجم: موانع نظام اطلاع رسانی توسعه علم در دانشگاه ها از دیدگاه هیات علمی در دانشگاه آزاد واحد تهران شمال تاثیر دارد.  

جدول11 ازمون اماری t تک نمونه ای ضعف های نظام اطلاع رسانی توسعه علم در دانشگاه ها از دیدگاه هیات علمی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

متغیر	میانگین حد متوسط مقیاس اندازه گیری=3
	t	درجه آزادی	سطح معنا داری	اختلاف میانگین	فاصله ضریب اطمینان در 95%
					حد پایین	حد بالا
نظام اطلاع رسانی	33.590	179	0.001	1.30	1.22	1.39

لذا با توجه به اينكه مقدار احتمال معني داري (0001/0) از سطح معني داري (05/0) کمتر است می‌توان گفت تاثیر نظام اطلاع رسانی در ممانعت از توسعه علم از دیدگاه اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال بالاتر از حد متوسط است.

 بحث ونتیجه گیری 

این پژوهش که با هدف تعیین موانع فرهنگی توسعه علم در دانشگاه ها از دیدگاه هیات علمی در دانشگاه آزاد واحد تهران شمال بود.  اجرا شد، شواهدي از نقش موانع فرهنگی توسعه علم در دانشگاه ها از دیدگاه هیات علمی در دانشگاه آزاد واحد تهران شمال به دست آمد و سوال اصلی پژوهش مبتی بر اینکه موانع فرهنگی توسعه علم در دانشگاه ها از دیدگاه هیات علمی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال کدامند پاسخ داده شد . که این یافتـه از پـژوهش حاضـر بـا پژوهش هاي فضل اللهی و ملکی توانا(1390) مبنی بر این که موانع فرهنگی از مهم ترین موانع موثر در تولید و توسعه علم در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی بود و کریمیان و همکاران(1390) مبنی بر این  که موانع مالی بیشترین و موانع سیاسی کمترین میانگین را به خود اختصاص داد اما نگرش اعضای هیئت علمی در مورد موانع یادشده بر میزان فعالیتهای تحقیقاتی آنها تأثیری نداشت و لانزافامه (2015) مبنی بر این که  همکاری بین المللی می تواند نقش مستقیم در توسعه علمی دانشگاه ها  داشته بودندودر این میان عوامل فرهنگی نقش موثری در توسعه این روابط ایفا کرد . شناسایی عوامل فرهنگی شرط لازم برای اقدامات مشترک بود که می تواند اثرات مثبت بر تولید مالی و سیاسی قابل دوام بر کشور ها داشته باشد .همسویی مستقیم دارد ودر تبیین این یافته می توان این چنین بیـان داشـت که موانع فرهنگی از مهمترین موانع موثر در تولید و توسعه علم در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی است و مناسب ترین و اولیت دارترین راهکار برون رفت از آن ،برنامه ریزی جامع،راهبردی و بلند مدت برای فرهنگ سازی و ایجاد بسترهای مناسب در دانشگاه ها برای تولید دانش تخصصی و فنی است تا روند متداول در دانشگاه ها متناسب با انتظارات در ایجاد خلاقیت و آفرینندگی معطوف به شکوفایی و توسعه قرار گیرند و با افزایش سطح مشارکت اعضای هیات علمی و دانشجویان در فعالیت های گروهی و ارتقای سطح آموخته های آنان درباره روش های کار گروهی،ایجاد آموزش های منظم و بومی شده با توجه به آموزه های فرهنگی ایرانی اسلامی،ارتقای سطح دانش و فرهنگ عمومی جامعه در مورد جایگاه علم و اهمیت عالم و...زمینه واقعی برون رفت از موانع فرهنگی است.در مجموع با بررسی متغیرها و روابط درونی آنها، به نظر می رسد در اغلب موارد موانع پژوهش، ماهیت انسانی داشته و بیش از آنکه متأثر از بخشهای سخت افزاری نظیر امکانات فیزیکی، کالبدی، مالی و تجهیزاتی باشد از بخش نرم افزاری فعالی های تحقیقاتی نظیر روابط انسانی، نگرش،ارزش،هنجارها ، باورها، بینش و دانش افراد تأثیر می پذیرد. حتی با وجود آنکه  به نظر می رسد که موانع مالی بیشترین میانگین را در میان موانع تحقیق به خود اختصاص دهد اما مهمترین گویه ای که از دیدگاه افراد بر آن تأکید شد، موانع فرهنگی تولید علم در دانشگاه است. اگرچه امروزه اهمیت نیروی انسانی در توسعه سازمانی و ضرورت دانایی محور بودن در همه سازما نها مورد توافق صاحبنظران است و به زعم آنها اهمیت تفکر، نگرش، روابط انسانی ، دانش سازمانی و فرهنگ  بیش از منابع مالی و سخت افزاری است، اما این امر در سازمان دانشگاه که اساساً ماهیتی انسانی و دانش محور داشته و مهمترین رسالت آن را تولید علم و دانایی تشکیل می دهد، مصداق بار زتری دارد. ازاین رو برای اصلاح مشکلات و موانع در دانشگاه مهمترین گزینه پیشنهادی، اصلاح ارزش ها،هنجارها،باورها، نگرشها، توسعه علمی و بهبود روابط انسانی است که می تواند به عنوان تغییرات بنیادی در کاهش و از میان برداشتن سایر موانع راهگشا باشد.همانطور که ارزش ها در فرایند تصمیم گیری نقش دارند،موثر بودن حضور فرهنگ در برنامه ریزی و سیاست های علمی-فناورانه و مدیریت آنها ثابت شده است.نورآوری نیز با در نظر گرفتن ماهیت فرهنگی فرایند های خلاق،زمینه ای را فراهم می سازد که اجزای اصلی تشکیل دهنده آن عقاید،ارزش ها و گرایش ها هستند. در مورد ارزش های موجود در دانشگاه بیان اذعان کرد که ضعف اعتماد به نفس و خودباورى، تقليد و خودباختگى و نيز حيرت‏زدگى در برابر تحولات جديد غرب، گسستگى از معارف و فرهنگ ملى و دينى، ناپيوستگى با فرهنگ و مفاخر ملى و اسلامى (استفاده ابزارى از دين و علم، دنياگريزى و صوفى‏گرى، جزم‏انديشى و تعصب جاهلانه، خردستيزى و نمادگرايى به جاى مفهوم‏گرايى علمى و دينى، و دولتى‏شدن مراكز علمى و دينى و...)، نبود فرهنگ علمى و فنى در جامعه و دسترسى نداشتن همگان به اطلاعات و منابع علمى، ضعف روحيه و اخلاق جست‏وجوگرى، پرسشگرى و طرح مسئله در فرهنگ عمومى (فقدان فرهنگ تحقيق)، ضعف در گفتمان علمى اعم از بحث، نقد، تبيين نگرش‏ها و يافته‏هاى علمى، نظرى و فنى جامعه و بى‏توجهى به ارزش زمان و اغتنام فرصت‏ها در متن فرهنگ عمومى را عناصر توسعه‏نيافتگى فرهنگى طرح مى‏كند.همچنين ضعف علوم انسانى و اجتماعى از يك‏سو ناپيوستگى روند توسعه علوم را در پى دارد و از دگر سو باعث نارسايى مديريت و قدرت تفكر مسئولان جامعه مى‏شود. توسعه‏نيافتگى درون‏زاى علمى و فرهنگى كه آثار آن غلبه مصرف‏گرايى در علم و فناورى، دسته‏بندى‏شدن جامعه به طبقه خواص و عوام، فقير و غنى و... است و تأثير آن بر حوزه انديشه، شيوه كاسب و كار و سودجويى در آموزش و تحقيق و استفاده ابزارى از علم (مدرك‏گرايى)، نظام ارزش گذارى مبتنى بر ثروت، قدرت و روابط شخصى تا مرتبه علمى و خردورزى در جامعه، ضعف نهادهاى ارتباطى علمى كه سازوكار جذب و هضم تعريف شده علوم و فنون جديد را محقق نكرده است.از جمله ارزش های نادیده گرفته در دانشگاه عبارتند از عدم علاقه و اهمیت ندادن اعضای هیات علمی به تولید علم، عدم هماهنگی و پیوستگی میان فعالیتهای دانشگاهی در امر تولید علم، پرهیز از صداقت کافی در بیان نتایج پژوهش توسط اعضای هیات علمی، انعطاف کمتر اعضای هیات علمی در پذیرش انتقاد و نظرات علمی سایرین، عدم رعایت اصل امانت داری در تولیدات علمی، فقدان خلاقیت و نوآوری در دانشگاه وما بین اساتید، فقدان استقلال دانشگاه بویژه در حوزه علوم اجتماعی، نارضایتی و سرخوردگی نیروهای نخبه، عدم توجه به شایسته سالاری، رواج جزم اندیشی و تعصب در اعضای هیات علمی که عدم رعایت این گونه ارزش ها در دانشگاه سبب می شود تا اعضای هیات علمی در دانشگاه آزاد واحد تهران شمال در ایجاد علم در دانشگاه سهیم نباشند و تمام سعی و تلاش خود را برای توسعه و تولید علم به کار نمی گیرند و همین موضوع سبب می شود ضعف های ارزشی در دانشگاه آزاد واحد تهران شمال در تولید علم آشکار شوند.

فهرست منابع

ابراهیمی،روناک.عدلی،فریبا.مهران،گلنار(1394). نقش فرهنگ دانشگاهی بر دانش آفرینی از دیدگاه صاحبنظران نظام آموزش عالی. فصلنامه پژوهش و برنامه ریزي در آموزش عالی، دوره 21 ،شماره 1 ، ص.151- 127.

تودارو،مایکل (1391). توسعه اقتصادی در جهان سوم،ترجمه غلامعلی فرجادی،جلد 1،سازمان برنامه‌ و بودجه.

توفیقی، جـعفر . مـقصود فراستخواه (1381).لوازم ساختاری توسعه‌ علمی‌ در ایران،فصلنامه پژوهش و برنامه‎ریزی در آموزش‎عالی، شماره 25.

جانعلی زاده چوب بستی،ح. سلیمانی بشلی،م(1388). در جست و جوی شناخت موانع و راه حل های توسعه علمی در ایران، مطالعات اجتماعی ایران » ،شماره 5 ، (ص37 تا 62).

چلبی،م. معمار،ث(1384).بررسی عرضی - ملی عوامل کلان مؤثر بر توسعه علمی، پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی » پاييز و زمستان 1384 - شماره 37 و 38 ص 1 تا 24.

ذاکر صالحی،غلام(1386)پیش‌نیازهای توسعه علمی کشور،سیاست‌های راهـبردهایعلم،فناوری و فـرهنگ‌ مـجموعه‌ مقالات‌ چهل و چهارمین نشست رؤسای دانشگاه‌ها ومراکز علمی و تحقیقاتی،وزارت علوم،تحقیقات و فناوری.

راسل ، ب(1377). مسائل فلسفه ، ترجمه : منوچهر بزرگمهر ، انتشارات خوارزمی ، تهران  .

رفیع پور،فرامرز(1390).موانع رشد علمی ایران و راه حل های آن،تهران،انتشارات شرکت سهامی انتشار.

زلفي گل، م(1384) از ترويج علم تا توليد ثروت ، از دانش، فصلنامه سياست علمي و پژوهشي رهيافت، شماره 33پاییز84،ص:16.

زلفي گل، م.كياني بختياري، ا(1387). مصاديق توليد علم: شاخص هاي انتخاب و انتخاب شاخص ها، توليد علم : دوره 2 ، شماره  6 ; از صفحه 13 تا صفحه 36 .

زنجانی زاده،هما(1390). بررسي ميزان مشاركت خانواده ها در مدارس استان خراسان رضوي و عوامل موثر بر آن . دو فصلنامه جامعه شناسي آموزش و پرورش ، شماره 1.

سبحانی نژاد،مهدی.افشار،عبدالله(1388). مانع زدايي از نهضت توليد علم راهكاري بنيادي در نوآوري فعاليتهاي پژوهشي دانشگاهي. مديريت در دانشگاه اسلامي .سال 13، شماره 1.ص4-21.

سلگی،غ(1387)..رویکردی جدید به جایگاه نظام اطلاع رسانی مدیریت منابع انسانی.مجله علم انسانی،سال 16،شماره69،ص69-37.

صادق زاده، عليرضا؛ احمدي فر، مهرداد(۱۳۷۸). آسيب شناسي مديريت نظام آموزشي كشور و تاثير آن بر وضعيت موجود نظام آموزشي كشور. ماهنامه مهندسی فرهنگی شورای عالی انقلاب  فرهنگی سال دوم، شماره ۱۵

عبدی، ع . گودرزی م(1390)، تحولات فرهنگی در ایران، تهران، سروش.

عزیززاده ،منصور.محمدعلیزاده،سکینه.فصیحی هرندی،طیبه(1384) بررسي نظرات اعضاي هيأت علمي در مورد عوامل انگيزشي مؤثر بر عملكرد آموزشي.مجله مرکز مطالعات و توسعه آموزش پژشکی.دوره2.شماره2.ص102-108.

فاضلی ،ن(1382) .بررسی تطبیقی دانشگاه ایران و بریتانیا ؛فصلنامه انسان شناسی، سال اول شماره سوم صص93-132

فدائی کیوانی،رضا.اشکور،سیده زلیخا سادات(1396). جایگاه آموزش در توسعه منابع انسانی سازمان های عصر حاضر.دوماهنامه مطالعات کاربدی در علوم مدیریت و توسعه.سال2.شماره5.ص1-9.

فراستخواه،م(1379)كاركردهاى دانش و فنّاورى و موانع ساختارى آن در ايران،فرهنگستان علوم جمهورى ايران.

فضل اللهی،سیف الله.ملکی توانا،منصوره(1390). راه‏كارهاى برون‏رفت از موانع فرهنگى توليد علم در دانشگاه‏ها. معرفت سال بيستم ـ شماره 171 ،ص111ـ124.

فضل الهی، س (1385 )" شناسایی و طبقه بندی موانع تولید علم از دیذگاه اعضاء هیئت علمی دانشگاه ها، معرفت، شماره 141، ص 127- 147.

فضل الهی،س.ملکی توانا(1390).راه کارهای برون رفت از موانع فرهنگی تولید علم در دانشگاه.فصلنامه معرفت،سال20،شماره،171،ص124-111.

 فضل‏الهى، سيف‏اله، (1388). شناسايى و اولويت‏بندى موانع توليد علم از ديدگاه اعضاى هيأت علمى دانشگاه‏هاى استان قم، فصل نامه معرفت، شماره 141، ص 127ـ142.

کاوه،ع(1384).تعریف تولید علم و مصداق‌های آنـ،مصاحبه بـا بـنیاد‌ ملی‌ نخبگان کشور.

کریمیان،ز. صباغیان،ز.صالح صدق پور،ب(1390) بررسی موانع و چالشهای پژوهش و تولید علم در دانشگاههای علوم پزشکی. دوفصلنامه انجمن آموزش عالی ایران،سال3،شماره4،ص63-35.

معین،م(1380).موانع توسعه علمی ایران،فصلنامه علم و آینده،شماره1.

معین،م(1383).راهکارهای تـوسعه‌ علمی‌ ایران،مجموعه سخنرانی‌های چهل وهفتمین نشست رؤسای دانشگاه‌ها و مراکز علمی و تحقیقاتی کشور تهران،انتشاراتسازمان سـنجش آمـوزش‌ کشور.

مقیمی،م(1386).سازمان و مدیریت: رویکردی پژوهشی.چاپ پنجم.انتشارات ترمه.

حاج صالحی،الهام.سالطانی ،راحله.شریفی راد،غلامرضا(1392). بررسي موانع ا نجام پژوهش از ديدگاه اعضاي هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي اصفهان.مجله تحقیقات نظام سلامت.سال10.شماره1.ص97-105.

نقی زاده باقی،عباس.خان بابازاده قدیم،مژگان.ثمری،عیسی(1394). بررسی موانع و مشکلات پژوهشی ازدیدگاه اعضای هیئت علمی در دانشگاه علوم پزشکی اردبیل. مجله دانشگاه علوم پزشکی اردبیل.دوره15.شماره3.256-266.

Blund et al. (2005) in a research entitled "Factors Affecting Individual and Group Research Activities" Journal of Knowledge Management; 5(1): 76-85.

Lyudmila Iv. Yampolskaya .(2015).The Principle of Holistic Education and the Ideal of a Single Integrated Culture: Towards the Formation of an Approach, Procedia - Social and Behavioral Sciences, Volume 166, 7 January 2015, Pages 488-496.

Michel Gibbons et.al. (2000). The New Production of Knowledge , Sage Publication, London.

Neo, J.(2008). Factors Influencing Knowledge Generation". Master’s Thesis. Nanyang Technological University. Singapore 2002.

Votti et al. (2008) Scientific performance in higher education institutions in research and education and its relationship with executive posts. , Educational Researcher, Vol. 31, No. 8, pp. 4–14.

Lyudmila Iv. Yampolskaya .(2015).The Principle of Holistic Education and the Ideal of a Single Integrated Culture: Towards the Formation of an Approach, Procedia - Social and Behavioral Sciences, Volume 166, 7 January 2015, Pages 488-496.

 

Identification of cultural barriers to scientific development at Islamic Azad University, Tehran North Branch

Abstract

The purpose of this study was to determine the cultural barriers of science development in universities from the viewpoint of faculty members in Azad University of Tehran North Branch. The research method was applied in terms of purpose and in terms of collecting data, a descriptive survey was used. The statistical population of this research was all faculty members in Islamic Azad University, North Tehran Branch. 536 people were selected by using Cochran sampling formula. 240 individuals were selected through random stratified sampling method. The research instrument was a researcher-made questionnaire with a 5-point Likert scale that had 54 items. The validity of the questionnaires was assessed based on the content validity of the questionnaires, based on the views of some of the statistical population and the structure by factor analysis method. After validation of the necessary terms, validity was confirmed and on the other hand, the reliability of the questionnaire was estimated at 0.838 by Cronbach's alpha. Data analysis was done on descriptive and inferential levels including one-sample t-test. The findings of the research showed that from the viewpoint of faculty members of Islamic Azad University, Tehran North Branch, cultural weaknesses of science development in university in all five dimensions of cultural barriers In other words, values, norms, beliefs, organizational norms and informational system were presented below the comparisons of these dimensions at the level (p <0.0001) and higher than the effective level.

Key keywords: cultural barriers, values, norms, beliefs, organizational norms, information system

15

 

---

[1] 1-Todaro

[2] -  Neoo

[3]  -Watty

[4] - Lanzafame

[5]  . بقره/29.

[6]  . علق/5.

[7]  - Gibbons

[8] - Institute for Scientific Information(ISI)

---