مدل ارزیابی خطمشی مالیات بر ارزش افزوده بخش صنعت
الموضوعات : خطمشی‌گذاری عمومی در مدیریت
بهزاد کیا
1
(دانشجوی دکتری، گروه مدیریت دولتی، گرایش تصمیم گیری و خط مشی گذاری عمومی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران.)
احمد جعفری صمیمی
2
(استاد، گروه مدیریت، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران و گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.)
علی فرهادی محلی
3
(استادیار، گروه مدیریت، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران)
مجتبی طبری
4
(دانشیار، گروه مدیریت، واحد قائم شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائم شهر، ایران)
الکلمات المفتاحية: ارزیابی خطمشی, مالیات بر ارزش افزوده, صنعت,
ملخص المقالة :
زمینه و هدف: اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده به شکل کنونی در صنایع کشور نشان میدهد که این قانون در شرایط فعلی از لحاظ احکام مصوب، نحوه اجرا و نبود زیرساخت‌های لازم، مشکلاتی را برای تولیدکنندگان در بخش صنعت به وجود آورده است. هدف اصلی این پژوهش، ارائه مدل ارزیابی خطمشی مالیات بر ارزش افزوده بخش صنعت بود. روش: تحقیق حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش، روش تحقیق کیفی بود. روش نمونهگیری، غیرتصادفی هدفمند بود. در بخش کیفی، با بکارگیری تکنیک دلفی و با استفاده از پرسشنامه نیمه ساختاریافته,5 معیار مشتمل بر9 سنجه برای ارزیابی خطمشی مالیات بر ارزش افزوده بخش صنعت شناسایی وتائید شد.یافتهها: با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته نتایج آزمون توزیع دو جمله ای نشان داد که شاخص‌های مستخرج از دلفی در توزیع دوجمله‌ای نیز مورد تأیید خبرگان قرار گرفت و هر 17 نفر خبره با دسته‌بندی مشخص شده اتفاق نظر کامل داشتند. نتیجه‌گیری: نتایج بررسی مقادیر واریانس استخراج شده متغیرهای پنهان پژوهش نشان داد که همه متغیرها مقدار561/0 به خود اختصاص دادند. لذا روایی همگرای ابزارهای اندازه گیری با استفاده از شاخص میانگین واریانس استخراج شده، تأیید شد. بنابراین پایایی ابزارهای اندازهگیری با استفاده از این دو شاخص هم تأیید شدو در انتها هم مدل پژوهش، مدل مقبول و قابل تعمیمی بود.
ارشدی، زهرا؛ منوری، طاهره.عسگری، محمدرضا (1397)، بررسی عوامل موثر بر استقرار نظام مالیات بر ارزش افزوده در زنجیره نهایی توزیع، اولین کنفرانس ملی حسابداری و مدیریت، شیراز، موسسه بین‌المللی آموزشی و پژوهشی خوارزمی. 137-156.
امامی میبدی، رحمان (1391)، ارزیابی سیاست نابسمانی مفهومی، فصلنامه تخصصی سیاست گذاری عمومی، 11 (1).74-93.
جعفری صمیمی، احمد (1384)، ارائه سیستم حسابداری مالیات بر ارزش افزوده و اجرای آن برای شرکت‌ها و صاحبان مشاغل در استان مازندران با همکاری وزارت امور اقتصادی و دارایی و دانشگاه مازندران، تیرماه 1384.
جعفری صمیمی، احمد، احمدپور، الهام و شیرزاد کناری، سمیه (1396)، همایش ملی مالیات برز ارزش افزوده، فرصتها و چالش ها، دانشگاه فردوسی مشهد، دی ماه . 112-145.
خباززاده، محمداسماعیل و جهانشاد، آزیتا (1399). نسبتهای سود آوری و ویژگی‌های مودیان در سیستم مالیات بر ارزش افزوده مبتنی بر ریسک پژوهشهای حسابداری مالی وحسابرسی.شماره 46.تابستان 1399.
محقق معین، محمد (1388)، مبانی ارزشیابی برنامه، تهران : نشر مؤسسه ارزشیابی توانمندساز معین.
معمارزاده، غفارو کلانتری، حسین (1384)، شرایط و عوامل مؤثر بر اجرای خط‌مشی‌های مالیاتی ایران، اقتصاد و مدیریت، شماره (22) 67 صص 71-80.
طاهری، محمد؛خان محمدی، محمد حامد؛جهانگیر نیا، حسین و غلامی جمکرانی، رضا (1400). تدوین مدل راهبردهای ارتقای کیفیت حسابرسی مالیاتی در نظام مالیات بر ارزش افزوده ایران مجله علمی دانش حسابداری مالی.دوره 8-شماره (1) پیاپی 28- صفحه 29-64.
واعظی، رضا و محمدی، محسن (1396)، الگویی برای ارزیابی خطمشی عمومی در ایران (مطالعه خطمشی مالیات بر ارزش افزوده)، فصلنامه چشم انداز مدیریت دولتی، ، شماره 29 (11).211-245.
وزرات امور اقتصاد و دارایی (1398)، سازمان امور مالیاتی کشور.
_||_Alkin. R. (2020). Aggregate Investment. In John B. Taylor and Michael Woodford, editors, Handbook of Macroeconomics, volume 1B, pages 813- 862,.
Barclay, M. J., & Smith Jr, C. W. (1995). The priority structure of corporate liabilities. The Journal of Finance, 50 (3), 899-917.
Cheng, c.H., & Lin, Y. (2002). Evaluation the best mail battle tank using fuzzy decision theory with linguistic criteria evaluation, European journal of operational Research, 142, 147-160.
Coryn, C.& Stufflebeam. D. (2014 (. Evaluation Theory, Models, and Application. San Francisco: Jossey-Bass.
Dye. T. (2012). Understanding Public Policy (14th ed). New Jersey: Pearson Prentice Hall.
Funel, E, and Roger, W, (2019). The Impact of Tax Incentives to Stimulate Investment in South Africa, International Center for Public Policy Working Paper Series,13-06.
Havelt, Jason G. and Kevin A. Hassett (2018). The Effects of Taxation on nvestment:
New Evidence From Firm Level Panel Data, National Tax Journal, Vol. 45, No.3, pp: 243-51.
Henseler, J. Ringle, CM. Sinkovics, R.R (2009). The use of partial least squares path Modeling in International Marketing. Advances in International Marketing 20, 319-277.
Hussein, Salia, International journal of business and management, vol.11,7:2016 Issn 1833-3850.
Hsu, C.P; Change, C.W, Huang, H.C. chiang, C.Y (2011). The relaxtionship among social capital, organizational and customer-oriented prosocial behavior of hospital nurses Journal of clinical Nursing, Vol 19, pp 1383-1392.
Howiveled, Brad L., Barnes, Michael D., Thacheray & Rosemary,Lindman,Natalie (2020), Use of the Delphi method and nominal group technique in font-end & market segmentation, American journal of Health Study, vol.17,No.33,p.111.
Lei Zhang, Yuyu Chen, Zangyan He. (2017). The effect of investment tax incentives: evidence from china, s value-added tax reform: Int tax publish finance doi 10,10700/s10797-017-9475-y.
Keesanga,a.r.t,Dale,B.G.,Zairi,A. (2020),"Quality is Dead in Europe Long Live Excellence",Business Excellence,No45,p.4.211-245.
Mayelez, Robert S. and Steven M. Fazzari, and Andrew P. Meyer (2020). How Responsive is Business Capital Formation to its User Cost? An Exploration with Micro Data. Journal of Public Economics, 74 (1):53.
Varsha B., & Fatima, S. (2016). Cost-savings accruable to removing value-added tax from antiretrovirals in the south African private health sector,journal hompage : http://ees.elsevier.com/hsag/default.asp.
Werts‚ C.E.‚ Linn‚ R.L. and Joreskog‚ K.G. (1974). Intraclass reliability estimates: testing structural assumptions Educational and Psychological Measurment‚34 (1): ‚25 _33.
ارائه مدل ارزیابی خط مشی مالیات بر ارزش افزوده بخش صنعت با استفاده از تکنیک دلفی فازی
بهزاد کیا1، احمد جعفری صمیمی2، علی فرهادی محلی*3، مجتبی طبری4
چکیده
زمینه و هدف: اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده به شکل کنونی در صنایع کشور نشان میدهد که این قانون در شرایط فعلی از لحاظ احکام مصوب، نحوه اجرا و نبود زیرساخت‌های لازم، مشکلاتی را برای تولیدکنندگان در بخش صنعت به وجود آورده است. هدف اصلی این پژوهش، ارائه مدل ارزیابی خط مشی مالیات بر ارزش افزوده بخش صنعت بود.
روش: تحقیق حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش، روش تحقیق کیفی بود. روش نمونه‌گيری، غیرتصادفی هدفمند بود. در بخش کیفی، با بکارگیری تکنیک دلفی و با استفاده از پرسشنامه نیمه ساختاریافته,5 معیار مشتمل بر9 سنجه برای ارزیابی خطمشی مالیات بر ارزش افزوده بخش صنعت شناسایی وتائید شد.
یافتهها: با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته نتایج آزمون توزیع دو جمله ای نشان داد که شاخص های مستخرج از دلفی در توزیع دوجمله‌ای نیز مورد تأیید خبرگان قرار گرفت و هر 17 نفر خبره با دسته‌بندی مشخص شده اتفاق نظر کامل داشتند.
نتیجه‌گیری: نتایج بررسی مقادیر واریانس استخراج شده متغیرهای پنهان پژوهش نشان داد که همه متغیرها مقدار0.561 به خود اختصاص دادند. لذا روایی همگرای ابزارهای اندازهگیری با استفاده از شاخص میانگین واریانس استخراج شده، تأیید شد. بنابراین پایایی ابزارهای اندازهگیری با استفاده از این دو شاخص هم تأیید شدو در انتها هم مدل پژوهش، مدل مقبول و قابل تعمیمی بود.
.
واژگان کلیدی: ارزیابی خط مشی، مالیات بر ارزش افزوده، صنعت
مقدمه
ارزیابی یکی از مهم ترین ابزارهای لازم برای تضمین کارایی و اثربخشی خط مشیهای عمومی است که در عین اهمیت، کمتر موردتوجه خط مشی گذاران و خط مشی پژوهان ایرانی قرار گرفته است. شاید بتوان ریشه عدم توجه درخور به حوزه ارزیابی خطمشی در ایران را کمبود آثار جریانساز توسط استادان صاحب کرسی در دانشگاههای معتبر و اندیشمندان حوزه خطمشی در ایران، حبس الگوهای ارزیابی در قلمرو علوم آموزشی و سیطره نگرش کمی در روش پژوهش (محقق معین، 1388 )؛ همچنین وجود اغتشاشات مفهومی در اصطلاحات پایه ارزیابی و عدم تبیین شایسته جایگاه و کارکردهای ارزیابی خط مشی دانست(امامی میبدی، 1391 )، به علاوه بخشی نگری و بسنده کردن به استفاده صِرف ازمدلهای ارزیابی در علوم اقتصادی و یا عدم اهتمام نهادهای خط مشی گذار به پژوهشهای نظری و کاربردی در ارزیابی خطمشی را مزید بر علت پنداشت. این در حالی است که ارزیابی خطمشی نقشی بیبدیل در ارتقای پاسخگویی، بهبود، یادگیری و حتی اطلاع رسانی دستاوردهای خط مشیهای عمومی از سطوح کلان ملّی تا سطوح خُرد و بخشی، بر عهده دارد (کورین و استافلبیم5، 2014). خط مشی های مالیاتی یکی از مهم ترین حوزه های خط مشی عمومی است که دولت ها از ابتدای تاریخ مدنی تا کنون برای تأمین مالیه عمومی ملزم به اتخاذ آن بوده اند و دارای آثار متعددی است که صرفاً اقتصادی نیست (دای6، 2012). از مهمترين اهداف فعاليتهاي اقتصادي دولت مواردي از قبيل تخصيص بهينه منابع، توزيع عادلانه درآمد، رشد اقتصادي، افزايش اشتغال، ثبات اقتصادي، حفظ سطح عمومي قيمتها،بهبود تجارت بين المللي و تراز پرداختها است. براي انجام اين وظايف دولتها مجبورند هزينه هاي بسيار سنگيني را متحمل شوند. براي تامين مالي اين مخارج لازم است منابع درآمد گوناگوني مهيا شود. درآمد دولتها عمدتاً به دو گروه درآمدهاي مالياتي و درآمدهاي غيرمالياتي تقسيم مي شود. نقش درآمدهاي مالياتي در بسياري از كشورها در مقايسه با ساير منابع درآمدي بيشتر حائز اهميت است. به عبارت ديگر مقايسه اين منبع مهم با ساير منابع حاكي از اين است كه هرچه سهم مالياتها در تامين مخارج دولت بيشتر باشد آثار نامطلوب اقتصادي كمتر خواهد شد. به همين دليل در كشورهاي پيشرفته برخلاف كشورهاي در حال توسعه مالياتها در تامين مالي مخارج دولت نقش بسياربالايي را دارندوتقريبا قسمت عمده مخارج دولت ازاين طريق تامين مي شود.موضوع تامين مالي هزينه هاي دولت از طريق درآمدهاي عادي و مخصوصاً درآمدهاي مالياتي يكي از موضوعاتي است كه در سالهاي اخير در كشورهاي در حال توسعه وكشور خودمان نيز مورد تاكيد قرار گرفته شده است(جعفری صمیمی،احمد،1384). در همین راستا دای (2012 ) معتقد است، علت شکاف بین نظریه و عمل در نظام مالیاتی به تأثیر عوامل مختلفی برمیگردد که فقط اقتصادی نیست و لازم است با نگرشی جامع و غیرکلیشه ای بررسی شود.
درمعدود تحقیقات انجام گرفته در این حوزه جعفری صمیمی و همکاران(1396)، به مزیت نسبی مالیات بر ارزش افزوده استان خراسان رضوی ومقایسه آن با سایر استانهای ایران پرداختند. نتایج پژوهش نشان داده که مالیات بر ارزش افزوده در بیشتر استانهای کشور دارای مزیت نسبی بوده ودر تعداد کمی از استان ها دارای عدم مزیت نسبی می باشد. در سالهای اخیر از تعداد استانهای دارای عدم مزیت نسبی کاسته شده ودر سال 93 تنها استان تهران بر اساس شاخص مزیت نسبی متقارن در مالیات بر ارزش افزوده دارای عدم مزیت نسبی بوده است. استان خراسان رضوی در مقایسه با سایر استانها با توجه به شاخص مزیت نسبی آشکار شده و شاخص مزیت نسبی آشکار شده متقارن به طورمتوسط دارای رتبه یازدهم ودر جایگاه میانه قرار دارد. واعظی ومحمدی(1396) در پژوهشی به نام الگویی برای ارزیابی خط مشی های عمومی درایران مطالعه خط مشی مالیات بر ارزش افزوده خط مشی مالیات بر ارزش افزوده که ازجمله خط مشی های عمومی اقتصادی زیربنایی و تحول آفرین محسوب میشود مبنای پژوهش قرار گرفته است. این پژوهش با رویکردی اکتشافی در پی پاسخ به این سؤال اساسی است که ابعاد و مؤلفه های الگوی ارزیابی خط مشی مالیات بر ارزش افزوده چیست؛ بنابراین پس از تبیین گزارش ، مفاهیم پایه و مرور مبانی نظری و اسناد مرتبط بررسی و راهنمای مصاحبه تهیه شد؛ سپس ضمن شناسایی هدفمند سیزده نفر از خبرگان دانشگاهی و اجرایی متخصص و مرتبط، مصاحبه عمیق انجام پذیرفت و در پی آن مفاهیم، ابعاد و مؤلفه های الگوی ارزیابی از دیدگاه خبرگان حوزه خط مشی گذاری عمومی ایران با بهرهگیری از استراتژی تحلیل مضمون، استخراج شد؛ درنهایت الگوی ترکیبی مناسب ارزیابی با توجه به سطوح محیطی، نهادی و سازمانی، پیشنهاد شد. خباززاده و جهانشاد(1399) در پژوهشی به بررسی عوامل مؤثر بر ریسک حسابرسی در سیستم مالیات بر ارزش افزوده و نقش نسبت های سودآوری مودیان مالیاتی در سیستم حسابرسی مالیاتی مبتنی بر ریسک پرداختند. نتایج این پژوهش نشان داد، از بین عوامل مؤثر مورد بررسی در پژوهش بر ریسک حسابرسی(رسیدگی) مالیاتی مؤدی ارتباط بین ارائه اظهارنامه مالیاتی و دوره رسیدگی معاملات مؤدی با ریسک حسابرسی معکوس است اما ارتباط بین حجم معاملات مؤدی با ریسک حسابرسی مستقیم است و همچنین نتایج بیانگر عدم وجود رابطه بین عضویت شرکت مؤدی در بورس و نسبتهای سودآوری مودیان(بازده سرمایه در گردش، بازده سهام، سود هر سهم) با ریسک حسابرسی مؤدی میباشد. طاهری و همکاران(1400) در پژوهشی با عنوان تدوین مدل راهبردهای ارتقای کیفیت حسابرسی مالیاتی در نظام مالیات بر ارزش افزوده ایران پرداختند. در این پژوهش برای بار نخست، با بهرهمندی از رهیافت کیفی و با کمک روش نظریهپردازی زمینه بنیان و استفاده از مصاحبه های عمیق، ذینفعان اساسی نظام حسابرسی مالیاتی ارزش افزوده مورد پژوهش قرار گرفتند. برای این منظور با 26 نفر از خبرگان با تخصّص حسابرسی مالیاتی ارزش افزوده که در این حوزه دارای تجربه اجرایی بودهاند در اواخر سال 1398مصاحبه های عمیق صورت پذیرفت. روش نمونه گیری در این تحقیق، روش نمونهگیری نظری و انتخاب نمونه با استفاده از تکنیک گلوله برفی صورت پذیرفته است. دادههای پژوهش به کمک روش کُدگذاری باز، کُدگذاری محوری و انتخابی که از اجزاء پیکره روش نظریهپردازی زمینه بنیان است، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و مقولههای اصلی و خردمقوله ها(مفاهیم) استخراج شد. در این پژوهش، در مجموع 49 مقوله اصلی و همچنین 256 خردمقولهها(مفاهیم) کشف و شناسایی گردید و در قالب مدل جامع راهبردهای ارتقای کیفیت حسابرسی مالیاتی ارزش افزوده ارائه گردید. مدل راهبردهای ارتقای کیفیت حسابرسی مالیاتی ارزش افزوده بر اساس رویکرد سیستمی که دربرگیرنده دو بخش کلان شامل ارائه دهندگان خدمات حسابرسی مالیاتی ارزش افزوده در سه خرده سطح(سطح کارحسابرسی مالیاتی، سطح ارکان رفع اختلاف مالیاتی و سطح سازمانی) و بخش دریافت کنندگان خدمات حسابرسی مالیاتی ارزش افزوده در یک خرده سطح(مؤدیان مالیاتی ارزش افزوده) با کشف و شناسایی عوامل راهبردی، شرایط مداخلهگر(زمینه ای)و پیامدهای آن به همراه شرایط بستر طراحی و ارائه شد. حسین سالیا7، (2016)، در پژوهشی تحت عنوان تاثیر مالیات بر ارزش افزوده برروی جریان نقدی شرکت درغناکه هدف آن ایجاد یک رابطه مهم آماری بین مالیات بر ارزش افزوده وجریان نقدی شرکت بود. نتایج بدست آمده نشان میدهد که تفاوت آماری مهمی در الگوهای جریان نقدی بین شرکتهایی که مالیات برارزش افزوده میپردازند وشرکتهایی که مالیات بر ارزش افزوده پرداخت نمیکنند وجود دارد. همچنین این تحقیق نشان میدهد که جدا از فروش، تمام متغییرهای مستقل دیگررابطه منفی با مالیات برارزش افزوده دارند. بهرحال نتایج با این ادعا مخالف بودند که بار مالیات بر ارزش افزوده به طور کامل بر دوش مصرف کننده نهایی باشد. وارشا بنگالی و فاطیما سالمان8(2016)، در پژوهشی با عنوان صرفهجویی در سرمایه برای حذف مالیات بر ارزش افزوده داروهای ضد ویروسی در مراکز درمانی خصوصی آفریقای جنوبی به تجزیه وتحلیل برای نشان دادن صرفهجویی در هزینههای صورت گرفته با حذف مالیات ارزش افزوده از هزینه پرداخت داروهای ضروری پرداختند و به این نتیجه رسیدند که فشار برای حذف مالیات بر ارزش افزوده از زنجیره تامین داروها باید تشدید شود. توسعه سیاست نظارت وبهبود درآمد از دست رفته دولت از طریق مالیات باید مورد بررسی قرار گیرد. لی ژنگ و یوچن و زونگیان هی9، (2017)، درپژوهشی با عنوان تاثیر انگیزههای مالیات بر سرمایه: براساس شواهد و مدارکی از اصلاح مالیات بر ارزش افزوده چین بیان داشتند که ما تاثیر اعتبار مالیاتی سرمایهگذاری را در یک چارچوب خیلی متفاوت می خواهیم بر آورد کنیم. با استفاده آزمایشی اصلاح مالیات بر ارزش افزوده سال 2004 چین که یک اعتبار مالیاتی 17درصد را برای سرمایهگذاری ثابت برای 6 صنعت در منطقه شمال شرقی ارائه می کند. اعتبار مالیاتی بطور قابل توجهی سرمایه گذاری ثابت شرکتهای واجد شرایط را بطور متوسط 28 درصد در طول سالهای 2004 تا 2007 نسبت به سالهای 2001 تا 2003 افزایش میدهد، متناظر با قابلیت مصرف 84/1. انگیزه مالیاتی تاثیر بیشتری بر شرکتهایی دارد که از لحاظ مالی ضعیف ترند مثل شرکتهای کوچکتر و شرکتهایی که جریان وجوه نقدی بیشتری دارند. نتیجه کار بسیار متاثر از پاسخهای شرکتهای خصوصی داخلی است واز بازنگری در مورد خصوصیات پیش بینی شده است.
خط مشی گذاری عمومی، پدیدهای پیچیده است که برای ساده کردن آن باید به منطق اصلی آن اشاره کرد. چرخه چندمرحلهای خط مشیگذاری شامل دستور کارگزاری مسئله عمومی، تنظیم و تصویب خط مشی، اجرای خط مشی و ارزیابی خط مشی است(هاولت و دیگران10،145،2018). از خلال نظرهای اندیشمندان خط مشیگذاری، مفهومی فراتر نمایان می شود، به گونهای که ارزیابی در تمام مراحل خطمشی حضور و بروز دارد. ارزیابی خطمشی را با توجه به مرحله زمانی موردبررسی در چرخه خط مشی به سه دسته عمده تقسیم کرد:
الف) ارزیابی آینده نگر یا پیشینی در زمان تدوین خط مشی انجام میشود و طی آن عقلانیت و دلایل توجیهی خط مشی یا برنامه بررسی می شود. در این ارزیابی، روش کار و الگوی منطقی انجام فعالیتهای خط مشی برای حصول نتایج ترسیم شده و زمان و میزان تحقق نتایج خط مشی برآورد میشود(فیونل و روگر11،219،2019).
ب) ارزیابی حین اجرا؛ نظارتی است که طی عمر اجرایی یک خط مشی و به طور مستمر و مرحلهای انجام میشود تا با اعلام هشدار سریع به مجریان، اصلاحات لازم حین اجرای خط مشی، انجام پذیرد.
ج) ارزیابی گذشته نگر یا پسینی، پس از اتمام اجرای خط مشی انجام میشود و خروجی های بلافصل، پیامدها و اثرات خط مشی را بررسی میکند و درخصوص کارآمدی خطمشی در تحقق اهداف قضاوت انجام میدهد(مایلز و دیگران12،2020).
برخی از پژوهشگران حوزه خط مشی، نیز از ارزیابی تکوینی و ارزیابی پایانی نام میبرند(آلکین13،314،2020). که با توجه به همپوشانی مفاهیم میتوان ارزیابی تکوینی را جمع میان ارزیابی آیندهنگر و ارزیابی حین اجرا پنداشت و ارزیابی پایانی را مترادف ارزیابی گذشتهنگر دانست. در همین چارچوب، با توجه به ضرورت بررسی دقیق خط مشیها از ابتدای چرخه تا انتهای چرخه خط مشیگذاری و همچنین به کارگیری چرخه سایبرنتیکی بازخورد محور در فرآیند تصمیم گیری، ارزیابی خط مشی در تمام مراحل چرخه خط مشی، ظهور و بروز دارد.
شکل1: جایگاه ارزیابی در فرایند خط مشی
خط مشی های مالیاتی
خط مشی های مالیاتی به دو دسته مستقیم شامل مالیات بر دارایی و مالیات بر درآمد و غیرمستقیم شامل مالیات بر واردات، مالیات بر مصرف و فروش و مالیات بر ارزش افزوده، تقسیم می شود. منظور از ارزش افزوده «تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با ارزش کالاها و خدمات خریداری یا تحصیل شده در یک دوره معین است» . بنابراین مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات چندمرحله ای است که در مراحل مختلف تولید و توزیع بر اساس درصدی از ارزش افزوده کالاهای تولیدشده و یا خدمات ارائه شده اخذ می شود(ارشدی و همکاران،194،1397). اهداف خط مشی مالیات بر ارزش افزوده عبارت اند از: تأمین درآمدهای پایدار و سالم برای دولت و شهرداری ها، شفاف سازی در اقتصاد (از طریق الزام صدور فاکتور در مبادلات اقتصادی، الزام به تنظیم دفاتر و اسناد و مدارک، استفاده از سیستم بانکی به منظور احراز اعتبارات)، کاهش بار مالیات تولید (با انتقال آن به منبع مصرف)، کنترل و جهت دهی مصرف، کمک به حفظ محیط زیست و سلامت شهروندان (به واسطه وضع عوارض به واحدهای آلاینده، کاهش مصرف فرآوردههای نفتی، اعمال مالیات و عوارض بر سیگار و محصولات دخانی)، تأمین عدالت شهروندی از طریق عدماعمال مالیات و عوارض بر نیازهای اولیه اقشار آسیب پذیر جامعه، ایجاد ظرفیت اخذ مالیاتی مدرن و منعطف با توجه به نیازهای کشور، ایجاد تحول در نظام مالیاتی و اجرای طرح جامع مالیاتی در بستر سازمان با ارائه خدمات الکترونیکی، وصول مالیات در کمترین زمان نسبت به ایجاد درآمد و هزینه مصرفکننده(معاونت مالیات بر ارزش افزوده سازمان امور مالیاتی،1398).
شکاف قابل توجهي ميان ظرفيت بالقوه و بالفعل مالياتي وجود دارد که مي توان بااتخاذ تدابيري در جهت اصلاح نظام مالياتي مدرن (ماليات بر ارزش افزوده) وصولي هاي مالياتي را افزايش داده و اتکاي درآمد هاي دولت به ماليات را بهبود بخشید. براين اساس لازم است ضمن پرداختن به موانع موجود در اجراي ماليات بر ارزش افزوده و اتخاذ روشها و تدابيري در جهت رفع آنها، در پي شناخت اين نظام ماليات بود تا در صورت معقول بودن مورد استفاده قرار گيرد. بنابراین در این پژوهش هدف ارائه مدل ارزیابی خط مشی مالیات برارزش افزوده بخش صنعت با استفاده از تکنیک دلفی فازی بود.
روش تحقیق
یافتهها
همانگونه که در بخش مقدمه و مواد و روشها بیان شد، در این پژوهش برای انتخاب ارائه مدل ارزیابی خط مشی مالیات بر ارزش افزوده بخش صنعت بوده است. براساس مطالعات انجام شده معیارها و سنجه هایی برای غربالگری انتخاب و به منظور حصول اطمینان از انتخاب درست شاخص‌های شناسایی شده و انتخاب شاخص‌های نهایی از روش دلفی فازی استفاده شده است. به منظور دست یابی به اهداف پیش روی در پژوهش حاضر در گام اول با بررسی های جامع کتابخانه ای و ارزیابی مطالعات مرتبط گذشته 9 معیار و 27 سنجه مهم و موثر بر فرآیند ارزیابی خط مشی گذاری شناسایی و استخراج گردید و در گام دوم برای طراحی پرسشنامه با استفاده از نظر سنجی از گروه دلفی (خبرگان) 4 معیار و 6 سنجه از معیارها و سنجه های استخراج شده در گام اول انتخاب و 1 معیار و 3 سنجه توسط گروه دلفی به آنها اضافه گردید و پرسشنامه نیمه ساختار یافته با طیف 5 گزینه ای لیکرت طراحی و طی دو راند در اختیار خبرگان قرار گرفت. در نهایت 5 معیار مشتمل بر 9 سنجه برای ارزیابی خطمشی مالیات بر ارزش افزوده بخش صنعت شناسایی شد.
روش دلفی با مشارکت افرادی انجام می پذیرد که در موضوع پژوهش دارای دانش و تخصص باشند این افراد با نام گروه دلفی شناخته می شوند. گزینش اعضای واجد شرایط برای گروه دلفی از مهمترین مراحل این پژوهش شمرده می شود؛زیرا اعتبار نتایج کار بستگی به شایستگی و دانش این افراد دارد.
در این مطالعه برای فازی‌سازی دیدگاه خبرگان از اعداد فازی مثلثی استفاده شده است و دیدگاه خبرگان پیرامون اهمیت هر یک از شاخص‌ها با طیف فازی 5 درجه گردآوری شده است .
.
[1] دانشجوی دکتری، گروه مدیریت دولتی، گرایش تصمیم گیری وخط مشی گذاری عمومی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی،گرگان، ایران Behzadkia.bk@gmail.com
[2] استاد، گروه مدیریت، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران و گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران Jafarisa@umz.ac.ir
[3] استادیار، گروه مدیریت، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران (نویسنده مسئول) Afarhadi19@yahoo.com
[4] دانشیار، گروه مدیریت، واحد قائم شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائم شهر، ایران Mo_tabari@yahoo.com
[5] Coryn & Stufflebeam
[6] 2 Day
[7] Hussein salia
[8] VarshaBangalee&Fatima Suleman
[9] Lei Zhang&Yuyu Chen&Zangyan He
[10] Howllet et al 6
[11] Funell & Roger 7
[12] Mailez et al 8
[13] Alkin 9
جدول 1:فازی سازی دیدگاه پنل خبرگان برای هریک از شاخص‌ها- راند اول
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| L | M | U | L | M | U | L | M | U | L | M | U | L | M | U | L | M | U | L | M | U | L | M | U | L | M | U | L | M | U | L | M | U | L | M | U | L | M | U | L | M | U | L | M | U | L | M | U | L | M | U | |
C11 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.5 | 0.8 | 1 | 0 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | |
C12 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0 | 0.25 | 0.5 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | |
C13 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.5 | 0.8 | 1 | 0.5 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0 | 0 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.75 | 1 | 1 | |
C21 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.5 | 0.8 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | |
C22 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | |
C31 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.5 | 0.8 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0 | 0 | 0.25 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0 | 0.25 | 0.5 | 0.5 | 0.75 | 1 | |
C32 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0 | 0 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 1 | 1 | |
C41 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | |
C51 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0 | 0 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | |
منبع: یافته های پژوهش
میانگین فازی و برونداد فازی زدائی شده مقادیر مربوط به شاخص‌ها درجدول2 آمده است. حد آستانه در این پژوهش مقدار 7 در نظر گرفته شده است. مقدار فازی زدائی شده بزرگتر از 7 مورد قبول است و هر شاخصی که امتیاز کمتر 7 داشته باشد رد میشود (وو و فانگ، 2011، 751).
جدول2: میانگین فازی و غربالگری فازی شاخص‌ها (راند یک)
| R1 | L | M | U | Crisp | Result |
1 | تمرکز زدایی مالی | 7.424 | 8.430 | 8.868 | 8.241 | پذیرش |
2 | مقایسه عملکرد با هدف | 7.120 | 8.128 | 8.746 | 7.998 | پذیرش |
3 | خوداتکایی درآمد | 7.139 | 8.153 | 8.667 | 7.986 | پذیرش |
4 | ارزیابی مبتنی بر قانون | 7.378 | 8.382 | 8.876 | 8.212 | پذیرش |
5 | حسن اجرای قانون | 7.572 | 8.574 | 9.000 | 8.382 | پذیرش |
6 | ارزیابی برنامه | 7.308 | 8.314 | 8.868 | 8.163 | پذیرش |
7 | ارزیابی عملکرد | 7.036 | 8.047 | 8.618 | 7.900 | پذیرش |
8 | آثار یا پیامدها بر مردم | 6.760 | 7.768 | 8.507 | 7.678 | پذیرش |
9 | مزیت نسبی مالیات بر ارزش افزوده | 7.443 | 8.456 | 8.788 | 8.229 | پذیرش |
تمامی مواردی که امتیازی کمتر از 7 کسب کرده‌اند حذف خواهند شد. نتایج نشان داد که تمام سنجه‌ها مقداری بیشتر از 7 کسب کردند و در نتیجه در ارزیابی باقی ماندند.
جدول 3: فازی سازی دیدگاه پنل خبرگان برای هریک از شاخص‌ها-راند دوم
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
| L | M | U | L | M | U | L | M | U | L | M | U | L | M | U | L | M | U | L | M | U | L | M | U | L | M | U | L | M | U | L | M | U | L | M | U | L | M | U | L | M | U | L | M | U |
| L | M | U | L | M | U |
|
C11 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.5 | 0.8 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.5 | 0.8 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 |
| 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 |
|
C12 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.8 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 |
| 0.5 | 0.75 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 |
|
C13 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0 | 0 | 0.25 | 0.5 | 0.5 | 0.75 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 |
| 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.75 | 1 | 1 |
|
C21 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.5 | 0.8 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 |
| 0.5 | 0.75 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 |
|
C22 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.5 | 0.8 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 |
| 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 |
|
C31 | 0.75 | 1 | 1 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.5 | 0.8 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 |
| 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.5 | 0.75 | 1 |
|
C32 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0 | 0 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 |
| 0 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 1 | 1 |
|
C41 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.5 | 0.8 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.75 | 1 | 1 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 |
| 0.5 | 0.75 | 1 | 0.25 | 0.5 | 0.75 |
|
C51 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0 | 0 | 0.25 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.75 | 1 | 1 | 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 |
| 0.5 | 0.75 | 1 | 0.75 | 1 | 1 |
|
منبع: یافته های پژوهش
تحلیل دلفی فازی برای شاخص‌های باقی مانده در راند دوم ادامه پیدا کرد. نتایج حاصل از فازی‌زدایی عناصر در راند دوم در جدول3 گزارش شده است:
جدول 4: میانگین فازی و غربالگری فازی شاخص‌ها (راند دو)
R2 | L | M | U | Crisp | Result |
تمرکز زدایی مالی | 7.541 | 8.548 | 8.868 | 8.319 | پذیرش |
مقایسه عملکرد با هدف | 7.242 | 8.249 | 8.807 | 8.099 | پذیرش |
خوداتکایی درآمد | 7.261 | 8.275 | 8.727 | 8.088 | پذیرش |
ارزیابی مبتنی بر قانون | 7.504 | 8.507 | 8.938 | 8.316 | پذیرش |
حسن اجرای قانون | 7.572 | 8.574 | 9.000 | 8.382 | پذیرش |
ارزیابی برنامه | 7.308 | 8.314 | 8.868 | 8.163 | پذیرش |
ارزیابی عملکرد | 7.091 | 8.103 | 8.618 | 7.937 | پذیرش |
آثار یا پیامدها بر مردم | 6.813 | 7.822 | 8.507 | 7.714 | پذیرش |
مزیت نسبی مالیات بر ارزش افزوده | 7.502 | 8.515 | 8.788 | 8.268 | پذیرش |
منبع: یافته های پژوهش
در دور دوم هیچ سوالی حذف نشد. بطور کلی یک رویکرد برای پایان دلفی آن است که میانگین امتیازات سوالات راند اول و راند دوم باهم مقایسه شوند. در صورتیکه اختلاف بین دو مرحله از حد آستانه کم (0.5) کوچکتر باشد در این صورت فرایند نظرسنجی متوقف میشود (چنگ و لین، 311،2002).
جدول5: فاصله مقدار قطعی راند نخست و راند دو
شاخص‌ها | نتیجه راند 1 | نتیجه راند 2 | اختلاف | نتیجه |
تمرکز زدایی مالی | 8.241 | 8.319 | 0.078 | توافق |
مقایسه عملکرد با هدف | 7.998 | 8.099 | 0.101 | توافق |
خوداتکایی درآمد | 7.986 | 8.088 | 0.102 | توافق |
ارزیابی مبتنی بر قانون | 8.212 | 8.316 | 0.104 | توافق |
حسن اجرای قانون | 8.382 | 8.382 | 0 | توافق |
ارزیابی برنامه | 8.163 | 8.163 | 0 | توافق |
ارزیابی عملکرد | 7.900 | 7.937 | 0.037 | توافق |
آثار یا پیامدها بر مردم | 7.678 | 7.714 | 0.036 | توافق |
مزیت نسبی مالیات بر ارزش افزوده | 8.229 | 8.268 | 0.039 | توافق |
براساس نتایج مندرج در جدول 5 مشخص گردید اختلاف میانگین نظرات خبرگان در پرسشنامه اول و دوم بزرگتر از ۰.۲ نمی‌باشد. بنابراین نیازی نبوده راند سوم انجام پذیرد و دلفی خاتمه یافت، بنابراین 5 معیار (هدف سنجی رعایت قانون ارزیابی فرآیند ارزیابی آثار ومزیت نسبی) و 9سنجه(تمرکز زدایی مالی، مقایسه عملکرد با هدف، خوداتکایی درآمد،ارزیابی مبتنی برقانون،حسن اجرای قانون،ارزیابی برنامه،ارزیابی عملکرد،آثار یا پیامدها بر مردم ومزیت نسبی مالیات بر ارزش افزوده) جهت ارزیابی خط مشی مالیات بر ارزش افزوده مورد تائید خبرگان قرار گرفت.
مشخص نمودن متغیرها و مؤلفههای مدل ارزیابی خط مشی مالیات بر ارزش افزوده بخش صنعت
به منظور مشخص نمودن متغیرها و مؤلفههای مدل ارزیابی خطمشی مالیات بر ارزش افزوده بخش صنعت، پرسشنامه‌ای در اختیار خبرگان قرار گرفت و از آنها در مورد ابعاد متغیرها نظرخواهی انجام گرفت. به منظور تحلیل نظرات خبرگان از آزمون دو جملهای استفاده شد.
آزمون دو جملهای برای طیف های دو سطحی استفاده میشود چنانجه بیش از 50 درصد خبرگان به سطح دوم(بلی) پاسخ داده باشند دسته بندی مورد نظر تایید می شود. نتایج آزمون دو جمله ای در جدول 6 آمده است.
جدول 6: نتایج آزمون دو جمله ای
عوامل | گزینه‌ها | دسته | فراوانی | نسبت فراوانی (درصد) | سطح معناداری | نتیجه | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
تمرکز زدایی مالی به عنوان یکی از مؤلفههای هدف سنجی، مورد موافقت شما است؟ | خیر | <= 3 | 0 | 0.00 | 0.000 | 100 درصد خبرگان با دسته بندی انتخاب شده موافق هستند | |||||
بله | > 3 | 17 | 100.00 | ||||||||
مجموع |
| 17 | 100.00 |
| |||||||
مقایسه عملکرد با هدف به عنوان یکی از مؤلفههای هدف سنجی، مورد موافقت شما است؟ | خیر | <= 3 | 0 | 0.00 | 0.000 | 100 درصد خبرگان با دسته بندی انتخاب شده موافق هستند | |||||
بله | > 3 | 17 | 100.00 | ||||||||
مجموع |
| 17 | 100.00 |
| |||||||
خوداتکایی درآمد به عنوان یکی از مؤلفههای هدف سنجی، مورد موافقت شما است؟ | خیر | <= 3 | 0 | 0.00 | 0.000 | 100 درصد خبرگان با دسته بندی انتخاب شده موافق هستند | |||||
بله | > 3 | 17 | 100.00 | ||||||||
مجموع |
| 17 | 100.00 |
| |||||||
ارزیابی مبتنی بر قانون به عنوان یکی از مؤلفههای رعایت قانون، مورد موافقت شما است؟ | خیر | <= 3 | 1 | 0.00 | 0.000 | 94 درصد خبرگان با دسته بندی انتخاب شده موافق هستند | |||||
بله | > 3 | 16 | 94.00 | ||||||||
مجموع |
| 17 | 100.00 |
| |||||||
حسن اجرای قانون به عنوان یکی از مؤلفههای رعایت قانون، مورد موافقت شما است؟ | خیر | <= 3 | 0 | 0.00 | 0.000 | 100 درصد خبرگان با دسته بندی انتخاب شده موافق هستند | |||||
بله | > 3 | 17 | 100.00 | ||||||||
مجموع |
| 17 | 100.00 |
| |||||||
ارزیابی برنامه به عنوان یکی از مؤلفههای ارزیابی فرایند، مورد موافقت شما است؟ | خیر | <= 3 | 2 | 0.00 | 0.000 | 88 درصد خبرگان با دسته بندی انتخاب شده موافق هستند | |||||
بله | > 3 | 15 | 88.00 | ||||||||
مجموع |
| 17 | 100.00 |
| |||||||
ارزیابی عملکرد به عنوان یکی از مؤلفههای ارزیابی فرایند، مورد موافقت شما است؟ | خیر | <= 3 | 2 | 0.00 | 0.000 | 88 درصد خبرگان با دسته بندی انتخاب شده موافق هستند | |||||
بله | > 3 | 15 | 88.00 | ||||||||
مجموع |
| 17 | 100.00 |
| |||||||
آثار یا پیامدها بر مردم به عنوان یکی از مؤلفههای ارزیابی آثار، مورد موافقت شما است؟ | خیر | <= 3 | 1 | 0.00 | 0.000 | 94 درصد خبرگان با دسته بندی انتخاب شده موافق هستند | |||||
بله | > 3 | 16 | 94.00 | ||||||||
مجموع |
| 17 | 100.00 |
| |||||||
مزیت نسبی مالیات بر ارزش افزوده به عنوان یکی از مؤلفههای مزیت نسبی، مورد موافقت شما است؟ | خیر | <= 3 | 0 | 0.00 | 0.000 | 100 درصد خبرگان با دسته بندی انتخاب شده موافق هستند | |||||
بله | > 3 | 17 | 100.00 | ||||||||
مجموع |
| 17 | 100.00 |
| |||||||
منبع: یافته های پژوهش
همان گونه که یافته ها در جدول فوق نشان می دهد هر 17 نفره خبره با دسته بندی مشخص شده (5 معیار و 9 سنجه) برای ارزیابی خط مشی مالیات بر ارزش افزوده اتفاق نظر کامل دارند. آلفای کرونباخ1 و پایایی مرکب2: روش آلفای کرونباخ برای محاسبه هماهنگ درونی ابزار اندازهگیری ازجمله پرسش‌نامه‌ها یا آزمون‌هایی که خصیصه‌های مختلف را اندازهگیری میکنند، بکار می‌رود. در اینگونه ابزار، پاسخ هر سئوال میتواند مقادیر عددی مختلفی اختیار کند. برای محاسبه آلفای کرونباخ، ابتدا می‌بایست واریانس نمرات هر زیر مجموعه سوالات پرسش نامه و واریانس کل را محاسبه نمود. شاخص آلفای کرونباخ فرض بر این دارد که متغیرهای مشاهدهپذیر هر مدل اندازهگیری دارای وزن‌های یکسانی هستند و در واقع اهمیت نسبی آنها را باهم برابر می‌گیرد. به منظور رفع این مشکل از شاخص پیشنهادی ورتس و همکاران (1974) با عنوان پایایی مرکب کمک گرفته میشود. در این شاخص به علت اینکه هنگام محاسبه، از بارهای عاملی گویه‌ها استفاده میشود، مقادیر پایایی مرکب را نسبت به آلفای کرونباخ بیشتر و بهتر نشان میدهد.
جدول 8: آلفای کرونباخ و پایایی مرکب
|
| ابعاد | کل | ||
متغیر | ابعاد | آلفای کرونباخ | پایایی مرکب | آلفای کرونباخ | پایایی مرکب |
خط مشی مالیات بر ارزش افزوده در بخش صنعت | ارزیابی آثار | 1.000 | 1.000 | 0.899 | 0.919 |
ارزیابی فرایند | 0.856 | 0.933 | |||
رعایت قانون | 0.845 | 0.928 | |||
مزیت نسبی | 1.000 | 1.000 | |||
هدف سنجی | 0.715 | 0.840 | |||
نتایج بررسی ضرایب آلفای کرونباخ و پایایی مرکب در جدول 7 نشان داد که مقادیر این شاخص‌ها برای همه متغیرهای پنهان، بیشتر از 0.7 است و بنابراین پایایی ابزارهای اندازهگیری با استفاده از این دو شاخص هم تأیید شد (هنسلر و همکاران3،2011 و هیر، 2017).
ب: روایی سازه
1)روایی همگرا4: منظور از شاخص روایی همگرا سنجش میزان تبیین متغیر پنهان توسط متغیرهای مشاهدهپذیر آن است (بارکلی و همکاران،5 1995). برای شاخص متوسط واریانس استخراج شده6 حداقل مقدار 0.5 مقدار قابل قبولی است که این مقدار نشان دهنده این است که متغیرهای مشاهدهپذیر حداقل 50 درصد واریانس متغیر پنهان خود را تبیین میکند.
جدول 8: میانگین واریانس استخراج شده
|
| (AVE) | |
هدف | معیار | ابعاد | کل |
خط مشی مالیات بر ارزش افزوده در بخش صنعت | ارزیابی آثار | 1.000 | 0.561 |
ارزیابی فرایند | 0.874 | ||
رعایت قانون | 0.866 | ||
مزیت نسبی | 1.000 | ||
هدف سنجی | 0.636 | ||
منبع: یافته های پژوهش
همانطور که در جدول 8 ملاحظه میشود، نتایج بررسی مقادیر واریانس استخراج شده متغیرهای پنهان پژوهش نشان داد که همه متغیرها مقدار 561/0 مقادیری بیش از 0.5 به خود اختصاص دادند. بر این اساس میتوان گفت: روایی همگرای ابزارهای اندازهگیری با استفاده از شاخص میانگین واریانس استخراج شده، تأیید شد.
بحث و نتیجه گیری
اگرچه نگاه پژوهش حاضر به مالیات بر ارزشافزوده در بخش صنعت، نگاهی تازه بوده و این موضوع، مقایسه نتایج تحقیق حاضر را با یافته‌های قبلی از حیث بررسی همسویی و عدم همسویی دشوار میسازد، با این وجود نتایج برخی از تحقیقات که به لحاظ ماهیتی نزدیک به پژوهش حاضر هستند، می‌توانند برای مقایسه مورد نظر دیدگاه روشنتری از موضوع مالیات بر ارزش افزوده بدست دهند. براساس مطالعات انجام شده معیارها و سنجه هایی برای غربالگری انتخاب و به منظور حصول اطمینان از انتخاب درست شاخص‌های شناسایی شده و انتخاب شاخص‌های نهایی از روش دلفی فازی استفاده شده است. به منظور دستیابی به اهداف پیش روی در پژوهش حاضر در گام اول با بررسیهای جامع کتابخانهای و ارزیابی مطالعات مرتبط گذشته 9 معیار و 27 سنجه مهم و موثر بر فرآیند ارزیابی خط مشیگذاری شناسایی و استخراج گردید و در گام دوم برای طراحی پرسشنامه با استفاده از نظرسنجی از گروه دلفی(خبرگان) 4 معیار و 6 سنجه از معیارها و سنجههای استخراج شده در گام اول انتخاب و 1 معیار و 3 سنجه توسط گروه دلفی به آنها اضافه گردید و پرسشنامه نیمه ساختار یافته با طیف 5 گزینهای لیکرت طراحی و طی دو راند در اختیار خبرگان قرار گرفت. در نهایت 5 معیار مشتمل بر 9 سنجه برای ارزیابی خطمشی مالیات بر ارزش افزوده بخش صنعت با استفاده از تکنیک دلفی فازی و آزمون دو جملهای شناسایی شد. واعظی ومحمدی، (1396) در پی پاسخ پاسخ به این سؤال اساسی بودند که ابعاد و مؤلفههای الگوی ارزیابی خطمشی مالیات بر ارزش افزوده چیست؛ و در پی آن مفاهیم، ابعاد و مؤلفههای الگوی ارزیابی از دیدگاه خبرگان حوزه خط مشیگذاری عمومی ایران با بهرهگیری از استراتژی تحلیل مضمون، استخراج شد، درنهایت الگوی ترکیبی مناسب ارزیابی با توجه به سطوح محیطی، نهادی و سازمانی، پیشنهاد شد. خباززاده و جهانشاد، (1399) به بررسی عوامل مؤثر بر ریسک حسابرسی در سیستم مالیات بر ارزش افزوده و نقش نسبت های سودآوری مودیان مالیاتی در سیستم حسابرسی مالیاتی مبتنی بر ریسک پرداختند. نتایج این پژوهش نشان داد، از بین عوامل مؤثر مورد بررسی در پژوهش بر ریسک حسابرسی(رسیدگی )مالیاتی مؤدی ارتباط بین ارائه اظهارنامه مالیاتی و دوره رسیدگی معاملات مؤدی با ریسک حسابرسی معکوس است اما ارتباط بین حجم معاملات مؤدی با ریسک حسابرسی مستقیم است و همچنین نتایج بیانگر عدم وجود رابطه بین عضویت شرکت مؤدی در بورس و نسبتهای سودآوری مودیان(بازده سرمایه در گردش، بازده سهام، سود هر سهم) با ریسک حسابرسی مؤدی میباشد. طاهری و همکاران، (1400) به تدوین مدل راهبردهای ارتقای کیفیت حسابرسی مالیاتی در نظام مالیات بر ارزش افزوده ایران پرداختند. در مجموع 49 مقوله اصلی و همچنین 256 خردمقولهها(مفاهیم) کشف و شناسایی گردید و در قالب مدل جامع راهبردهای ارتقای کیفیت حسابرسی مالیاتی ارزش افزوده ارائه گردید مدل راهبردهای ارتقای کیفیت حسابرسی مالیاتی ارزش افزوده بر اساس رویکرد سیستمی که دربرگیرنده دو بخش کلان شامل ارائه دهندگان خدمات حسابرسی مالیاتی ارزش افزوده در سه خرده سطح(سطح کارحسابرسی مالیاتی، سطح ارکان رفع اختلاف مالیاتی و سطح سازمانی) و بخش دریافت کنندگان خدمات حسابرسی مالیاتی ارزش افزوده در یک خرده سطح (مؤدیان مالیاتی ارزش افزوده) با کشف و شناسایی عوامل راهبردی، شرایط مداخلهگر(زمینهای) و پیامدهای آن به همراه شرایط بستر طراحی و ارائه شد که اگر چه تحقیقات فوق به موضوع مالیات بر ارزش افزوده پرداختند ولی هدف آنها ارائه مدل ارزیابی خطمشی مالیات بر ارزش افزوده بخش صنعت نبود. و همچنین محمد حسینی(1399)، به بررسی تاثیر جایگزینی مالیات بر فروش توسط مالیات بر ارزش افزوده بر کارایی تولید و غیررسمی بودن در ایالتهای هند پرداخته و هوی ولد و همکاران7(2020)، با استفاده از تکنیکهای تشخیص ناهنجاری مقیاسپذیر بیان داشتند که دامنه تشخیص تقلب مالیاتی با تعداد بسیار کمی از دادههای برچسبدار شناخته شده(تقلب قانونی/مورد قانونی) است که نمایندگی برای جمعیت به دلیل سوگیری انتخاب نمونه مشخص میشود. متدلوژی آنها شامل اعمال روشهای آگهی به بنگاههای متعلق به همان بخش است ویک استراتژی حسابرسی کارآمدرا قادر میسازد که میتواند توسط مقامات مالیاتی در سراسر جهان اتخاذ شود. کی سانگا و همکاران8 (2020) بیان داشتند که این پروژه همکاری بین موسسه یونگوزی در دارالسلام تازانیا و موسسه جهانی برای تحقیقات توسعه اقتصادی در هلسینکی فنلاند میباشد با هدف اطلاع رسانی برای توسعه و اجرای اهداف سیاسی برای تحول اقتصادی و توسعه پایدار در تانزانیا و منطقه شرق آفریقا با حمایت مالی ارائه شده توسط وزارت امورخارجه فنلاند این پروژه مشترک راه اندازی شد و بر دیدگاههای اقتصاد کلان منابع داخلی بسیج منابع استخراج صنعتی سازی معیشت پایدار و جنسیت به عنوان یک مساله مقطعی تمرکز دارد. این پروژه برای ذینفعان محلی بستری را برای تحقیقات و بحثهای خط مشی در مورد تانزانیا فراهم میکند و این بحث را به مباحث منطقهای و بین المللی پیوند میزند که یافته های هیچکدام از تحقیقات فوق الاشاره با تحقیق حاضر همخوانی نداشته اگر چه به موضوع مالیات برارزش افزوده پرداخته بودند. خط مشیهای مالیاتی یکی از مهمترین حوزههای خطمشی عمومی است که دولتها برای تأمین مالیه عمومی ملزم به اتخاذ آن بوده اند و دارای آثار متعددی است که صرفاً اقتصادی نیست. دغدغه موجود در اَبَرخط مشیهای عمومی کشور نیز که در اسناد ابلاغی سیاست های کلی نظام جمهوری اسلامی ایران تبلور یافته است، لزوم توجه به ارزیابی و مالیات را دوچندان می کند. شاهد مثال آنکه به صورت ویژه در سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی (1392) بر اصلاح نظام درآمدی دولت با افزایش سهم درآمدهای مالیاتی، همچنین در سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه (1394) بر لزوم تغییر نگاه در تأمین بودجه ی عمومی و عدم تکیه بر درآمدهای حاصل از فروش نفت و گاز، تأکید شده است. با توجه به شرایط زمانی و مکانی و چارچوبهای معرفت شناسانه، تاکنون، الگوهای ارزیابی متعددی، ایجاد شده اند که در نگاه اول پراکنده و غیرمرتبط جلوه میکنند؛ اما با وجود تعدد اسامی و تنوع زیاد الگوها، جوهره ارزیابی آنها را به هم مرتبط می سازد تلاش-های زیادی برای ترسیم جریان مطالعات ارزیابی ضمن تبیین نقاط اشتراک و افتراق الگوها انجام گرفته است.
منابع
ارشدی، زهرا؛ منوري،طاهره.عسگري،محمدرضا(1397) ، بررسي عوامل موثر بر استقرار نظام ماليات بر ارزش افزوده در زنجيره نهايي توزيع، اولين كنفرانس ملي حسابداري و مديريت، شيراز، موسسه بين المللي آموزشي و پژوهشي خوارزمي. 137-156
امامی میبدی، رحمان (1391)، ارزیابی سیاست نابسمانی مفهومی، فصلنامه تخصصی سیاست گذاری عمومی، 11 (1).74-93
جعفری صمیمی، احمد (1384)، ارائه سیستم حسابداری مالیات بر ارزش افزوده و اجرای آن برای شرکت ها و صاحبان مشاغل در استان مازندران با همکاری وزارت امور اقتصادی و دارایی و دانشگاه مازندران، تیرماه 1384.
جعفری صمیمی، احمد، احمدپور، الهام و شیرزاد کناری، سمیه (1396)، همایش ملی مالیات برز ارزش افزوده، فرصتها و چالش ها، دانشگاه فردوسی مشهد، دی ماه . 112-145
خباززاده، محمداسماعیل و جهانشاد،آزیتا (1399). نسبتهای سود آوری و ویژگی های مودیان در سیستم مالیات بر ارزش افزوده مبتنی بر ریسک پژوهش های حسابداری مالی وحسابرسی.شماره 46.تابستان 1399.
محقق معین، محمد (1388)، مبانی ارزشیابی برنامه، تهران : نشر مؤسسه ارزشیابی توانمندساز معین.
معمارزاده، غفارو کلانتری، حسین (1384)، شرایط و عوامل مؤثر بر اجرای خط مشی های مالیاتی ایران، اقتصاد و مدیریت، شماره(22) 67 صص 71-80.
طاهری،محمد؛خان محمدی،محمد حامد؛جهانگیر نیا،حسین و غلامی جمکرانی،رضا (1400). تدوین مدل راهبردهای ارتقای کیفیت حسابرسی مالیاتی در نظام مالیات بر ارزش افزوده ایران مجله علمی دانش حسابداری مالی.دوره 8-شماره(1) پیاپی 28- صفحه 29-64.
واعظی، رضا و محمدی، محسن (1396)، الگویی برای ارزیابی خط مشی عمومی در ایران (مطالعه خط مشی مالیات بر ارزش افزوده)، فصلنامه چشم انداز مدیریت دولتی، ، شماره 29 (11).211-245.
وزرات امو.ر اقتصاد و دارایی(1398)، سازمان امور مالیاتی کشور
Alkin. R.(2020). Aggregate Investment. In John B. Taylor and Michael Woodford, editors, Handbook of Macroeconomics, volume 1B, pages 813- 862,.
Barclay, M. J., & Smith Jr, C. W. (1995). The priority structure of corporate liabilities. The Journal of Finance, 50(3), 899-917.
Cheng, c.H., & Lin, Y. (2002). Evaluation the best mail battle tank using fuzzy decision theory with linguistic criteria evaluation, European journal of operational Research, 142, 147-160
Coryn, C.& Stufflebeam. D. (2014(. Evaluation Theory, Models, and Application. San Francisco: Jossey-Bass.
Dye. T. (2012). Understanding Public Policy (14th ed). New Jersey: Pearson Prentice Hall.
Funel, E , and Roger, W, (2019). The Impact of Tax Incentives to Stimulate Investment in South Africa, International Center for Public Policy Working Paper Series,13-06.
Havelt, Jason G. and Kevin A. Hassett (2018). The Effects of Taxation on nvestment:
New Evidence From Firm Level Panel Data, National Tax Journal, Vol. 45, No.3, pp: 243-51.
Henseler, J. Ringle, CM. Sinkovics, R.R (2009). The use of partial least squares path Modeling in International Marketing. Advances in International Marketing 20, 319-277.
Hussein, Salia, International journal of business and management, vol.11,7:2016 Issn 1833-3850.
Hsu, C.P; Change, C.W, Huang, H.C. chiang, C.Y (2011). The relaxtionship among social capital, organizational and customer-oriented prosocial behavior of hospital nurses Journal of clinical Nursing, Vol 19, pp 1383-1392.
Howiveled , Brad L. , Barnes, Michael D., Thacheray & Rosemary,Lindman,Natalie(2020) , Use of the Delphi method and nominal group technique in font-end & market segmentation, American journal of Health Study , vol.17,No.33,p.111.
Lei Zhang, Yuyu Chen, Zangyan He. (2017). The effect of investment tax incentives: evidence from china, s value-added tax reform: Int tax publish finance doi 10,10700/s10797-017-9475-y.
Keesanga,a.r.t,Dale,B.G.,Zairi,A.(2020),"Quality is Dead in Europe Long Live Excellence",Business Excellence,No45,p.4.211-245.
Mayelez, Robert S. and Steven M. Fazzari, and Andrew P. Meyer (2020). How Responsive is Business Capital Formation to its User Cost? An Exploration with Micro Data. Journal of Public Economics, 74(1):53.
Varsha B., & Fatima, S. (2016). Cost-savings accruable to removing value-added tax from antiretrovirals in the south African private health sector,journal hompage : http://ees.elsevier.com/hsag/default.asp.
Werts‚ C.E.‚ Linn‚ R.L. and Joreskog‚ K.G. (1974). Intraclass reliability estimates: testing structural assumptions Educational and Psychological Measurment‚34(1): ‚25 _33.
A model for evaluating the VAT policy of the industry
using the fuzzy Delphi technique
Behzad Kia 9, Ahmad Jafari Samimi 10, Ali Farhadi Mahalli *11, Mojtaba Tabari 12
Abstract
Background and purpose: The implementation of the VAT law in its current form in the country's industries shows that this law has created problems for producers in the current situation in terms of approved provisions, implementation, and lack of necessary infrastructure. The main purpose of this study is to present a model for evaluating the VAT policy of the industry.
Research method: The present study is applied in terms of purpose and qualitative in terms of method. The sampling method is non-random and purposive. In the qualitative section, using the Delphi technique and a semi-structured questionnaire, five criteria consisting of 9 measures for evaluating the VAT policy of the industry were identified and approved.
Findings: Using a researcher-made questionnaire, the results of the binomial distribution test showed that the indices extracted from Delphi in the binomial distribution were also approved by experts, and all 17 experts fully agreed with the specified classification.
Conclusion: The analysis of variance extracted of latent variables showed that all variables were 0.561. Therefore, the convergent validity of the measurement instruments was confirmed using the average variance extracted index. Therefore, the reliability of measurement tools was confirmed using these two indicators. Finally, the research model was acceptable and generalizable.
Keywords: Policy Assessment, VAT, Industry
[1] Cronbachs Alpha
[2] Composite Reliability
[3] Henseler 12
[4] Convergent Validity
[5] Barclay et al
[6] Average Variance Extracted (AVE)
[7] Howyweld et al 16
[8] Kesanga et al
[9] 1 PhD Student, Department of Public Administration, General Decision Making and Policy Making, Gorgan Branch, Islamic Azad University, Gorgan, Iran
[10] 2 Professor, Department of Management, Gorgan Branch, Islamic Azad University, Gorgan, Iran and Department of Economics, Faculty of Economics, Mazandaran University, Babolsar, Iran
[11] *3 Assistant Professor, Department of Management, Gorgan Branch, Islamic Azad University, Gorgan, Iran (Corressponding Author)
[12] 4 Associate Professor, Department of Management, Ghaemshahr Branch, Islamic Azad University, Ghaemshahr, Iran
