تأثیر نظریه اِبصار ابنهیثم بر رواج پرسپکتیو خطی در نقاشی دوره رنسانس
الموضوعات : تاریخ و تمدن اسلامی
پروانه دلفانی
1
(دانشجوی دکتری تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، دانشگاه هنر، تهران، ایران)
اسماعیل بنی اردلان
2
(گروه پژوهش هنر، دانشکده ی علوم نظری و مطالعات عالی هنر، دانشگاه هنر، تهران، ایران)
الکلمات المفتاحية: ابصار, ابنهیثم, پرسپکتیو خطی, نقاشی رنسانس,
ملخص المقالة :
پرسپکتیو خطی اسلوبی جهت بازنمایی فضا فراهم می کند که با برخی قوانین علم ابصار ارتباط دارد. این نوع از پرسپکتیو از سده پانزدهم م/ نهمﻫ تحت تأثیر نظریه ابصار ابن هیثم، در اروپا رواج یافته است. یافته‌های این پژوهش با عنوان تأثیر نظریه ابصار ابن هیثم بر رواج پرسپکتیو خطی در نقاشی دوره رنسانس، از دو جهت این تأثیر را نشان می دهد: اول با ترجمه کتاب المناظر به زبان لاتین و آشنایی هنرمندان اروپایی با نظریه علمی ابن هیثم که نحوه تشکیل تصویر در چشم را توضیح می دهد؛ دوم با انتقال اتاقک تاریکِ ابن هیثم به اروپا و استفاده هنرمندان از آن به عنوان دستگاهی برای انتقال دقیق تصاویر بر روی بوم. به هررو در نتیجه آشنایی هنرمندان دوره رنسانس با نظریه ابصار ابن هیثم، که از پیامدهای آن رواج پرسپکتیو خطی است، به لحاظ علمی و فنی این امکان برای هنرمندان فراهم شد که بتوانند وقایع را بر اساس نقطه تمرکز دید ناظر که درواقع وارون مخروط بصری چشم اوست، ترسیم کنند.
کتابشناسی
آرام، احمد، علم در اسلام، ج ۱، تهران، نشر صداوسیما، ۱۳۶۶ش.
ابنخلدون، عبدالرحمن، مقدمه ابنخلدون، ترجمه محمد پروین گنابادی، تهران، نشر شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۶ش.
پاکباز، رویین، دایرةالمعارف هنر، تهران، نشر فرهنگ معاصر، ۱۳۸۹ش.
تاتارکیویچ، ولادیسلاف، تاریخ زیبایی‌شناسی، ج۲، ترجمه هادی ربیعی، تهران، نشر مینوی خرد، ۱۳۹۶ش.
حاجیانی، محمدباقر، مطالعۀ ساختار پرسپکتیو خطی در هنر و نسبت آن با مسئله شناخت، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته پژوهش هنر، دانشگاه علم و فرهنگ، ۱۳۹۱ش.
الدفاع، علی عبدالله، درآمدی بر تاریخ ریاضیات مسلمانان، ترجمه مرتضی قدیمی، تهران، نشر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۸۵ش.
دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه، تهران، نشر دانشگاه تهران، ۱۳۷۳ش.
رنان، کالین، تاریخ علم کمبریج، ترجمه حسن افشار، چاپ سوم، تهران، نشر مرکز، ۱۳۸۲ش.
سارتن، جورج، مقدمه‌ای بر تاریخ علم، ترجمه احمد آرام، تهران، نشر امیرکبیر، ۱۳۵۷ش.
سجادی، صادق، «ابن هیثم»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، ج ، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ش.
کاسیرر، ارنست، فرد و کیهان در اندیشه رنسانس، ترجمه یدالله موقن، تهران، نشر ماهی، ۱۳۸۸ش.
گامبریج، ارنست، تاریخ هنر، ترجمه علی رامین، تهران، نشر آگاه و نگاه، ۱۳۸۵ش.
طباطبایی، صالح، ابنهیثم فیزیکدان اسلامی، تهران، نشر روزنه، ۱۳۷۸ش.
معین، محمد، فرهنگ فارسی، تهران، نشر سرایش، ۱۳۶۲ش.
نظیف، مصطفی، ابنهیثم دانش نورشناسی، آراء و اکتشافات، ترجمه فاطمه موحدی طوسی، تهران، نشر دانشگاه تهران، ۱۳۹۴ش.
وازاری، جورجو، زندگی هنرمندان، ترجمه علیاصغر قرهباغی، تهران، نشر سوره مهر، ۱۳۸۴ش.
هاوزر، آرنولد، فلسفه تاریخ هنر، ترجمه محمد تقی فرامرزی، تهران، نشر نگاه، ۱۳۶۳ش.
Andersen, Kiristi, The Geometry of an Art, Springer Science & Business Media, 2007.
Belting, Hans, Florance and Baghdad Renaissance Art and Arab Science, Translated by Deborah Lucas Schneider, Cambridge, Massachusetts and London, England, Belknap Press of Harvard University, 2011.
Damisch, Hubert, The Origin of Pespective, Translated by Jhone Goodman, Cambridge, Massachusset, The MIT Press, 1995.
Maiorino, Giancarlo, "Linear Perspective and Symbolice form: Humanistic Theory and Practice in the Work of L.B Alberti" The Journal of Aesthetics and Art Criticism, Vol. 34, No.4, pp. 479- 486, 1976.
Manetti, Antonio, The Life of Brunelleschi, Trans, Catherne Enggass, London, The Pannsylvania State University Press, 1970.
Veltman, Kim H, "Panofsky’s Perspective: a Half Century Later", in Atti del convegno internazionale di studi: La prospettia rinascimentale, mailan 1977, ed. Marsia Dalai- Emiliani, Florence: Centro Di, pp. 565- 584, 1980.
_||_References
Andersen, Kiristi, The Geometry of an Art, Springer Science & Business Media, 2007.
Aram, Ahmad, ʿIlm Dar Islām, vol.1, Tehran, Nashr- i Ṣidā wa Sīmā, 1366/ 1987.
Belting, Hans, Florance and Baghdad Renaissance Art and Arab Science. Translated by Deborah Lucas Schneider. Cambridge. Massachusetts, and London, England: Belknap Press of Harvard University, 2011.
Bolkhari, Hassan, Maʿnā wa Mafhūm- i "Zībāyī" "al- Manāẓir" wa "Tanḳīḥ al- Manāẓir", Tehran, Farhangistān- i Hunar, 1387/ 2008.
Burckhardt, Jacob, Farhang Runisāns Dar Italy" Itāliyā"(The Civilization of the Renaissance in Italy), Trans. Mohammad Hasan Lotfi, Tehran, Ṭarḥ- i Nū, 1376/ 1997.
Cassirer, Ernst, Fard wa Kiyhān dar Andīsha- yi Runisāns, Trans. Yadollah Moughen, Tehran, Nashr- i Māhī, 1388/2009.
Al-Daffāʿ, ʿAli ʿAbdullāh, Dar- Āmadī Bar Tārīkh- i Riyāḍiyāt- i Musalmānān, Trans. Morteza Ghadimi, Tehran, Pazhūhishgāh- i ʿUlūm- i Insānī wa Muṭāliʿāt- i Farhangī, 1385/ 2006.
Damisch, Hubert, The Origin of Perspective, Translated by Jhone Goodman. Cambridge, Massachusset: The MIT Press, 1995.
Gombrich, Ernest, In Search of Cultural History, Oxford: Oxford University Press, 1969.
Gombrich, Ernst, Tārīkh- i Hunar, Trans. Ali Ramin, Tehran, Intishārāt- i Āgāḥ wa Nigāh, 1385/ 2006.
Goodman, Nelson, Language of Art. an Approach to a Theory of Symbols, London: Oxford university press, 1969.
Hajiani, Mohammad Bagher, Muṭāliʿa- yi Sākhtār- i Perspective- i Khaṭṭī dar Hunar wa Nisbat- i Ān Bā Masʾala- yi Shinākht, Master's degree Thesis(Art), University of Science and Culture, 1391/ 2012.
Hauser, Arnold, Falsafa- yi Tārīkh- i Hunar, Trans. Mohammad Taghi Faramarzi, Tehran, 1363/ 1984.
Ibn Khaldūn, ʿAbd al- Raḥmān, Muḳaddama- yi Ibn Khaldūn, Trans. Mohammad-Parvin-Gonabadi, Tehran, Nashr- i Shirkat- i Intishārāt- i ʿIlmī wa Farhangī, Two Volume, 1366/ 1987.
Johnson, Jeraldin A, Renaissance Art, NewYork, Oxford university Press, 2005.
Maiorino, Giancarlo, Linear Perspective and Symbolice form: Humanistic Theory and Practice in the Work of L.B, 1976.
Manetti, Antonio, The Life of Brunelleschi, Trans, Catherne Enggass, London, The Pannsylvania State University Press, 1970.
Naẓīf, Muṣṭafā, Ibn Hiytham (Haytham) Dānish- i Nūr- Shināsī, Ārāʾ Wa Iktishāfāt, Trans. Fatemeh Movahedi Ṭūsī, Tehran, University of Tehran Press, 1394/ 2015.
Pakbaz, Ruyin, Dāiratuʾl- Maʾārif-i Hunar, Tehran, Farhang- i Muʿāṣir, 1389/ 2010.
Ronan, Colin, Tārīkh-i ʿIlm- i Cambridge (The Cambridge Illustrated History of the World's Science), Trans. Hasan Afshar, vol.3, Tehran, Nashr- i Markaz, 1382/ 2003.
Sadat Nia, Bouyeh, Mabānī- yi Naẓarī- yi Perspective dar Djahān- i Islām, Master's degree Thesis, Allameh Tabataba'i University, 1369/1990.
Sarton, George, Muḳaddama-ay bar Taʾrīkh- i ʿIlm (Introduction to the History of Science), Trans. Ahmad Aram, Tehran, Amīrkabīr, 1357/ 1978.
Tabatabaie, Saleh, Ibn Hiytham (Haytham) Fīzīkdān- i Islāmī, Tehran, Nashr- i Rūzana, 1378/ 1999.
Tatarkiewicz, Wladyslaw, Tārīkh- i Zībāyī- Shināsī, vol.2, Trans. Hadi Rabiei, Tehran, Mīnū- yi khirad, 1396/ 2017.
Vasari, Giorgio, Zindigī- yi Hunar- Mandān, Trans. Ali Asghar Gharabaghi, Tehran, Sura- yi Mihr, 1384/ 2005.
Veltman, Kim H, Panofsky’s Perspective: a Half Century Later, in Atti del convegno internazionale di studi: La prospettia rinascimentale, mailan 1977, ed. Marsia Dalai- Emiliani, Florence: Centro Di, 1980.
