مبانی نظری موسیقی دوره سلجوقی در متون قرون پنجم تا هفتم هجری
الموضوعات : تاریخ و تمدن اسلامی
بابک خضرائی
1
(ندارد)
الکلمات المفتاحية: موسیقی, سلجوقیان, محمد نیشابوری, کمال الزمان, بوروِ پرَنگ, نفیر,
ملخص المقالة :
از موسیقی عصر سلجوقی اطلاعات اندکی در دست است، زیرا نوای موسیقی آن دوره، برخلاف برخیبناها، آثار فلزکاری و دیگر هنرهای دستی و همچنین دیوان اشعار شاعران، برای همیشه از دسترفته و از طرف دیگر به نظر می رسد در دوره سلجوقی (شاید به سبب نبردها و جابه جایی های بسیار)نگارش رسالات موسیقی چندان رونق نداشته است. با این همه گزارش ها و نشانه هایی در منابعمکتوب، از جمله دیوان شاعران آن عصر در دست است که نشان می دهد دربارهای متعدد سلجوقی431 تا 628 ه) از حمایت موسیقی دانان برجسته دریغ نداشتند. نیز در این دوره رسالاتی در باب )موسیقی نوشته شده، از جمله رساله موسیقی خیام و رساله موسیقی محمد نیشابوری، و بخشموسیقی جام عالعلوم (باب چهل و هشتم). برپایه این منابع موسیقی این عصر به موسیقی بزمی ورزمی قابل تقسیم است. از سازهایی که در موسیقی بزمی به کار می رفته می توان از رباب، چغانه،چنگ، سنج، تنبور، نی، رود، بربط (عود، مزهر)، و دف نام برد. برخی سازهایی که در موسیقی رزمیبه کار رفته عبارت است از طبل و کوس و بوروِ پرَنگ و نفیر که ساخت دو ساز اخیر به الب ارسلاننسبت داده شده است. این گمان را نیز می توان مطرح کرد که احتمالا با گسترش قلمرو سلجوقیان ازشرق به غرب، نظام دوازده پرده (مقام) خراسان به روم و بغداد رسیده است.
