آراء فقیهان عصر صفوی دربارة تعامل با حکومتها
الموضوعات : تاریخ و تمدن اسلامی
1 - ندارد
الکلمات المفتاحية: صفویه, دین و دولت, اخباریان, مجتهدان, علما,
ملخص المقالة :
تأسیس و اسقرار دولت صفوی در ایران به عنوان نخستین حکومت مستقّل شیعی مقتدر درتاریخ اسلام، موجب گشت بحث تأیید این دولت و همکاری یا عدم همراهی با آن بدل به یکیاز مباحث مهم جدید در حوزة تفکر و اندیشة سیاسی و حتی نظرات فقهی علمای بزرگ ایندوران شود.از آنجا که تقریبا از بدو پیدایی این دولت بویژه از عصر شاه طهماسب تا اواخر سلطنتشاه عباس اول، تولیت امور شرعی و بالاترین مقام دینی و قضایی در اختیار مجتهدان صاحبنامبود، دراین موضوع بحث انگیز جدید میان مجتهدان اختلاف نظر پدید آمد تا آنجا که فراتر ازعمل، در آثار مکتوب آنان نیز نمود پیدا کرد.ظهور جریان اخباریگری در شیعه و قدرت یافتن آن موجب شد که از میانة عهد صفویه تاپایان آن دولت و مدتها پس از آن، اخباریگری بر محافل و مراکز علمی و دینی ایران و عراقچیره شود و بسیاری از علما به آن مشرب گرایش یابند. اگر این تلقّی برخی از محققان که یکیاز علل اساسی پیدایی جریان اخباریگری در این عصر، واکنش گروهی از علما به استفادهابزاری مجتهدان از اجتهاد خویش در تحکیم پایههای حکومت صفوی بوده، صحیح باشد ، بایدانتظار داشت که اخباریان، مخالف همکاری با آن دولت بوده باشند؛ حال آن که بررسی آرا وعملکرد برجستگان اخباری، جز یک مورد استثنایی، نشان میدهد که آنان به رغم مخالفت سخت و جدی با مجتهدان بویژه مجتهدان حامی دولت صفوی، پس از آن که موفق شدندپیروان مکتب اجتهاد و اصولیان را به حاشیه برانند، خود به تأیید دولت برخاستند و مقامات ومناصبی را که پیش از آن در اختیار مجتهدان بود، بر عهده گرفتند.در این مقاله ابتدا بهاختصار دیدگاه علمای سلف درباره "همکاری با دولتها" مرور شده،سپس چون در نیمی از دوران صفویه، مجتهدان اصولی و در نیمی دیگر اخباریان نهاد دین وروحانیت را نمایندگی میکردند، نظرات و عملکرد برجستگان هر دو مکتب بررسی میشود.
