علم سنجی و ترسیم ساختار و نقشه های علمی مرتبط با «مشارکت ذینفعان در کارآفرینی دانشگاهی»

الموضوعات : Futurology

مهناز نوروزی ¹ , مرتضی موسی خانی ² , عبدالرضا سبحانی ³

1 - گروه مدیریت، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - گروه مدیریت دولتی، واحد علوم و تحقيقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - گروه مدیریت آموزش عالی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 14 الثلاثاء , رجب, 1443 تاريخ التأكيد : 02 الإثنين , محرم, 1446 تاريخ الإصدار : 29 السبت , صفر, 1447

الکلمات المفتاحية: مشارکت ذینفعان, کارآفرینی دانشگاهی, علم سنجی,

ملخص المقالة :

امروزه دانشگاه‌ها به انجام فعالیتهای کارآفرینانه روی آورده‌اند. توزیع آموزش، محدودیت بودجه دولتی، رقابت جهانی و تقاضاهای متغیر اقتصاد دانش محور موجب شده است، مؤسسات آموزش عالی بیشتر به توسعه اقتصادی و انجام فعالیت‌های کارآفرینانه توجه داشته باشند. و در این میان ذینفعان دانشگاهی نقش مهمی جهت اقدامات کارآفرینانه دانشگاه‌ها ایفا می‌نمایند. هدف این پژوهش بررسی مشارکت ذینفعان در کارآفرینی دانشگاهی می‌باشد. جامعة پژوهش شامل کلیة مدارک علمی در حوزه مذکور است که در پایگاه‌ اسکوپوس تا سال 2021 نمایه شده‌اند. این مطالعه با استفاده از رویکرد علم سنجی، هم رخدادی واژگان و تحلیل محتوای مستندات صورت گرفته است. جامعه مورد مطالعه‌ پژوهش را تمامی مقاله‌های مرتبط با موضوع پژوهش شامل می‌شود. در راستای انجام پژوهش پس از طراحی سؤالات پژوهش، جستجویی نظام‌مند براساس کلید واژه‌های مرتبط- ذینفعان، کارآفرینی دانشگاهی- از پایگاه‌های داده معتبر صورت گرفته است. نتایج این پژوهش نشان داد در این دو حوزه به صورت مستقل تحقیقات متنوعی در جهان انجام شده است اما موضوع مشارکت ذینفعان در توسعه کارآفرینی دانشگاهی در تحقیقات اندکی مورد مطالعه قرار گرفته، که می‌توان گفت این زمینه جزءتحقیقات نوظهور بوده و خلاء تحقیقاتی در این زمینه بسیار چشم گیر است. نتایج نشان داد کشورهای آمریکا و بریتانیا بیشترین همکاری را در مشارکت ذینفعان در کارآفرینی دانشگاهی داشته‌اند.

نص كامل:



 

 

   

 

علم­سنجی و ترسیم ساختار و نقشه­های علمی مرتبط با «مشارکت ذینفعان در کارآفرینی دانشگاهی» 

مهناز نوروزی

گروه مدیریت، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

مرتضی موسی‌خانی (نویسنده مسئول)

گروه مدیریت دولتی، واحد علوم و تحقيقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

[e-mail]  

عبدالرضا سبحانی

گروه مدیریت آموزش عالی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران  

 

 

تاریخ دریافت:18/04/1403  تاریخ پذیرش:25/09/1403

 

چکیده

زمینه :امروزه دانشگاه‌ها به انجام فعالیتهاي کارآفرینانه روي آورده‌اند. توزیع آموزش، محدودیت بودجه دولتی، رقابت جهانی و تقاضاهاي متغیر اقتصاد دانش محور موجب شده است، مؤسسات آموزش عالی بیشتر به توسعه اقتصادي و انجام فعالیت‌هاي کارآفرینانه توجه داشته باشند. و در این میان ذینفعان دانشگاهی نقش مهمی جهت اقدامات کارآفرینانه دانشگاه‌ها ایفا می‌نمایند. هدف : هدف این پژوهش بررسی مشارکت ذینفعان در کارآفرینی دانشگاهی می‌باشد. 

روش‌ها : جامعة پژوهش شامل كلية مدارک علمي در حوزه مذکور است كه در پايگاه­ «اسکوپوس» تا سال 2021 نمايه شده­اند. این مطالعه با استفاده از رویکرد علم سنجی، هم رخدادی واژگان و تحلیل محتوای مستندات صورت گرفته است. جامعه مورد مطالعه‌ پژوهش را تمامی مقاله‌هاي مرتبط با موضوع پژوهش شامل می‌شود. در راستاي انجام پژوهش پس از طراحی سؤالات پژوهش، جستجویی نظام‌مند براساس کلید واژه‌هاي مرتبط- ذینفعان، کارآفرینی دانشگاهی- از پایگاه‌هاي داده معتبر صورت گرفته است. 

یافته‌ها و نتیجه‌گیری:  نتايج اين پژوهش نشان داد در اين دو حوزه به صورت مستقل تحقيقات متنوعي در جهان انجام شده است اما موضوع مشارکت ذینفعان در توسعه کارآفرینی دانشگاهی در تحقيقات اندكي مورد مطالعه قرار گرفته، كه مي‌توان گفت اين زمينه جزءتحقيقات نوظهور بوده و خلاء تحقيقاتي در اين زمينه بسيار چشم گير است. نتایج نشان داد کشورهای آمریکا و بریتانیا بیشترین همکاری را در مشارکت ذینفعان در کارآفرینی دانشگاهی داشته‌اند.

واژه‌های کلیدی: مشارکت ذینفعان، کارآفرینی دانشگاهی، علم سنج

 

 

1)       مقدمه 

   در شرایط آشفته جهانی شدن، رقابت شدیدتر و بحران‌های اقتصادهای در حال توسعه، جستجوی منابع جدید رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی ضروری است. برای موفقیت در این امر می‌توانیم از پتانسیل قوی دانشگاه‌ها بهره ببریم (Tetřevová and Sabolova 2010). نقش دانشگاه‌ها در سال‌های اخیر به طور چشمگیری تغییر کرده است. پیش از این پیشرفت، دانشگاهها بر آموزش و پژوهش¹ تمرکز داشتند، در حالیکه امروزه مشارکت‌های اقتصادی در جامعه و فعالیت‌های کارآفرینانه این نهادها بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد و گویای نقش مهم آنها در اقتصاد مدرن و دانش بنیان است (Novela et al. 2021). این تغییر هم توسط تأثیرات بیرونی و هم بواسطه تحولات درونی در دانشگاه ایجاد شده است (اتزکوویتز و دزیسا²، 2008). از منظر بیرونی، سیاست‌های صریح دولت‌ها با هدف افزایش مسئولیت دانشگاه‌ها جهت حصول اطمینان از تخصیص بودجه تحقیقاتی و تجاری‌سازی دستاوردهای دانشگاهی منجر به رشد فعالیت‌های اقتصادی دانشگاه‌ها شده است. از منظر درونی، تغییر مداوم منطق درونی و درک نقش دانشگاهیان منجر به در نظر گرفتن دانشگاه‌ها به عنوان مبتکر دانش شده است (اتزکوویتز، 2013a) و بدین وسیله دانشجویان به عنوان واسطه‌ای بین دانشگاه و دیگر حوزه‌های نهادی شناخته شدند (اتزکوویتز و همکاران، 2000).

     در واقع ایجاد سرمایه‎گذاری‌های خطرپذیر جدید در خارج از دانشگاه اغلب به عنوان فرصتی خوب برای دانشجویان در نظر گرفته می‌شود تا از تحصیلات دانشگاهی خود به روش‌های عملی و بدون از دست دادن حمایت مشاوران دانشگاه خود استفاده نمایند (گریرو و همکاران³، 2015). به واسطه چنین تحولاتی، دانشگاه‌ها در حال تبدیل شدن به سازمان‌های کارآفرینانه‌ هستند و با ایجاد ارتباطات گسترده با صنعت، فعالیتهای کارآفرینانه دانشگاهیان را تقویت و تشویق می‌کنند (کرابل و مولر⁴، 2009). به همین دلیل شناخت دانشگاه‌های کارآفرینانه و فعالیت‌های آنها بیش از پیش وابسته به فعالیت‌های محیط دانشگاهی و کسب و کار می‌شود. علی رغم چنین وابستگی و ارتباطی بین محیط دانشگاهی و محیط کسب وکار، برای ذی‌نفعان متعدد دانشگاهی (همانند جامعه، دانشگاهیان، سازمان‌ها، دولت) و کل اکوسیستم دانشگاه (مایا و کارو⁵، 2013)، در حال حاضر هیچ درک کلی از معنا، عوامل اثرگذار و نتایج دانشگاه کارآفرین از منظر ذی‌نفعان وجود ندارد. در حالیکه ارتباط ذی‌نفعان با آموزش و پژوهش در دانشگاه‌ها از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است (Tetřevová and Sabolova 2010). موارد فوق نقش اصلی ذی‌نفعان دانشگاه از نظر مشارکت پتانسیل تحقیق و آموزش دانشگاه در توسعه اقتصاد ملی، ائتلاف‌های آنها و کل جهان را نشان می‌دهد. بنابراین، توسعه مفهوم ذی‌نفعان از دیدگاه مشارکت آنان در توسعه کارآفرینی دانشگاهی ضروری است. استفاده از مشارکت ذی‌نفعان در دانشگاه‌ها یکی از محورهای اصلی در حفظ کیفیت آموزش عالی است و همترازی با نیازها و انتظارات ذی‌نفعان به عنوان یک شاخص پایدار آموزشی در سطح کل سازمان مطرح می‌باشد و بهره بردن از مشارکت ذی‌نفعان از جمله عوامل اصلی در نوآوری و کارآفرینی است (ویزمیس⁶، 2018). ذی‌نفعان یکی از نقاط قوت هر سازمانی محسوب می‌گردد (آیوس⁷ و همکاران، 2011). تعامل با ذی‌نفعان می تواند راه‌حل‌های نوآورانه‌ای ارائه دهد که نوآوری در سازمان را افزایش دهد و به تجمع آرا منتهی شود (داوکینز⁸، 2015). بر همین اساس، شناخت بازیگران اصلی توسعه کارآفرینی دانشگاهی و نتایج مشارکت آنها در فعالیتهای کارآفرینانه دانشگاه‌ها لازم و ضروری است. در این پژوهش، تلاش شده است با روش علم سنجی، فرآيند مشارکت ذینفعان در توسعه فعالیتهای کارآفرینی دانشگاهی دانشگاه‌ها طراحی گردد.

2)       مبانی نظری و پیشینه پژوهش

1-2 ذی‌نفعان و ذی‌نفعان دانشگاهی 

     روابط شرکت (یا هر سازمانی) با بسیاری از گروه‌ها و افراد (ذینفعان) مشخص می‌شود، هرکدام دارای قدرت تأثیرگذاری بر عملکرد آن و / یا سهیم بودن در عملکرد آن هستند (LOŠťÁKOVÁ, 2009). ذینفعان، هر فرد یا گروهی است که می‌تواند اقدامات، تصمیمات، سیاست ها، اقدامات یا اهداف سازمان ها را تحت تأثیر قرار دهد یا تحت تأثیر آنها قرار گیرند. از دیدگاه دانشگاه ها، ذی‌نفعان عمدتا شامل دانشجویان و فارغ التحصیلان، کارمندان، وزارت آموزش و پرورش، سازمانها و حامیان مالی، موسسات آموزشی، کسب و کارها، دولتها هستند. در مورد دانشگاه‌های خصوصی نیز صاحبان و سایر سرمایه‌گذاران از جمله ذی‌نفعان دانشگاهی محسوب می‌شوند (Grassa et al., 2008). بر اساس تئوری ذینفعان، سازمان ها نسبت به طیف وسیعی از عناصر مختلف سازنده تعهداتی دارند. این تئوری برخاسته از ادبیات مدیریت، در تلاش جهت ترسیم مجدد تصویر سازمان با در نظر گرفتن همه گروه‌ها و افراد تأثیرگذار بر فعالیتها و اهداف سازمان است. اثربخشی سازمان به ویژگی‌های ذی‌نفعان و تعاملات آنها بستگی دارد (فریمن ، 2010). این نظریه به عنوان زمینه‌ای مناسب جهت ادغام کسب و کارها و جامعه در نظر گرفته شده است (جونز ، 1995). با توجه به مدل Triple-Helix در زمینه روابط دانشگاه–کسب و کار-دولت (اتزکوویتز، 2008)، تئوری ذی‌نفعان، زمینه‌ای جهت بررسی دانشگاه‌های کارآفرین را فراهم می‌آورد. بعلاوه، بارتل  (2003) بر پیچیدگی بالای دانشگاه‌ها به عنوان سازمانهایی با طیف گسترده‌ای از ذی‌نفعان داخلی و خارجی تأکید دارد.

     در یک اکوسیستم کارآفرینی مستقر در دانشگاه، ذینفعانی وجود دارند که به عنوان بازیگرانی که با سایر مولفه‌های آن تعامل دارند، نقش مهمی دارند. بر اساس هانون  (2013)، رهبران در تمام سطوح، از جمله کارکنان، دانشجویان، مربیان و اساتید می‌توانند به بازیگران تغییر جهت کارآفرینی دانشگاه تبدیل شوند. در همین حال، دانشجویان، والدین به عنوان ذی‌نفعان برجسته دانشگاه مطرح می‌شوند، در حالیکه فارغ التحصیلان، دولت، جامعه، رسانه و صنعت به عنوان یک ذینفع برجسته شناخته می‌شوند (Novela et al., 2021). همانطور که (اتزکوویتز ، 2003) با مفهوم Triple Helix، مطرح نموده، ذی‌نفعان اصلی یک دانشگاه کارآفرینانه، دانشگاه ها، صنعت و دولت هستند. در همین حال، طبق گفته‌های (A. A. Gibb & Haskins، 2014) ذی‌نفعان می توانند از عناصر مختلفی مانند دولت و جامعه تشکیل شده باشند که می‌توانند مزایای قابل توجهی برای دانشگاه‌های کارآفرین فراهم کنند. در داخل دانشگاه، اعضای هیئت علمی وجود دارد که می توانند به دانشگاه‌های کارآفرین کمک کرده و از آن بهره‌مند شوند، از جمله اساتیدی که می‌توانند به عنوان مربی دانشجویان تازه‌کار فعالیتهایی داشته باشند. صنعت به عنوان یک شریک برای دانشگاه‌ها همچنین نقش مهمی در اطمینان از کسب دانش مناسب و به روز از دانشجویان دارد.

2-2 کارآفرینی دانشگاهی

      دانشگاه‌های کارآفرین علاوه بر نقش اصلی خود از نظر آموزشی و پژوهشی، مأموریت سوم را با توسعه آموزش و پژوهش، یعنی وجود توسعه اقتصادی، با اشکال و نمودهای مختلف نشان داده است (Novela et al. 2021). دانشگاه کارآفرین در ابتدا توسط (کلارک⁹، 1998)، مطرح شد که معتقد بود یک دانشگاه باید بتواند مستقل باشد و به یک دانشگاه "استندآپ¹⁰" تبدیل شود، که به طور فعال به دنبال نوآوری در چگونگی کسب و کار خود است. به گفته کلارک، اصطلاح کارآفرینی برای دانشگاه ها تصور قدرتمندتری در اقداماتی ایجاد می‌کند که منجر به تغییر وضعیت سازمان و تلاش آگاهانه می شود. بر اساس اتزکوویتز(2003b)، دانشگاه کارآفرین اساساً یک دانشگاه تحقیقاتی کلاسیک است (به عنوان مثال دانشگاهی که بر روی آموزش و پژوهش به عنوان مأموریت‌های اصلی متمرکز است) دارای یک مأموریت سوم اضافی، که دانشگاه‌ها را به طور فعال در توسعه اقتصادی و اجتماعی سهیم می‌کند (پرکمن و همکاران¹¹،2013). دانشگاه کارآفرین خود در یک محیط مارپیچ سه گانه (دانشگاه- صنعت-دولت) جای گرفته است و به همان اندازه در تولید نوآوری برای اقتصاد مبتنی بر دانش مانند صنعت و دولت نقش مهمی ایفا می‌کند. روابط این سه بازیگر باعث ایجاد شبکه‌های سه جانبه و سازمان‌های ترکیبی می‌شود. انتقال فناوری را می‌توان قلمرو تعامل بین دانشگاه و صنعت دانست (یوسف و جین¹²، 2010)، نوعی انتقال دانش از دانشگاه به صنعت (آگراوا¹³، 2001). تکامل کارآفرینی دانشگاهی بایستی با توجه به ماهیت و هدف دانشگاه‌ها مورد بررسی قرار گیرد، که سابقه طولانی دارد (مارتین¹⁴، 2012). از یک طرف این دیدگاه وجود دارد که هدف دانشگاه‌ها آموزش به خاطر نفس آموزش است و مطالعات انجام شده در دانشگاه‌ها باید دارای ماهیت بنیادی باشند یا دانش را به خاطر دانش ارتقا دهند.          

      از سوی دیگر، دانشگاه‌ها از منظر رویکرد منفعت‌گرایی که شامل کمک به بهبود مادی جامعه می‌باشد، نگریسته می‌شود. مارتین (2012)، با اتخاذ یک چشم انداز تکاملی¹⁵، مطرح نمود که این دیدگاه که دانشگاهیان با پدیده جدیدی از فشارها روبرو هستند تا کار خود را بیشتر با نیازهای اقتصادی پیوند دهند، نگاهی کوتاه مدت به تاریخ دانشگاه‌ها دارد که نقش های پیشین دانشگاه‌ها را نادیده می‌گیرد، که تکامل انواع مختلف دانشگاه را با تأکیدات مختلف مشاهده نموده است. وی استدلال می کند که ما شاهد بازگشت به سمت یک قرارداد اجتماعی برای دانشگاه هستیم که نزدیک به قراردادی است که پیش از نیمه دوم قرن بیستم در حال انجام بود، زمانیکه به اصطلاح مأموریت سوم برای قرن‌ها در برخی از دانشگاه ها وجود داشت. شواهدی وجود دارد که نشان داده است که تأکید بر مأموریت سوم با کاهش تحقیقات بنیادی¹⁶ همراه نبوده است (سیگل و رایت¹⁷، 2015)، یعنی تأکید بیشتر بر تجاری‌سازی و کارآفرینی دانشگاهی در واقع منجر به افزایش تحقیقات بنیادی و پایه ای می‌شود. دلیل این اتفاق این است که عمده سود حاصل از تجاری‌سازی مجدداً به تحقیقات بنیادی باز می‌گردد. کسانیکه افزایش تجاری‌‌‌سازی در دانشگاه‌های پژوهشی را مورد انتقاد قرار می‌دهند (بوک¹⁸، 2009؛ اسلاتر و روآدز¹⁹، 2004) در اشتباه هستند. با این حال، همزمان شواهد نشان می‌دهد که منافع جامعه از رویکردهای مأموریت سوم، به ویژه به دنبال معرفی مقرراتی از نوع قانون Bayh-Dole، به خوبی پیش بینی شده نبوده است (گریمالدی و همکاران²⁰، 2011) و به همین دلیل نیاز است که مالکیت فناوری دانشگاه به محقق مخترع واگذار گردد و نوعی استراتژی منبع باز جهت دسترسی عمومی به اختراعات اتخاذ گردد (کني و پاتون،2009).

3-2 علم سنجی

مطالعه توسعه علمي همواره مورد توجه مراكز و محافل تحقيقاتي و تصميم­گيري کشورها قرار داشته است (مصطفوی و کیانی، 1394). سنجش و اندازه­گيري علم و پژوهش با روش­هاي علم­سنجي عملي مي­شود (پناهی و همکاران، 1395). همان­طور كه قرن­هاست نقشه­هاي جغرافيايي در اكتشاف و مسيريابي به ما كمك كرده است، نقشه­هاي علم نيز به همين شيوه، هدايت و بازيابي دانش را پشتيباني مي­كند و مصورسازي نتايج علمي را امكان­پذير مي‌سازد. نقشه­هاي علم به مسيريابي و درك و اطلاع از ساختار پويا و متنوع علم و فناوري كمك مي­كند؛ به نحوي كه درك حجم عظيمي از داده­هاي توليدشده از طريق پژوهش‌هاي علمي را ميسر مي­سازد. یافته­های حاصل از مطالعات سنجش و ارزیابی علم، فناوری و نوآوری از مهم­ترین ابزارهای سیاست­گذاری توسعه علم، فناوری و نوآوری در هر کشور به­شمار می­رود (افتخاری و همکاران، 1397). از این­رو این سنجش باید به­گونه­ای صورت پذیرد که با تکیه بر نتایج آن بتوان تصویری واقعی­تر از وضعیت کشور خود در مقایسه با سایر کشورها به­دست آورد (نوروزی چاکلی و حسن زاده، 1389).

3)       روش شناسی تحقیق

        اين تحقيق از نوع تحقيقات كاربردي است و با روش علم سنجي تحليل هم رخدادي و تحليل هم واژگاني انجام شده است. در اين تحقيق كه از نوع پژوهش هاي علم سنجي است، و با استفاده از روش تحليل استنادي آمايش آموزش و استفاده از تكنيك ارزيابانه انجام شده است؛ ارتباط در جهان مورد ارزيابي قرار مي‌گيرد. در این بخش گام­های طی شده جهت انجام علم­سنجی و ترسیم شبکه­های هم­واژگانی و هم­کشوری در رابطه با «مشارکت ذینفعان در کارآفرینی دانشگاه» تشریح شده است. مراحل انجام مطالعه در شکل نشان داده شده است:

 

---

[1]  teaching and research

[2]  Dzisah & Etzkowitz

[3]  Guerrero et al

[4]  Krabel & Mueller

[5]  Maia and Claro

[6]  Wiesmeth

[7]  Ayuso

[8]  Dawkins

[9]  Clark

[10]  stand-up

[11]  Perkmann et al

[12]  Yusof and Jain

[13]  Agrawal

[14]  Martin

[15]  an evolutionary perspective

[16]  basic research

[17]  Siegel and Wright

[18]  Bok

[19]  Slaughter and Rhoades

[20]  Grimaldi

 

 

 

شکل 1، مراحل انجام تحقیق

 

 

4)       یافته‌های تحقیق

در این بخش، گام های مطرح شده جهت علم­سنجی و ترسیم ساختار و نقشه­های علمی مرتبط با «مشارکت ذینفعان در کارآفرینی دانشگاه»» تشریح شده‌اند. برای این منظور نیاز است که مهمترین واژگان در این حوزه شناسایی و تحلیل­های مربوطه در این حوزه انجام شوند. در گام اول و در ابتدا در پایگاه استنادی Scopus جستجوی حوزه­ مذکور مطابق زیر انجام شده است: 

 

 

جدول 1، مهمترین کلید واژه‎های بکار گرفته شده در پایگاه اسنادی

واژگان کلیدی پژوهش	("University Entrepreneurship" AND”stakeholder")
	("University Entrepreneurship" AND”stakeholder involvement")

 

 

تعداد نتایج حاصله در حدود 325 مدرک (شامل مقاله، کتاب و...) تا سال 2021 میلادی می­باشد که از این پایگاه بازیابی شده است. تعداد مدارک منتشر شده در دنیا در این حوزه و روند آن در شکل زیر نشان داده شده است.

 

 

نمودار 1، تعداد و روند مدارک منتشر شده در دنیا

 

 

 

وضعیت نوع مدارک منتشر شده (مقاله کنفرانسی، مقاله ژورنال، کتاب، فصل از کتاب، ...) در دنیا و همچنین درصد مدارک مربوطه در این حوزه نیز در شکل زیر نشان داده شده است. همانطور که مشخص است، مقالات ژورنالی بیشترین میزان مدارک منتشر شده در این حوزه با بیش از 68 درصد را به خود اختصاص داده­اند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نمودار 2، وضعیت مدارک منتشر شده در دنیا 

 

نویسندگان این حوزه در دنیا، با بیشترین تعداد مدرک منتشر شده (10 نویسنده برتر) در شکل زیر نشان داده شده است.

 

 

نمودار 3،  نویسندگان برتر در حوزه مورد بررسی

 

 

همچنین 10 موسسه/دانشگاه/مرکز تحقیقاتی در دنیا که بیشترین تعداد مدارک را در این زمینه منتشر نموده‌اند در شکل­ زیر نشان داده شده است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نمودار 4، نهادهای برتر دنیا در حوزه مورد بررسی

 

 

وضعیت رتبه­بندی کشورهای دارای بیشترین مدرک منتشر شده در جهان نیز در نمودار زیر نشان داده شده 

است.

 

 

 

 

نمودار 5، کشورهای دارای بیشترین مدرک منتشر شده در جهان 

 

همانگونه که مشخص است کشورهای ایالات متحده امریکا، بریتانیا و ایتالیا در صدر این رتبه­بندی قرار دارند. نکته قابل توجه این است که در بین ده کشور برتر در زمینه مورد بررسی، تنها کشور اندونزی از بین کشورهای آسیایی در این لیست وجود دارد. بررسی وضعیت دیگر کشورهای آسیایی بویژه کشور ایران در نمودار زیر آورده شده است:

 

 

نمودار 6، کشورهای آسیایی دارای بیشترین مدرک منتشر شده در جهان 

 

وضعیت و میزان مدارک منتشر شده در حوزه­های موضوعی مختلف نیز در شکل زیر نشان داده شده است. همانگونه که در شکل زیر نشان داده شده است، حوزه «مدیریت، کسب و کار و حسابداری» و «علوم اجتماعی» بیشترین میزان مدارک را در این حوزه به خود اختصاص داده­‌اند.

 

 

 

 

نمودار 7، وضعیت و میزان مدارک منتشر شده در زمینه­های موضوعی مختلف

 

در ادامه و به­منظور ترسیم ساختار این حوزه در دنیا، در ابتدا با استفاده از خروجی­های حاصل از پایگاه «اسکوپوس» و با بهره­گیری از نرم­افزار Bibexcel، تحلیل واژگان مربوطه در مدارک انجام شده است. در این قسمت لغات موجود در مدارک استخراج و مرتبط­ترین واژگان از میان آن­ها جهت نمایش در شبکه انتخاب شده­اند. اینکار باعث می­شود که لغاتی که اهمیت کمتری در این مدارک دارند، حذف شده و شبکه نیز فقط بر روی نمایش لغات مهم در این حوزه متمرکز شود.

 

 

جدول 2، پرتکرارترین واژگان 

تعداد تکرار	واژه
128	entrepreneurship
60	students
56	Engineering education
76	innovation
78	education
44	entrepreneur
52	Technology transfer
38	teaching
104	Entrepreneurship education
52	Academic entrepreneurship
34	ecosystems
26	curricula
48	Entrepreneurial univerrsity
32	stakeholder
26	Economic and social effects
22	Economics
30	University sector
16	Research
18	Economic development
48	Higher education
28	university
22	Sustainable development
18	Knowledge transfer
18	Knowledge management
14	commercialization
18	Entrepreneurial education
6	University-industry collaboration
8	Stakeholder involvement
20	Social entrepreneurship
14	Reginal development
12	curriculum
14	Entrepreneurial ecosystem

 

 

در گام بعدی باید خروجی به­دست آمده از نرم‌افزار Bibexcel را وارد نرم افزار VOSViewer نماییم و تحلیل‌های مربوطه را انجام دهیم. اولین خروجی که از این نرم افزار به­دست آمده است مطابق شکل زیر است. کوچک یا بزرگ بودن دایره­ها در شکل زیر نشان­دهنده این موضوع است که در حوزه «مشارکت ذینفعان و توسعه کارآفرینی دانشگاهی» چه میزان هر واژه تکرار شده است. همانطور که در این شکل مشخص است، واژه­های «کارآفرینی»، «کارآفرینی دانشگاهی»، «آموزش کارآفرینی»، «ذینفع» و «انتقال فناوری» چون دایره­های بزرگتری دارند، در واقع بیشترین تکرار را در میان مدارک منتشر شده در این حوزه دارند. در اين نقشه هر يك از رنگ­هاي به­كار رفته، معرف يك خوشه موضوعی مي­باشد. همانطور که مشخص است واژگان موردنظر در 51 خوشه دسته­بندی شده­اند.

 

 

 

نمودار 8، شبکه هم واژگانی در حوزه «مشارکت ذینفعان در کارآفرینی دانشگاهی»

 

در گام بعدی باید خروجی به­دست آمده از نرم افزار Bibexcel را وارد نرم افزار VOSViewer نماییم و تحلیل­های مربوطه را انجام دهیم. اولین خروجی که از این نرم افزار به­دست آمده است مطابق شکل زیر است. کوچک یا بزرگ بودن دایره­ها در شکل زیر نشان­دهنده این موضوع است که در حوزه «مشارکت ذینفعان در کارآفرینی دانشگاهی» چه میزان هر واژه تکرار شده است. همانطور که در این شکل مشخص است، واژه­های «آموزش کارآفرینی»، «کارآفرینی دانشگاهی» و «کارآفرینی» چون دایره­های بزرگتری دارند، در واقع بیشترین تکرار را در میان مدارک منتشر شده در این حوزه دارند. در اين نقشه هر يك از رنگ­هاي به­كار رفته، معرف يك خوشه موضوعی مي­باشد. همانطور که مشخص است واژگان موردنظر در 51 خوشه دسته­بندی شده­اند. در این شکل مجموع 1592 لغت به کار رفته است.

 

 

نمودار 9، شبکه هم واژگانی در حوزه «مشارکت ذینفعان در کارآفرینی دانشگاهی»

 

همچنین وضعیت تراکم (چگالی) و پراکندگی واژگان در این حوزه نیز در شکل زیر نشان داده شده است.

 

 

نمودار 10، وضعیت تراکم (چگالی) و پراکندگی واژگان شبکه هم واژگانی در حوزه «مشارکت ذینفعان در کارآفرینی دانشگاهی»

 

 

در شکل بالا، بیشترین میزان توجه به واژگان با رنگ زرد نشان داده شده است. بنابراین لغتی همچون «کارآفرینی»، «آموزش»، «کارآفرینی دانشگاهی»، «آموزش کارآفرینی» دارای بیشترین توجه در این حوزه است. به همین ترتیب رنگ­های سبز و آبی بیشترین میزان توجه را به خود اختصاص داده­اند. واژه «ذینفع» در این نمودار در ناحیه سبز قرار گرفته است که نشان دهنده این است که بررسی این حوزه هنوز مورد غفلت قرار گرفته است. همچنین دوری و نزدیکی لغات نیز در این شکل دارای معنی و مفهوم می‌باشد. به این­صورت که مثلا اگر فاصله دو واژه نسبتا کم باشد در نتیجه می­توان بیان نمود که این دو واژه در مدارک زیادی با هم بکار رفته­اند. همچنین اگر فاصله دو واژه از هم زیاد باشد به این معنی است که در مدارک کمی این دو واژه با یکدیگر به­کار رفته­اند.

5)       نتيجه‌گيري 

یافته های حاصل از مطالعات علم‌سنجی به عنوان ابزارهای سیاست‌گذاری توسعه‌ای و برنامه‌ریزی در هر کشوری کاربردپذیر هستند. همانطور که در شکل زیر قابل مشاهده است، مبحث مشارکت ذینفعان در کارآفرینی دانشگاهی در جهان مورد توجه قرار گرفته است و در کشور ایران نیازمند دقت نظر بیشتر با توجه به اهمیت آن در دنیا دارد. خوشه­های 51 گانه به صورت دقیقتر و مصورسازی شده در شکل زیر نشان داده شده است.

 

 

نمودار 11، خوشه­های 51 گانه شبکه هم واژگانی 

 

 

بر اساس نتایج علم سنجی مطالعه حاضر، وضعیت ارتباطات و همکاری­های بین­المللی میان کشورها در زمینه «مشارکت ذینفعان در کارآفرینی دانشگاهی دانشگاه‌ها» به این صورت است که 71 کشور در این حوزه همکاری بین­المللی دارند که در این میان کشورهای آمریکا، بریتانیا و ایتالیا بیشترین همکاری را دارند. نتایج تحقیق نشان داد که در مطالعات مربوط به سازه‌های پژوهش هم رخدادی وجود دارد. بر این اساس، کشورهای آمریکا و بریتانیا در این زمینه پیشرو بوده اند. ایران عملکرد نسبتا ضعیفی در دنیا و همچنین در بین کشورهای آسیایی تنها با داشتن سه سند منتشر شده در رابطه با موضوع مورد مطالعه داشته است و با توجه به چالش تجاری سازی اقدامات کارآفرینانه دانشگاه‌ها در کشور، تحقیق، مطالعه و کاربست در این حوزه جهت کارآمدسازی بهینه منابع موجود و همچنین بسترسازی بروز مشارکت فعالانه ذینفعان دانشگاهی جهت حمایت از مراکز رشد، مراکز نوآوری دانشگاه‌ها ضروری می‌باشد. در همین رابطه مطالعات نوولا و دیگران (2019) و گیانیودیز و میک (2019) به نقش پررنگ ذی‌نفعان درون دانشگاه‌ها و بیرون از دانشگاه‌ها در موفقیت توسعه کارآفرینی دانشگاهی اشاره نموده‌اند. در ادبیات فعلی کمبود مطالعاتی که به بررسی نوآوری در مدل کسب و کار دانشگاه های کارآفرین در نتیجه تاثیرات ذی‌نفعان متعدد پرداخته باشند، کاملا به چشم می‌خورد (میلر و همکاران¹، 2014). در حالیکه ادبیات موجود حاکی از اهمیت ایجاد مدل کسب و کار مشترک همراه با مشارکت ذی‌نفعان متعدد به عنوان ابزاری برای مزیت رقابتی پایدار در دانشگاه ها تاکید دارد. با اینحال، ذی‌نفعان شخصی هر کدام اهداف، علایق و دغدغه‌های خاص خود را دارند که غالباً با یکدیگر تضاد دارند (فاستر و جونکر²، 2005)، و این منجر به واگرایی در تصمیمات استراتژیک در دانشگاه‌ها می‌شود. بنابراین، توسعه کارآفرینی دانشگاهی و فعالیتهای نوآورانه در دانشگاه‌ها تا زمانی که منافع ذی‌نفعان درونی و بیرونی متعادل نباشد،دشوار است (سینامو و همکاران³، 2009) و این مهم از طریق توجه بیشتر دانشگاه‌های کشور و همچنین دست اندرکاران و سیاست گذاران این حوزه برآورده خواهد شد. از این منظر توجه به ذی‌نفعان اثرگذار بر اکوسیستم کارآفرینانه دانشگاهی دانشگاه می تواند گامی موثر جهت یافتن راه حل‌هایی جهت متعادل سازی بین آنها خواهد بود. در رابطه با نقش مهم ذی‌نفعان در رهبری فعالیتهای کارآفرینانه دانشگاهی هانون (2013)، به نقش پررنگ رهبران در تمام سطوح، از جمله کارکنان، دانشجویان، اساتید و مربیان اشاره نموده که می‌توانند به عنوان عوامل تغییر جهت کارآفرینی دانشگاه به بازیگران اصلی تبدیل شوند. در همین حال گیب و دیگران⁴ (2013)، توضیح داده‌اند که نیاز به تبدیل شدن به یک دانشگاه کارآفرینی به دلیل فشار ناشی از ذی‌نفعان است. از یک سو دولت می خواهد برای مقابله با مشکلات کارگری و علیه بیکاری راه حلی داشته باشد و کارآفرینی دانشگاهی گزینه مناسبی است و از سوی دیگر دانشجویان خواهان مشاغل خوب پس از فارغ‌التحصیلی هستند و انتظار دارند دانشگاه فرصت های شغلی خوبی را برای آنان تضمین کند. 

6)       پیشنهادات 

براساس نتایج پژوهش، پیشنهادهایی به شرح زیر ارایه شده است:

§       بر اساس نقشه‌های علمی مشخص گردید آموزش کارآفرینی یکی از ارکان اصلی در کارآفرینی دانشگاهی است. لذا پیشنهاد می‌شود از تجارب کشورهای پیشرفته در زمینه اقدامات کارآفرینانه دانشگاهی، انتقال فناوری استفاده شود.

§       بر اساس نقش ها علمی مشخص شد، انتقال فناوری یکی از ارکان اصلی در مشارکت ذینفعان در کارآفرینی دانشگاهی است. لذا پیشنهاد می شود عوامل موثر بر انتقال فناوری و همچنین وضعیت دفاتر انتقال فناوری در دانشگاه‌ها و ارتباط ذینفعان در پیشبرد فعالیت های این مراکز به دقت مورد بررسی قرار بگیرد.

§       پیشنهاد می شود با توجه به راهبری کشورهای اروپایی در زمینه مشارکت ذینفعان در توسعه کارآفرینی دانشگاهی، محققان به مطالعه عوامل موفقیت و مقایسه بین این عوامل در چنین کشورهایی جهت پیاده‌سازی آنها در اکوسیستم کارآفرینانه دانشگاهی داخلی بپردازند؛

§       همچنین پیشنهاد می‌شود که به بررسی مدلی جهت مشارکت ذینفعان درونی در توسعه کارآفرینی دانشگاهی و تعیین شدت روابط و میزان اثرگذاری ساز و کارهای مشوق/ محدود کننده بر این مدل پرداخته شود.

 

---

[1]  Miller et al

[2]  Foster and Jonker

[3]  Cennamo et al

[4]  Gibb et al

 

 

 

 

فهرست منابع

 

افتخاری، حسین. عابدی فر، وحید. جدا، رقیه. سجودی سردرود، پروین. محمدی، لیلا. 1397. بکارگیری روش تحلیل هم­رخدادی واژگان برای تجزیه‌وتحلیل نسل پنجم شبکه‌های ارتباطی (5G). هشتمین کنفرانس بین‌المللی توسعه پایدار، عمران و بازآفرینی شهری.

پناهی، عبدالعظیم. مومنی، عزت. اکبری، محمد. کمال نژاد. عالیه. 1395. تحلیل تطبیقی استنادهای پایان نامه­های دکتری روانشناسی عمومی دانشگاه­های علامه طباطبایی و تربیت مدرس. پژوهشنامه علم سنجی. دوره 2. شماره 1.

حیدری, علی اکبر، امیری سردری، زهره، جمشیدی, محمد جواد، سالارزهی، حبیب الله. (1399). شناسایی و تبیین ابعاد زیرساخت و فناوری صنعت‌ بوم‌گردی بر جذب فرشتگان کسب‌و‌کار در راستای توسعۀ صنعت گردشگری روستایی استان کرمانشاه.  فصلنامه علمی پژوهشی توسعه کارآفرینی. 199-216، (2)13.

مصطفوی، اسماعیل. کیانی، حمیدرضا. 1394. ارزیابی تطبیقی کشورهای اسلامی پیشرو در تولید علم: مطالعه ایران، ترکیه، مصر و پاکستان در پایگاه اطلاعات علمی ESI. پژوهشنامه علم سنجی. دوره 1. شماره 1.

نوروزی چاکلی، عبدالرضا. حسن زاده، محمد. 1389. توسعه علم، فناوری و نوآوری؛ رهیافت شاخص­های علم­سنجی. مدیریت اطلاعات سلامت. دوره ۷. شماره ۴.

 

Arroyo-Vázquez, M., Van der Sijde, P., & Jiménez-Sáez, F. (2010). Innovative and creative entrepreneurship support services at universities. Service business, 4(1), 63-76.

Bischoff, K., & Volkmann, C. K. (2018). Stakeholder support for sustainable entrepreneurship-a framework of sustainable entrepreneurial ecosystems. International Journal of Entrepreneurial Venturing, 10(2), 172-201.

Bok, D. (2009). Universities in the marketplace: The commercialization of higher education (Vol. 49): Princeton University Press.

Dzisah, J., & Etzkowitz, H. (2008). Triple helix circulation: the heart of innovation and development. International Journal of Technology Management & Sustainable Development, 7(2), 101-115.

Freeman, R. E. (2010). Strategic management: A stakeholder approach: Cambridge university press.

Gianiodis, P. T., & Meek, W. R. (2019). Entrepreneurial education for the entrepreneurial university: a stakeholder perspective. The Journal of Technology Transfer, 1-29.

Grassa, V. M., Lloret, J., Rodríguez, C., Romero, L., Sanabria, E., & Sanchis, V. (2008). Cooperative work for teacher Training. WSEAS transactions on advances in engineering education, 5(2), 69-76.

Grimaldi, R., Kenney, M., Siegel, D. S., & Wright, M. (2011). 30 years after Bayh–Dole: Reassessing academic entrepreneurship. Research Policy, 40(8), 1045-1057.

Gustomo, A., & Ghina, A. (2017). Building a systematic framework for an entrepreneurial university. International Journal of Advanced and Applied Sciences, 4(7), 116-123.

Leonidou, E., Christofi, M., Vrontis, D., & Thrassou, A. (2018). An integrative framework of stakeholder engagement for innovation management and entrepreneurship development. Journal of business research.

LOŠťÁKOVÁ, H. (2009). Diferencované řízení vztahů se zákazníky: Grada.

Maia, C., & Claro, J. (2013). The role of a Proof of Concept Center in a university ecosystem: an exploratory study. The Journal of Technology Transfer, 38(5), 641-650.

Miller, K., McAdam, M., & McAdam, R. (2014). The changing university business model: a stakeholder perspective. R&D Management, 44(3), 265-287.

Novela, S., Syarief, R., Fahmi, I., & Arkeman, Y. (2021). BUILDING INSTITUTIONAL MODEL OF ENTREPRENEURIAL UNIVERSITY. International Journal of Management (IJM), 12(1).

Siegel, D. S., & Wright, M. (2015). Academic entrepreneurship: time for a rethink? British Journal of Management, 26(4), 582-595.

Tetřevová, L., & Sabolova, V. (2010). University stakeholder management and university social responsibility. WSEAS transactions on advances in engineering education, 7(7), 224-233.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Scientometrics and Mapping of Scientific Structure and Maps Related to "Stakeholder Involvement in University Entrepreneurship"

 

Mahnaz Norouzi

Department of Management, West Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

 

Morteza Moosa khani (Corresponding Author)

Professor, Department of Management, Tehran Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

 

Abdolreza Sobhan

Assistant Professor, Department of Higher Education Management, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

 

 

Abstract

    Today, universities are turning to entrepreneurial activities. The distribution of education, government budget constraints, global competition, and the changing demands of the knowledge-based economy have led higher education institutions to pay more attention to economic development and entrepreneurial activities. In the meantime, academic stakeholders play a vital role in the entrepreneurial actions of universities. The purpose of this study is to investigate the involvement of stakeholders in university entrepreneurship. The research community includes all scientific documents in the field that indexed in the "Scopus" database until 2021. This study done using scientometric approach, lexical co-occurrence and content analysis of documents. The study population includes all articles related to the research topic. In order to conduct research after designing research questions, a systematic search conducted based on related keywords - stakeholders, academic entrepreneurship - from reputable databases. The results of this study showed that in these two fields, various researches conducted independently in the world, but the issue of stakeholder involvement in the development of university entrepreneurship studied in few researches, which said that this field is an emerging research it is impressive. The results showed that the United States and the United Kingdom had the most cooperation in stakeholder involvement in university entrepreneurship.

Keywords: Stakeholder Involvement, Academic Entrepreneurship, Scientometrics

 

---