تاثیر توسعه صنعت نفت و گاز بر تحولات فرهنگی منطقه ویژه اقتصادی پارس جنوبی و پالایشگاه نفت آبادان
الموضوعات :
مهدی پورعلی
1
(استانداری بوشهر)
جمال الدین طبیبی
2
(استاد-عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران)
علی اکبر رضایی
3
(عضو هیئت علمی ، رشته مدیریت فرهنگی ، دانشگاه آزاد ، واحد علوم و تحقیقات ، تهران ، ایران)
الکلمات المفتاحية: نظریه تحولات فرهنگی اینگهارت, ارزشهای فرهنگی, تحولات فرهنگی,
ملخص المقالة :
منطقه ویژه اقتصادی پارس جنوبی عسلویه و پالایشگاه نفت آبادان از جمله مناطقی هستند که فرآیند صنعتی شدن و پیشرفت؛ زمینه تحولات را در عرصه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و... فراهم آورده است. با وجود تاثیر فزاینده صنعت نفت و گاز به عنوان سرمایههای ملی کشور بر وضعیت اقتصادی، توجه به تاثیر این صنایع در حوزه فرهنگ و ابعاد آن نیز نباید نادیده گرفته شود. در واقع، آنچه در توسعهی صنعتی اتفاق میافتد، تغییر فرهنگ، ارزش های آن و ابعاد مرتبط با آن نیز در اثر آن دچار تغییر میشوند. در این راستا، پژوهش حاضر دیدگاهی چند بعدی و کل‌‌نگر به مبحث تحولات فرهنگی اتخاذ کرده است و هدف کلی پژوهش تبیین تاثیر توسعه صنعت نفت و گاز بر تحولات فرهنگی است. جامعه آماری این پژوهش را کلیه افراد 60- 15ساله شهرعسلویه و آبادان که در سال 1395 ساکن هستند را تشکیل میدهد. روش پژوهش؛اکتشافی، توصیفی، همبستگی و از روشهای آماری استباطی و غیر استباطی مانند: انحراف معیار ، میانگین، ضریب همبستگی پیرسون و نمونهگیری خوشهای استفاده شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که بر اثر در هم آمیختگی صنعت و سنت در منطقه عسلویه و آبادان شاهد نوعی گسست و تعارض فرهنگی بوده ایم که بر اثر توسعه صنعت نفت و گاز در منطقه عسلویه و آبادان تغییرات گسترده ای در ارزش های فرهنگی ،اعتقادات مذهبی ، فرهنگ خانوادگی ، الگوی ازدواج و عناصر مادی ایجاد گردید.
_||_
تاثیر توسعه صنعت نفت و گاز بر تحولات فرهنگی
منطقه ویژه اقتصادی پارس جنوبی و پالایشگاه نفت آبادان
مهدی پورعلی 1
سید جمال الدین طبیبی2
علی اکبر رضایی3
چکیده
منطقه ویژه اقتصادی پارس جنوبی عسلویه و پالایشگاه نفت آبادان از جمله مناطقی هستند که فرآیند صنعتی شدن و پیشرفت؛ زمینه تحولات را در عرصه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، زیست محیطی و... فراهم آورده است. با وجود تاثیر فزاینده صنعت نفت و گاز به عنوان سرمایههای ملی کشور بر وضعیت اقتصادی، توجه به تاثیر این صنایع در حوزه فرهنگ و ابعاد آن نیز نباید نادیده گرفته شود. در واقع، آنچه در توسعهی صنعتی اتفاق میافتد، تنها تغییر الگوهای صنعتی و اقتصادی نیست، بلکه فرهنگ، ارزش های آن و ابعاد مرتبط با آن نیز در اثر آن دچار تغییر میشوند. در این راستا، پژوهش حاضر ديدگاهي چند بعدي و كلنگر به مبحث تحولات فرهنگی اتخاذ کرده است و هدف کلی پژوهش تبیین تاثیر توسعه صنعت نفت و گاز بر تحولات فرهنگی است. جامعه آماری این پژوهش را کلیه افراد 60- 15ساله شهرعسلویه و آبادان که در سال 1395 ساکن هستند را تشکیل میدهد. روش پژوهش؛اکتشافی، توصیفی، همبستگی و از روشهای آماری استباطی و غیر استباطی مانند: انحراف معیار ، میانگین، ضریب همبستگی پیرسون و نمونهگیری خوشهای استفاده شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که بر اثر در هم آمیختگی صنعت و سنت در منطقه عسلویه و آبادان شاهد نوعی گسست و تعارض فرهنگی بوده ایم که بر اثر توسعه صنعت نفت و گاز در منطقه عسلویه و آبادان تغییرات گسترده ای در ارزش های فرهنگی ،اعتقادات مذهبی ، فرهنگ خانوادگی ، الگوی ازدواج و عناصر مادی ایجاد گردید.
کلیدواژه: تحولات فرهنگی، ارزشهای فرهنگی، نظریه تحولات فرهنگی اینگهارت.
مقدمه
با گسترش صنایع نفت و گاز در منطقه ویژه اقتصادی پارس و پالایشگاه نفت، شهرستان عسلویه و آبادان به صورت مضاعفیمواجهه با تحولات صنعتی را تجربه می نماید. توسعه صنعت نفت و گاز در این مناطق مبناهایی را برای گذر از یک جامعه سنتی به یک جامعه صنعتی و شهری فراهم ساخته است و در فرآیند انتقال، تحولات وسیعی را در ابعاد فرهنگی بر جای گذاشته است. این تحولات فرهنگی دلایل متفاوتی میتواند داشتهباشد؛ صنعتی شدن و گسترش زیرساخت های ناشی از آن بدون توجه به کیفیت فرهنگی بومی و داشتن سندی که تغییرات و تحولات ناگهانی آن را توجیه کند، میتواند مهمترین نقش را در تحولات فرهنگی ایفاکند. در نتیجه چنين وضعيتی است که این تحولات، میتواند بر محیط فرهنگی- اجتماعی و گروه هدف، اثرات سوء خود را نشاندهد. در نتیجه آنومي يا تحولات فرهنگی زمينة لازم را براي پيدايش بحران هويت، تغییر ارزشها و هنجارها، سرخوردگيهاي رواني، فردگراييهاي خودخواهانه، جمع گراييهای خاصگرايانه، بيتعهدي، تضعیف باورهایدینی، هنجارشکني، تغییر در روابط خانوادگی، الگوهای ازدواج، غذا، پوشاک، مسکن ... خشونت و احساس ناامنی، نارضايتي و برون گرايي پديد ميآورد.
هدف اصلی اين پژوهش تعیین تاثیر توسعه صنعت نفت و گاز بر تحولات فرهنگی منطقه ویژه اقتصادی پارس جنوبی و پالایشگاه نفت آبادان است . با توجه به حضور فعال شركت هاي بينالمللي و همچنين حضور گسترده اقوام ايراني (ترك ،لر ، كرد ، گيلك ، بلوچ ، عرب و عجم و ...) از سراسر كشور در پروژهها و صنايع مناطق عسلويه و آبادان تأثيرگذاري و تأثير پذيري مستقيم و غيرمستقيم از پيامدهاي آن به ارزيابي تاثیرات توسعه صنعت نفت و گاز بر تحولات فرهنگی مردمان عسلويهو آبادان با تأكيد بر شاخصهاي فرهنگي جمهوري اسلامي ايران می پردازد.
تحول در تعریف عبارتست از حرکت از یک وضعیت به وضعیت دیگر،در فرهنگ لغت تحول چنین تعریف شده است: دگرگون کردن چیزی را به شکل و حالت دیگر در آوردن.تحولات فرهنگی یک نوع فرایند تدریجی است و بازتاب دگرگونی در تجربههای سازنده ای است که به نسلهای مختلف شکل داده است به همین دلیل ارزشها و هنجارهای سنتی در میان نسلهای گذشته کاملا گستردهاند، در حالی که گرایشهای جدید تا حد زیادی در میان نسلهای جوانتر نفوذ دارند و با جایگزینی نسل جدید با نسل گذشته آن، جهانبینی متداول و محیط زندگی این جوامع تحول مییابد
( غفاری ،1396 ، 138 )
به میزانی که به‌واسطه پیشرفت علم، تعامل با سایر فرهنگ‌ها و اعمال اراده انسان‌ها در امور تحولاتی در شیوه زندگی رخمی‌دهد، برحسب میزان شدت این تحولات، فرهنگ یک جامعه نیز دچار تحول می‌شود .تحولات فرهنگی متأثر از نظام ارزشی است که خود متأثر از تحولات کلی و وسیعتری است که در جوامع رخ می دهد.تحولات فرهنگی متناسب و همزمان با تحولات محیطی تغییر می پذیرد ولی به لحاظ بطی ء بودن دگرگونیها، این گونه تحولات را از طریق بررسی نسلی میتوان مورد کاوش قرار داد(اینگلهارت، 1382 ، 52 )
وقتی تحولات حاصل از تحولات درونی جامعه را مورد بررسی قرار می‌دهیم، به دو حوزه تحول آفرین میرسیم یکی تحولات آگاهانه، که نهادها و سازمان‌ها و شخصیت‌های فرهنگی یک جامعه تلاش میکنند از طریق تحول و تحکیم در آگاهی‌ها و باور‌ها در مخاطبان خود، ایجاد کنند و دیگر آن‌که، به‌صورت غیر مستقیم از متن تحولات جامعه و متأثر از اراده انسان‌ها، تحولات علمی و از کارکرد فعالیت‌های جدید صنعتی، اقتصادی، سیاسی، قضایی، نظامی و غیره حاصل می‌شود. همین‌طور از مطالعه روی تحولات حاصل از تعامل جامعه با سایر جوامع، به دو گونه تأثیر از بیرون جامعه بر‌می‌خوریم، که یکی حاصل تعاملات طبیعی است که از رهگذر پیشرفت‌های علمی، فناوری‌ها، مصرف کالا‌ها و خدمات جدید یا پذیرش علوم انسانیِ خلق‌شده در آن کشور‌ها حاصل می‌شود و گونه‌ای دیگر، تلاش‌های سازمان‌یافته‌ای است که به‌صورت آگاهانه برای تحول در نظام باور‌ها و ارزشهای یک جامعه از سوی حکومت‌های کشور‌های رقیب، به‌عمل می‌آید.با پذیرش این طبقه‌بندی برای تحولات فرهنگی، میتوان مدعی شد که تحولات فرهنگی از قواعد و قوانینی تبعیتمی‌کند که بخشی از آن شناختهشده و بخشی از آن ناشناخته است و میتوان با تمهیداتی از پیش‌طراحی‌شده، بخش‌های بیشتری از این تحولات را شناسایی و مدیریت كرد، لیکن قبل از آن، باید نظام حاکم بر تحولات فرهنگی را شناسایی کرد تا با طراحی سیستمی برای آن، امکان مهندسی فرهنگی فراهم شود
( ریویر ، 1395 ،256)
سنت و آداب و رسوم حافظه یک قوم است. آداب و رسوم بر زیستهها و تجربههاى گذشته است و در این میان ارزش های فرهنگی در اذهان نسلها رسوب مىکند و آگاهانه یا ناآگاهانه به ارث مىرسد.ارزش های فرهنگی به نوعى تنظیم کننده رفتار، رویکرد، دید و یا حتى نگرش به جهان هستى است. فرهنگ یک مقوله اجتماعى است و در بستر ارزش های فرهنگی شکل میگیرد. مىتوان گفت که ارزش و فرهنگ تأثیر و تأثر متقابل دارند.در ارزش نوعى معقولیت هست؛ اما معقولیت غیر از عقلانیت است. معقول بودن نوعى تمکین کردن است. هرچیزى به گمانى معقول است، ولى هر چیزى عقلانى نیست؛ یعنى نمىشود براى آن تعقل، زمان و مکان قائل شد.صنایع نفت و گاز همواره خود را در ستيز و چالش با كهنگى، كهنه پرستى، ركود، عقب افتادگى، توسعه نيافتگى و نيز در ستيز با هر گونه قدمت و ارزش قرار مى دهد و در واقع كشش و تمايل آن به سوى آينده است. به همين خاطر،صنایع نفت و گاز - على رغم بسيارى از جزميت ها و مطلق انديشى هايش - مدعى است كه دستاوردهاى خود را نيز به عنوان جريان هايى سيال و غير قطعى تلقى مى كند و آنها را فقط تا اطلاع ثانوى معتبر مى شمارد. ( میرزایی ، 1396 ، 22)
در واقع مسئله اساسی صنایع نفت و گازدر عسلویه و آبادان پایان یافتن سیاست، ارزش های فرهنگی (اخلاق وسنت خرافه گرایانه) است که تنهادر پرتو آن دموکراسی به معنای دقیق کلمه موضوعیت و فعلیت مییابد. از این رو آنتونیگیدنز رویارویی صنعت با ارزش های فرهنگی را ذات مدرنیته می داند. زیرا در ارزش های فرهنگی، گذشته مورداحترام است و نهادها ارزش دارند. فرد سنتی نیز کسی است که در متن و بستر کردار های سنتی زندگی می کند، بی آن که به آن بیاندیشد. در عسلویه و آبادان ارزش های فرهنگی در قالب سنت گرایی خود را نشان می دهد و واکنشی است دفاعی که آگاهانه با رجعت به سنت ها، در پی حل معضلاتی است که دنیای صنعت نفت و گاز در جامعه پیش روی مردم قرار می دهد. حال آن که متقابلا صنایع نفت و گاز به افسون زدایی از آن ها می پردازد. برخی از اندیشمندان ایرانی نیز به ناکارائی قطبی کردن و رویارو قرار دادن ارزش های فرهنگی در مقابل صنعت اشاره می کنند( بهنام ، 1395، 33 ) با ورود صنعتی نفت و گاز در جامعه با تعریف و تحدید عقلانیت خاص خود، استانداردی را برای همه شئون زندگی انسان معرفی می کند و کسی را که خارج از این عقلانیت بیندیشد و مغایر با این استاندارد عمل کند فردی غیرعقلانی و نامعقول و به اصطلاح دیوانه می خواند.
برای چنین فردی جایی برای زندگی در این جامعه نیست. جامعه صنعتی او را از خود طرد می کند. و در گوشه ای از شهر حصاری را دور او می کشد و به تدریج افراد دیگر غیر معقول را وارد آنجا می کند این خصیصه اصلی صنایع نفت و گاز است. صنعت نفت و گاز از این حیث انحصارگراست، یعنی عقلانیتی منافی با استانداردهای خود را برنمی تابد. اما توجه به ارزش های فرهنگی در سنت گرایان چنین نیست. بر اساس سنت گرایی، منشاء همه سنت ها و آداب و رسوم ها ارزش های فرهنگی است و به صورت کلی از ان تحت عنوان حکمت خالده یا حکمت جاودان4یاد می شود: «این حکمت ازلی5که مفهوم ارزش ها را از آن تفکیک نمی توان کرد و یکی از مولفه های اصلی مفهوم سنت را تشکیل می دهد.مردم سنت گرای منطقه صنعتی عسلویه و آبادان ارزش های فرهنگی را نگرش ارتجاعی و بازگشت به گذشته نمی داند بلکه ارزش ها از منظر آن ها آموزه هایی زنده و جاوید است که در برهه ای از تاریخ توسط این صنعت کنار گذاشته شدند.
ارزش های فرهنگی مد نظر سنت گرایان، دارای منشاء بشری نیست که با گذشت زمان غبار کهنگی و فرسودگی بر آن بنشیند بلکه این ارزش ها در مراتب عالی تر هستی ریشه دارند: «سنت …6به معنای حقایق یا اصولی است دارای منشاء الهی که از طریق شخصیت های مختلفی معروف به رسولان، پیامبران، اوتاره ها، لوگوس یا دیگر عوامل انتقال، برای ابناء بشر و در واقه، برای یک بخش کامل کیهانی آشکار شده و نقاب از چهره آن ها برگرفته شده است…»
( گنجی ، 1396، 123)
این حقیقتی است که صنعت نفت و گاز به واسطه ورود در مناطق عسلویه و آبادان نفی همه ارزش ها نیست، هرچند بی شک بررسی نقادانه آنها است. صنعت نفت و گاز نقد نگرشی است که سنت وارزش های فرهنگی را به ایدئولوژی بدل می سازد. نقد کرداری است که سنت ها را راهنما والگوی زندگی روزمره فرد می نماید و با مشروعیت بخشیدن به آن، ارزش ها را دائما باز تولید می کند. این نیز حقیقتی است که هیچ جامعه ای با نفی و گسست یک شبه از گذشته خویش به پیش نرفته است اما آن چه صنایع نفت و گاز را از ارزش های فرهنگی و زیست سنتی جدا می سازد، همان خصلت انتقادی مدرنیته و راز زدایی ارزش ها به جای پیروی از آنست. همچنین این صنعت، مرجعی غیر عقلی برای اداره امور خود نمی شناسد. کم رنگ نمودن این ویژگی های اساسی صنایع نفت و گاز، به تقلیل گرایی و تبدیل آن به شبه مدرنیسمی می انجامد که جوامع پیرامونی چون ایران سخت از آن رنج برده اند(آشوری ، 1394 ، 156)
مرادی در منطقه عسلویه پژوهشی در سال( 1395) در مورد پیشگیری از بیگانگی فرهنگی در بین مردم عسلویه از توسعه صنایع نفت و گاز با روش رگرسیون خطی ارائه نموده و به این نتیجه رسیده است که وجود صنایع نفت و گاز در منطقه عامل کاهش میزان پایبندی مردم به شعائر فرهنگی و آداب و رسوم بومی خود بوده است.
فسایی در منطقه عسلویه پژوهشی در سال( 1395) در مورد ارائه یک الگوی مخصوص برای مسائل و انحرافات اجتماعی در عسلویه با استفاده از روش آزمون t و تحلیل واریانس ارائه نموده و به این نتیجه رسیده است که بین تحولات اقتصادی و صنعتی در منطقه با کاهش میزان پایبندی به قانون و مقررات رابطه وجود دارد.
طالبیان در منطقه عسلویه پژوهشی در سال ( 1394) در مورد تاثیر اجتماعی توسعه صنعتی در منطقه عسلویه با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی ارائه نموده و به این نتیجه رسیده است که با توجه به پیشرفت صنعت در این حوزه ساخت های فرهنگی در راستای صنعت رشد نکرده است و این مسئله باعث شده است که خسارات جبران ناپذیری در بافت فرهنگی منطقه وارد شود.
نیازی در بندر امام پژوهشی در سال ( 1394) در مورد شناسایی موانع و چالش های تغییرات فرهنگی با استفاده از روش آزمون t ارائه نموده و به این نتیجه رسیده است که بین توسعه صنعت پتروشیمی با تغییرات فرهنگی مردم بندر امام رابطه معنا داری وجود دارد.
تبریزی در آبادان پژوهشی در سال ( 1393) در مورد بررسی وجود صنایع نفت آبادان و تاثیر آن بر عناصر مادی ( غذا ، پوشاک ، مسکن ، موسیقی ) با استفاده از روش رگرسیون ارائه نموده و به این نتیجه رسیده است که بین وجود صنایع نفت آبادان و پایبندی به عناصر مادی(غذا،پوشاک مسکن،موسیقی) مردم منطقه رابطه معنا داری وجود دارد.68 درصد از افراد نمونه اعتقاد داشتند که میزان پایبندی به غذا ،پوشاک،مسکن،موسیقی بومی منطقه با ورود صنعت تضعیف شده است.
هاشمی در عسلویه پژوهشی در سال ( 1393 ) در مورد رابطه شکل گیری تجمل گرایی و زیاده خواهی در وابط اجتماعی مردم عسلویه با ایجاد صنایع صنایع نفت و گاز در منطقه با استفاده از روش آزمون t و تحلیل واریانس ارائه نموده و به این نتیجه رسیده است که رابطه مستقیمی بین افزایش تجمل گرایی در روابط اجتماعی مردم عسلویه با شکل گیری صنایع نفت و گاز در این منطقه وجود دارد.
جانسون7 در شهر استراسبورگ پژوهشی در سال (2015 ) در مورد رابطه صنعت و فرهنگ در کارخانه پشم شیشه شهر استراسبورگ با روش تحلیل داده ها به روش تحلیل واریانس ارائه نموده و به این نتیجه رسیده است که صنعت رابطه ی مستقیمی بر نحوه ازدواج افراد آن منطقه گذاسته است به نحوی که آداب و رسوم و الگو های ازدواج آن منطقه تا حد زیادی دچار دگرگونی شده است . محقق رابطه بين صنعت و فرهنگ و مفهوم استيلا و هژموني را بیان می کند. او بیان می دارد كه صنعت و تکنولوژی با استفاده از مكانيسم‌هايي، ارزشها و آگاهي‌هايي در زمینه الگو و فرایند ازدواج به ذهن افراد عمومي جامعه القا مي‌كنند، آنها به واسطه پذيرش آن الگو استيلا را مي‌پذيرند و به سلطه تن در مي‌دهند.
جرالد8 در استرالیا پژوهشی در سال ( 2015 ) در مورد صنعت توریسم و رابطه ای که این صنعت بر روی ارزش های فرهنگی یک منطقه میگذارد با روش رگرسیون ارائه نموده و به این نتیجه رسیده است که توسعه صنعت جهانگردی در عصر حاظر بدون شناخت درست و واقعی از فرهنگ ها ، آداب و رسوم ،ارزش ها و دیدگاههای آنها امکان پذیر نیست . اصول و نظریات تئوریکی که صنعت جهانگردی در حال حاضر بر اساس آن اقدام می نماید ، قبل از هر چیز مبتنی بر شناخت درست از سایر فرهنگ ها است .جهانگردانی که از کشور مهمان به کشور میزبان سفر می کنند ، قبل از هر چیز باید اطلاعات درست و دقیقی درباره مردم کشور میزبان داشته و از اعتقادات ، ارزش ها و گرایش های فرهنگی و اجتماعی آنها اطلاع قبلی داشته و با آنها آشنا باشند . مسلما آشنایی با فرهنگ کشور میزبان ، اجرای برنامه های سیر و سیاحت را در کشور میزبان با سهولت و آرامش بیشتری همراه خواهد داشت و مشکلات فرهنگی را به حداقل تقلیل خواهد داد.
روش پژوهش
این پژوهش از نوع اکتشافی ، توصیفی، همبستگی و تحلیل موردی می باشد و از روش های آماری استباطی و غیر استباطی مانند : انحراف معیار ، میانگین و ضریب همبستگی پیرسون استفاده خواهد شد.جامعه آماری این پژوهش را کلیه افراد 60- 15ساله شهرعسلویه و آبادان تشکیل میدهد که در سال 1395 در شهر عسلویه و آبادان ساکن هستند. براساس آخرین سرشماری رسمی کشور در سال 1395، جمعیت افراد60-15ساله شهر عسلویه 8796 نفر و شهر آبادان 6587 می باشد (سر شماری نفوس و مسکن ، 1395 : 25 - 68).در این پژوهش ابزار گرد آوری داده ها شامل ابزار اسنادی و کتابخانه ای و همچنین از پرسشنامه محقق ساخته استفاده می گردد. نمونه تحقیق بر اساس فرمول کوکران تعیین می گردد ،که به شیوه نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب می شود. برای احراز اطمینان از روایی پرسشنامه پژوهش اقدامات زیر صورت می گیرد :روایی محتوایی: اقدام ابتدایی بررسی روایی محتوایی پرسشنامه توسط متخصصین موضوعی و روانسنجی مدیریت می باشد. این متخصصین با مطالعه و بررسی پرسشنامه ها و با اصلاحاتی که به عمل می آید روایی پرسشنامه ها را مورد تایید قرار می دهند.
در تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه های پژوهش که برای تعیین روایی و پایایی پرسشنامه های پژوهش انجام می پذیرد از ضریب آلفای کرونباخ استفاده می شود. در سطح توصیفی از آماره های نظیر فراوانی، درصد،میانگین ،انحراف معیار و واریانس استفاده به عمل می آیداین پژوهش به لحاظ روش همبستگی است در سطح آمار استنباطی به منظور تعیین تاثیرات بین مولفه های تحولات فرهنگی با توسعه صنایع نفت و گاز از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می شود. به منظور مقایسه میانگین نمرات تحولات فرهنگی و توسعه صنایع نفت و گاز بر اساس ویژگی های دموگرافیک از آزمون تحلیل واریانس چند متغیره (مانوا) استفاده می شود.همچنین زمانیکه میانگین بیش از دو گروه با هم مقایسه شوند از تحلیل واریانس استفاده خواهد شد.
یافته های پژوهش
جدول1: توزیع نمونه آماری پژوهش بر حسب جنس
جنس | فراوانی | درصد | درصد تراکمی |
مرد | 56 | 70 | 70 |
زن | 24 | 30 | 100 |
کل | 80 | 100 |
|
جدول2: برآورد آزمون تي مستقل جهت مقايسه ميانگين متغيرهای مدل
متغير | جنس | ميانگين | انحراف معيار | همگني واريانسي | آماره t | درجه آزادي | Sig | ||||||||
آماره لوين | Sig | ||||||||||||||
ارزشهای فرهنگی | مرد | 38/2 | 54/0 | 01/0 | 906/0 | 22/1- | 76 | 227/0 | |||||||
زن | 55/2 | 61/0 | |||||||||||||
اعتقادات مذهبی | مرد | 11/2 | 35/0 | 61/22 | 001/0 | 84/1- | 56/27 | 077/0 | |||||||
زن | 41/2 | 75/0 | |||||||||||||
فرهنگ خانوادگی | مرد | 12/3 | 65/0 | 31/0 | 577/0 | 15/0 | 76/0 | 883/0 | |||||||
زن | 10/3 | 62/0 | |||||||||||||
الگوی ازدواج | مرد | 50/3 | 81/0 | 02/0 | 885/0 | 773/0 | 76/0 | 442/0 |
زن | 35/3 | 79/0 |
عناصر مادی فرهنگ | مرد | 19/4 | 31/0 | 91/5 | 017/0 | 38/1- | 56/71 | 173/0 |
زن | 26/4 | 17/0 |
جدول3: برآورد آزمون تحلیل واریانس یکطرفه جهت مقایسه میانگین متغیر های مدل براساس تحصیلات
متغير | تحصيلات | ميانگين | انحراف معيار | همگني واريانسي | آماره F | Sig | |||||||||||||||
آماره لوين | Sig | ||||||||||||||||||||
ارزشهای فرهنگی | ابتدایی | 03/2 | 12/0 | 05/4 | 001/0 | 12/1 | 353/0 | ||||||||||||||
راهنمایی | 54/2 | 36/0 | |||||||||||||||||||
متوسطه | 47/2 | 71/0 | |||||||||||||||||||
کارشناسی | 35/2 | 40/0 | |||||||||||||||||||
کارشناسیارشد | 72/2 | 58/0 | |||||||||||||||||||
اعتقادات مذهبی | ابتدایی | 82/1 | 14/0 | 22/2 | 075/0 | 74/0 | 571/0 | ||||||||||||||
راهنمایی | 13/2 | 28/0 | |||||||||||||||||||
متوسطه | 26/2 | 62/0 | |||||||||||||||||||
کارشناسی | 25/2 | 52/0 | |||||||||||||||||||
کارشناسیارشد | 14/2 | 35/0 | |||||||||||||||||||
فرهنگ خانوادگی | ابتدایی | 43/3 | 48/0 | 84/0 | 503/0 | 62/0 | 648/0 | ||||||||||||||
راهنمایی | 28/3 | 65/0 | |||||||||||||||||||
متوسطه | 02/3 | 69/0 | |||||||||||||||||||
کارشناسی | 10/3 | 59/0 | |||||||||||||||||||
کارشناسیارشد | 20/3 | 53/0 | |||||||||||||||||||
الگوی ازدواج | ابتدایی | 71/3 | 94/0 | 69/0 | 601/0 | 12/1 | 355/0 | ||||||||||||||
راهنمایی | 70/3 | 69/0 | |||||||||||||||||||
متوسطه | 26/3 | 85/0 | |||||||||||||||||||
کارشناسی | 49/3 | 80/0 | |||||||||||||||||||
کارشناسیارشد | 83/3 | 51/0 | |||||||||||||||||||
عناصر مادی فرهنگ | ابتدایی | 09/4 | 41/0 | 04/3 | 023/0 | 94/0 | 472/0 | ||||||||||||||
راهنمایی | 14/4 | 12/0 | |||||||||||||||||||
متوسطه | 25/4 | 30/0 | |||||||||||||||||||
کارشناسی | 23/4 | 23/0 | |||||||||||||||||||
کارشناسیارشد | 17/4 | 45/0 | |||||||||||||||||||
جدول4 :برآورد آزمون تحلیل واریانس یکطرفه جهت مقایسه میانگین متغیر های مدل در بین مشاغل مختلف
متغير | شغل | ميانگين | انحراف معيار | همگني واريانسي | آماره F | Sig
| ||||||
آماره لوين | Sig | |||||||||||
ارزشهای فرهنگی | اداری – خدماتی | 49/2 | 66/0 | 1 | 411/0 | 42/1 | 236/0 | |||||
آزاد – خدماتی | 24/2 | 45/0 | ||||||||||
اداری – کارشناسی | 39/2 | 51/0 | ||||||||||
آزاد – تجاری | 72/2 | 46/0 | ||||||||||
جویای شغل | 56/2 | 70/0 | ||||||||||
اعتقادات مذهبی | اداری – خدماتی | 25/2 | 72/0 | 81/2 | 032/0 | 29/1 | 295/0 | |||||
آزاد – خدماتی | 09/2 | 43/0 | ||||||||||
اداری – کارشناسی | 09/2 | 36/0 | ||||||||||
آزاد – تجاری | 40/2 | 49/0 | ||||||||||
جویای شغل | 39/2 | 54/0 | ||||||||||
فرهنگ خانوادگی | اداری – خدماتی | 05/3 | 70/0 | 86/0 | 493/0 | 61/0 | 657/0 | |||
آزاد – خدماتی | 23/3 | 58/0 | ||||||||
اداری – کارشناسی | 08/3 | 54/0 | ||||||||
آزاد – تجاری | 28/3 | 63/0 | ||||||||
جویای شغل | 93/2 | 80/0 | ||||||||
الگوی ازدواج | اداری – خدماتی | 41/3 | 83/0 | 89/0 | 472/0 | 35/0 | 843/0 | |||
آزاد – خدماتی | 31/3 | 96/0 | ||||||||
اداری – کارشناسی | 50/3 | 63/0 | ||||||||
آزاد – تجاری | 65/3 | 65/0 | ||||||||
جویای شغل | 54/3 | 92/0 | ||||||||
عناصر مادی فرهنگ | اداری – خدماتی | 15/4 | 32/0 | 66/0 | 624/0 | 91/0 | 464/0 | |||
آزاد – خدماتی | 27/4 | 19/0 | ||||||||
اداری – کارشناسی | 22/4 | 31/0 | ||||||||
آزاد – تجاری | 11/4 | 21/0 | ||||||||
جویای شغل | 28/4 | 32/0 | ||||||||
جدول5: برآورد آزمون تي جهت مقايسه ميانگين متغيرهای مدل در بین افراد بومی و غیربومی
متغير | اقامت | ميانگين | انحراف معيار | همگني واريانسي | آماره t | درجه آزادي | Sig | ||||||||||||||
آماره لوين | Sig | ||||||||||||||||||||
ارزشهای فرهنگی | بومی | 41/2 | 61/0 | 94/2 | 091/0 | 57/0- | 76 | 570/0 | |||||||||||||
غیربومی | 49/2 | 42/0 | |||||||||||||||||||
اعتقادات مذهبی | بومی | 21/2 | 55/0 | 70/2 | 104/0 | 13/0 | 76 | 898/0 | |||||||||||||
غیربومی | 19/2 | 43/0 | |||||||||||||||||||
فرهنگ خانوادگی | بومی | 10/3 | 65/0 | 93/0 | 338/0 | 28/0- | 76 | 782/0 | |||||||||||||
غیربومی | 15/3 | 60/0 | |||||||||||||||||||
الگوی ازدواج | بومی | 35/3 | 81/0 | 95/0 | 332/0 | 87/1- | 76 | 066/0 | |||||||||||||
غیربومی | 72/3 | 75/0 | |||||||||||||||||||
عناصر مادی فرهنگ | بومی | 21/4 | 27/0 | 03/0 | 872/0 | 06/0 | 76 | 954/0 | |||||||||||||
غیربومی | 21/4 | 30/0 | |||||||||||||||||||
فرضیه 1 : توسعه صنعت نفت و گاز بر ارزش های فرهنگی عسلویه و آبادان تأثیر دارد.
مقادیر جدول بالا نشان دهنده این است که میانگین متغیر ارزشهای فرهنگی دارای تفاوت معنادار با میانگین فرضی یا مورد انتظار است (05/0 ≥ Sig). بدین نحو فرضیه تاثیر توسعه صنعت نفت و گاز بر ارزش های فرهنگی عسلویه و آبادان اثبات گردید. به عبارت دیگر از نظر جامعه آماری توسعه صنعت نفت و گاز موجب تضعیف ارزشهای فرهنگی شده است.
فرضیه 2: توسعه صنعت نفت و گاز بر اعتقادات مذهبی عسلویه و آبادان تاثیر دارد.
مقادیر جدول بالا نشان دهنده این است که میانگین متغیر اعتقادات مذهبی دارای تفاوت معنادار با میانگین فرضی یا مورد انتظار است (05/0 ≥ Sig). بدیتن نحو فرضیه تاثیر توسعه صنعت نفت و گاز بر اعتقادات مذهبی عسلویه و آبادان اثبات گردید. به عبارت دیگر از نظر جامعه آماری توسعه صنعت نفت و گاز موجب تضعیف اعتقادات مذهبی گردیده است.
فرضیه 3 : توسعه صنعت نفت و گاز بر فرهنگ خانوادگی عسلویه و آبادان تأثیر دارد.
مقادیر جدول بالا نشان دهنده این است که میانگین متغیر فرهنگ خانوادگی دارای تفاوت معنادار با میانگین فرضی یا مورد انتظار است (05/0 ≥ Sig). بدین نحو فرضیه تاثیر توسعه صنعت نفت و گاز بر فرهنگ خانوادگی عسلویه و آبادان اثبات گردید.به عبارت دیگر از نظر جامعه آماری توسعه صنعت نفت و گاز موجب تقویت فرهنگ خانوادگی گردیده است.
فرضیه 4 : توسعه صنعت نفت و گاز بر الگوی ازدواج عسلویه و آبادان تأثیر دارد.
مقادیر جدول بالا نشان دهنده این است که میانگین متغیر الگوی ازدواج دارای تفاوت معنادار با میانگین فرضی یا مورد انتظار است (05/0 ≥ Sig). بدین نحو فرضیه تاثیر توسعه صنعت نفت و گاز بر الگوی ازدواج عسلویه و آبادان اثبات گردید. به عبارت دیگر از نظر جامعه آماری توسعه صنعت نفت و گاز موجب تغییر در الگوی ازدواج گردیده است.
فرضیه 5: توسعه صنعت نفت و گاز بر عناصر مادی فرهنگ عسلویه و آبادان تأثیر دارد.
مقادیر جدول بالا نشان دهنده این است که میانگین متغیر عناصر مادی فرهنگ دارای تفاوت معنادار با میانگین فرضی یا مورد انتظار است (05/0 ≥ Sig). بدین نحو فرضیه تاثیر توسعه صنعت نفت و گاز بر عناصر مادی فرهنگ عسلویه و آبادان اثبات گردید. به عبارت دیگر از نظر جامعه آماری توسعه صنعت نفت و گاز موجب تقویت عناصر مادی فرهنگ گردیده است.
بحث و نتیجه گیری
توسعه صنعت نفت و گاز موجب تضعیف اعتقادات مذهبی گردیده است. وقتی توسعهی صنعتی در منطقهای بومی اتفاق میافتد و زیربناهای فرهنگیِ لازم برای این توسعهی فراهم نمیشود، نوعی تعارض بین توسعهی صنعتی و ارزشهای فرهنگی بومی شکل میگیرد. در واقع، توسعهی صنعتِ نفت و گاز همراستا با تغییرات فرهنگیِ مثبت حرکت نکرده است، بلکه ارزشهای فرهنگی بومی منطقه را هم تضعیف نموده است که میتواند در درازمدت، خودِ صنعت نفت و گاز در این مناطق را هم تحت تأثیر منفی قرار بدهد، زیرا تعارضات فرهنگی حاصل از برخوردِ این دو مسئله، مشکلاتی را برای این صنعت میتواند فراهم بیاورد که در قالبِ تعارضاتِ فرهنگیِ جامعهی بومی با توسعهی صنعتی خود را نشان میدهد. توسعه صنعت نفت و گاز موجب تضعیف اعتقادات مذهبی گردیده است.اگر ارزشهای مذهبی را به عنوان ارزشهایی همراستا با ارزشهای فرهنگیِ بومی مناطق عسلویه و آبادان قرار بدهیم، به این نتیجه میرسیم که همان مسائل مطرح شده در مورد ارزشهای فرهنگی در مورد ارزشهای مذهبی صدق میکند و تعارضات ارزشی بین توسعهی صنعتِ نفت و گاز با اعتقادات مذهبی مردمان منطقهی آبادان و عسلویه شکل گرفته است و همین مسئله سبب شده است ارزشهای مذهبی میانگین پایینی را به خود اختصاص بدهد. البته عوامل دیگری ممکن است در این زمینه دخیل باشد که در بخش بحث و نتیجهگیری به‌طور مفصل در مورد آنها بحث خواهد شد.
توسعه صنعت نفت و گاز موجب تقویت فرهنگ خانوادگی گردیده است. اشتغال نیروهای بومی در این صنایع، سبب تقویت ارزشهای خانوادگی گردیده است. یکی از مسائلی که میتواند بر تقویت ارزشهای خانوادگی تأثیرگذار باشد، بحث نیازهای مادی است که ورود و توسعهی صنعتِ نفت و گاز توانسته است تا حدودی(حتی اگر این میزان کم هم باشد) این نیاز را برطرف نماید. در واقع، در اینجا ما شاهدِ نقشآفرینی یک ارزشِ مادی روی یک ارزشِ فرامادی به نام فرهنگِ خانوادگی هستیم. که موجب تغییر در الگوی ازدواج نیز گردیده است. توسعه صنعت نفت و گاز موجب تقویت عناصر مادی فرهنگ گردیده است.هر گونه توسعهی صنعتی در مناطقی که قبلاً تجربهی ورود صنعت را نداشتهاند، نشانههای فرهنگِ مادی که عموماً عینی هستند را دچار تغییر مینماید. این تغییرات عموماً مثبت بوده و در جهت تقویت این فرهنگ عمل میکنند. به‌هرحال، ورود امکانات، فرصتها و قابلیتهای نوینِ عینی فرهنگی به منطقه، مجالِ بیشتری به ساکنان داده است تا فرهنگِ مادی خودشان را تقویت نمایند. علاوه بر این، فرصتهای اقتصادی نوین برای ساکنان بومی منطقه هم در این مسئله دخالت داشته است.
نیازی پژوهشی انجام داده است در مورد شناسایی موانع و چالش های تغییرات فرهنگی که بیان نمود بین توسعه صنعت پتروشیمی با تغییرات فرهنگی مردم بندر امام رابطه مستقیمی وجود دارد ( نیازی ، 1394، 169 )یافته های این پژوهش با یافته های نیازی در یک راستا بود.و همچنین در پژوهشی که جانسون9 در مورد رابطه صنعت و فرهنگ در کارخانه پشم شیشه شهر استراسبورگ انجام داده است ( جانسون ، 2015 ،201) که بیان نمود صنعت تاثیر مستقیمی بر اداب و رسوم و خانواده افراد آن منطقه گذاشته است ، یافته های این پژوهش با یافته های جانسون در یک راستا است ولی پژوهشی که عسگری در مورد رابطه صنعت شهاب و خانواده که در شهر یزد انجام داده است( عسگری ، 1392 ، 174 ) که صنت باعث کاهش فرهنگ خانوادگی است ، یافته های این پژوهش با یافته های عسگری مغایرت دارد.
نتایج نهایی پژوهش حاضر بیانگر این است که با توجه به توسعهی صنعت نفت و گاز در منطقه عسلویه و آبادان تغییراتی در ارزشهای فرهنگیِ بومی به دنبال داشته است. بر اثر ورود و توسعهی صنعت نفت و گاز در این منطقه، ارزشهای فرهنگیِ مردم تضعیف شده است. همچنین شاهد تضعیفِ اعتقادات و باورهای مذهبی مردم منطقه بودهایم ،ارزشهای فرهنگی منطقه عموماً ارزشهایی سنتی و ناسازگار با مدرنیته بودهاند، و بر اثر درهمآمیختگی صنعت و سنت در منطقهی عسلویه و آبادان، شاهد نوعی گسست و تعارض فرهنگی بودهایم. و با توجه به تغییرات گسترده در ارزش های فرهنگی ، اعتقادات مذهبی ، فرهنگ خانوادگی ، الگوی ازدواج ، عناصر مادی در منطقه عسلویه و آبادان ، برگزاری دوره های آموزشی به منظور آشنایی کارمندان صنعت نفت و گاز با ارزش ها و الگو های فرهنگی بومی منطقه و لحاظ نمودن مولفه های مرتبط با ارزش های فرهنگی و مذهبی بومی منطقه در خط و مشی ها و چشم انداز های مختلف سازمان صنعت نفت و گاز و بهره گیری صنعت نفت و گاز از نیرو های فرهنگی تاثیر گذار و بومی در بخش های فرهنگی و اجتماعی صنعت نفت و گاز می تواند به تقویت مولفه های فرهنگی و کاهش چشمگیر تضاد های فرهنگی مزبور منتهی گردد.
منابع
اينگلهارت، ر (1395). تحولات فرهنگي ،مترجم رضا حسینی،انتشارات كوير.
آرامکی، م (1382). جامعه شناسي تغييرات فرهنگي ، چاپ اول، تهران: انتشارات ني.
آشوری ، د (1394). ماو مدرنيته ، چاپ اول انتشاررات طلوع آزادي.
اينگلهارت،ر (1378). امنيت اقتصادي و دگرگوني اجتماعي، مترجم ش شفيع خاني، تهران: هفته نامه پژوهشي.
اينگلهارت، ر (1373) تغييرات فرهنگي در جوامع پيشرفته صنعتي،مترجم مريم وتر، تهران: انتشارات كوير.
بهمن پور ، ث (1396) .يادگيري اجتماعي،تهران انتشارات رسانش
بهنام، ج (1395). نگاهي دوباره بر مسئله تجدد، ايران نامه، سال هجدهم ، شماره 2.
توسلی ، غ (1394). جامعیت مفهوم توسعه و رابطه آن با فرهنگ، ماهنامه زمانه، شماره 15.
تیریزی، ع (1383). بررسی وجود صنایع نفت و گاز و تاثیر آن بر زبان و گویش ، فصلنامه اطلاعات سیاسی و اجتماعی، شماره 25
دانش، م (1394). مردم شناسي فرهنگي، قم : انتشارات هدايت.
دواس، ج (1396). پيمايش در تحقيقات اجتماعي، مترجم ه نايبي ،تهران ، چاپ اول انتشارات ني.
عادل، ع (1395). جهاني شده و آثار آن بر كشورهاي جهان سوم، مجله اطلاعات سیاسی اقتصادی: شماره 29.
غفاري، ح (1396). پيماشي در تحقيقات اجتماعي، تهران: انتشارت روش
قادری، ط (1394). مکتب نوسازی و معضل تبیین ، تغییر و توسعه، ماهنامه اطلاعات سیاسی، شماره 141.
گنجي،ا (1396). پروژه ناتمام مدرنيته،چاپ اول، انتشارات تهران
ميرزايي ،ف (1395). معرفت و امر قدسي ، چاپ اول انتشارات رسا
References
Inglehart, R. (2016). Cultural Evolutions. Translated by Reza Hosseini. Kavir Publications.
Aramaki, M. (2003). Sociology of Cultural Changes, First Edition. Tehran: Nei Publications.
Ashouri, D. (2015). We and Modernity, First Edition. Toloue Azadi Publications.
Inglehart, R. (1999). Economic Security and Social Transformation. Translated by Shafikhani, Sh. Tehran: Weekly Research Journal.
Inglehart, R. (1994). Cultural Changes in Advanced Industrial Communities. Translated by Maryam Vatar. Tehran: Kavir Publications.
Bahmanpour, S. (2017). Social Learning. Tehran: Rasanesh Publications.
Behnam, J. (2016). A look at the issue of modernity. Iran Nameh, 18(2).
Tavassoli, Gh. (2015). Integrity of the concept of development and its relationship with culture. Zamaneh Monthly Journal, 15.
Tabrizi, A. (2004). Investigating oil and gas industries and its impact on language and dialect. Political and Social Information Quarterly, 25.
Danesh, M. (2015). Cultural Anthropology. Qom: Hedayat Publications.
Dawas, J. (2017). Survey in Social Research. Translated by Nayebi. Tehran: Nei Publications.
Adel, A. (2016). Globalization and Its Effects on Third World Countries. Journal of Political Economic Information, 29.
Ghaffari, H. (2017). Survey on Social Research. Tehran: Ravesh Publications.
Ghaderi, T. (2015). Modernization School and the Dilemma of Explanation, Change and Development. Political Information Monthly, 141.
Ganji, A. (2017). Unfinished Modernity Project, First Edition. Tehran Publications House.
Mirzaei, F. (2016). Knowledge and the Holy, First Edition. Rasa Publications
The Impact of Oil and Gas Industry Development on Cultural Evolutions in South Pars Special Economic Zone and Abadan Oil Refinery
Mehdi Pourali
Ph.D. Student of Cultural Management, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran
Seyyed Jamaluddin Tabibi
Professor, Department of Health Management, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran
Ali Akbar Rezaei
Faculty Member, Cultural Management, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran
Abstract
Background: The Special Economic Zone of Asalouyeh South Pars and Abadan Oil Refinery are among the areas that have provided the process of industrialization and development; the ground for developments in various economic, social, cultural, political, environmental and other fields. Despite the increasing impact of the oil and gas industry, as the national capital of the country, on the economic situation, attention to the impact of these industries in the field of culture and its dimensions should not be ignored. In fact, what's happening in industrial development is not just the change of industrial and economic patterns, but the culture, its values, and its dimensions also change.
Objective: In this regard, the present research has adopted a multidimensional and comprehensive approach to cultural change, and the overall purpose of the research is to explain the impact of the development of oil and gas industry on cultural evolutions.
Method: The statistical population of this study is all 15-60 year old people living in Asalooieh and Abadan in 2016. The research method is exploratory, descriptive, correlation and non-inferential statistical methods such as standard deviation, mean, Pearson correlation coefficient and cluster sampling have been employed.
Findings: The findings of the research indicate that due to the interconnection of industry and tradition in the region of Asalouyeh and Abadan, we have witnessed a kind of cultural breakdown that, due to the development of the oil and gas industry in Asalouyeh and Abadan, has dramatically changed cultural values, religious beliefs, family culture, patterns of marriage, and material elements.
Keyword: Cultural evolutions, Cultural Values, Inglehart Cultural evolution Theory.
Introduction
[1] - دانشجوی دکتری ، رشته مدیریت فرهنگی ، دانشگاه آزاد، واحد علوم و تحقیقات ، تهران ، ایران
[2] - استاد گروه مدیریت بهداشت و درمان دانشگاه آزاد، واحد علوم و تحقیقات ، تهران ، ایران
[3] - عضو هیئت علمی ، رشته مدیریت فرهنگی ، دانشگاه آزاد ، واحد علوم و تحقیقات ، تهران ، ایران
[4] - Perennial wisdom
[5] - Eternal wisdom
[6] - Tradition
[7] - Johnson)2004)
[8] -Gerald(2002)
[9] 9- Johnson)2004)
